@dusharge || همت شهبازی
288 subscribers
119 photos
2 videos
30 files
346 links
@dusharge
کانالدا کی یازی‌لاری کانالین لینکینی وئرمک شرطی ایله پایلاشماق اولار.
اشتراک‌گذاری مطالب کانال به شرط ارائه لینک آن مجاز است.
Download Telegram
#کلاسیک سؤزونون آنلاییشی

#همت_شهبازی

#کلاسیک سؤزو بیزیم تاریخی آنلاییشیمیزا چاغداش زاماندا هوپموشدور. کئچمیش زامانلاردا عمومیتله چاغداش اصطلاحی‌ اولمادان اونون قارشی طرفی اولان کؤهنه و یا اسکی اصطلاحی دا یوخ ایدی. «اسکی» صیفتی شعره عاید دئییله‌سی بیر اصطلاح دئییلدیر. بعضی تذکره‌چی‌لر، بیر سیرا شاعیرلرین اوسلوبوندان دانیشارکن «بدیعی و یا تزه شعرلری» اولدوقلارینا اشاره ائدیرلر. آنجاق بو «تزه‌لیک» همان « #دیوان» آنلاییشی چرچیوه‌سیندن قیراغا چیخمیردی. شعرده بعضی فرقلی‌لیک‌لر یارادان شاعیرلرین اوسلوبونا بو سؤزو ایشله‌دیردیلر. یعنی مسئله بو کلمه‌نین ایشله‌نیب ایشلنمه‌مه‌سینده دئییل. عمومیتله #مدرن دوشونجه بیزه آخیب گلمه‌میشدن قاباق، اسکی ادبیات هئچ زامان اؤزونو چاغداش و اؤزوندن قاباقکی ادبیاتی «اسکی» و یا بونا بنزر باشقا بیر آدلا صادالاماییبدیر. تذکره‌لرده بعضن فیلان شاعیرین یئنی اوسلوبو اولدوغونا اشاره اولونور؛ آنجاق بو یئنی اوسلوب عمومی بیر اوسلوب اولمادان، همان اسکی ادبیات چرچیوه‌سینده بیر اوسلوب اولدوغونا اشاره‌دیر.
بونلاری نظره آلاراق و «کلاسیک» آنلاییشی‌نین بیزیم ادبیاتیمیزدا یئنی بیر آنلاییش اولدوغونو دا بری باشدان وورغولایاراق «یئنی شعر»ین قارشی طرفی اولان شعری بعضن «دیوان» بعضن دا «کلاسیک» شعر آدلاندیردیغیمیزدا مقصدیمیز عینی آنلاییش‌دیر. حتتا «دیوان شعری» آنلاییشی دا « #یئنی_شعر» آنلاییشی یاراندیقدان سونرا یارانماسی‌ دوشونجه‌سینده‌یم. «یئنی شعر» اؤزوندن قاباقکی شعری، اؤزو ایله فرقلندیرمک اوچون «دیوان شعری» یا «کلاسیک شعری» یاراندی.
بئله‌لیکله ایستر «دیوان» ایستر «کلاسیک» آدلاندیردیغیمیز شعر، چاغداش شعردن اؤنجه «قافیه‌لی» شعره دئییریک. قافیه‌لی شعر چاغداش دؤنَمده ده یازیلیر. بونلاری دا قافیه‌لی اولدوغو اوچون « #کلاسیک_شعر» آدلاندیریریق. کلاسیک قافیه‌لی شعر، چاغداش زاماندا طبیعی کی اؤزونو یئنی‌لشدیردی. آنجاق بو شعرلر، کلاسیک قافیه‌لی شعرین فورمتینی منیمسه‌دیک‌لری اوچون باشقا بیر قونودا یعنی «مدرن و یا #سربست_شعر»دن باشقا بیر چرچیوه‌ده آراشدیرماق گره‌کیر:

