100-старонкавы дапаможнік на рускай мове па доглядзе за сваёй маёмасцю для праваслаўных цэркваў Эстоніі. А можна нешта такое ў Беларусі зрабіць?
#замежжа #цэрквы #Эстонія #лікбез

Анастылаз — метад рэстаўрацыі, у аснове якога вяртанне на сваё першапачатковае месца захаваных частак канструкцый і дэталяў помніка, перамешчаных у выніку разбурэнняў ці перабудоў. Слова, у адрозненне ад большасці архітэктурных тэрмінаў, якія маюць італьянскае, нямецкае ці французскае паходжанне, паходзіць са старажытна-грэчаскай мовы і азначае «вяртанне да ранейшага стану» — і гэта нездарма, бо метад распрацаваў грэчаскі архітэктар Нікалаас Баланас пры аднаўленні афінскага Акропаля. Той выгляд, які вядомы нам зараз, гэта вынік 200-гадовай рэканструкцыі. Пасля здабыцця незалежнасці Грэцыяй у 1832 годзе з Акропаля, які быў ператвораны ў асманскую крэпасць з гарнізонам, гарэмам і мячэтамі, былі вычышчаны ўсе сляды не толькі асманскай прысутнасці, але нават і часоў Візантыі. З тых часоў грэчаскія навукоўцы збіраюць гэты бясконцы пазл, вяртаючы на сваё месца мармуровыя блокі Парфенона, Эрэхтэёна, храма Нікі Аптэрас і прапілеяў. Асабліва гэты працэс актывізаваўся ў апошнія гады, калі дзякуючы сучасным тэхналогіям з'явілася магчымасць электроннай апрацоўкі помнікаў і фрагментаў (літаральны кожны камень на Акропалі адсканаваны), а праз гэта не толькі знаходзіць іх сапраўднае месца, але і збіраць наноў бэлькі з каменьчыкаў ды выпілоўваць з мармуру страчаныя фрагменты, якія дакладна састыкоўваюцца з аўтэнтычнымі.

Метад амаль ідэальны, але не абыходзіцца без крытыкі:
па-першае, не заўсёды магчыма высветліць дакладнае месцазнаходжанне фрагмента, нават калі відавочна да якой часткі помніка ён адносіўся, так нядаўнія даследванні паказалі, што ў сабраных даўней калонах Парфенона былі пераблытаны амаль ўсе барабаны (цыліндрычныя блокі), то бок кожная калона складася з некалькіх блокаў, якія насамрэч былі часткамі іншых калон;
па-другое, для таго, каб устанавіць на сваё месца фрагменты часам патрабуецца адбудаваць з нуля аб'ём, які ў дзясяткі і сотні раз перавышае аб'ём самога фрагмента. У выпадку з класічнымі помнікамі звычайна прасцей, бо ёсць магчымасць паўтарыць захаваны сіметрычны фрагмент, але ў іншых выпадках, калі няма аніякіх крыніц, гэта фактычна дадумка, а дзе пачынаецца фантазія — сканчаецца рэстаўрацыя;
па-трэцяе, фрагменты ў большасці сваёй мацуюцца не на клей-мамент — каб замацаваць аўтэнтычны блок яго неабходна прасвідраваць, што можа прывесці да яго разбурэння адразу ці ў аддаленай будучыні.

#лікбез #рэстаўрацыя #аднаўленне

Хто вызначае статус гісторыка-культурных каштоўнасцей ў Беларусі? Па-першае, Рада пры Мінкультуры, па-другое, абласныя (і Мінскі гарадскі) саветы па пытанных гісторыка-культурнай спадчыны. Дакладней — другія, бо на Раду прапанова можа патрапіць толькі калі мясцовы савет палічыць, што каштоўнасць мае значэнне для ўсёй рэспублікі.

Але хто засядае ў гэтых саветах? Дзіўна, але мы не ведаем! Не так даўно мы спрабавалі даведацца ва ўсіх аблвыканкамах склад саветаў, але паўсюль нам адмовілі па розных прычынах, у Брэсце ўвогуле адказалі, што публікацыя такіх звестак умяшанне ў асабістае жыццё членаў савета. Адзінае выключэнне - Віцебскі савет, ягоны склад з кароткімі звесткамі пра кожнага члена апублікаваны на сайце выканкама.

