💠بسمِ‌الله‌ِ‌الرَّحمن‌الرَّحیم💠

🔻#پاورقی
🔻#تمدن_اسلامی‌
🔻#جستارهای_نظری

⭕️مفهوم‌شناسی تمدن در منظر فلسفه تاریخ(8)
🔻از بوزینه تا حیوان ابزارساز!؟
#فلسفه_تاریخ_لیبرالیسم(1)

🔸توصیف دیگری که از تاریخ وجود دارد و می‌توان این تحلیل را مبنای #تفکرات_لیبرالیستی دانست، خط سیری است که انسان نخستین را تا انسان ابزارساز توصیف می‌کند. در این نگرش، تحول تاریخ از یک زندگی بدوی، ابتدایی و حیوانی شروع گشته و به سوی رفاه، آرامش و یک زندگی صنعتی مملو از ابزارآلات منجر می‌شود. به همین دلیل، فلسفه‌هایی که امروز درباره انسان نوشته می‌شود، آدمی را #حیوان_پیشرفته و #ابزارساز معرفی می‌کنند. مثلاً «#نیچه» می‌گوید انسان ابر حیوان است. «#هابز» انسان را گرگ انسان می‌داند، «#دورکیم» می‌گوید انسان حیوان اجتماعی هست. «#اشتراوس» می‌گوید انسان حیوان سخن‌گوست. فلسفه‌های اصالت لذت می‌گویند انسان، حیوان لذتجو است. این تعابیر در سراسر گفتارهای اندیشمندان مدرن وجود دارد و مبنای عمل اجتماعی و هدفگذاری #تمدن_غربی است.
#ادامه_دارد...

🔹#منبع:
متولی امامی، سیدمحمد‌حسین. جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی. قم، نشر معارف. چاپ 1394، ص 40و41.

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

✅آیا فرد سازنده اصلی جامعه است یا جامعه، حقیقت انسان را پر می‌کند؟

⭕️جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی(96)
🔻فصل سوم/فاصله جامعه‌سازی تا تمدن‌زایی

#پاورقی
#تمدن_اسلامی‌
#جستارهای_نظری

🔸#مفهوم_اصالت
مفهوم اصالت که به فرد و یا جامعه نسبت داده می‌شود، حداقل دارای سه معناست که باید تفکیک شود تا زاویه معنای #اصالت در بحث حاضر به خوبی روشن شده باشد؛

🔸١. در نگرش جامعه‌شناختی، این زاویه نگرش مطرح است که آیا فرد جامعه را می‌سازد یا جامعه است که فرد را می‌سازد. اگر گفتیم افراد جامعه‌سازی می‌کنند، در نگرش جامعه‌شناسانه، معتقد به اصالت فرد شده‌ایم. در اصالت فرد، روان‌شناسی مقدم بر جامعه‌شناسی می‌شود و در واقع، فرد به عنوان موجودی تحت حاکمیت و جبرساختارهای اجتماعی تعریف نمی‌شود. مثلاً فردی مثل #جان_استوارت_میل، بر استقلال فرد از جامعه تأکید دارد. در مقابل، جامعه شناسانی مثل #دورکیم، #کنت، #اسپنسر، جامعه را اصیل و مسلط بر شخصیت افراد می‌دانند. یعنی جامعه‌شناسی را مقدم بر روان‌شناسی کرده‌اند. به‌زعم این‌ها، فرد در داخل جامعه مثل اسفنجی است که داخل آب میافتد و سرشار از آب می‌شود.

🔸بحث #ساختار و #عاملیت، یکی از مباحث پردامنه در تفکرات جامعه‌شناسی غرب است که آیا ساختارها هستند که عامل‌ها را می‌سازند یا برعکس، ساختارها محصول اراده عوامل انسانی‌اند؟ البته در نظریه‌های متأخر، سعی شده است که تلفیقی سخن بگویند و نقش هردو را جدی بدانند. مثلاً نظریه ساختاربندی #گیدنز، نظریه فرهنگ و عاملیت #مارگارت_آرچر، یا مثلاً #بوردیو که ساختار ساختمان ذهنی و زمینه را مطرح می‌کند، همگی گرایش تلفیقی دارند.

🔸به نظر می‌رسد که این بحث، باید در #بنیان‌های_جامعه‌شناسی بحث شود، نه در خود علم جامعه‌شناسی؛ یعنی در مبانی فلسفی جامعه‌شناسی، سخن از این مطلب می‌رود که آیا فرد سازنده اصلی جامعه است یا جامعه، حقیقت انسان را پر می‌کند؟ پس هرچند این مبحث، در نظریه‌های جامعه شناسی طلوع کرده است، اما جایگاه آن در فلسفه‌های اجتماعی است و این سؤال ذاتی فلسفی دارد.
#ادامه_دارد...

🔹#منبع:
متولی امامی، سیدمحمد‌حسین؛
جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی،
قم، نشر معارف. چاپ 1394، ص 104 و 105.

