نقدآگین

📘پاسخ دو پرسش
(۲/۲)
✍🏻 #شهرام_مهرافروز

پرسش دوم: آیا چهارشنبه‌سوری با «بازگشت فروهرها» پیوند دارد؟

🍂 فرود و بازگشت فروهر به زمین، ساخته-و-پرداختۀ «یزدان‌شناسی زرتشتی»ست و بسیار با اندیشه‌های فرهنگ ایران دربارۀ «فروهر»، دگرسان (متفاوت) است. در بخشِ نخست کتاب «بندهش»، در بند هشتم که بازتاب‌دهندۀ اندیشه‌های زرتشتی دربارۀ فروهرهاست، آمده‌است که «اهورامزدا، جهان مینوی را بیافرید و همۀ چیزها چون انسان و جانور و‌ گیاه و دیگر چیزها را، پیش از آنکه به‌گونۀ مادی بیافریند، به گونۀ فَروَشی یا مینُوی آفرید. این جهان مینُوی، ۳۰۰۰ سال به درازا کشید و سپس اهورامزدا از شکل‌های مینوی، گونه‌های مادی و این‌جهانی را آفرید. خویش‌کاری «فروهر» این است که از هنگامی‌که نطفه بسته می‌شود تا دم مرگ، آدمی را پاسداری می‌کند. فروهر چیزی به‌جز «روان» [نفس در اصطلاح اسلامی] است. «روان» سرپرستِ کردارِ انسان است و کیفرپذیر است، ولی «فروهر» همیشه پاک و سره است. فروهرِ آدمی پس از مرگ، دوباره به جهان مینُوی باز-می‌گردد، ولی بازماندگانِ درگذشتگان را فراموش نمی‌کند و در آغازِ سال، دوباره به دیدار آنها می‌رود».

🔻ردپای بخشی از اندیشه‌های ایرانیان پیش از پیدایش «یزدان‌شناسی زرتشتی»، در کتاب «بندهش» آمده‌است. ایرانیان بر این باور بودند که انسان، دارای دو بخش تن‌تنانی (جسمی) و مینُوی (روحی) است. بخش تن‌تنانی همان «تن» است که از جنس «آرمیتی» (مادر زمین) است که در فرجام، دوباره به آن باز-می‌گردد و بخش مینُوی، از ۴ گوهر به‌هم‌پیوسته ساخته‌شده که مولانا در شعرهایش، از آنها با نام «چهار پر» [سیمرغ] یاد کرده‌است:

نخستینِ آنها، «گوشورون» ( =مینوی جان) است که به «باد» که همان «دم» یا «واد» یا «وات» یا «وای» یا «سیمرغ» است دگرگون می‌شود؛

دوم، «رام» است که به بوی (حس‌ها) دگرگون می‌شود؛ چیزی که برای شناخت جهان، به آن نیاز است؛

سوم، «ماه» (یا دین) است که به خورشید دگرگون می‌شود. دین «بینش زَهشی و جوششی از گوهر انسان» است و «ماه» بینشِ در تاریکی و «خورشید» بینشِ در روشنایی‌ست؛

چهارم، «بهمن» ( =وهومن=خرد) است که به «فروهر» که همان «فره‌وشی» یا «ارتافرود» (خوشۀ جان‌هاست) دگرگون می‌شود. هر جانی که از خوشۀ خدا یا هستی جدا می‌شود، دوباره به آن می‌پیوندد و با آن می‌آمیزد.

#اسطوره‌شناسی #نقد_ادیان #ایران
➖➖➖

🌾 @Naqdagin