«میلادی 2.جی عصرده، روما تدقیقاتچیسی آولوس جلیوس یازیچیلاری ایکی گروپا بؤلور: کلاسیک یازارلار، کوتله یازارلار. کلاسیک یازارلار عنوانینی، اثرلرینی توپلومون یوکسک صینیف‌لر طرفیندن مطالعه اولونان یازارلاری حساب ائدیر. گئت‌گئده بونون معناسی گئنیشله‌نه‌رک کلاسیک اثرلر، گنج نسلین تعلیم تربیه‌سینده و درسلیک‌لرینده استفاده اولوب تدریس اولونان اثرلری احتیوا ائتدی» (رضا حسینی، مکتب های ادبی)

تورک #تنقیدچیسی و «دئنه‌مه‌» ژانری‌نین تورکیه‌ده بانی‌لریندن اولان « #نورالله_آتاچ» ایسه «کلاسیک» سؤزونو گلمه بیر سؤز اولدوغونو دئیه‌رک یازیر:
«کلاسیک لاتینجه ده «یوکسک صینیفده، کوبار (زادگان، اشرافی) اثر» دئمک ایمیش. هانسی اثرلر کوباردیر، یوکسک صینیفدن‌دیر دئیه بیلریک؟» دئیه سوروشور نورالله آتاچ.
تنقیدچی بونا آیدینلیق گتیرمه‌یه چالیشسا دا، یئنه ده بیزیم آنلاییشیمیزدا کلاسیک سؤزونون بو معناسی دوغمالاشمایاجاقدیر. اونا گؤره کی عمومیتله غرب ادبیاتیندا، ادبیاتی چوخ زامانلار هم اوخویانی هم ده یازانلاری «کوبارلار» صینیفی اولموشلار. بیزیم ادبیاتیمیزدا ایسه نه کوبار یازانیمیز نه ده کوبار اوخویانیمیز اولموشدور غربده اولان آنلاییشلار قارشیسیندا. بیزده «سارای ادبیاتی» اولدوغونو هامی بیلیر. « #سارای_ادبیاتی» ایسه «سارای»دا اوخودوقدان سونرا، شاعیرین «دیوانینا» کئچیردی. «سارای» آداملاری یالنیز شاعیرین آغزیندان بیر دفعه‌لیک شعری ائشیدیردی. سونرا شاعیرین امک حاققینی وئریردی و داها شعر، سارایدا اونودولوردو. شاعیرین شعرلری دیوانینا کئچدیکدن سونرا اوزون سوره چکیردی آز سایلی شعر سئورلر طرفیندن اوخونماغا باشلاییردی.
نورالله آتاچ سوندا بو نتیجه‌یه چاتیرکی:«کلاسیک‌لیک بیر جیغیر دئییلدیر، کلاسیک کؤهنلمز، کئچمیشده قالماز معناسیندادیر. هر دؤنم اؤز کلاسیک‌لرینی یئتیشدیریر.» (ص 24 دئنه‌مه‌لر)
@dusharge
@dusharge || همت شهبازی
آبانین اونو دوستوم #بهروز_صدیقی ۵۰ یاشا دولور. یاریم عصیرلیک عؤمرو، اوتوز ایللیک دوستلوغو،اوتوز ایل یازیب یارادان انسانین عؤمرونو ساده‌جه کیچیک یازییلا اوزریندن سووشماغی انصافسیزلیق سانیرام. @dusharge
دوستوم #بهروز_صدیقی‌‌ 50 یاشا دولدو

(آبانین اونو دوستوم #بهروز_صدیقی ۵۰ یاشا دولور.
#یاریم_عصیرلیک عؤمرو، اوتوز ایللیک دوستلوغو ساده‌جه کیچیک یازی ایله اوزریندن سووشماغی انصافسیزلیق سانیرام. اؤزو ده اوتوز ایل یازیب یارادان بیر انسانین عؤمرونو. کئشکه سنین اللی ایللینی بؤیوک مقیاسدا قئید ائتمک اولوردو!).