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

✅اصالت حقوقی و فلسفی فرد و جامعه

⭕️جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی(97)
🔻فصل سوم/فاصله جامعه‌سازی تا تمدن‌زایی

#پاورقی
#تمدن_اسلامی‌
#جستارهای_نظری

🔸۲. معنای دیگراصالت، مفهوم #اصالت_حقوقی است. آیت‌الله مصباح یزدی بر این باور است که ریشه بحث اصالت فرد و جامعه، همین معنای اصالت حقوقی است. یعنی اول باری که این مسأله در غرب مطرح شد، از منظر حقوقی طرح شد که در صورت تعارض #حقوق_فردی و #حقوق_اجتماعی، کدام حق مقدم است؟ مثلاً فرض بفرمایید که با خیابان کشی در این منطقه، بسیاری از خانه‌های مسکونی باید تخریب شوند، حال در صورتی که افراد راضی به چنین کاری نبودند، آیا دولت مجاز است که به خاطر حق عمومی، این خانه‌ها را تصاحب کند یا اینکه به دلیل تقدم حق فردی نسبت به حق اجتماعی، باید از خیابان کشی صرف نظر کرد؟ به نظر می‌رسد که این مبحث هم باید در #فلسفه_حقوق مورد بررسی قرار بگیرد، نه در خود علم حقوق.

🔸٣. سومین معنای اصالت، #اصالت_فلسفی است. سخن اصلی در این بحث، همین معنای سوم، یعنی اصالت فلسفی فرد یا جامعه است. اصالت فلسفی به این معناست که وقتی می‌گوییم جامعه اصیل است، آیا واقعاً جامعه وجودی خارجی و وجودی فارغ از افراد انسانی دارد یا نه؟ اینجا بحث خوبی میان علمای اسلامی درگرفته. که در دوران اخیر، به دلیل حضور اندیشه‌های غربی در باب تحمیل ساختاری جامعه بر انسان، #علامه_طباطبایی، #شهید_مطهری، #آیت‌الله_مصباح_یزدی و #آیت‌الله_جوادی_آملی ورود خوبی به بحث حاضر کرده‌اند.

🔸#گابریل_دوتارد که در قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم زیسته، بنیانگذار روان شناسی اجتماعی است. #احسان_نراقی در کتاب «علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن»، این مطلب را از او آورده که «جامعه دارای مشخصات خاصی متمایز و مستقل از فرد نیست و بنای هیأت اجتماع، بر اساس خصائص فردی که مهم‌ترین آنها حس تقید در انسان است نهاده آمده.»

🔸سرآمد کسانی که در غرب، بر اصالت فرد در همه شئون تأکید می‌کند، #ماکس_وبراست. او در مقابل #دورکیم که جامعه‌گراست، اندیشه وجدان جمعی را یک پندار باطل می‌داند و معتقد است که جمع و جامعه یک واقعیت قائم به ذات نیست. فقط فرد است که یک واقعیت و واحد قائم به ذات است. خلاصه اینکه جامعه شناسی ماکس وبر، معطوف به فهم و شناخت رفتار فرد انسانی است؛ یعنی تقدم روان شناسی بر جامعه شناسی.
#ادامه_دارد...

🔹#منبع:
متولی امامی، سیدمحمد‌حسین؛
جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی،
قم، نشر معارف. چاپ 1394، ص 105 و 106.

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی(101)
🔻فصل سوم/فاصله جامعه‌سازی تا تمدن‌زایی

#پاورقی
#تمدن_اسلامی‌
#جستارهای_نظری

✅ روح جمعی حاصل ورود انسان به جامعه است

🔸#شهید_مطهری با بسط کلام علامه می‌گوید در جامعه و تعاون اجتماعی، #ترکیب_ارواح رخ می‌دهد. روح‌ها با هم ترکیب شده، یک هدف مشترک پیدا کرده است، روح انسان‌ها با هم ترکیب جدیدی ایجاد می‌کنند. مثلاً همه ما می‌خواهیم تحول در علم ایجاد شود، همه می‌خواهیم تحول در علوم انسانی ایجاد شود، همه می‌خواهیم به سمت #تمدن حرکت کنیم. این هدف‌های مشترک موجب ترکیب ارواح می‌شود. شهید مطهری نمی‌خواهد مثل #دورکیم و #اسپنسر، انسان را در جامعه حل کند و بگوید آدمی در برابر جامعه بی‌شخصیت می‌شود. شهید مطهری می‌خواهد برای وجود اجتماعی انسان در کنار وجود فردی، نقشی قائل شود.

🔸وقتی انسان وارد جامعه می‌شود یک روح جدیدی پیدا می‌کند به نام #روح_جمعی. شهید مطهری می‌فرماید انسان دارای دو روح است! روح فطری که مولود حرکت جوهری است. دیگر #اندیشه_جمعی که از زندگی اجتماعی او برمی‌خیزد. بنابراین برانسان دو قانون جامعه شناسی و روان شناسی حاکم است.

