«سرعت رخ دادن یک ابرنواختر چقدر است؟»
—---------------------------------------------------
https://goo.gl/DlKGsP
* ستارگان بزرگ هنگامی که به پایان زندگی میرسند به شکل یک ابرنواختر منفجر میشوند. ولی این فرآیند با چه سرعتی رخ میدهد؟
خورشید ما میلیاردها سال دیگر، زمانی که شیرهی سحرانگیز جانش به پایان رسید، با مرگی آرام و اندوهبار خواهد مُرد. البته برای اندک مدتی یک #غول_سرخ باشکوه خواهد شد ولی پس از آن به کوتولهای سفید تبدیل شده و مانند انسان کهنسالی که دوران بازنشستگیاش فرارسیده، آرام خواهد گرفت. از آن پس خورشید به آرامی سرد و سردتر خواهد شد تا به کلی خاموش شده و همدمای فضای پیرامونش شود.
اگر خورشید ما جرمی کمتر از اکنون داشت، عمرش از این هم درازتر میشد. پس جای شگفتی نیست که بگوییم اگر جرمش بیشتر بود، گذر عمرش هم سریعتر میبود. در واقع ستارگانی که چندین برابر خورشید جرم دارند مرگی آنی خواهند داشت: یک انفجار ابرنواختری که در یک دَم رخ میدهد. معمولا سخن از فضا که میشود از رویدادهایی میگوییم که میلیاردها سال به درازا میکشند. آیا دربارهی ابرنواختر هم چنین است؟ میتوانید حدس بزنید ابرنواختر با چه سرعتی رخ میدهد؟
ابرنواخترها در عمل چند گونهی مختلف دارند، هر یک با سازوکاری متفاوت و دورهی زمانی متفاوت. ولی ما میخواهیم بر ابرنواخترهای رُمبش هستهای تمرکز کنیم.
ستارگانی که جرمشان میان ۸ تا ۵۰ برابر جرم خورشید است، سوخت #هیدروژن هستهی خود را به سرعت و تنها در چند میلیون سال به پایان میبرند. این ستارگان هم درست مانند خورشید ما، با #همجوشی هیدروژن، #هلیوم می سازند و در این فرآیند مقدار هنگفتی انرژی آزاد میکنند که در برابر فشار رو به درونی که از سوی گرانش ستاره وارد میشود پایداری کرده و جلوی رُمبش ستاره را میگیرد.
با ته کشیدن سوخت هیدروژن ستاره در هسته، نوبت به همجوشی هلیومها میرسد و پس از آن هم #کربن، سپس #نئون، و ..... این روند در #جدول_تناوبی ادامه مییابد تا به #آهن میرسد. مشکل اینجاست که آهن برای ستارگان همارز خاکستر است و نمیتواند انرژیای از راه همجوشی تولید کند، بنابراین با رسیدن به آن، دیگر چیزی نخواهد توانست جلوی فشار گرانش ستاره و رُمبش آن را بگیرد و در نتیجه ستاره در خود میرُمبد.... و بوم! #ابرنواختر رخ میدهد.
لبههای بیرونی هسته با سرعت ۷۰ هزار کیلومتر بر ثانیه، حدود ۲۳% سرعت نور، به درون فرو میریزند. مواد فروریزنده تنها در عرض یک چهارم ثانیه از روی هستهی آهنی ستاره به بیرون میجهند و موج شوکی از مواد پدید میآورند که رو به بیرون منتشر میشود. این #موج_شوک می تواند در مدت چند ساعت به سطح ستاره برسد.
این موج با گذشتن از درون ستاره، عنصرهای شگفت تازهای میسازد که ستاره در زمان زندگی عادیاش هرگز نمی توانست آنها را در هسته بسازد. و اینجاست که ما ثروتمند میشویم! همهی طلا، نقره، پلاتین، اورانیوم و هر عنصر سنگینتر از آهنی که در جدول تناوبی وجود دارد در همین جا ساخته میشود. [در وبلاگ خواندید: * چرا میگویند "ما از مواد ستارهای ساخته شدهایم"؟ (https://goo.gl/GOyrOU)]
یک ابرنواختر سپس چند ماه زمان میبرد تا به اوج درخشش خود برسد، و شاید بتواند انرژیای هم ارز انرژی کل کهکشانش آزاد کند.