Толькі па Віцебскім савеце мы і можам меркаваць пра іншыя. У ім 15 членаў, у тым ліку старшыня, намеснік і сакратар савета. Хачу звярнуць увагу на тое, што 4 члены з'яўляюцца чыноўнікамі, а 9 - супрацоўнікамі буджэтных (ці калябюджэтных) арганізацый (універсітэтаў, музеяў, бібліятэк, архіваў, праектных інстытутаў), толькі двое, абодва архітэктары, ніяк не звязаны з дзяржавай. Члены савета з першых дзвюх груп могуць быць цудоўнымі спецыялістамі і шчыра тапіць за ахову помнікаў, але калі табе прыносяць прапанову на статус аб'екту, які Упраўленне капітальнага будаўніцтва пры аблвыканкаме збіраецца знесці пад чарговы раён 20-павярховых мурашнікаў, то які выбар стаіць перад імі стаіць: раззлаваць начальства і ці паступіцца прынцыпамі? Адказ залежыць ад канкрэтных асоб, але немагчыма ігнараваць той факт, што пераважная большасць савета знаходзіцца ў залежным становішчы і таму можа часта ўзнікаць канфлікт інтарэсаў. Больш ураўнаважаным склад быў бы, калі б універсітэты ў Беларусі мелі акадэмічныя свабоды і самакіраванне, бо зразумела, што значная частка спецыялістаў у саветах будзе менавіта з ВНУ, як цэнтраў навукі.

Прафесійна склад больш разнастайны, адносную большасць складаюць гісторыкі - 5 членаў, археолагаў, архітэктараў, бібліятэкараў/архівістаў і чыноўнікаў (вызначыць спецыяльнаць не ўдалося) па двое, і адзін культуролаг ды музейшчык-ваеншчык. Вось пішу я прапанову для помніка архітэктуры, распісваю трыгліфы, метопы, анулі, імпасты, праводжу паралелі з іншымі помнікамі і стылямі таго часу. Але для каго? Ва ўсім савеце толькі тры члены, архітэктары і культуролаг (і магчыма гісторык Півавар, які пісаў пра сядзібы), у прынцыпе маюць дастатковы ўзровень ведаў, каб зразумець пра што гаворка. Але яны меншасць, іх меркаванне нават не перавесіць меркаванне чыноўнікаў у савеце. А як галасуюць астатнія, «по велению сердца»? Па суб'ектыўным успрыманні прыгожага? Ці адбываюцца ў савеце якія-небудзь дэбаты?

Калі вырашалі на гэтым савеце лёс сядзібы Арліцкіх у в. Двор-Гомель, то савет прагаласаваў супраць (і сядзібу ў хуткім часе знеслі), але ў пратаколе было запісана, што да мясцовых уладаў была даведзена "пазіцыя асобных членаў савета", што сядзіба варта захаваць. Цікава, хто ж гэта быў? Стаўлю на архітэктараў.

Не ведаю як арганізаваны падобныя органы ў іншых краінах, але ў Беларусі яны непразрыстыя (не публікуецца ні склад, ні пратаколы пасяджэнняў) і, як бачна, разбалансаваныя.

#лікбез #ахова

Анлайнер запосціў галасавалку пра стыль, у якім пабудаваны дом Мураўёва ў Гродне. Правільны адказ, на думку журналістаў, мадэрн, тое ж самае можна часта прачытаць і ў даведніках па беларускіх славутасцях.

Але, як ужо не раз адзначалася, у Беларусі маецца вялікая праблема з вызначэннем стыляў. Неарэнесанс называецца неабарока, эклектыка мадэрнам, неараманскі стыль неаготыкай. Гэты гродзенскі дом пабудаваны, як пішуць, да 1888 года. Мадэрн як стыль праявіцца ў наступным дзесяцігоддзі, у Расійскай імперыі першыя будынкі - самы самы канец 1890-х, але найчасцей ужо пачатак XX стагоддзя. Такім чынам чыста храналагічна дом Мураўёва, калі гісторыкі не маняць, не можа быць мадэрнам.

Ды і ў архітэктуры няма нічога такога, што б паказвала на мадэрн. Можна ў нейкіх формах вежаў і акон нейкае падабенства ўлавіць, але фасады ў цэлым - архітыповы прыклад цаглянага кірунку эклетычнага стылю. Мадэрн вельмі дэкаратыўны стыль, калі звонку дом можа быць аскетычным і стыль будзе дрэнна чытацца, то ў інтэр'еры адразу ўсё стане зразумела - пазнавальныя агароджы лесвіц, трафарэтныя размалёўкі з мудрагелістымі кветкамі, характэрны выгляд дзвярэй. Нягледзячы на тое, што будынак быў разрабаваны дашчэнту пакуль стаяў закінутым, а што засталася, тое было знішчана мярзотнай рэканструкцыяй, нават да ўсіх гэтых бедаў у інтэр'еры нічога не нагадвала пра мадэрн.

#лікбез #гродна #гістарычнаязабудова

А вы ведаеце розніцу паміж тэрмінамі «бардзюр» і «парэбрык»?

#лікбез

А вось тое, што на карцінцы, незалежна ад глыбіні ўстаноўкі называецца бартавым каменем. Яго ў нас называюць таксама бардзюрам або борцікам. Борт ад германскага bord - край, а бардзюр ад таго ж bord толькі праз французскае bordure.

Чаму ў рускай мове Пецярбурга парэбрык стаў асацыявацца з бартавым каменем - загадка.

#лікбез