م.آرازين لئكسيك و فرازئولوژي ساده نطق عنصرلری ‌نين بوللوغو اونون بديعي نطقي‌نين ادبي‌ليينه بير ذره كؤلگه سالمير، گؤروندویو كيمي شاعيرين بديعي اوسلوبوندا نوواتورلوغو تأمين ائدن اَن آپاريجي فاكت لاردان دير. معلومدور کی قديم فاكت بورادا دا اؤزونو گؤسترير ‌كي مدريك سؤزون مدريكليیي طمطراقلي دئييليشده دئييل. ايفاده‌نين طرزي عادي، آنجاق سرراست دير، قيراماتيكاسي يئرلي- يئر سيز دير. ادبي ليك بديعي سينتاكسيسينده آيدين گؤرونور. فيكير سينتاكسيسده عياني‌لشديیي اوچون بو، مهم گؤستريجي دير . شاعير دئيير: «سس ائشيتديم …هم سس ايدي، هم غيري سس ». اولا ‌« سس اوخشاييردي دا، اوخشاميردي دا» معناسي چوخ ييغجام ايفاده اولونوب، ديگر طرفدن ، بو چوخ ساوادلي ، علمي ايفاده طرزي‌دير، فيزيك و فونئتيك (= سس) سرراستليغي ايله دئييليب.
@dusharge
م.آرازين بديعي ديل تصرفاتي ادبيات شوناسليقدا چوخ واخت مباحثه‌يه سبب اولان بير سؤالا دا جاواب وئرير. بعضي‌لري نوواتورلوغو وزن‌له باغلاييرلار. حال بو كي م.آراز هم هئجا، هم‌ده #سربست وزن يئني ايفاده‌لري عيني اوغورلا ايشله‌دير و عوموميتله، هر ايكي وزن‌ده گؤزه‌ل يازير. « عسگر قبري » پوئماسي سربست وزن ده‌دير، هئجا وزن‌لي « قايالارا يازيلان سس » سربست وزنين #اينتوناسييا (= لحن ) امكان لاري بزه‌يير. ياخود ائله شعرلري وار كي، هئجا وزنينده يازيليب ، آنجاق اينتوناسييا پوتانسياليندا ـ مصراع لارين ‌تركيبینده سربست شعرين تئکنيكي امكانلاري ايله تجهيز اولونوب. يوخاريدا مثال وئرديیيميز هئجا شعريني بئله‌ده مصراعلاشديرماق اولار:
بدخبر،
قيش دوماني
ياز چوْغونو تك…
دئمه‌لي #هئجا وزني اينتوناسيياجا نوواتورلاشير، شعرلر وزن‌جه عنعنه‌وي گؤرونور، آنجاق سؤز سئچيمي فيكير دئييمينه گؤره، تلفظ ‌ـ‌ اينتوناسييا تظاهرونه گؤره أن معاصير صنعت فاكتي‌دير. دئمه‌لي عنعنه‌وي وزن #پوئتيك سئمانتيكاجا (=‌لغت و معنا) يئني‌لشير، دئمه‌لي هئجا وزني معاصيرلشير. و دئمه‌لي يئني‌ليكده و عنعنه‌وي‌ليكده، گؤزه‌ل شعرده و اوره‌یه‌ياتان شعرده وزنين، #ژانرين(=‌ادبي نوعو) گوناهي يوخدور ـ ‌بونون اوچون اؤلچو شاعيرين استعدادي‌دير. م. آراز اؤزو ياخشي دئييب: « كؤهنه سؤز بير الده تزه‌جه «دن‌دي» بير الده مين ايلليك بوز قوم‌دو ائله.» بعلي، سؤز، دن‌دير ـ نه اَكَرسن، اونودا بيچرسن.

