📚🌺 #در_گلستان_واژه_ها

✍️ #حجت_الله_سعیدی

یکی از ویژگی های زبان لری وجود واژگانی است که دارای معانی متعددی هستند که این نشان دهنده قدرت هر زبانی است. در زبان انگلیسی نیز این گونه کلمات به وفور یافت می شوند.

در #لری_بختیاری" کِر"(ker) دارای چند معناست :
1- #گوشه:👇👇
"کر"تو (اتاق) قناس داره.

2- #پنهان_شدن :👇👇
زِ ترس رَه "کر" کرد.

3- #کنار:👇👇
کم لُ بِنه بیو"کِرُم"!

4- #داخل:👇👇
هی "کر" گوش یَک پچ پچ ایکُنن.

5- #زیر:👇👇
اِنُم ‌"کر"سرت تا صدتا دِر دور خوت بخوری!!
یا در جمله ای دیگر:👇👇
چوکول بِزَ "کر" بُشمه.

6- #سوراخ:👇👇
مار رَه مِنِ "کر" نیدرا صحرا!

7- #خشک_و_جمع_شدن(در ترکیب مرکب اتباعی "کِر و کول" :👇👇
نونانه جم کو تا "کر و کول" نووِن.

8-در بعضی موارد " #کر_و_کول" شدن یک عبارت کنایی به معنای #ضعیف_بودن نیز می باشد:👇👇
از بَسکی هیچ نَخَ "کر و کول" اووی!

9-در ترکیب "#کر_و_دی" یا "کر و مِنچ" به معنای #غبار است.
این واژه فقط یک نمونه از صدها واژه ای است که در زبان لری دارای چنین ویژگی منحصر به فردی است.


https://t.me/thelurishacademy

✅مطلب ارسالی از همتبار مخاطب کانال فرهنگستان زبان لری:

✴️کِلکُو(فرستنده) : #حجت_الله_سعیدی از #چهارمحال_بختیاری, شهرستان #لردگان

#در_گلستان_واژه_ها

✴️واژه #بُر

⭕️حالت اول :اُ کوتاه و «ر» مشدد. در این حالت #بُر دارای دو معناست :

1-جمع. به نمونه زیر دقت فرمایید :
✅یَ بُرینِ دیذُم هَی اِگُرُهذن!
یعنی جمعی را دیدم که داشتند فرار می کردند!

2-یاری کردن. به جمله زیر توجه نمایید :
✅تِیَلُم بُر نیکُنن سیزَنِ وَر کُنوم.
یعنی چشمانم یاری نمی دهند که سوزن را نخ کنم.

⭕️حالت دوم:اُ کشیده و «ر» غیر مشدد. در این حالت #بُر به معنای «نَکاشته» است. به جمله زیر دقت فرمایید :
✅ای سالا خو نم وِ گِل نیا وُ زمینا ایما بُرن.
معنی :این سال ها خوب باران نمی بارد و زمین های ما نکاشته است.

⭕️حالت سوم:اُ کشیده و «ر» مشدد. در این حالت واژه #بُر بن مضارع از مصدر بریدن است و دارای معانی متعددی است که با توجه به جمله باید معنای کلمه را بفهمیم. به نمونه های زیر دقت فرمایید :

َ✅ آو بُرِس
یعنی آب بند آمد.

✅بَندِ «تَمدار» بُرس.
یعنی بند «تَمدار» پاره شد.

✅بَسکی نا دو بُرِس.
یعنی از بس دوید خسته شد.

✅اَی بُری!!
اصطلاحی به معنای «ای کاش وامانده شوی!!»

https://t.me/thelurishacademy

📚دوبیتی لری از استاد #حسین_جهانشاد


پِریسگِ عِشقِ تو تَش وَن دِ جونِم

دوس ئو دُشمِه همه موئَن دِ تونِم

بِلازَه عشقِ تو دِ دیر دیارَه

شونئ کِز وا رنگئ سئ بی نِشونم

✅🌸شرح واژگان:

#پریسگpêrisg( =پریسک): ذره جهنده آتش، آتش جهنده

#ونvan( در بختیاری #وند، در لکی: #آیشت، در ثلاثی: #اناخت در لری کهگیلویه بویراحمد و...: #بست): انداخت

#دdê: ( حرف اضافه در لری مینجایی): جالب است این حرف اضافه دو کارکرد دارد هم به معنی #از و هم #در.

