#دستورزبان #مجهول
#ساختار_بیگانه #گرته‌برداری

مجهول نابجا

فعل مجهول جزو ساخت‌های طبیعی و رایج زبان فارسی است و هنگامی به‌کار می‌رود که فاعل در جمله ذکر نشود و فعل به مفعول (نایب‌فاعل) نسبت داده شود:
- خانه خراب شد.
- در آن جلسه حرف‌های زیادی زده شد.

امروز در زبان فارسی
به‌دلیل گرته‌برداری نحوی،
گاه با حضور فاعل، فعل جمله را مجهول به‌کار می‌برند که این‌گونه جمله‌ها خلافِ ساخت زبان فارسی است.

در این جمله‌ها اغلب از حرف اضافهٔ مرکبِ «به‌توسطِ، از سوی، به‌وسیلهٔ و...» استفاده می‌شود که اغلب جزء حرف اضافهٔ سادهٔ آن حذف می‌شود:

- قانون اساسی توسط نمایندگان مجلس خبرگان تصویب شده است. غلط
- قانون اساسی را نمایندگان مجلس خبرگان تنظیم و تصویب کرده‌اند. صحیح

- برق توسط ادیسون اختراع شد. غلط
- برق را ادیسون اختراع کرد. صحیح

ناصر نیکوبخت، مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار، چ۴، تهران: چشمه، ۱۳۹۳، ص۷۴و۷۵.
@virastaran @dehkameh

این کارگاه تخصصی
هر سال تنها یک بار برگزار شده!

سومین کارگاه «دستورآموزی»
دکتر مونا ولی‌پور
virastaran.net/a/1426

با تسلط به #دستورزبان
بفهمید در جمله‌ها چه خبر است
و آگاه‌تر ‌و دست‌بازتر بنویسید.
‌

فایدهٔ دانستن دستورزبان
برای ویراستار
با مثالِ #می‌باشد
virastaran.net/a/1426
@virastaran #دستورزبان

#دستورزبان #واژه‌سازی
#مشتق #مرکب #وند #پیشوند

«بُل» یکی از پیشوندهای زبان فارسی است که همیشه قبل از اسم می‌آید و معنی کثرت و مبالغه دارد و به‌تنهایی به‌کار نمی‌رود. پاره‌ای از اهل لغت بل را کوتاه‌شدهٔ «ابو ‌+ ال» عربی می‌دانند که مثلاً در کلمات ابوالقاسم، ابوالفضل و... به‌کار می‌رود؛ درحالی‌که این پیشوند فارسی است و در گذشته در کلمات زیادی به‌کار می‌رفته است. ریشهٔ بل در سنسکریت، بهلوله به‌معنی بسیار است و با واژه پُلی (poly) یونانی به‌معنی چند، چندین و بسیار از یک بنیاد است. بل با پُر بی‌مناسبت نیست.

از کلمات ساخته‌شده با این پیشوند می‌توان به کلمات زیر اشاره کرد:
بلهوس: بسیار هوسناک [هوسباز]
بلغنده: توده، روی هم نهاده
بلکامه: مشتاق، دلگرم
بلغاک: پرآشوب و پرغوغا
بلفضول: صاحب فضل فراوان
بلعجب: تردست، شعبده‌باز
بلکنجک: بسیار طرفه، بسیار خنده‌دار

کلمات بوالعجب و بوالهوس و بوالفضول باید به‌صورت بلعجب و بلهوس و بلفضول نوشته شود.

ناصر نیکوبخت، مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار، تهران: چشمه، ۱۳۹۳، ص۱۰۳و۱۰۴. #گزیدهٔ افسانه دهکامه
@virastaran @dehkameh

لابه‌لای حدود ۱۵۰۰ فرسته
در کانال «ویراستاران»
با این برچسب‌ها می‌توانی چرخ بزنی:

#حشو #زیبانوشته
#صوتی (۱۱ درس)
#آواچه و #صوتک (۲۶ نکته)
#کژتابی #ساختار_بیگانه
#دستورخط #املا
#دستورزبان #نیم‌فاصله
#دقت‌ورزی_معنایی
#دقت_ورزی_معنایی
#تنوین #ویراستار
#خطای_منطقی #تمرین
#عددنویسی (۶ درس)
#نمونه_ویرایش
#گرته_برداری #گرته‌برداری
#پیچیده_نویسی #پیچیده‌نویسی
#بند_موصولی #باید
#را #اداری #افغانستان
#ترجمه #ارزیابی
#است #هست
#نگارش #نجفی
#عربی #حرف_ربط
#ویرایش_رایانه‌ای
#بیگانه‌دوستی #مصدر_جعلی
#گیومه #کاما #گزیده
و...
@virastaran
این دو «ویژه»اند:
#آواچه #نماچه
‌

این کارگاه تخصصی
هر سال تنها یک بار برگزار شده!