ابرنواختر ۱۹۸۷-آ، نخستین ابرنواخترِ سال ۱۹۸۷، ۸۵ روز زمان برد تا به اوج درخشش خود برسد و تا دو سال بعد هم به آرامی نورش خاموش شد. با گذشت چند دهه، هنوز هم تلسکوپهای پرقدرتی مانند تلسکوپ فضایی هابل میتوانند موج شوک آن را که دارد در فضا گسترش مییابد ببینند.
ابرنواخترهای "#رمبش_هستهای" تنها یک گونه از ستارگان انفجاری هستند. گونه ی دیگری از آن ها به نام #ابرنواختر_1a یا (#Ia) زمانی رخ میدهد که یک #کوتوله_سفید در یک #سامانه_دو_ستارهای مواد پیکره ی همدمش را مانند یک انگل غولآسا میمکد. این انگل کارش را آنقدر ادامه میدهد تا جرمش به ۱.۴ برابر جرم خورشید برسد، و اینجاست که منفجر میشود. این ابرنواخترها تنها در چند روز به اوج درخشش میرسند و بسیار سریعتر از ابرنواخترهای رمبش هستهای هم کمنور میشوند.
* خوب پس چه مدت طول میکشد تا یک ابرنواختر منفجر شود؟
پاسخ اینست: میلیونها سال زمان میبرد تا ستاره به پایان زندگیاش برسد، کمتر از یک چهارم ثانیه تا هستهاش برُمبد، چند ساعت تا موج شوک به سطحش برسد، چند ماه تا به اوج درخشش برسد، و تنها چند سال تا کم کم ناپدید شود.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2015/08/blog-post_50.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—---------------------------------------------------
https://goo.gl/DlKGsP
* ستارگان بزرگ هنگامی که به پایان زندگی میرسند به شکل یک ابرنواختر منفجر میشوند. ولی این فرآیند با چه سرعتی رخ میدهد؟
خورشید ما میلیاردها سال دیگر، زمانی که شیرهی سحرانگیز جانش به پایان رسید، با مرگی آرام و اندوهبار خواهد مُرد. البته برای اندک مدتی یک #غول_سرخ باشکوه خواهد شد ولی پس از آن به کوتولهای سفید تبدیل شده و مانند انسان کهنسالی که دوران بازنشستگیاش فرارسیده، آرام خواهد گرفت. از آن پس خورشید به آرامی سرد و سردتر خواهد شد تا به کلی خاموش شده و همدمای فضای پیرامونش شود.
اگر خورشید ما جرمی کمتر از اکنون داشت، عمرش از این هم درازتر میشد. پس جای شگفتی نیست که بگوییم اگر جرمش بیشتر بود، گذر عمرش هم سریعتر میبود. در واقع ستارگانی که چندین برابر خورشید جرم دارند مرگی آنی خواهند داشت: یک انفجار ابرنواختری که در یک دَم رخ میدهد. معمولا سخن از فضا که میشود از رویدادهایی میگوییم که میلیاردها سال به درازا میکشند. آیا دربارهی ابرنواختر هم چنین است؟ میتوانید حدس بزنید ابرنواختر با چه سرعتی رخ میدهد؟
ابرنواخترها در عمل چند گونهی مختلف دارند، هر یک با سازوکاری متفاوت و دورهی زمانی متفاوت. ولی ما میخواهیم بر ابرنواخترهای رُمبش هستهای تمرکز کنیم.
ستارگانی که جرمشان میان ۸ تا ۵۰ برابر جرم خورشید است، سوخت #هیدروژن هستهی خود را به سرعت و تنها در چند میلیون سال به پایان میبرند. این ستارگان هم درست مانند خورشید ما، با #همجوشی هیدروژن، #هلیوم می سازند و در این فرآیند مقدار هنگفتی انرژی آزاد میکنند که در برابر فشار رو به درونی که از سوی گرانش ستاره وارد میشود پایداری کرده و جلوی رُمبش ستاره را میگیرد.