#موئن_د_تونمmöwan_dê_tonêm: از بدی من حرف می زنند، پشت سرم صفحه می گذارند ⬅️#د_تون_کسئ_گوتن: کسی را نقل زبان ها کردن، پشت سر کسی صفحه گذاشتن

#بلازه( واژه مشترک بین کل لرها، در برخی گویش ها بلیزه، بلیزگه، ...): آتش فروزان، لهیب آتش
#دیار: پیدا، آشکار
#کزkêz: افسرده
#سئsî ( با تلفظ یاء مجهول): سیاه‌

‌
#دوبیتی
#لری_مینجایی
#لرستان_فیلی #شاعران_کوهدشت

https://t.me/thelurishacademy

📚🌸معانی و کاربردهای مختلف واژه نوم

واژه ی نوم(nom) در لری در چهار معنی به کار می رود :

🔺۱_نام ، اسم(همانند فارسی)

#نومت چؽ بی؟
#نوم کُرش نؽا....( نام پسرش را...‌ گذاشت)

۲🔻_ نوم ( نُم) به معنی #نمی_دانم:

#نوم چؽ گوت: نمی دانم چه گفت

#نوم سی چؽ پروین رت: نمی دانم چرا پروین رفت
#نوم ها وه کوم/(کجا)؟نمی دانم کجاست

🔹نکته: نوم در این مفهوم به تنهایی معنی نمی دانم نمی دهد بلکه همانگونه که در مثال ها دیدید باید پشت سر آن یک جمله خبری یا سوالی بیاید تا معنای نمی دانم بدهد.
نوم چؽ بیه؟( نمی دونم چی شده)


🔺 ۳_ #نوم به معنای #میان، #در، #داخل

در این مفهوم، نوم بیشتر در لکی به کار می رود ولی در گویش های مختلف لری مینجایی ( مانند کوهدشت و طرهان، دره شهر، شوهان ، نهاوند وگیان...)‌نیز نوم به معنای داخل، میان به کار می رود.


🔻۴. #نوم‌nom به معنی #یاد، #حافظه


این معنا امروزه نادر است ولی مشتقات آن هنوز مثلا در فعل #وانوم_نؽائن/ #وانوم_نهاڌن( یاد دادن، آموزش دادن) و اصطلاح #د_نوم_رتن به کار می رود.
اصطلاح #د_نوم_رتن به معنای از یاد رفتن است.
استاد #رمضان_پرورده در شعری دارد:

شیرِ پاکِ دالِکـَه ت بـۊئَه حــرومت
اَر زِووُن دالـکه رۉئَه دِ #نـــــومِت

اَر زِووُنِ دالکه ویـرت نمـــونَه
گُلوَنی هم چی پَرۊئؽ بؽ نشونه

که در اینجا: #روئه_د_نومت یعنی از یادت برود.
https://t.me/thelurishacademy

📣توصیه نگارشی و دستوری

یکی از مخاطبان گرامی از یک عادت نوشتاری اشتباه لری بین برخی لرهای ثلاث و مینجایی انتقاد کردند و خواستار آن شدند که ما مطلبی در این باره بنویسیم که این اشکال اصلاح شود. انتقاد ایشان درست و بجاست ما هم این مطلب را تقدیم شما خوبان می کنیم:👇👇

دوستان شناسه دوم شخص جمع در لری مینجایی و ثلاث #یت (یا #یتون) هست نه #ید و در شناسه #یت (#یتون) تلفظ ی بصورت یاء مجهول î است نه ای کشیده فارسی

✅بنویسیم بَپُرسیت(یا بَپُرسیتون) نه بَپُرسید

✅رَتیت( یا رتیتون) نه رَتید( رفتید)
✅بیائیت( یا بیائیتون) نه بیاید
✅بَجمیت( یا بَجمیتون) نه بَجمید( بجنبید)
✅بَلاونیت( یا بلاونیتون) نه بلاونید: تسکین دهید، آرام کنید- مویه بخوانید

شناسه #یت لری کهن تر از #ید است. شناسه #یت بعدها از طریق فرایند voicing( واکدار شدن) و تغییر یاء مجهول از حالت lax( خفیف) به tense(کشیده ) به #ید در فارسی تبدیل شد. این گونه مثال ها و موارد که تعدادشان فراوان است به روشنی نشان می دهد بر خلاف تصور عامه، لری از تغییر شکل فارسی دری مشتق نشده است بلکه در بسیاری موارد کهن تر و اصیل تر از آن است.

نکته دیگر اینکه حالت #یتون برای شناسه دوم شخص جمع در صرف افعال اصالت بیشتری نسبت به #یت دارد

✅اومائیتون اصیل تر از اومائیت ( آمدید)
✅گوتیتون اصیل تر از گوتیت( گفتید)

✅شیوَنیتون اصیل تر از شیوَنیت( بر هم زدید)

و نکته آخر اینکه شناسه #یتون در لرستان فیلی، به هنگام ختم به سکون، نون پایانی آن موقتا پنهان شده و خوانده نمی شود:
✅رَتیتو(=رتیتون)
✅اومائیتو(= اومائیتون)
✅مئ لاونیتو(= مئ لاونیتون)
✅بَپُرسیتو(= بَپُرسیتون)

این شناسه دوم شخص جمع یت( یتون) در لری کهگیلویه و بویراحمد نیز وجود دارد:
اومییت( اومییتو)

#لری_را_درست_بنویسیم
#دستور_لری_را_رعایت_کنیم
#در_نوشتار_و_گفتار_لری_تقلید_نابجا_از_فارسی_نکنیم

🔹پی نوشت:👇👇
کاربر گرامی #فرنام_کشاورزی از #ممسنی در خصوص این پست پیام فرستاده اند که:

سلام. در لری جنوبی هم متاسفانه همین مشکل هست و عملا لری رو تبدیل به فارسی میکنن و در مکالمه روزمره و یا آهنگ و غیره هم کلا اصالت رو از زبان لری سلب میکنن

https://t.me/thelurishacademy

⚛متل لری بختیاری : #موشك_و_مورى( موش و مورچه )

✍ #پیمان_قندعلی، #اندیکا

قسمت اول

بر اساس قصه های لری برای کودکان

يه موشكئ وى و يه مورى كه گگه جوونى بيدن سى يَك
يه رو گَل گرين رهدن وُر دَر زه مال .
رَهن رهن تا رسين وه سا دارئ🌳


#مال: خانه #گگه: برادر
#وی: بود #در: بیرون
#گل_گرهدن: به هم‌پیوستن و دوستی کردن

يخو زَمَندى زيدن و تُروكهسن وِ ره
منجا ره رهدن يه سَرسَرپا(🧠كله پاچه)ديدن زه گوسنه اى رمقى و لاشسو نوى كُماچى نهادن وُر چاله قرار نهان كه موشك ره سى هيوه 🌳مورى هم ره سى آو💧

#زمندی: خستگی
#زمندی_زیدن: رفع خستگی کردن
#تروکهسن: آهسته راه افتادند #لاش: بدن #نوی: نبود
#چاله(=تژگا): آتشدان #هیوه: هیزم.
#کماچی: قابلمه

تورركهسن و ره هركه ره پى تُور كار خوس
مورى زيتر رسى تى خوس گو تا موشك واهه بيل يه كَمچه🥄 زه سرسرپا كه بِلِفنوم 😋كمچه نهاين زى لِفنيدِ همى كه هاس كمچه ديوم دِرِه وُر مى كماچى زه طالع ليشس وس وُر مى كماچى😢

#تور: به دنبال #واهه: بیاید #بیل: بگذار #کمچه: قاشق #بلفنوم: بخورم
#لیش: بد #وست: افتاد

موشك هم زه ره رسى تى خوس فرگ زيتر زه مورى أؤيده 🥄كمچنه وُرداشت رهد سرو خت كماچى كه تُومس بئيره😋

#تی: پیشِ #توم: مزه

تا كمچه زى منس مورى وى وارو وُر مى كمچه اس
دا بوومى تيتون روز بد نوينه يكى وأسكى موشك بئيره 😰😱😨بَنگ بوونه نها همچو😭
و شروع كه وِ ساك سُروُ
اى خومى لوس خومى موشك هاك بسر،مورى جوون جاهل وست به كماچى مرد😪🤧
يه كَلا🐧زه همچو رد اِبى دى موشكى هى بوو بوو كنه ره وا نِهِنگس گو هو ملا موشك چه ويده 😯🤔
#دا: مادر
#نهنگ: نزدیک
#واسکی: می بایست #کلا: کلاغ
#ابی: می شد

🐀موشك هم گو:
موشك هال بسر مورى 🐜جوون جاهل وست به كماچى مرد

🐧كلا هم فِر دا ره نشس گُلُنگ بيد🌲وُ پرهانه شَه كه
🌲بيد وس گو چته
🐧گود:

#کلا: کلاغ
#فر_دا: پرواز کرد‌

https://t.me/thelurishacademy

⚛وضعیت سلامت زبان لری در آینده

✍ #معتمدی از #خرم_آباد

سلام

پیش از هر چیزی دوست دارم که از عوامل خدمتگزار و بی ادعای کانال فرهنگستان زبان لری سپاسگزاری کنم که با نوشتار علمی و بدون تعصب مطالب علمی زبان را با بیان ساده و شیوا برای امثال من که در زبان شناسی عوام هستم آموزش می دهند و همچنین لری اصیل و شیوه نوشتار لری اصیل بدون لری قاطی پاطی فارسلری را عملا به ما یاد می دهند.


با توجه به تعاریف و تقسیم بندی که از #وضعیت_سلامت_زبان_ها کردید بنده هم مانند یکی از دوستان ارزیابی ام این است که لری در وضعیت #در_معرض_خطر قرار دارد زیرا کودکان نسل جدید به زبان مادری سخن نمی گویند و اثبات این نیز بسیار واضح و شفاف است کافی است یک روز به #خرم_آباد ما تشریف بیاورید و وضعیت زبان مادری بین کودکان و نوجوانان را در خیابان ها، پارک ها و مراکز خرید ببینید.

ولی پیش بینی من این است که یا مردم ما با فعالیت های زبان شناسان و فعالان ما نهایتا آگاه و بیدار می شوند و اینبار نه سراغ به قول دوستان فارسلری بلکه سراغ لری هرچه اصیل تر خواهند رفت

یا اینکه زبان مادری طی چند دهه آینده منقرض می شود

هرچند فعلا واقعیت های موجود احتمال وقوع حالت دوم یعنی مرگ زبان مادری را گوشزد می کند.


با این حال فعالان و مروجان زبان و ادبیات لری زحمت بزرگی را متقبل شده اند که در این راه مسلما سختی ها و اتهام های زیادی را عوض تشکر خواهند دید و شنید.‌از دست ما که کاری ساخته نیست ولی خداوند اجرتان دهد.

https://t.me/thelurishacademy

❇️دوبیتی ارسالی از #محمد_کمالی


پِئ کُل دِن دِنی( پاکوتاه کنگره ای شکل، منظور ویروس کرونا)


دِ کاشکؽ زیترؽ کُرنان بِئیرِم

ئی پِئ کُل دِن دنی هِه ها وه هیرِم

وه یِه گِل دِ درآم دی دل د هولی

دِ یا جوݩ دِر کُنِم یا که بَمیرم

🔹 #ترجمه_فارسی

ای کاش زودتری به کرونا مبتلا شوم

این پاکوتاه کنگره ای شکل همه ش در (کانون) یاد من است

تا به یکباره از این اضطراب و تشویش برون آیم
یا جان سالم از آن به در ببرم یا بمیرم

#محمد_کمالی



⏺ #نکته⬇️⬇️

#د (با تلفظ de ، با نگارش پاپریک: داٛ) یک قید است به معنی #دیگر


#د (با تلفظ dê با نگارش پاپریک⬅️ داْ یا د) حرف اضافه است به معنی #از یا #در


این دو با رسم الخط فارسی مثل هم نوشته می شوند و قابل تشخیص از هم نیستند در حالی که هم تلفظ و هم معنای آنها متفاوت است ولی با خط لری راحت نگارش و تلفظ می شوند.

⬅️این یک مثال بسیار ساده و واضحی است برای اثبات این موضوع است که خط لری یک نیاز علمی و لازم برای نگارش و خوانش لری است نه یک تمایل قومی

https://t.me/thelurishacademy

📚🌸معانی و کاربردهای مختلف واژه نوم

واژه ی نوم(nom) در لری در چهار معنی به کار می رود :

🔺۱_نام ، اسم(همانند فارسی)

#نومت چؽ بی؟
#نوم کُرش نؽا....( نام پسرش را...‌ گذاشت)

۲🔻_ نوم ( نُم) به معنی #نمی_دانم:

#نوم چؽ گوت: نمی دانم چه گفت

#نوم سی چؽ پروین رت: نمی دانم چرا پروین رفت
#نوم ها وه کوم/(کجا)؟نمی دانم کجاست

🔹نکته: نوم در این مفهوم به تنهایی معنی نمی دانم نمی دهد بلکه همانگونه که در مثال ها دیدید باید پشت سر آن یک جمله خبری یا سوالی بیاید تا معنای نمی دانم بدهد.
نوم چؽ بیه؟( نمی دونم چی شده)


🔺 ۳_ #نوم به معنای #میان، #در، #داخل

در این مفهوم، نوم بیشتر در لکی به کار می رود ولی در گویش های مختلف لری مینجایی ( مانند کوهدشت و طرهان، دره شهر، شوهان ، نهاوند وگیان...)‌نیز نوم به معنای داخل، میان به کار می رود.


🔻۴. #نوم‌nom به معنی #یاد، #حافظه


این معنا امروزه نادر است ولی مشتقات آن هنوز مثلا در فعل #وانوم_نؽائن/ #وانوم_نهاڌن( یاد دادن، آموزش دادن) و اصطلاح #د_نوم_رتن به کار می رود.
اصطلاح #د_نوم_رتن به معنای از یاد رفتن است.
استاد #رمضان_پرورده در شعری دارد:

شیرِ پاکِ دالِکـَه ت بـۊئَه حــرومت
اَر زِووُن دالـکه رۉئَه دِ #نـــــومِت

اَر زِووُنِ دالکه ویـرت نمـــونَه
گُلوَنی هم چی پَرۊئؽ بؽ نشونه

که در اینجا: #روئه_د_نومت یعنی از یادت برود.
https://t.me/thelurishacademy