چهارمین کارگاه «دستورآموزی»
دکتر مونا ولی‌پور
virastaran.net/a/1426
با تسلط به #دستورزبان
بفهمید در جمله‌ها چه خبر است
و آگاه‌تر ‌و دست‌بازتر بنویسید.

#آواچهٔ ۸۶ #دستورزبان
لقمهٔ کوچک دستورآموزی
آواچه‌های پیش:
virastaran.net/av
تکه‌ای از درس‌گفتار استاد دبیرمقدم:‌
تمیز، نقش‌نمای گفتمان،
نشانهٔ تغییر موضوع.
@virastaran

کدام صحیح است؟
«این‌گونه ما را ننگرید.» یا «ما را این‌گونه ننگرید.»
این عنوان کتابی است تألیف خانمی معلول.
به‌نوعی شرح‌حال است.
virastaran.net/a/9829 #دستورزبان

در زبان محاوره،
گاه پاره‌ای ترکیب‌های اضافی و وصفی
به‌صورت معطوف تلفظ می‌شوند.
این غلط گاه وارد زبان مکتوب نیز شده
و [در نوشته‌های رسمی] باید از آن پرهیز کرد:

ترکیب غلط: باقیات‌وصالحات
ترکیب درست: باقیاتِ صالحات

خواروبار: خواربار

قوس‌وقُزَح: قوس قزح

سهل‌وممتنع: سهل ممتنع

جرّوبحث: جرّبحث

حیص‌وبیص: حیصِ‌بیص (گیرودار)

زادوبوم: زادبوم

سازوکار: سازکار (سامان‌دادن به کار)

یدوبیضا: ید بیضا

اضغاث‌واحلام: اضغاث احلام
(خواب‌های آشفته)

غیروذلک: غیرِذلک (غیر آن)

دوروزمانه: دور زمانه (گردش روزگار)

دردودل: دردِدل

ناصر نیکوبخت، مبانی درست‌نویسی زبان معیار، چ۴، تهران: چشمه، ۱۳۹۳، ص۶۳.
#دستورزبان #اصطلاح #گزیدهٔ افسانه دِهکامه
@virastaran virastaran.net

افعال دوگانه در فارسی امروز کم‌بسامدتر شده‌اند. «دوگانه» فعلی است که هم به‌صورت لازم به کار می‌رود و هم به‌صورت متعدی: شکستن، ریختن، گسستن، سوختن، آویختن، آمیختن و… .
@virastaran
«مشک آن است که ببوید، نه آنکه عطار بگوید.»
در این جمله، «بوییدن» به‌صورت لازم به کار رفته است؛ در حالی که امروز به‌ندرت به‌صورت لازم می‌آید و اغلب متعدی است.

اما چرا شمار افعال دوگانه در فارسی امروز رو به کاهش دارد؟ این نوشتهٔ سایه اقتصادی‌نیا را بخوانید:
virastaran.net/a/22928 #دستورزبان

بدون بلدبودن آیین‌نامه،
بازم می‌شه رانندگی کرد؛
اما دردسر درست می‌شه.
بدون دونستن دستورزبان هم
می‌شه نوشت و ترجمه کرد؛
اما گیروگرفت پیش میاد.

پنجمین کارگاه تخصصی دستورزبان فارسی
از عصر سه‌شنبه ۸مرداد۱۳۹۸
پنج جلسهٔ چهارساعتی
مونا ولی‌پور
دانش‌آموختۀ کارشناسی تا دکتریِ ادبیات از دانشگاه تهران، دانشجوی ارشد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، مدرس زبان فارسی به غیرفارسی‌زبان در دانشگاه بهشتی

این کارگاه را مؤسسۀ «ویراستاران»
هر سال تنها یک بار برگزار می‌کند.

گفتنی‌های کامل:
virastaran.net/a/1426
با تسلط به #دستورزبان
بفهمید در جمله‌ها چه خبر است
و آگاه‌تر ‌و دست‌بازتر بنویسید.
@virastaran

بدون بلدبودن آیین‌نامه،
بازم می‌شه رانندگی کرد؛
اما دردسر درست می‌شه.
بدون دونستن دستورزبان هم
می‌شه نوشت و ترجمه کرد؛
اما گیروگرفت پیش میاد.

ششمین کارگاه تخصصی دستورزبان فارسی
این بار در مشهد
از عصر سه‌شنبه ۲۶آذر۱۳۹۸
پنج جلسهٔ چهارساعتی

مدرس: سیدحمید حیدری‌ثانی
دانشجوی زبان‌شناسی (آزفا) دانشگاه فردوسی

این کارگاه را مؤسسۀ «ویراستاران»
هر سال تنها یک بار برگزار می‌کند.

گفتنی‌های کامل و تخفیف‌های متنوع در:
virastaran.net/a/22020
با تسلط به #دستورزبان
بفهمید در جمله‌ها چه خبر است
و آگاه‌تر ‌و دست‌بازتر بنویسید.
@virastaran

توضیحی ساده برای دو جملۀ هم‌پایه
و دو جملۀ وابسته (پایه و پیرو)
virastaran.net/a/12280 #دستورزبان

فرق «‌مُسنَد» و «تمیز» چیست؟

پاسخ دکتر مونا ولی‌پور
مدرس دورۀ دستورزبان فارسی
در مؤسسۀ «ویراستاران»:

بعضی دستورنویسان مسند را متممِ فاعلی و تمیز را متممِ مفعولی می‌نامند. این دو اصطلاح به‌روشنی بیانگر تفاوت این دو مفهوم است. در واقع، مسند توصیف‌کنندهٔ نهاد (مسندالیه یا در معنای عامش فاعل) است؛ ولی تمیز توصیف‌کنندهٔ مفعول است.

هر دو از ارکان اجباری جمله‌اند؛ یعنی اگر فعلی نیاز به مسند یا تمیز داشته باشد و این ارکان حاضر نباشند، جمله نادستوری می‌شود:

شما دانشجوی موفقی هستید.
گروه اسمیِ «دانشجوی موفقی» مسند است.

من شما را دانشجوی موفقی می‌دانم.
گروه اسمیِ «دانشجوی موفقی» تمیز است.
‌@virastaran #دستورزبان

این کارگاه را مؤسسۀ «ویراستاران»
هر سال تنها یک بار برگزار کرده است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ششمین کارگاه «دستور زبان فارسی»
از عصر پنجشنبه ۱۵آبان۱۳۹۹
۱۰ جلسهٔ ۲ساعتی، ۱ ماه
برخط (آنلاین) با جزوهٔ پُستی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مونا ولی‌پور
دکترِ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران
کارشناس‌ارشد زبان‌شناسی از دانشگاه تهران
عضو هیئت‌علمی در دانشگاه شهید بهشتی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گفتنی‌های کامل و نام‌نویسی:
virastaran.net/a/1426
با تسلط به #دستورزبان فارسی
بفهمید در جمله‌ها چه خبر است
و آگاه‌تر ‌و دست‌بازتر بنویسید.
@virastaran
با سه تخفیف: همدلی، وفادار، گروهی.

دسته‌بندی ساخت‌های غیرشخصی در زبان فارسی @virastaran #دستورزبان

«تخریب تا کلید» یعنی چه؟
یعنی «از تخریب خانهٔ کلنگی تا تحویل کلید واحد نوساز آپارتمانی»!

این‌همه کلمه حذف شده است؟! نه، بیشتر از این است: «از تخریب خانهٔ کلنگی تا تحویل کلید واحد نوساز آپارتمانی را انجام می‌دهیم.»

آیا این‌طور نوشتن درست است؟ بله، این یک اتفاق طبیعی در زبان است و توضیح علمی دارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
#دستور‌زبانِ گشتاری برای توضیح این تفاوتِ ظاهر جمله با آنچه مقصود از آن است، از دو تعبیر ژرف‌ساخت و روساخت استفاده می‌کند.

ژرف‌ساخت و روساخت چیست؟
#ژرف‌ساخت ساختی از جمله است که تعیین‌کنندۀ روابط معنایی و منطقی اجزای جمله است. ژرف‌ساخت همان جمله‌ای است که من از دل این بنر بیرون کشیدم.

#روساخت شکل خارجی و عینی جمله را نشان می‌دهد و الزاماً با ژرف‌ساخت منطبق نیست. در بنر بالا، روساخت را می‌بینیم.

ژرف‌ساخت بر اثر قواعد #گشتاری به روساخت تبدیل می‌شود: حذف، افزایش، ابدال، خروج و... . مثلاً در عبارت این تصویر، گشتار حذف اتفاق افتاده است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نکات کوچک #زبان‌شناسی در خانهٔ ویراستار
@heydarisani_ir

ویراستار آیا لازم است که
مسلط باشد به دستور زبان؟

امید طبیب‌زاده، ضمن نقد دیدگاهِ
حسین سامعی، این موضوع را برمی‌رسد.
@virastaran #دستورزبان

می‌دانستی پسوند «ی»
بیش از سی کاربرد دارد؟
@virastaran #دستورزبان
نسترن توکلی @Nstrn2016
سیامک صاحبی

بررسی کاربرد فعل «رفتن»
در گویش مشهدی و زبان انگلیسی؛
شباهت‌ها و تفاوت‌ها
@virastaran #دستورزبان #لهجه