با ته کشیدن سوخت هیدروژن ستاره در هسته، نوبت به همجوشی هلیومها میرسد و پس از آن هم #کربن، سپس #نئون، و ..... این روند در #جدول_تناوبی ادامه مییابد تا به #آهن میرسد. مشکل اینجاست که آهن برای ستارگان همارز خاکستر است و نمیتواند انرژیای از راه همجوشی تولید کند، بنابراین با رسیدن به آن، دیگر چیزی نخواهد توانست جلوی فشار گرانش ستاره و رُمبش آن را بگیرد و در نتیجه ستاره در خود میرُمبد.... و بوم! #ابرنواختر رخ میدهد.
لبههای بیرونی هسته با سرعت ۷۰ هزار کیلومتر بر ثانیه، حدود ۲۳% سرعت نور، به درون فرو میریزند. مواد فروریزنده تنها در عرض یک چهارم ثانیه از روی هستهی آهنی ستاره به بیرون میجهند و موج شوکی از مواد پدید میآورند که رو به بیرون منتشر میشود. این #موج_شوک می تواند در مدت چند ساعت به سطح ستاره برسد.
این موج با گذشتن از درون ستاره، عنصرهای شگفت تازهای میسازد که ستاره در زمان زندگی عادیاش هرگز نمی توانست آنها را در هسته بسازد. و اینجاست که ما ثروتمند میشویم! همهی طلا، نقره، پلاتین، اورانیوم و هر عنصر سنگینتر از آهنی که در جدول تناوبی وجود دارد در همین جا ساخته میشود. [در وبلاگ خواندید: * چرا میگویند "ما از مواد ستارهای ساخته شدهایم"؟ (https://goo.gl/GOyrOU)]
یک ابرنواختر سپس چند ماه زمان میبرد تا به اوج درخشش خود برسد، و شاید بتواند انرژیای هم ارز انرژی کل کهکشانش آزاد کند.
ابرنواختر ۱۹۸۷-آ، نخستین ابرنواخترِ سال ۱۹۸۷، ۸۵ روز زمان برد تا به اوج درخشش خود برسد و تا دو سال بعد هم به آرامی نورش خاموش شد. با گذشت چند دهه، هنوز هم تلسکوپهای پرقدرتی مانند تلسکوپ فضایی هابل میتوانند موج شوک آن را که دارد در فضا گسترش مییابد ببینند.
ابرنواخترهای "#رمبش_هستهای" تنها یک گونه از ستارگان انفجاری هستند. گونه ی دیگری از آن ها به نام #ابرنواختر_1a یا (#Ia) زمانی رخ میدهد که یک #کوتوله_سفید در یک #سامانه_دو_ستارهای مواد پیکره ی همدمش را مانند یک انگل غولآسا میمکد. این انگل کارش را آنقدر ادامه میدهد تا جرمش به ۱.۴ برابر جرم خورشید برسد، و اینجاست که منفجر میشود. این ابرنواخترها تنها در چند روز به اوج درخشش میرسند و بسیار سریعتر از ابرنواخترهای رمبش هستهای هم کمنور میشوند.
* خوب پس چه مدت طول میکشد تا یک ابرنواختر منفجر شود؟
پاسخ اینست: میلیونها سال زمان میبرد تا ستاره به پایان زندگیاش برسد، کمتر از یک چهارم ثانیه تا هستهاش برُمبد، چند ساعت تا موج شوک به سطحش برسد، چند ماه تا به اوج درخشش برسد، و تنها چند سال تا کم کم ناپدید شود.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2015/08/blog-post_50.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«ام۲۷: سحابی دمبل»
—---------------------------
https://goo.gl/oGQJoz
نخستین نشانهی راهنما دربارهی سرنوشتی که انتظار خورشیدمان را میکشد، به گونهای ناخواسته در سال ۱۷۶۴ یافته شد.
در آن زمان، شارل مسیه سرگرم گردآوری فهرستی از اجرام با روشنایی افشان و نامتمرکز بود که با دنبالهدار تفاوت داشته و با آنها اشتباه گرفته نشوند. ۲۷مین جرمی که وی وارد فهرستش کرد و اکنون به نام ام۲۷ یا سحابی دمبل شناخته میشود، یک سحابی سیارهای (سیارهنما) بود، از گونهی سحابیهایی که خورشید ما در پایان عمرش، هنگامی که فرآیند همجوشی هستهای در مرکزش به پایان میرسد پدید خواهد آورد.
