@dusharge || همت شهبازی
287 subscribers
119 photos
2 videos
30 files
346 links
@dusharge
کانالدا کی یازی‌لاری کانالین لینکینی وئرمک شرطی ایله پایلاشماق اولار.
اشتراک‌گذاری مطالب کانال به شرط ارائه لینک آن مجاز است.
Download Telegram
#کلاسیک سؤزونون آنلاییشی

#همت_شهبازی

#کلاسیک سؤزو بیزیم تاریخی آنلاییشیمیزا چاغداش زاماندا هوپموشدور. کئچمیش زامانلاردا عمومیتله چاغداش اصطلاحی‌ اولمادان اونون قارشی طرفی اولان کؤهنه و یا اسکی اصطلاحی دا یوخ ایدی. «اسکی» صیفتی شعره عاید دئییله‌سی بیر اصطلاح دئییلدیر. بعضی تذکره‌چی‌لر، بیر سیرا شاعیرلرین اوسلوبوندان دانیشارکن «بدیعی و یا تزه شعرلری» اولدوقلارینا اشاره ائدیرلر. آنجاق بو «تزه‌لیک» همان « #دیوان» آنلاییشی چرچیوه‌سیندن قیراغا چیخمیردی. شعرده بعضی فرقلی‌لیک‌لر یارادان شاعیرلرین اوسلوبونا بو سؤزو ایشله‌دیردیلر. یعنی مسئله بو کلمه‌نین ایشله‌نیب ایشلنمه‌مه‌سینده دئییل. عمومیتله #مدرن دوشونجه بیزه آخیب گلمه‌میشدن قاباق، اسکی ادبیات هئچ زامان اؤزونو چاغداش و اؤزوندن قاباقکی ادبیاتی «اسکی» و یا بونا بنزر باشقا بیر آدلا صادالاماییبدیر. تذکره‌لرده بعضن فیلان شاعیرین یئنی اوسلوبو اولدوغونا اشاره اولونور؛ آنجاق بو یئنی اوسلوب عمومی بیر اوسلوب اولمادان، همان اسکی ادبیات چرچیوه‌سینده بیر اوسلوب اولدوغونا اشاره‌دیر.
بونلاری نظره آلاراق و «کلاسیک» آنلاییشی‌نین بیزیم ادبیاتیمیزدا یئنی بیر آنلاییش اولدوغونو دا بری باشدان وورغولایاراق «یئنی شعر»ین قارشی طرفی اولان شعری بعضن «دیوان» بعضن دا «کلاسیک» شعر آدلاندیردیغیمیزدا مقصدیمیز عینی آنلاییش‌دیر. حتتا «دیوان شعری» آنلاییشی دا « #یئنی_شعر» آنلاییشی یاراندیقدان سونرا یارانماسی‌ دوشونجه‌سینده‌یم. «یئنی شعر» اؤزوندن قاباقکی شعری، اؤزو ایله فرقلندیرمک اوچون «دیوان شعری» یا «کلاسیک شعری» یاراندی.
بئله‌لیکله ایستر «دیوان» ایستر «کلاسیک» آدلاندیردیغیمیز شعر، چاغداش شعردن اؤنجه «قافیه‌لی» شعره دئییریک. قافیه‌لی شعر چاغداش دؤنَمده ده یازیلیر. بونلاری دا قافیه‌لی اولدوغو اوچون « #کلاسیک_شعر» آدلاندیریریق. کلاسیک قافیه‌لی شعر، چاغداش زاماندا طبیعی کی اؤزونو یئنی‌لشدیردی. آنجاق بو شعرلر، کلاسیک قافیه‌لی شعرین فورمتینی منیمسه‌دیک‌لری اوچون باشقا بیر قونودا یعنی «مدرن و یا #سربست_شعر»دن باشقا بیر چرچیوه‌ده آراشدیرماق گره‌کیر:

«میلادی 2.جی عصرده، روما تدقیقاتچیسی آولوس جلیوس یازیچیلاری ایکی گروپا بؤلور: کلاسیک یازارلار، کوتله یازارلار. کلاسیک یازارلار عنوانینی، اثرلرینی توپلومون یوکسک صینیف‌لر طرفیندن مطالعه اولونان یازارلاری حساب ائدیر. گئت‌گئده بونون معناسی گئنیشله‌نه‌رک کلاسیک اثرلر، گنج نسلین تعلیم تربیه‌سینده و درسلیک‌لرینده استفاده اولوب تدریس اولونان اثرلری احتیوا ائتدی» (رضا حسینی، مکتب های ادبی)

