نقدآگین

#خیالپرسه #نقد_ادبی

📙رخدادی به نام #رضا_براهنی

✍️#سینا_جهاندیده

🍂 بپذیرند یا نپذیرند، بی‌تردید دکتر براهنی «پدر نقد ادبی مدرن ایران» است. از او شجاعت، جسارت و شیوه‌ی متفاوت اندیشیدن آموخته‌ام. در حضور او شعر خوانده‌ام اما هرگز در کلاس‌های او حضور نداشته‌ام. با این همه تاثیرش در زندگی من همیشه بوده و خواهد بود. ممکن است با برخی از اندیشه‌هایش موافق نباشم و حتی به شدت نقدش کنم، چرا که حقیقت‌گویی را نیز از او آموخته‌ام.

🍂 شکل پدیدار شدن دکتر براهنی را در جهان ایرانی یک رخداد می‌دانم. او هرگز در کلماتش مخفی نشد. در پشت استعاره‌هایش سنگر نگرفت. بارزترین ویژگی او «اعتراف کردن» بود. ویژگی اعتراف کردن، مهم‌ترین ویژگی روشنفکر است که تنها در جلال آل احمد و براهنی پدیدار شد. براهنی هرگز محافظه‌کار نبود. اگر خودشیفته است این خودشیفتگی نقاب نیست.

🍂 درست است که نقدهای براهنی به قدرت نقدهای منتقدان بزرگ غربی نیست؛ اما یک نکته را نباید فراموش کرد، در مکانی که همه چیز به شکل مسموم کننده‌ای سیاسی است، نه ادبیات می‌تواند ادبیات باشد نه نقد. این میراث از انقلاب مشروطه به ما رسیده است. ما متفکرانی چون روسو، دیدرو و ولتر نداشتیم بنابراین این شاعران بودند که به جای آنها حرف می‌زدند. از این جهت شعر معاصر ایران سرنوشت فاجعه‌باری پیدا کرد. چون به چیزهایی فکر کرد که کار او نبود. به اعتقاد من ادبیات معاصر ما، هنوز به ادبیات ناب چنانکه حافظ و مولانا در غزلیات خود رسیدند، نرسیده است.

🍂 ادبیات ما بیش از آنکه فضایی برای کشف جهان‌های ناپیدا و بنیادین باشد، جهان ستیز و مخالف‌خوانی است. بارز‌ترین ویژگی«ادبیات مخالف‌خوان» این است که «دشمن» را بهتر از «خود» می‌شناسند به همین دلیل هر معنایی که می‌آفریند برای تحقیر، توصیف و تبیین دشمن است.

🍂 شاملو در شاعری شاید یک نابغه بود اما شعر او آن اندازه که از نشانه‌های دشمن می‌گوید از او خبر نمی‌دهد. او حتی معشوقش را به خاطر دشمن وصف می‌کرد. به همین دلیل تا زمانی که به دشمن فکر می‌کنیم به شعر شاملو نیز پناه خواهیم برد.

🍂 براهنی بسیار تلاش کرد که شعر دشمن‌مدار را خنثی کند اما مگر تخیل تهدید شده می‌تواند تخیل رها و ژرف‌انگیز باشد؟ این تخیل تنها برای دیگری نقشه‌ می‌کشد. تخیل زخمی، نه می‌تواند خلاقیت براهنی را در شعر باور کند نه از شعر یدالله رویایی لذت می‌برد.

➖➖➖

🌾@Naqdagin