...#هارمونیک وزن، #شعر یاراندیقجا کلمه‌لرین ایچ #ریتمی ایله یارانیر. یعنی بو آرادا «ریتم» اؤنجه‌دن حاضیر دئییل. شعر یازیلاراق ریتم ده یارانیر. بو ریتم: کلمه‌لرین یئرلرینی دَییشمکله، حرف‌لرین تکرارلانماسی‌ ایله، سؤز بیرلشمه‌لری‌نین قراماتیکاسینی دَییشمکله، یئنی کلمه‌لر یاراتماقلا و یا خود کلمه‌لره یئنی واریانت و معنا باغیشلاماقلا حتتا آرکائیک کلمه‌لری ریتمیک‌لشدیرمکله، مصراع بؤلگوسونون مضمونلا اویغون فورمالاشماسی باشقا سؤزله شعری گؤرونتولشدیرمه‌سی ایله، و ان باشلیجاسی ایجاز ایله ییغجاملاشدیرماسی ایله یارانیر.
باخیشی قارلیم
او یاخشیم
بیر آخشام
اوره‌ییمین گئجه‌سینه گله‌جک
و
اللریم یوخوسوندان دوراجاق...
بیر آخشام
او یاخشیم
تکی منه گتیررسه
گلیمین
اوتورمارام
من یاسیندا الیمین ( #صدیقی، 1384: 1).
#یئنی_شعرده، #كلاسيك شعرين ريتم و وزنيني تکرارلاماقلا شعريميز هر نه قدر يئني ديللي، يئني اوسلوبلو اولسا دا، يئنه ‌ده عادت ائتدييميز ريتم و وزن بللي اولان و عادت ائديلن ريتم و وزن‌لرله سئچيلمه‌یه‌جکدير.
« #هارمونی» دئدیکده، کلمه‌لرین، عبارت‌لرین ایچیندن قالخان #موسیقی‌دیر. کلمه‌لردن قالخان موسیقیده، #عروض اؤلچوسونون روکن‌لری‌نین تاثیری اولمور. داها دوغروسو وزن، عروض #افاعیلی ایله آردی‌آردینا گلمیر. عروض افاعیلی، شعرده ایشله‌نن کلمه‌لرین ریتمینی عینی ائدیر.
#بهروزون شعری‌نین ایلکیندن سونوناجاق کلمه‌لر عینی ریتم ایله قولاقدا جینگیلده‌ییر. یئنی شعر، اؤزللیکله «هارمونی» اوزرینده یازیلان شعرلر، بو ریتمی الوان‌لاشدیریر؛ یوروجو، یک‌نسق و بیر هاوادا جینگیلده‌ین ریتمی مختلیف سس‌لرله جینگیلده‌ده بیلیر. شاعیر، کلمه‌لرله ریتمیک داورانیشی ریتمین ده تکرارلاییجی اولماسی‌نین قارشیسینی آلیر.
بعضی شعرلریمیزین هارمونیسی، شعرین ایچینده #ایچ_قافیه‌لرله اولور. #بهروز_صدیق‌دن وئردییم شعر نمونه‌سینده اولان هارمونی، شعری #مدرن فورمتده یوخ، #کلاسیک شعر فورمتینده اولدوغونو گؤستره‌جکدیر. آنجاق شعرین مدرن ائلئمئنت‌لری چوخدور. اؤرنک اوچون ایلک سطیرده «باخیشی قارلیم»، کلاسیک و حتتا چاغداشلانما دؤورو شعریمیزین عکسینه‌ اولاراق هم #یئنی هم ده فرقلی بیر تصووردور.

«قار» سؤزو #حبیب_ساهیرین (چاغداشلانما دؤورو شعریمیزین نماینده‌سی اولاراق) شعرینده (1358، 104) بورادا گئدن تصوورون تام عکسینه‌دیر. ساهیر، «قار» سؤزونو سیمبولیزه ائتدیینده، دؤورون شاختا بورانلی، استبدادی دورومون دونوقلوغونو نظره آلیر. یعنی اونو حیاتا ضید اولان آنلاییشلارا بیر #سیمبول کیمی ایشله‌دیر.

#بهروز_صدیقی ایسه، بونون عکسینی نظره آلیر. بورادا «قار» آیدینلیق، دورولوق، آغایین‌لیق، همی ده برکت سیمبولودور. بونا گؤره ده «او یاخشیم» سسله‌دییی سئوگیلی‌نین باخیشی بین‌لی برکتلی، صاف و دورودور. بو قار باخیشی یئره داها دوغروسو گئجه‌لنمیش اوره‌یه قوندوقدا، بوتون آغری آجی‌لار، یاس قوخولو هاوالار، بهره‌سیز یاشام یوخوسوندان اویاناراق بارا اوتوراجاقدیر.
بورادا شعرین سون ایکی سطرینه‌دک، طبیعی آخارلی بیر ایچ قافیه‌لی هارمونیانین شاهیدی اولوروق. آنجاق سون ایکی سطیرده شاعیر قصدن قافیه‌لندیریر. شاعیرین اصرارلا قافیه‌لنمه‌یه مئیلی، سطیر و مضمونون بوش‌بئکار اولماسینا، باشقا سؤزله مضمون آخاریندا قافیه‌له‌نن کلمه‌نین رولونون اولماماسینا گتیریب چیخاریر. شعرین ایلک باشلانغیجیندا اولان سس‌اوخشارلی کلمه‌لرین، و ایلک بندین سونوندا «بیر آخشام/ او یاخشیم» سؤزلری‌نین یئنی هارمونیاسی شعری مدرن‌لشمه‌یه طرف سوروکله‌دییی آندا، شعرین سونوندا کی زورلا هارمونی یاراتماق اصراری اونو هم شابلونلاشدیریر، هم ده صنعی اؤلچو یاراتماغا دوغرو آپاریر...


اوزرینده ایشله‌دییم #آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم کیتابیمدان بیر پارچا

#همت_شهبازی

https://telegram.me/dusharge
@dusharge || همت شهبازی
#مصاحیبه(۲) دانیشیغی آپاران: #افشین_شهبازی بس اوندا مدرن ادبیاتین اؤزللیکلری؟ ↙️-بعضی‌لری مدرن صنعتی مارکسین #کمونیست_مانیفئستی اثری ‌ایله باشلاندیغینی دئییرلر.بعضی‌لری ده شارل بودلئر و سیمبولیزم‌له. هرحالدا مدرن ادبیات دئدیییمیزده بیرچوخ اؤزللیک‌لری ‌ایله…
#مصاحیبه (۳)
دانیشیغی آپاران: #افشین_شهبازی

👈 بو #دانیشیق اوزون اولدوغو اوچون، یوروجو اولماسین دئیه بؤلوم- بؤلوم پایلاشیلیر. دانیشیق ایلک دفعه #آناوطن قزئتینده، سونرا #مدرنیزمین_چاغداشلیغی کیابیندا، لاتینجه واریانتی ایسه باکیدا #کاسپی قزئتینده چاپ اولدو. امه‌یی کئچن هر کیمسه‌یه خصوصیله عزیز افشینه منتدارام ( #همت_شهبازی)