ام۲۷ یکی از درخشانترین سحابیهای سیارهای در آسمان است، و آن را می توان با یک دوربین دوچشمی در محدودهی صورت فلکی روباهک تماشا کرد. نور ام۲۷ برای رسیدن به ما، حدود ۱۰۰۰ سال زمان نیاز دارد. در تصویر بالا، نور این سحابی را در رنگهای تابش هیدروژن و اکسیژن میبینید.
درک و شناخت فیزیک و اهمیت ام۲۷ بسیار سنگینتر از دانش سدهی ۱۸ میلادی بود. حتی امروز هم رازهای بسیاری دربارهی سحابیهای سیارهای دوقطبی همچون ام۲۷ ناگشوده مانده، از جمله سازوکار فیزیکیای که باعث پس زدن پوستهی گازی بیرونی یک ستارهی کمجرم، و بر جای ماندن یک کوتولهی سفید داغ و تابان در محدودهی پرتو X میشود.
#M27 #apod #سحابی_دمبل #همجوشی_هستهای #شارل_مسیه #روباهک #سحابی_سیارهنما #سحابی_سیازهای #دوقطبی
#کوتوله_سفید
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/11/blog-post_48.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—---------------------------
https://goo.gl/oGQJoz
نخستین نشانهی راهنما دربارهی سرنوشتی که انتظار خورشیدمان را میکشد، به گونهای ناخواسته در سال ۱۷۶۴ یافته شد.
در آن زمان، شارل مسیه سرگرم گردآوری فهرستی از اجرام با روشنایی افشان و نامتمرکز بود که با دنبالهدار تفاوت داشته و با آنها اشتباه گرفته نشوند. ۲۷مین جرمی که وی وارد فهرستش کرد و اکنون به نام ام۲۷ یا سحابی دمبل شناخته میشود، یک سحابی سیارهای (سیارهنما) بود، از گونهی سحابیهایی که خورشید ما در پایان عمرش، هنگامی که فرآیند همجوشی هستهای در مرکزش به پایان میرسد پدید خواهد آورد.
ام۲۷ یکی از درخشانترین سحابیهای سیارهای در آسمان است، و آن را می توان با یک دوربین دوچشمی در محدودهی صورت فلکی روباهک تماشا کرد. نور ام۲۷ برای رسیدن به ما، حدود ۱۰۰۰ سال زمان نیاز دارد. در تصویر بالا، نور این سحابی را در رنگهای تابش هیدروژن و اکسیژن میبینید.
درک و شناخت فیزیک و اهمیت ام۲۷ بسیار سنگینتر از دانش سدهی ۱۸ میلادی بود. حتی امروز هم رازهای بسیاری دربارهی سحابیهای سیارهای دوقطبی همچون ام۲۷ ناگشوده مانده، از جمله سازوکار فیزیکیای که باعث پس زدن پوستهی گازی بیرونی یک ستارهی کمجرم، و بر جای ماندن یک کوتولهی سفید داغ و تابان در محدودهی پرتو X میشود.
#M27 #apod #سحابی_دمبل #همجوشی_هستهای #شارل_مسیه #روباهک #سحابی_سیارهنما #سحابی_سیازهای #دوقطبی
#کوتوله_سفید
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/11/blog-post_48.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«عکسی که برای نخستین بار شکلگیری سه ستاره نزدیک به هم را نشان میدهد»
—---------------------------------------------------------------------—
https://goo.gl/VLWHEE
اخترشناسان برای نخستین بار یک قرص غبارآلود از مواد را پیرامون یک ستارهی جوان دیدهاند که دارد تکه تکه میشود تا یک سامانهی #چندستارهای بسازد. این عکس از دادههای تازهی آرایهی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (#آلما، #ALMA) در شیلی به دست آمده و این فرآیند را در زمان رخ دادن آشکار کرده است!