تورک #تنقیدچیسی و «دئنه‌مه‌» ژانری‌نین تورکیه‌ده بانی‌لریندن اولان « #نورالله_آتاچ» ایسه «کلاسیک» سؤزونو گلمه بیر سؤز اولدوغونو دئیه‌رک یازیر:
«کلاسیک لاتینجه ده «یوکسک صینیفده، کوبار (زادگان، اشرافی) اثر» دئمک ایمیش. هانسی اثرلر کوباردیر، یوکسک صینیفدن‌دیر دئیه بیلریک؟» دئیه سوروشور نورالله آتاچ.
تنقیدچی بونا آیدینلیق گتیرمه‌یه چالیشسا دا، یئنه ده بیزیم آنلاییشیمیزدا کلاسیک سؤزونون بو معناسی دوغمالاشمایاجاقدیر. اونا گؤره کی عمومیتله غرب ادبیاتیندا، ادبیاتی چوخ زامانلار هم اوخویانی هم ده یازانلاری «کوبارلار» صینیفی اولموشلار. بیزیم ادبیاتیمیزدا ایسه نه کوبار یازانیمیز نه ده کوبار اوخویانیمیز اولموشدور غربده اولان آنلاییشلار قارشیسیندا. بیزده «سارای ادبیاتی» اولدوغونو هامی بیلیر. « #سارای_ادبیاتی» ایسه «سارای»دا اوخودوقدان سونرا، شاعیرین «دیوانینا» کئچیردی. «سارای» آداملاری یالنیز شاعیرین آغزیندان بیر دفعه‌لیک شعری ائشیدیردی. سونرا شاعیرین امک حاققینی وئریردی و داها شعر، سارایدا اونودولوردو. شاعیرین شعرلری دیوانینا کئچدیکدن سونرا اوزون سوره چکیردی آز سایلی شعر سئورلر طرفیندن اوخونماغا باشلاییردی.
نورالله آتاچ سوندا بو نتیجه‌یه چاتیرکی:«کلاسیک‌لیک بیر جیغیر دئییلدیر، کلاسیک کؤهنلمز، کئچمیشده قالماز معناسیندادیر. هر دؤنم اؤز کلاسیک‌لرینی یئتیشدیریر.» (ص 24 دئنه‌مه‌لر)
@dusharge
#ایپک_سیلاح دئییله‌سی #شعر

#همت_شهبازی

۷۰.جی اون‌ایللیک‌ شاعیرلریندن اولان #کیان_خیاو اؤزونده یورغونلوق حیس ائتمه‌ییر. هله ده اؤزونو آکتیو ساخلاییر. اؤزو ده ادبی صحنه‌نین چئشیدلی ساحه‌لرینه باش ووراراق گوندمده‌دیر. اونون شعری کئچمیشدن داها آکتیو، #فلسفی معنادا داها درین، توپلومسال معنادا داها #اومانیستیک بیر آب-هاوا ایله ادبیاتیمیزا قانینا آخیر.او، یورغون و دوشگون دئییل.بو معنادا کی او،هله ده بیزه ان معنالی و دوشوندوروجو شعری سونور. همی ده اونا گؤره یورغون دئییل کی او هم اؤزونون هم باشقالاری‌نین کئچمیشینی (یعنی شعر گله‌نک‌لرینی) تکرار ائتمه‌ییر. اونون شعرینده عینی ایله شعری کیمی #کاینات اؤزونده آکتیودیر. حرکتده‌دیر. آبسورد دئییل. بیر قدر مرموزدور.

من بیلمیرم شعر، «کیان خیاو»ی نئجه تاپمیش؟! آنجاق اؤزو اوچون، اؤزونون بوتون جیغیرلارینا گل‌-گئت ائتمک اوچون چوخ اطرافلی و «نفس‌نفسه دایایان» صمیمی بیر یولداش تاپمیشدیر. اؤزو بونا #ایپک_سیلاح آدی وئریر:

بير توپال قارتال ايتميشدين اوزايلاردا
موزه‌لردن آسيلميشدين.
بيردن بيره گؤروشونو ايسته‌ديم
هاواني يارمادان ائندين
و آتيشدين قانلي تپه‌لرده
سانكي قاراداغ توفه‌يي.
بلكه بير قيزيل آلما شاخيرتيسي‌يدين
بلكه گؤي اوزوندن ائنن،
بير بالديري چيلپاق ملئيكه...
سني بؤيله تاپيرام
اي قارانليق بير شئيلره آتيلان ايپك سيلاح!
و بؤيله تاپينيرام سنه، اي شعير!

آذربایجان #تنقیدچیسی #جوانشیر_یوسفلی‌نین ایللر اؤنجه کیان خیاوین #دیب_اوتاق شعرینه یازدیغی یازیسی یادیما دوشور:
«اونون شعرينده بير راحاتليق وار، انساني اووودور، اوخو پروسئسينده معين کادرلار داخيلينده «آزديرير» و اؤزونه تانيدير...»