###

سیزجه نئجه #مدرن_دونیا_ادبیاتی سوییه‌سینه چاتماق اولار؟

↙️ #مدرن_ادبیاتین ائسکئلئتی دیل یئنیلیک‌لری اوزره قورولور. دیل آنلاییشلارینین گئنیشلنمه‌سی نتیجه‌سینده صنعتکارین دا گؤروشلری گئنیشله‌‌نیر. هارداسا بیر یئرده دئمیشم دیل شعرده بیر ایلگی واسیطه‌سی دئییل. بلکه دیل، انسانین ایچیندن قوپان دویغولارین دانیشیغی‌دیر. دویغولار دانیشاندا ایسه، #دیل بیر #سوپئر_ایلگی رولونو اویناییر. یعنی بوردا دیل، نه‌یی دئمکله اهمیت قازانمیر. نئجه دئمکله اؤنملی اولور. بونلاری نظرده آلدیقدا #مدرن_شعرده، ان آکتیو فاکتورلاردان بیری دیل فاکتورودور. ایندی انگیلیس ادبیاتیندا، شئکسپیرین دیلینی بو گونکو انگیلیس دیلینه ترجومه ائدیرلر. عینی ایله تورکیه ادبیاتیندا #توفیق_فیکرت‌ین شعرلرینی بو گونکو تورکجه‌یه چئویردیکلری کیمی. یعنی مدرن شعر دیلی ایله #کلاسیک_شعر دیلی‌نین آرا وئریب آنلاشیلماز اولدوغو بیر یئنی واسیطه‌چی یعنی ترجومه‌چینی طلب ائدیر. بیزیم مدرن شعریمیزده ان چاتیشمایان جهت‌لردن بیری دیل احتیاط‌لارینا (ذخیره‌لرینی) راحاتجا ال چاتیلماماسی‌دیر. یعنی دیلیمیزده سؤزلر، کلمه‌لر، قاورام‌لار وار. آنجاق اونو ایشلتمیریک. چونکو اونلارین یئرینه، دانیشیق دیلیمیزده باشقا دیل‌لرین کلمه‌لریندن استفاده ائدیریک. بو دا شعر دیلیمیزین پتانسیلینه تأثیر قویور. دانیشیق دیلینی بو گون بیزه یابانجی اولان مئدیا و یا درسلیک‌لر واسیطه‌سییله آلیریق. اونون قورولوشونو بئینیمیزه حک ائدیریک. آنا دیلیمیزده‌کی کلمه‌لر ایسه بیزیمله یادلاشیر. استفاده اولونمایان آنبارلارا یوللاییریق. بو، شعریمیزده ده تأثیر قویور. شعریمیز دیل احتیاط‌لارینا مراجعت ائله‌میر. بو کلمه‌لر، دیلچیلیک باخیمیندان دئسک بیر نوع #گؤسترگه (نشانه)‌دیر. #گؤسترگه‌چیلیکده (نشانه شناسی) ایسه، هر بیر #گؤسترگه نئچه حالت‌ده استفاده اولونا بیلر. اونلاردان بیری بدیعی دیل‌دیر. بدیعی دیلده بیر گؤسترگه‌نین استفاده فاکتورلاری نئچه جهت‌لی‌دیر. یعنی مثلن بیر کلمه‌نی بیر مصراع‌دا: کینایه ایله، باشقاسیندا استعاره ایله، بیر باشقاسیندا مجاز ایله و... استفاده ائتمک اولار. بونلاری نظرده آلدیقدا، دیل احتیاط‌لاریندان یارارلانماق مسأله‌سی اؤز اهمیتینی قازانیر. اوندا شاعیر و یازارین‌ دا اؤز مقصدینی چاتدیرماغا پروبلئمی اولمور. چوخ زامان، شاعیرلریمیز بیر یاخشی مضمونو دئمک اوچون، دیل واسیطه‌سی، ابزاری اولمادان اوندان واز کئچیرلر. یعنی باخیر گؤرور دئدییی و ایجرا ائتدییی فورم، مضمون یوکسکلییندن چوخ آشاغیدیر. بو پروبلئمی اورتادان قالدیرماق اوچون "سؤزلوک" کیتابلارینی قارشیسینا قویوب ازبرله‌مک لازیم دئییل. ساده‌جه آرتیق اوخوماق لازیم‌دیر. اوخوماقلا یاناشی آرتیق سیناماق لازیم‌دیر. بیزیم دیلده پتانسیل وار. ساده‌جه اونون پاخیرلارینی جیلالامالییق. اؤز تجروبمدن دئییم. #فلسفی و #تئوریک ایش‌لرله مشغول اولدوم. چتین‌لیک‌لر گؤردوم. آنجاق دیلیمیزده یارارسیزلیق، چاتیشمازلیق‌لار گؤرمه‌دیم. هله من‌ ده، ائله یوخاریدا دئدییم آداملارا داخیل اولان کیمسه‌لردن حئساب اولورام. یعنی من ‌ده دیل احتیاط‌لاریمیزین یوزده اوتوز فاییزیندان استفاده ائتمه‌یی باجارمیرام.


#آردی_وار

https://telegram.me/dusharge