🔸شهید مطهری در این باره می‌گوید:
«همچنان که عناصر مادی در اثر تأثیر و تأثر بر یکدیگر، زمینه پیدایش یک پدیده جدید را فراهم می‌نمایند و به اصطلاح فلاسفه، اجزای مادی پس از فعل و انفعال و کسرو انکسار در یکدیگر و از یکدیگر، استعداد صورت جدیدی می‌یابند و به این ترتیب، مَرکب جدیدی حادث می‌شود و اجزا با هویتی تازه به هستی خود ادامه می‌دهند. افراد انسان که هر کدام با سرمای‌های فطری و سرمای‌های اکتسابی از طبیعت وارد زندگی اجتماعی می‌شوند، روحاً در یکدیگر ادغام می‌شوند و هویت جدیدی - که از آن به روح جمعی تعبیر می‌شود – می‌یابند. این ترکیب، خود یک نوع ترکیب طبیعی مخصوص به خود است که برای آن شبیه و نظیری نمیتوان یافت... در ترکیب جامعه و فرد، ترکیب واقعی است؛ زیرا تأثير و تأثر و فعل و انفعال، واقعی رخ می‌دهد و اجزای مَرکب که همان افراد اجتماع‌اند هویت و صورت جدیدی می‌یابند، اما به هیچ وجه، کثرت تبدیل به وحدت نمی‌شود.»
#ادامه_دارد...

🔹#منبع:
متولی امامی، سیدمحمد‌حسین؛
جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی،
قم، نشر معارف. چاپ 1394، ص 109 و 110.

ا—--------------------------—ا
https://telegram.me/tamadone_novine_islami

💢جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی (110)
⭕️فصل سوم/فاصله جامعه‌سازی تا تمدن‌زایی

🔻جایگاه اراده آدمی در زایش‌های تمدنی (3)

#پاورقی
#تمدن_اسلامی‌
#جستارهای_نظری

🔸در اوایل قرن نوزدهم، دانشمندان علوم اجتماعی هم چون #کنت که پدر جامعه‌شناسی شناخته شده است، یا #دورکیم و #اسپنسر که بزرگان کلاسیک جامعه‌شناسی محسوب می‌شوند، به دنبال کشف قوانین جامعه رفتند و به تعبیر کنت، فیزیک اجتماعی تأسیس شد. فیزیک اجتماعی همان جامعه‌شناسی است که قرار است هم‌چون دیگر علوم تجربی، قوانین جامعه را کشف کند تا قدرت کنترل، پیش‌بینی و هدایت اجتماعی پیدا کنند. بنابراین به زعم اینان، همان‌طورکه طبیعت دارای قانون است‌، اجتماع هم دارای قانون‌هایی ثابت است که از راه تجربی و مطالعات آماری قابل کشف و کنترل است. دانشمند با قوانین مذکور، ۱. آینده را پیش بینی می‌کند، ۲. طبیعت و جامعه را کنترل و مهار می‌کند و ۳. جامعه را مطابق اهداف خودش می‌سازد.

🔸در این دیدگاه #تمدن‌سازی نیز در همان جهت کشف قوانین طبیعت و جامعه و انباشت علم و تغییر در طبیعت و کنترل اجتماعی معنا می‌شود. در این نگرش، انسان با اراده‌ای که در طول تاریخ، برای کشف حقایق و علم ورزی به خرج می‌داده، مسیری را می‌پیماید که روزبه‌روز بر علم و دانش او افزوده می‌شود، تا جایی که بردیگر کرات و آسمان و زمین تسلط یافته و یک تمدنی متکی بر علوم پایدار عقلی و تجربی تأسیس می‌کند. بنابراین، جوامع انسانی، در اختیار #جامعه‌شناسان و #جامعه‌پردازان است.

🔸 افراد و آحاد انسانی، تحت کنترل مدیریت وهدایت دانشمند علوم اجتماعی قرار می‌گیرند. این نگاه تقریبا تا ۱۹۶۰ میلادی در اروپا و مجامع علمی غرب مسلط بود و تمدن امروزین غرب، محصول چنین نگرشی است. با ظهور جریان‌های قاره‌ای و جریان‌های مارکسیستی که در مکتب فرانکفورت به وحدت می‌رسند، دیدگاه مکتب وین و جریان #پوزیتویسم و رویکردهای مبناگرایانه، بیش‌از‌پیش در مجامع علمی غرب، تضعیف شد و از مرجعیت فکری و علمی افتاد. حتی نقدهایی که خود پوزیتیویست‌ها مثل پوپر نسبت به #اثبات‌گرایی وارد آوردند، لطمه‌های اساسی بر پیکره مبناگروی بود، چراکه تفکر عقلی از پیش به حاشیه رانده شده بود و علوم تجربی آخرین سنگر مبناگرایی قلمداد می‌شد.
#ادامه_دارد...

🔹#منبع:
متولی امامی، سیدمحمد‌حسین؛
جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی،
قم، نشر معارف. چاپ 1394، ص 119 و 120.

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami