رحمتلیک اوستاد #یحیی_شیدانی آنماق قصدی ایله

افشین شهبازی ایله دانیشیقدان ایکی سوالا جاوابیم:


◀️ س: بیر آز اؤزونوزدن دانیشاق. دانیشگاهدا فارس ادبیاتی اوخویوبسوز ائله دیر می؟

✅ ج: ائله‌دیر. #تبریز_دانیشگاهیندا فارس ادبیاتی اوخوموشام. اؤزوم #موغاندا بویا-باشا چاتمیشام. ایندی ده بورادا ساکینم.

◀️ س: بو دورومدا هانسی سبب دن آذربایجان ادبیاتینا اوز گتیردینیز؟

✅ ج: منیم آذربایجان ادبیاتینا ماراغیم دانیشگاهدان قاباغا عاییددیر. ایلک شعریم "#وطن" آدیندا 1369 دا یعنی بیر ایل دانیشگاها گئتمه‌میشدن قاباق چاپ اولوبدور. او زامان بیر چوخ شاعیرلر ایلک باشلانغیجدا فارسجا یازماقدان باشلاییردیلار ایندیکی دورومون ترسینه اولاراق. ایندی اکثر حالدا، یازانلاریمیز #آنا_دیلینده یازماغا باشلاییرلار. او زامانلار تورکجه کیتاب تاپماق اولمازدی. #فضولی‌نین دیوانینی تاپماق اوچون هر یئری آلاخ-بولاخ ائله‌دیم. هر زامان گؤز-قولاغیمی آذربایجان رادیو-تئلویزیونونا دیکیردیم کی هارداسا بیر موغننی ماهنی آراسی بیر غزل اوخویاجاقدیر. قلم الیمده اونون اوخودوغو غزلی یازیردیم. کلاسیمیزدا منه تای چوخلاری وار ایدی. "#رامیز_تاینور" موغننی‌لرین اوخوماقلاریندان بیر بؤیوک دفتر شعر توپلامیشدیر. بئله‌لیکله منیم هوسیم آنا دیللی ادبیاتا آرتدی. بو هوسله ده یاشادیم. یادیمدادیر: فضولی دیوانینی #کیریل الیفباسیندان ایکی یوز صحیفه‌لیک بیر دفتره کؤچورموشدوم. اوندا هله دانیشگاها گئتمه‌میشدیم. عمیم نوه‌سی فرهاد [مهندس #فرهاد_شهبازی] اؤزو ده ادبیاتچی ایدی، باخدی منیم ایشیمه دئدی کی: بو ایش فیل ایشی‌دیر. بیز بو سئوگی ایله یاشاییردیق. آنجاق دانیشگاه منیم آخدیغیم جیغیری دَییشدی. یئنی و چاغداش دونیا ادبیاتی ایله تانیش اولدوم. اؤزللیکله پرافسیونال یازمامیشدان قاباق اوخوماغا داها چوخ اؤنم وئردیم. دانیشگاهدا عمومییتله کلاسیک ادبیاتی "#فقه‌اللغه" باخیمیندان اوخویوردوق. یعنی لغت‌لرین آنلامینی آچیقلاییردیق. کلاسیک ادبیات اؤزو ده هئچ دانیشگاهدا بیر گون گؤرمه‌دی. لغت‌له مشغول اولدوقدا، اؤیرنجی اوخودوغو متنین نه دئدییینی بیلمیردی. هئچ زامان اونوتمارام منیم جیغیریمی دَییشن کیتابلاری؛ دوکتور #رضا_براهنی‌نین کیتابلاری، اؤزللیکله "#قصه‌نویسی" کیتابی‌نین ایلک 200 صحیفه‌سینی. بو کیتابلا من بو نتیجه‌یه چاتدیم کی ادبیات هارداسا یئر اوزونده یارانا بیلر. او زامانا قدر ادبیاتی، کلاسیک ادبیاتین ائتکیسی نتیجه‌سینده گؤیلرده اولدوغونو بیلیردیم. داها دوغروسو بو زاماندان منده ادبیاتا داها چوخ اجتماعی بوجاقدان یاناشما دویغوسو یاراندی. اوخودوم...اوخودوم... یورولمادان اوخودوم. آنجاق یئنه ده سوسوز قالدیم. هفته ایچی، بئش کیتاب اوخومادان دینجلمزدیم. دانیشگاهین و تبریزین #تربیت ایله #ملی_کیتابخاناسینا دا عضو اولدوم. هر بیریسیندن هفته ایچی کیتاب آلیردیم. تبریز دانیشگاهیندا کیتابخانادا ایشله‌ین کیتابچی‌لاردان بیری بیر گون منه دئدی ‌کی: "سن قورتاریب گئتسئیدین بیز ده راحات اولاردیق" طبیعی کی بونو آجیق اوزوندن دئمیردی. اونلار همیشه هوسله منه کیتاب وئریردیلر.
دانیشگاهدا ایکینجی مسئله، ادبی ییغینجاقلار ایدی. او زامان ادبی ییغینجاقلاردا اولان دارتیشمالار اولوردو. دریدن-قابیقدان چیخان شاعیرلریمیز وارایدی. اونلار دا منه تای ادبیات سوسوزلاری ایدیلار. اونلار گنج ایدی؛ 70.جی اون ایللیین ادبیاتینی اؤزو ده #مدرن_ادبیاتینی یارادانلار اولدولار. چالیشدیلار...چالیشدیلار نتیجه ده آلدیلار. بونو من الیمده اولان "#آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم" آدلی کیتابیمدا آچیقلامیشام. بونلار بیزه شوخلوق گلیر. آنجاق حقیقتن بو ادبی ییغینجاقلاردان میثال اوچون: #هادی_قاراچای، #کیان_خیاو و باشقالاری چیخدیلار. رحمتلیک #یحیی_شیدانین #مهد_آزادی قزئتینده تورکجه صحیفه‌سی و همین قزئتین "#آدینه" صحیفه‌سینی چیخاران #قاسم_تورکان جنابلاری‌نین بو گنج‌لرین اثرلرینی یایماقدا چوخ دانیلماز رول‌لاری وارایدی. بونلاری لازیم اولسا داها آرتیق آچیقلاماق اولار.

قایناق:
#مدرنیزمین_چاغداشلیغی کیتابی #همت_شهبازي ایله دانیشیق بؤلومو صص 32-34

https://telegram.me/dusharge

#ایشیق درگیسی یئنی ژورنالیستیکامیزدا هم گرافیکا باخیمیندان هم اورادا گئدن مطلب فرقلی لیک لری باخیمیندان سئچیلن بیر درگی دیر. بو درگینی بو گون الده ائتدیم و چوخ سئویندیم.
نظریمه گلن بعضی فرقلی لیک لره اشاره ائدیرم. طبیعی کی بو اشاره لر ظاهیری گؤرونوشونه گؤره دیر. اومید ائدیرم اورادا گئدن یازیلار دا کیفیتلی اولاجاق.
درگی لریمیزده داها چوخ ادبیات موضوعلاری اولدوغوندان #ایشیق_درگیسینده بیر سیرا موضوعلارا توخونولوبدور کی بیزه یئنی لییی وار. دوغرودور بو کیمی سورپرایزلارین ژورنالیستیکامیزدا کئچمیشی واردیر. #اکینچی قزئتینده مالدارلیق، اکینچی لیک موضوعلاری گئدن ده هئچ بلکه گلیشمیش غرب اؤلکه لری نین قزئت لرینده بو کیمی موضوعلاری تاپماق اولمازدی. ماراقلی بیر شئی دئییم. اکینچی ده اکین جیهازلارینی تانیتدیرما بؤلومو گئدیبدیر اورادا کوتان، کوتانین مختلیف نؤقطه لری و ایشلک دایره لری حاقدا اوخوجولارا بیلگی لر وئریلیر. بو مسئله منیم کیمی ادبیاتچییا او قدر ده ماراقلی اولا بیلمزدی. آنجاق بو بؤلوملر او قدر شیرین بیر دیل و درین بیر باخیشلا ایضاح اولونموشدور کی اینانین بو بؤلوملری سونسوز ذوق و اشتاهلا اوخوماقدان ال چکه بیلمیردیم.

بونو اونا گؤره دئدیم کی بو گون ایشیق درگیسی ده بو ماراغی منده اویاتدی.
ایکینجی مسئله ذوق اوخشایان #فوتوشکیل لردیر. فوتوشکیل لر هر بیر اوخوجونو درگینی اوخوماغا مئیل لی ائدیر. منی قیجیقلاندیران #روشن_نوروزی نین اوستاد #یحیی_شیدا دان چکدییی شکیل ایدی. روشن جنابلاری نین بوندان قاباق اوستاد #رئیس_نیا دان کیتابخانادا گولدویو حالتده ذووقلو بیر شکیل چکدیینی گؤرموشدوم.
بو عکس منده بؤیوک حیس اویاتدی. من نانکور اولانلاردان دئییلم. آخی منیم ایلک یازیلاریمی #اوستاد_شیدا چاپ ائدیب. گنج چاغلاریمدا الیمدن توتوب. فخرله دئیه بیلرم کی من اوستاد شیدانین اداره ائتدییی #مهد_آزادی نین تورکجه صخیفه سی نین یئتیرمه سی یم.

بو گون بو عکسی گؤردوکده دئییرم: روشن جان! اوخوجولارین باغرینی چارتلاتما. او یازیدا دئییبسن #آذربایجان_آدلیم لاریندان شکیل چکمیسن. اونلار دا گومان ائدیرم بونلارا تای گؤزل فوتولاردیر. اونلاری بیر کیتاب کیمی ایشله ییب یای سانا. باخ اوندا سنین الی آچیق اولدوغونا ایناناجاغام!!!!

#همت_شهبازی

https://telegram.me/dusharge

#محمد_فضولی، رند دلسوخته
                           
نوشته: #همت_شهبازی

در تاریخ #ادبیات_آذربایجان شاهد شخصیت های ادبی بزرگی هستیم که هرکدام به نحوی به ادبیات و فرهنگ این مرز و بوم کمک کرده، آن را به اوج رسانده اند. یکی از این شخصیت ها، « محمد بن سلیمان » معروف به « مولانا فضولی » از شعرای قرن 10 هجری است. او از معدود شاعرانی است که در شعر، شعرای بعد از خود را تحت تأثیر قرار داده و متاع سخنش دست به دست گشته و جایگاهی برای خود پیدا کرده است. بیشتر آثار او، بخصوص اشعار غنایی اش در بین توده مردم رواج داشته، به طوری که وقتی میرزا مهدی خان استرآبادی کتاب « #مبانی_اللغت » یا « #سنگلاخ» خود را می نوشت ، برای گفته های خود شواهدی از اشعار فضولی می آورد.
دوره ی اواخر تیموری و اوایل صفوی دوره ای است که « در عین حال که با کامیابی های نظامی و سیاسی و با جنگاوری ها و پیروزی های مردانی چون شاه اسماعیل و شاه عباس صفوی همراه بود، با فرمانروایی مردانی لایق و با نفوذ مفسده جویان، پیشوایی فکری و عقلی متعصبان کوته نظر جاهل نیز تقارن داشت » ( 1 )
در چنین دوره ای سلیمان، پدر فضولی که گویا در #تبریز زندگی می کرده به جهت فشارهای اقتصادی و کشت و کشتارهای متعدد دنبال یک سرپناه راحت و بی اغتشاش رفت و به همین لحاظ روی به عراق نهاد.
فضولی احتمالا به سال 900 هجری در شهر « #حله » از شهرهای عراق به دنیا آمد و تحصیلات خود را در همان شهر یا احتمالا در بغداد به اتمام رسانده است. پدر فضولی بنا به گفته ی « #صادقی_بیگ_افشار » صاحب تذکره ی « #مجمع_الخواص » - که به زبان #ترکی_ازبکی نوشته شده – از ایل بیات بوده که یکی از 22 طایفه مهاجر ترکان #اوغوز می‌باشد. بنابراین عقیده کسانی چون « #سام_میرزا » که می نویسد : «فضولی از دارالسلام بغداد است و از آن شهر شاعری بهتر از او پیدا نشده» ( 2 ) مردود است. چرا که فضولی در دیوانش بغداد را دیار غربت می نامد.
اما سبب اشتهار او را به «فضولی» بهتر است از زبان خود شاعر در مقدمه #دیوان_فارسی اش بشنویم :
«در ابتدای شروع نظم هرچند روزی دل بر تخلصی می نهادم و بعد از مدتی به واسطه ظهور شریکی به تخلص دیگر تغبیر می دادم. آخرالامر معلوم  شد  که یارانی که پیش از من بوده اند تخلص ها را بیش از معانی ربوده اند ».  ( 3 )
استاد « #برتلس» خاورشناس روسی، او را از « #حروفیان» دانسته است. لیکن در اشعار او نشانی از عقاید و افکار #حروفیان دیده نمی شود:

مشو قانع به صوت و حرف ، کسب فیض معنی کن
که داود از نبوت می کند  دعوی نه  ز الحانش

شاید این نظر از آنجا ناشی شده باشد که استادِ فضولی ، یعنی « #ملک_الشعرا_حبیبی » - که از استادان مسلم #شعر_ترکی بوده و دیوان او توسط « م. ساوالان » چاپ شده است و تأثیر او را در اشعار ترکی #شاه_اسماعیل_ختایی و خود فضولی می توان مشاهده کرد - یکی از شاعران حروفی بوده و به همین لحاظ فضولی را هم تالی استاد خود معرفی کرده باشند. « #عهدی_بغدادی» که با فضولی معاشرت داشته در #تذکره خود می نویسد: «فضولی اهل طریقت بوده است اما این تذکره نویس به طور صریح بازگو نمی کند که فضولی به کدام طریقت پایبند بوده است» ( 4 ).

#آثار_فضولی به سه #زبان ترکی آذربایجانی، فارسی و عربی است که به معرفی مختصر آنها می پردازیم:...


# # #

ادامه #مقاله را در #لینک زیر بخوانید. در اینجا فقط به ذکر #منابع مورد استفاده می‌پردازم:

http://dusharge.blogfa.com/post/53

  #منابع: _
1. تاریخ ادبیات در ایران ، ذبیح الله صفا ، ج 5 بخش 1 ص 5

2. رک : تحفه سامی ، سام میرزا ، تصحیح همایونفر ، صص 246- 245

3. دیوان فارسی فضولی ،  تصحیح حسیبه مازی اوغلی ، مقدمه ، آنکارا 1962 (  تمامی شواهد فارسی از این نسخه است )

4. نشریه دانشکده ادبیات تبریز ، سال 2 ، ش اول و دوم ، ترجمه مرحوم دکتر خیامپور

5. آذربایجان ادبیات تاریخی ( تاریخ ادبیات آذربایجان ) ،  گرد آورندگان :  م . عارف ،  م . ابراهیموف ، باکو 1960

۶. مجله « #ارمغان » ، سال 1309 ، شماره 11 ( متن کامل #سفرنامه_روح در این شماره چاپ شده )

۷. فضولی نین سئچیلمیش اثرلری ( آثار برگزیده فضولی ) ، به اهتمام : آزاده رستمووا ، جلد اول ، باکو 1988

۸. نشریه دانشکده ادبیات تبریز ، سال 2 ، ش  1و 2 ترجمه دکتر خیامپور.


#مقاله اولين بار بصورت #کنفرانس_دانشجویی در سال ۱۳۷۳ و سپس در روزنامه « #مهد_آزادی»، شماره های 531، 533 و 539، دوره چهارم ، سال چهل و پنجم  ( آبان 1373) چاپ شد.

https://telegram.me/dusharge

#اوستاد_یحیی_شیدانین عزیز خاطیره‌سینه

(۲۷مهر #اوستاد_شیدانین دونیاسینی دییشیدییی گوندور)


۷۰.جی اون ایللیین ادبیاتینی اؤزو ده #مدرن_ادبیاتینی یارادانلارین اوزرینده رحمتلیک #یحیی_شیدانین #مهد_آزادی قزئتینده تورکجه صحیفه‌سی و همین قزئتین "#آدینه" صحیفه‌سینی چیخاران #قاسم_تورکان جنابلاری‌نین بو گنج‌لرین اثرلرینی یایماقدا چوخ دانیلماز رول‌لاری وار ایدی.

یوخاریدا کی ایلک فوتو منیم ۱۳۷۰ده #فروغ_آزادی قزئتینه #اوستاد_شیدانین قوللوغونا یوللادیغیم شعردیر. یئنیجه یازماغا باشلامیشدیم. #اوستاد_شیدا هئچ کیمین مکتوبونو جاوابسیز قویموردو. همین شعری ۱۳۶۹ دا دا قوللوغونا یوللامیشدیم. حاییف کی اونون جاوابینی تاپا بیلمه‌دیم. اما منه یازمیشدی:

#جناب_شهبازی_یوللادیغین_شعرین_وزنی_والای_وئریر.

ادبی یاشاییشیمدا بو من اوچون ان شیرین خاطیره‌دیر.

سونرا شعرین اوزرینده ایشله‌دیم. یوللایاندان سونرا یوخاریدا کی جاوابی یازدی قزئتده. منیم اوره‌ییمی سیندیرماسین دئیه ایکی بیت ده شعریمدن چاپ ائتمیشدی.