ستارگان در ابرهای گاز و غبار کیهانی شکل میگیرند. مواد تنُک درون این ابرها در اثر گرانش به هم نزدیک شده و تودههایی میسازند؛ این تودهها کم کم با فشردهتر شدن، هستههایی چگال پدید میآورند که به نوبهی خود مواد بیشتری را به سوی خود میکشند. این فرآیند که #برافزایش مواد نام دارد، به شکلگیری یک قرص چرخان پیرامون آن هسته که در واقع ستارهای جوان شده میانجامد، و ستاره به آرامی مواد درون این قرص را فرو کشیده و میبلعد. سرانجام این ستارهی جوان آنقدر پرجرم میشود که دما و فشار مرکزش به اندازهی مورد نیاز برای آغاز کردن #همجوشی_هستهای میرسد.
ستارگانی که هیچ همدمی ندارند (مانند خورشید خودمان) به اندازهای که در گذشته میپنداشتیم رایج نیستند. در واقع، حدود نیمی از ستارگان درون #کهکشان_راه_شیری دستکم یک همدم دارند، و برخی از آنها بسیار هم اجتماعیاند! پژوهشهای گذشته نشان داده که ستارگان درون سامانههای چندستارهای یا به هم نزدیکند (به فاصلهی حدود ۵۰۰ یکای کیهانی)، یا به اندازهی چشمگیری دورترند (بیش از ۱۰۰۰ یکای کیهانی). هر یکای کیهانی یا یکای اخترشناسی (#AU) همارز فاصلهی زمین تا خورشید است.
دانشمندان با توجه به چنین فاصلههای متفاوتی به این نتیجه رسیدند که فرآیند شکلگیری سامانههای چندستارهای میبایست دو سازوکار اصلی داشته باشد: یا ابر مواد به شکل ناپایدار و ناهماهنگ میرُمبد و هستههای چگال جدا از هم برای ستارگان تازه میسازد، یا قرص چرخان پیرامون ستارهای "که از پیش وجود داشته"، تکه تکه میشود و به همان روش قبلی ستارگانی تازه پدید میآورد.
سامانههایی که فاصلهی بیشتری میان ستارگانشان است به احتمال بسیار با فرآیند نخست پدید میآیند (چنان چه پژوهشهای رصدی هم نشان داده)، ولی سامانههای چندستارهای جمع و جور به روش دوم ساخته میشوند (که تاکنون شواهد برای این فرآیند چندان کافی نبوده).
اکنون دادههای تازهی آلما شواهد دیداری مورد نیاز برای این نتیجهگیری را فراهم کرده است. این تصویر همان فرآیند دوم را نشان میدهد که دارد در سامانهی سه-ستارهای L1448 IRS3B رخ میدهد. این سه ستاره هنوز غرق در پوشش ابر غبار زایندهشان بوده و حریصانه سرگرم فروکشیدن مواد از قرص پیرامون به سوی خودند [هنوز پیشستاره هستند]. در این تصویرِ آلما به روشنی میبینیم که این قرص یک ساختار مارپیچی دارد، پدیدهی ویژهای که نشانگر #ناپایداری_گرانشی است.
سامانهی #L1448_IRS3B حدود ۷۵۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و در راستای صورت فلکی #برساووش دیده میشود.
#ستارهزایی
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/11/blog-post_39.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—---------------------------------------------------------------------—
https://goo.gl/VLWHEE
اخترشناسان برای نخستین بار یک قرص غبارآلود از مواد را پیرامون یک ستارهی جوان دیدهاند که دارد تکه تکه میشود تا یک سامانهی #چندستارهای بسازد. این عکس از دادههای تازهی آرایهی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (#آلما، #ALMA) در شیلی به دست آمده و این فرآیند را در زمان رخ دادن آشکار کرده است!
ستارگان در ابرهای گاز و غبار کیهانی شکل میگیرند. مواد تنُک درون این ابرها در اثر گرانش به هم نزدیک شده و تودههایی میسازند؛ این تودهها کم کم با فشردهتر شدن، هستههایی چگال پدید میآورند که به نوبهی خود مواد بیشتری را به سوی خود میکشند. این فرآیند که #برافزایش مواد نام دارد، به شکلگیری یک قرص چرخان پیرامون آن هسته که در واقع ستارهای جوان شده میانجامد، و ستاره به آرامی مواد درون این قرص را فرو کشیده و میبلعد. سرانجام این ستارهی جوان آنقدر پرجرم میشود که دما و فشار مرکزش به اندازهی مورد نیاز برای آغاز کردن #همجوشی_هستهای میرسد.