+++++++++++

*یازی #کیریل الیفباسیندا یازیلان "شعریمیز، نثریمیز، ادبی دیلیمیز" آدلی کیتابدان اختصارلا کؤچورولوب. بو یازی ایلک دفعه 1381 ده #وراوی قزئتینده یاییملانیبدیر. ایکی دیرناق آراسیندا آرتیریلان ترمین‌لرین آنلامی #کؤچورن طرفیندن‌دیر.

https://telegram.me/dusharge

گؤستريلمه‌دن گيزلي ساخلانيب، آنجاق مشتري تاپماق اوچون اثردن شيفاهي معلوماتلار وئريلير. ائشيتدييميزه گؤره اثر 60-50 ميليون تومن قيمت قويولموشدور. گؤره‌سن بو اثر بو بؤيوك قيمته آليناراق، آذربايجاندا ساخلانيلاجاقمي؟
الده ائتدييميز معلومات لار گؤسترير كي، بو قيزيل لوحه زئیوه ده تاپيلميش ناخيشلي قيزيل لوحه كيمي ، آراتتاـ‌هورري مدنيتي محصولو، يعني أن قديم آذربايجان اراضيسي خالقلاري‌نين صنعت اثري‌دير. علمي يولو ايله اثرين تقريبي تاريخي معين‌لشديريلمه‌ميشديرسه‌ده، اونون زوه قيزيل لوحه‌سينه ياخين اولماسيندان احتمال ائتمك اولاركي، اثر ائراميزدان اول ايكينجي مين ايلين اورتالارينا عايد بير آبيده‌دير، شايد اثر ياخيندا آراشديريليب اؤيرنيلسه، چوخلو علمي ‌ـ‌ تاريخي حقيقت‌لر، اسكي آذربايجان تاريخي‌نين بير سيرا اؤرتولو و مجهول مسئله‌لاري مئيدانا چيخاجاقدير.
ائي كاش بو اثر مسؤللاريميزين همتي و غيرتي سايه‌سينده اؤز يوردوموزدا قاليب، اؤز موزئي‌لريميزي بزه‌سين ويوزلرجه تاريخي آبيده‌لريميز كيمي، يهودي و ائرمني تاجيرلري ودلال‌لاري واسيطه‌سيله بؤيوك پولا آليناراق مخفي شكيلده خارجي موزئي‌لره آپاريليب باشقا ملت‌لرين تاريخي آبيده‌سي كيمي قلمه وئريلمه‌سين . ائي كاش…!

• بو مقاله 1996-‌‌‌ جي ايلده باكي ‌دا نشر اولونان «#ادبيات_قزئتي» نين 34ـ‌ جي سایی سیندان [#کیریل الیفبادان] كؤچورولدو.

* یازی 1381ده #وراوی قزئتی اوچون کؤچورولوب چاپ اولموشدو.

https://telegram.me/dusharge

رحمتلیک اوستاد #یحیی_شیدانی آنماق قصدی ایله

افشین شهبازی ایله دانیشیقدان ایکی سوالا جاوابیم:


◀️ س: بیر آز اؤزونوزدن دانیشاق. دانیشگاهدا فارس ادبیاتی اوخویوبسوز ائله دیر می؟

✅ ج: ائله‌دیر. #تبریز_دانیشگاهیندا فارس ادبیاتی اوخوموشام. اؤزوم #موغاندا بویا-باشا چاتمیشام. ایندی ده بورادا ساکینم.