شعرین کیان خیاویندا هر شئی دوم‌ـ‌دورو آخیر، حتتا جانسیز اشیالار دا بئله. چونکی «کیان خیاو» آخدیغی جیغیردا، آددیم آتدیغی یولدا، تمیز و توزسوز-قوبارسیزدیر. شعرین کیان خیاوی، سؤزون چیلخا معناسیندا صمیمی‌دیر. سئوگیسینده، وطنداشلیغیندا، اولوسال-توپلومسال سوروملولوغوندا و بونلارین باشیندا دوران اومانیست‌لیینده. اونون صمیمیتی داملا-داملا دامجیلایان داملا کیمی انسان روحونون دَرین‌لیک‌لرینه نفوذ ائدیر.

کیان خیاو شعرینده بیر #یوخسونلوق آختاریر. داها دوغروسو، خالقینا عاید اولان بیر یوخسونلوق: مدنی-انسانی یوخسونلوغون سببکارلاری اونون شعری‌نین اؤفکه‌لی و اؤجشکن پوسکورتوسوندن آماندا قالمیر. او ساکیتجه قارشیلانان بو یوخسونلوقلاری پوسگورور. پوسگوردوکجه شعری‌نین درین‌لییی، بوتون انسانلیغی بورویور. اونا گؤره اونون پوسگورتوسو، اؤز ایچینده و یا خالقی‌نین سکوتوندا ایتیب باتمیر. گور سسی ایله بیزیم قولاقلاریمیزی کار ائدیر. او‌قدر، قولاغیمیزین دیبینده قیشقیریر کی سوندا بیز مجبورن ده اولموش اولسا اونو دینله‌مه‌یه باشلاییریق. دویغو شدتی، دونیا گؤروشونون انسانی بویاسی، اونون شعرینی‌نین سوییه‌سینی داها دا درین‌لشدیریر. اونون قایغی‌کئش دویغو اؤفکه‌سی هیزلی هنیرتیسی یالنیز #بیر_اوجاقدا_ایکی_کول_توپاسی اثرینده سنگی‌ییر.

كيان خياوين شعرلري، بوتون تاريخ و ياشاييشيميزدا ايتيرديك‌لريميز اوچون سارسيديجي و #عصيانجيل_آغلاييش‌دير. دوغرو اوخودونوز: اونون شعري آغلايير. بو آغلاييش انساني اؤز ايچه‌ريسينه قاپيلماغا چاغيرمير. بو، ايچدن قوپان دوشونجه‌لي و دوشوندورن بير آغلاييش‌دير.

هر گون گونش
اومود اوفوقلاريميزي،
ايشيلداتمادان باتدي.
و ياغيش يئرينه
دوزلاق ياغدي اورتاميزا.
تورپاغي آراشديرديم
بئرنوولاري، بنؤوشه تك
گؤن دَريلر آراسيندا بوينو بوكوك گؤردوم.
دلی آتلار اؤلموشدولر.
دلی آتلارين يانيندا،
قارامان قوشلار وار ايدي
قانادلاري قوورولموشدو.
سونرا درين دره‌لره اوز توتدوم
گونئيده دردلي داغلار،
سيخ‌سيخ سيرالارلا مَله‌شيرديلر.
قوزئيده مئشه‌لر،
مئشه‌بی‌لري‌يله بيرگه يانيردي.
اورتاداسا بير چاي حسرت قوخويوردو:
دالقالاريندا يابانجي دامغالارين ساغالمايان ياراسي
پوشگونده بؤهتانلار
و آدينا هذيانلار قوراشديريلميش بير چاي...

اونون شعرلرينده سؤزجوك‌لرين قراري يوخدور. اونون سؤزجوك‌لري وورنوخور، وورنوخور سوندا بير یوخ، نئچه‌قاتلی آنلام قوپارير. بو آنلامدا شعرله انسانين ياشامي و تاريخي ياشانتيسي اوز اوزه گلير.

کیان خیاوین شعر دیلینده اولان هیجان و حرکت، سس تئمبرینده اولان گوج و حرارت اؤزونو یاراشیقلی گؤسترن و بوتون وارلیغینی یاخشی گؤسترمک اوچون باخیش سوزگه‌جیندن کئچیرمه‌یه حاضیرلاشان یئنی‌یئتمه بیر قیزا بنزه‌ییر. بونا گؤره بو شعری اوخویوب منیمسه‌ین کیمسه ده،او یئنی‌یئتمه قیزین سئوینج حرارتینی داشییر. اوخوجو، بوتون وارلیغی ایله بو یاراشیقلی و حرارتلی اینجه‌‌لییه تپکی گؤستریر؛ کیان خیاوین دیلی تک‌بویوتلو، باسیلقان بیر دیل دئییل. اونون دیلی شدتلی‌-‌‌حیددتلی بیر یانارداغ‌دیر.


اوزرینده ایشله‌دییم #آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم کیتابیمدان بیر پارچا

https://telegram.me/dusharge