ستارگانی که هیچ همدمی ندارند (مانند خورشید خودمان) به اندازهای که در گذشته میپنداشتیم رایج نیستند. در واقع، حدود نیمی از ستارگان درون #کهکشان_راه_شیری دستکم یک همدم دارند، و برخی از آنها بسیار هم اجتماعیاند! پژوهشهای گذشته نشان داده که ستارگان درون سامانههای چندستارهای یا به هم نزدیکند (به فاصلهی حدود ۵۰۰ یکای کیهانی)، یا به اندازهی چشمگیری دورترند (بیش از ۱۰۰۰ یکای کیهانی). هر یکای کیهانی یا یکای اخترشناسی (#AU) همارز فاصلهی زمین تا خورشید است.
دانشمندان با توجه به چنین فاصلههای متفاوتی به این نتیجه رسیدند که فرآیند شکلگیری سامانههای چندستارهای میبایست دو سازوکار اصلی داشته باشد: یا ابر مواد به شکل ناپایدار و ناهماهنگ میرُمبد و هستههای چگال جدا از هم برای ستارگان تازه میسازد، یا قرص چرخان پیرامون ستارهای "که از پیش وجود داشته"، تکه تکه میشود و به همان روش قبلی ستارگانی تازه پدید میآورد.
سامانههایی که فاصلهی بیشتری میان ستارگانشان است به احتمال بسیار با فرآیند نخست پدید میآیند (چنان چه پژوهشهای رصدی هم نشان داده)، ولی سامانههای چندستارهای جمع و جور به روش دوم ساخته میشوند (که تاکنون شواهد برای این فرآیند چندان کافی نبوده).
اکنون دادههای تازهی آلما شواهد دیداری مورد نیاز برای این نتیجهگیری را فراهم کرده است. این تصویر همان فرآیند دوم را نشان میدهد که دارد در سامانهی سه-ستارهای L1448 IRS3B رخ میدهد. این سه ستاره هنوز غرق در پوشش ابر غبار زایندهشان بوده و حریصانه سرگرم فروکشیدن مواد از قرص پیرامون به سوی خودند [هنوز پیشستاره هستند]. در این تصویرِ آلما به روشنی میبینیم که این قرص یک ساختار مارپیچی دارد، پدیدهی ویژهای که نشانگر #ناپایداری_گرانشی است.
سامانهی #L1448_IRS3B حدود ۷۵۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و در راستای صورت فلکی #برساووش دیده میشود.
#ستارهزایی
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/11/blog-post_39.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«آیا مشتری می تواند یک ستاره شود؟»
—------------------------------------------------------------
https://goo.gl/SwQ42v
فضاپیمای گالیلهی ناسا در ۷ دسامبر ۱۹۹۵ به سیارهی مشتری رسید و ماموریتی ۸ ساله برای بررسی این #غول_گازی را آغاز نمود. این فضاپیما مقدار فراوانی دادههای علمی به زمین فرستاد که دانش ما از مشتری و سامانهاش را دگرگون کرد.
در پایان این ماموریت، با ته کشیدن سوخت پیشران فضاپیما و از کار افتادن دستگاههایش، دانشمندان نگران برقراری تماس با آن در آینده شدند. اگر ارتباط قطع میشد، گالیله تا همیشه در مدار مشتری میماند و هر آن امکان داشت با یکی از ماههای یخیاش برخورد کند.
#فضاپیمای_گالیله بدون تردید میکروبهایی از زمین با خود داشت که میتوانستند در صورت برخورد فضاپیما با یکی از ماههای مشتری، محیط دستنخورده و بکر آنها را آلوده کنند، از همین رو ناسا بهتر دید تا گالیله را به خود #مشتری برخورد دهد و هر گونه خطری را از بین ببرد.