همان ایلده ۷۰‌جی ایلده #تبریز_دانشگاهینا قبول اولدوقدا داها آرتیق اوستادین گؤستریش‌لریندن استفاده ائتدیم.

گؤره‌سن ان آزیندان بیزیم نسیل سنه نانکور چیخمایاجاق کی عزیز #اوستاد.

ایچیمده #بیر_آنلیق_سوکوتلا عزیز خاطیره‌نی آنیرام اوستاد.

https://telegram.me/dusharge

ترجمه شعری از: #ائلدار_موغانلی
ترجمه: #همت_شهبازی


دلت آتشین و سوزناک
چشمانت ابرآلود.
مباد که ذوب شود آتش دلت
ابر چشمانت!
آن آتش مهربان و ملایم پر از صفا
آن تل ابر.
دلم یخ می‌بندد
چشمانم ذوب می‌شود.
مباد که درهای نگاهت بسته شود!
که بر من بسته می‌شوند
بهار ستارگان
آن ابر چشمانت
آن آتش ملایم و مهربان
آن ابر لوس و ننر
مباد که قلعه سرخ غرورت خراب شود!
که قلعه‌ام خراب می‌شود
دنیایم فرو می‌ریزد
رد پاهایم پاک و محو می‌شوند
مباد که ذوب شود آتش دلت
ابر چشمانت
آن آتش مهربان و ملایم پر از صفا
و آن گاه
نه ستارگان می‌مانند
نه بهار
و نه
نشانی از آن قلعه‌ی سرخ
دلم یخ می‌بندد
چشمانم ذوب می‌شود
و قلبم سرد و کرخت
بگذار
از ابر چشمانت
از آتش قلبت
هی بنوشم
جرعه جرعه
بنوشم
از آن آتش پر از مهر و صفا
از آن بهار پر از ستاره
از آن تل ابر

#تاریخ_ترجمه
۱۳۷۴/۱۰/۲۸ - تبریز

#تاریخ_چاپ_شعر:
#مهد_آزادی ۱۳۷۲/۱۰/۸

__________

#اولین بار است که این #ترجمه خام منتشر می‌شود. علتش هم این است که آنطور که دلم می‌خواست ترجمه نشده است. دوستانی همچون #رامیز_تاینور کمک کنند تا ترجمه پخته‌تری از این شعر ارائه شود.

https://telegram.me/dusharge

ترجمه دو شعر از #هادی_قاراچای
ترجمه: #همت_شهبازی

۱.

مرگ کو؟
خيلی نزديک من
در ميان موهای سرم پنهان شده
در گوشه و کنار کفش‌هايم
به هر کجا که روم
با من است
نزديک است
همچون خونی که در رگ‌هايم جاری است.
مرگ
پر و بال پرندگان است
پای پلنگ و شعور انسان است
مرگ.
بی‌مرگی برايم بی‌شعوری است.
بنگر !
زندگی ديوار خرابی است
با قدی خميده و فرتوت
و من همچون بره‌ای
در زير سايه‌اش دراز کشيده ام
و آن غراب
لنگر زمان است
که بالای سر ما می گردد.


#ترجمه شعر در :
هفته‌نامه #آتیه ، سال 1375 چاپ شده است.


۲.


با نام انسان زيستم
شعر : #هادی_قاراچای
ترجمه : همت شهبازی


آب، خاک، آتش و من
آب را گل آلود کردم
در آرزوهايی که از خودم هم چرکين بودند
و بر خاک گور کندم
عميق و تاريک
در بطالت خود دفن نمودم.
و آتش،
زدم بر بوته‌های اميد همخون‌هايمان،
بر گل آرزو.
و باد
که بر خاکسترش دميدم.
اينک منم
تنها و بی‌کس
در ريگزارهای سرخ وادی حيات،
بی‌اميد و آرزو ،
بی‌آب و آتش.
قرن‌ها با نام انسان زيستم،
زيستم
اما
به همين سياق.



#توضیح:

متن اصلی #شعر در روزنامه #مهد_آزادی در سالهای ۱۳۷۲ یا ۱۳۷۱ چاپ شده است. تاریخ ترجمه شعر نیز مربوط به همان زمان یا سالهای ۱۳۷۳ یا ۱۳۷۴ می‌باشد‌.

https://telegram.me/dusharge