8 красавіка у пабрыгіцкім касцёле ў Гродне асвяцілі два новыя бакавыя алтары – у гонар святой Брыгіты і благаслаўлёных навагрудскіх мучаніц-назарэтанак.

Алтары адноўлены ў спрошчаных формах, без багатага дэкору, якія можна пабачыць на гістарычных здымках.

Аўтэнтычныя інтэр'еры былі знішчаны за савецкім часам. Вельмі крутыя скульптуры і разное начынне ў рэдкім "храстковым стылі" выстаўляліся нядаўна на выстаўцы ў Нацыянальным мастацкім музеі.

Можа калі-небудзь копіі гэтых музейных прадметаў вернуцца ў інтэр'еры гродзенскага касцёла

#аднаўленне #інтэр'еры #Гродна #касцёлы #арнаменты

істужачны ўзор, або бандэльверк (ням. Bandelwerk) гэта арнамент першай паловы XVIII стагоддзя ў выглядзе пераплеценых стужак, якія часта рэзка змяняюць свой кірунак. Канцы стужак завяршаюцца плоскімі спіралямі ці лісткамі. Ён падобны да арнаменту арабесак і часта ўключае выцягнутае лісце аканта.

Матывы істужачнага пляцення атрымалі распаўсюд яшчэ ў Сярэднявеччы. Папярэднікамі бандэльверка з'яўляюцца марэскі (моцна стылізаваны раслінны ўзор без выяў жывых істот) і галандскі хвастаты ўзор (Schweifwerk) XVI стагоддзя, а таксама італьянскія гратэскі, якія прама наследуюць роспісы старажытнага Рыма. Арнамент спачатку распрацаваны французскімі гравёрамі каля 1700-х гг., а пасля перайшоў у інтэр'ерныя роспісы.

Такі арнамент ідэльна падыходзіць для таго, каб запаўняць ім вокладкі кніг, дэкаратыўныя панэлі, сегменты каваных агароджаў, столі, пілястры і супрапорты (наддзвер'і).

Не ведаю, ці захаваўся хоць адзін прыклад гэтага арнамента ў Беларусі, тэма арнаментаў ніяк не распрацавана ў беларускім мастацтвазнаўстве. Калі патрапіцца, то пакажу асобна.

#лікбез #арнаменты

картушова-скручаны ўзор (пол. ornament kartuszowo-zwijany), або рольверк (ням. Rollwerk) гэта арнамент, які існаваў і эпоху маньерызму і ранняга барока з 1530 г. да сярэдзіны XVII ст. Ён мае выгляд пераплеценых, звычайна ў некалькі слаёў, бляшаных палос з загнутымі ці закручанымі ў аб'ёмныя спіралі канцамі. У бандэльверка, як мы памятаем, яны былі або плоскія, або фларыстычныя.

Паколькі ён быў папулярны ў афармленні гербоў і картушаў, яго сталі называць картушовым.

Скручаны стыль быў распрацаваны каля 1530 года італьянскімі мастакамі са школе Фантэнбло. Далейшае развіццё атрымаў у Нідэрландах, дзе распаўсюдзіўся праз арнаментальныя гравюры Карнеліса Флорыса (ягоны стыль нават займеў сваю назву - фларыстыль) і яго вучня Ганса Врэдэмана дэ Врыса , а таксама ў Германіі праз гравюры Віргілія Соліса.

Пасля 1560 года часта спалучаўся з вельмі падобным аковачным стылем (бешлагверк). Існаваў да сярэдзіны XVII ст.. Знік пасля з'яўлення храстковага стылю (кнорпельверк), пра які мы ўжо пісалі раней.

#лікбез #арнаменты #маньерызм

Бешлагверк (ням. Beschlagwerk, Beschlag = коўка, аклад, аправа, арматура), або аковачны (ornament okuciowy) ці акладны ўзор. Назва яшчэ не ўстаялася, бо, верагодна, гэта першая публікацыя па-беларуску, дзе ўвогуле пра гэты арнамент згадваюць.

Ён вельмі падобны да рольверка, але нагадвае плоскасную накладку, аклад з металічных палос, упрыгожаных бляшкамі. Арнамент пайшоў з тых жа прац Флорыса і яго вучня дэ Врыса. З'явіўся ў канцы XVI ст. і затым распаўсюдзіўся ў Германіі, дзе ён выкарыстоўваўся да 1620-х гадоў. Пасля быў папулярны ў архітэктуры неарэнесансу 1870-1890-х гадоў.

Часта спалучаецца з рольверкам, так што іх цяжка развесці асобна, таму, напрыклад, у англійскай мове выкарыстоўваецца тэрмін strapwork - раменны, паясны ўзор.

У адрозненні ад матываў, дзе імітуецца расцягнутая скура ці стужкі з матэрыі, у рольверку і бешлагверку стужкі аб'ёмныя, а таксама маюць геаметрычнай формы адтуліны, у тым ліку ў тарцавых сячэннях.

#лікбез #арнаменты

Акрамя адтулін гэтыя ўзоры могуць упрыгожваць заклёпкі ці камяні. Звычайна гэта імітацыі круглых ці эліпсападобных каштоўных камянёў з гладкай агранкай - так званыя кабашоны (пол. kaboszon, фр. cabochon). Або наадварот гранёныя камяні - раўты-ромбы (пол. raut ад ням. Raute - ромб).

#лікбез #арнаменты

Уласна на Беларусі такога дабра таксама нямала. Але праблема ў тым, што калі ў чагосьці няма назвы, то гэта нешта цяжка адрозніць адрозніць ад чагосьці іншага. Таму гэтымі публікацыямі я хачу даць ім хоць нейкія беларускія назвы, каб можна было лёгка знайсці і карыстацца далей.

І вось картуш на Смальянскім замку і завяршэнне каміна ў вежы Гальшанскага замка - найбольш яскравыя прыклады гэтай маньерысцкай арнаментыкі. Падкладка знізу, якая паварочваецца да нас трыма парамі рогаў - скручаных канцоў металічных стужак — гэта яўны картушова-скручаны матыў (рольвер), на які пакладзены роўнаканцовы крыж і круг (у Смальянах) / квадрат (у Гальшанах), у якіх можна апазнаць аковачны матыў (бешлагверк).

Частыя гэтыя арнаменты і на надмагіллях і алтарах у храмаха таго часу, трэба толькі часцей звяртаць на іх увагу. З ходу магу прыгадаць толькі "вушы" скульптурнага надмагілля Станіслава Радзівіла ў бернардзінскім касцёле ў Вільні.

#арнаменты #Смальяны #Гальшаны #дэталі #Вільня #маньерызм