◀️ س: بو دورومدا هانسی سبب دن آذربایجان ادبیاتینا اوز گتیردینیز؟

✅ ج: منیم آذربایجان ادبیاتینا ماراغیم دانیشگاهدان قاباغا عاییددیر. ایلک شعریم "#وطن" آدیندا 1369 دا یعنی بیر ایل دانیشگاها گئتمه‌میشدن قاباق چاپ اولوبدور. او زامان بیر چوخ شاعیرلر ایلک باشلانغیجدا فارسجا یازماقدان باشلاییردیلار ایندیکی دورومون ترسینه اولاراق. ایندی اکثر حالدا، یازانلاریمیز #آنا_دیلینده یازماغا باشلاییرلار. او زامانلار تورکجه کیتاب تاپماق اولمازدی. #فضولی‌نین دیوانینی تاپماق اوچون هر یئری آلاخ-بولاخ ائله‌دیم. هر زامان گؤز-قولاغیمی آذربایجان رادیو-تئلویزیونونا دیکیردیم کی هارداسا بیر موغننی ماهنی آراسی بیر غزل اوخویاجاقدیر. قلم الیمده اونون اوخودوغو غزلی یازیردیم. کلاسیمیزدا منه تای چوخلاری وار ایدی. "#رامیز_تاینور" موغننی‌لرین اوخوماقلاریندان بیر بؤیوک دفتر شعر توپلامیشدیر. بئله‌لیکله منیم هوسیم آنا دیللی ادبیاتا آرتدی. بو هوسله ده یاشادیم. یادیمدادیر: فضولی دیوانینی #کیریل الیفباسیندان ایکی یوز صحیفه‌لیک بیر دفتره کؤچورموشدوم. اوندا هله دانیشگاها گئتمه‌میشدیم. عمیم نوه‌سی فرهاد [مهندس #فرهاد_شهبازی] اؤزو ده ادبیاتچی ایدی، باخدی منیم ایشیمه دئدی کی: بو ایش فیل ایشی‌دیر. بیز بو سئوگی ایله یاشاییردیق. آنجاق دانیشگاه منیم آخدیغیم جیغیری دَییشدی. یئنی و چاغداش دونیا ادبیاتی ایله تانیش اولدوم. اؤزللیکله پرافسیونال یازمامیشدان قاباق اوخوماغا داها چوخ اؤنم وئردیم. دانیشگاهدا عمومییتله کلاسیک ادبیاتی "#فقه‌اللغه" باخیمیندان اوخویوردوق. یعنی لغت‌لرین آنلامینی آچیقلاییردیق. کلاسیک ادبیات اؤزو ده هئچ دانیشگاهدا بیر گون گؤرمه‌دی. لغت‌له مشغول اولدوقدا، اؤیرنجی اوخودوغو متنین نه دئدییینی بیلمیردی. هئچ زامان اونوتمارام منیم جیغیریمی دَییشن کیتابلاری؛ دوکتور #رضا_براهنی‌نین کیتابلاری، اؤزللیکله "#قصه‌نویسی" کیتابی‌نین ایلک 200 صحیفه‌سینی. بو کیتابلا من بو نتیجه‌یه چاتدیم کی ادبیات هارداسا یئر اوزونده یارانا بیلر. او زامانا قدر ادبیاتی، کلاسیک ادبیاتین ائتکیسی نتیجه‌سینده گؤیلرده اولدوغونو بیلیردیم. داها دوغروسو بو زاماندان منده ادبیاتا داها چوخ اجتماعی بوجاقدان یاناشما دویغوسو یاراندی. اوخودوم...اوخودوم... یورولمادان اوخودوم. آنجاق یئنه ده سوسوز قالدیم. هفته ایچی، بئش کیتاب اوخومادان دینجلمزدیم. دانیشگاهین و تبریزین #تربیت ایله #ملی_کیتابخاناسینا دا عضو اولدوم. هر بیریسیندن هفته ایچی کیتاب آلیردیم. تبریز دانیشگاهیندا کیتابخانادا ایشله‌ین کیتابچی‌لاردان بیری بیر گون منه دئدی ‌کی: "سن قورتاریب گئتسئیدین بیز ده راحات اولاردیق" طبیعی کی بونو آجیق اوزوندن دئمیردی. اونلار همیشه هوسله منه کیتاب وئریردیلر.
دانیشگاهدا ایکینجی مسئله، ادبی ییغینجاقلار ایدی. او زامان ادبی ییغینجاقلاردا اولان دارتیشمالار اولوردو. دریدن-قابیقدان چیخان شاعیرلریمیز وارایدی. اونلار دا منه تای ادبیات سوسوزلاری ایدیلار. اونلار گنج ایدی؛ 70.جی اون ایللیین ادبیاتینی اؤزو ده #مدرن_ادبیاتینی یارادانلار اولدولار. چالیشدیلار...چالیشدیلار نتیجه ده آلدیلار. بونو من الیمده اولان "#آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم" آدلی کیتابیمدا آچیقلامیشام. بونلار بیزه شوخلوق گلیر. آنجاق حقیقتن بو ادبی ییغینجاقلاردان میثال اوچون: #هادی_قاراچای، #کیان_خیاو و باشقالاری چیخدیلار. رحمتلیک #یحیی_شیدانین #مهد_آزادی قزئتینده تورکجه صحیفه‌سی و همین قزئتین "#آدینه" صحیفه‌سینی چیخاران #قاسم_تورکان جنابلاری‌نین بو گنج‌لرین اثرلرینی یایماقدا چوخ دانیلماز رول‌لاری وارایدی. بونلاری لازیم اولسا داها آرتیق آچیقلاماق اولار.

قایناق:
#مدرنیزمین_چاغداشلیغی کیتابی #همت_شهبازي ایله دانیشیق بؤلومو صص 32-34

https://telegram.me/dusharge