گرچه همهی دانشمندان از عاقلانه و بیخطر بودن این کار اطمینان داشتند، ولی گروه اندکی از مردم نگران آن بودند که با برخورد گالیله به مشتری، رآکتور گرمایی #پلوتونیوم آن واکنشهای آبشاری پدید آورد که به برافروختن نیروگاه مشتری و در نتیجه تبدیل شدن آن به ستارهی دوم در سامانهی خورشیدی بیانجامد. بمبهای هیدروژنی در پی برافروختن پلوتونیوم منفجر میشوند، و مشتری هم دارای هیدروژن فراوانیست. ولی میبینید که برخورد گالیله به آن، از آن یک ستاره نساخت، بنابراین باید خوشحال باشید.
ولی آیا چنین چیزی میتوانسته رخ دهد؟ اصلا چنین چیزی میتواند روی دهد؟ پاسخ همهی این پرسش ها بدون تردید، "نه" است. نه! نمیتوانسته رخ دهد. هیچ راهی برای آن که چنین چیزی رخ دهد وجود ندارد.
سیارهی مشتری عمدتا از هیدروژن ساخته شده. برای این که آن را به یک گوی آتشین غولپیکر تبدیل کنید نیاز به اکسیژن دارید. "آب" به ما میگوید چه باید داشته باشیم. در آب دو اتم هیدروژن در برابر هر اتم اکسیژن وجود دارد. اگر بتوانیم این دو عنصر را با این نسبت به هم برسانیم، آب به دست خواهیم آورد.
به بیان دیگر، اگر بتوانیم مشتری را با لایهای از اکسیژن همارز نصف هیدروژنش بپوشانیم، یک مشتری آتشین به بزرگی ۱.۵ برابر اندازهی کنونیاش خواهیم داشت، چرا که با ترکیب این دو مولکول، آب پدید آمده و انرژی آزاد میشود. ولی این همه اکسیژن در دسترس نیست، و حتی اگر بتوانیم با این روش مشتری را به آتش بکشیم، باز هم یک ستاره نمیشود. در واقع ستارگان اصلا "سوزان" نیستند، دستکم نه در معنای "سوختن" (احتراق).
خورشید ما انرژیاش را از راه #همجوشی به دست می آورد. گرانش شدید باعث چگالش هیدروژن و افزایش فشار و دما در مرکز آن میگردد تا جایی که اتمهای هیدروژن با یکدیگر همجوشیده و به هلیوم تبدیل میشوند. این یک واکنش همجوشی است که انرژی بسیاری تولید میکند و از همین روست که خورشید ما میدرخشد. و تنها زمانی میتوانید چنین واکنشی انجام دهید که مقدار بسیار فراوانی هیدروژن را یکجا گرد آورید. در حقیقت... به هیدروژنی به اندازهی یک ستاره نیاز دارید. مشتری هزار بار کوچکتر از خورشید است؛ هزار بار کم جرمتر. به بیان دیگر، زمانی یک خورشید واقعی دیگر در سامانهی خورشیدی خواهیم داشت که بتوانیم ۱۰۰۰ مشتری را به هم بکوبیم.
ولی ستارهای کوچکتر از خورشید هم برای درست کردن هست. در حقیقت، اگر هیدروژنی به اندازهی حدود ۷.۵% جرم خورشید گرد بیاورید، می توانید یک ستارهی کوتولهی سرخ داشته باشید. بنابراین حتی کوچکترین کوتولهی سرخ هم ۸۰ برابر مشتری جرم خواهد داشت. پس به همان روال، اگر ۷۹ مشتری دیگر را گرد آورید و به مشتری خودمان بکوبید، یک ستارهی دوم در سامانهی خورشیدی خواهیم داشت.
از کوتولهی سرخ کم جرم تر هم وجود دارد، که به هر حال گونهای ستاره هم هست: یک #کوتوله_قهوهای. کوتولهی قهوهای جرمیست که جرم کافی برای راه انداختن #همجوشی واقعی را ندارد، ولی باز هم جرمش برای گدازش #دوتریوم (گونهای از هیدروژن) بسنده میکند. میتوانید یک کوتولهی قهوه ای که جرمی تنها ۱۳ برابر مشتری دارد را درست کنید. کار سختی نیست، نه؟ پس ۱۳ مشتری دیگر پیدا کنید و آنها را به مشتری خودمان بکوبانید!
چنانچه با کاوشگر گالیله نشان دادیم، برافروختن مشتری یا هیدروژنش موضوع سادهای نیست. ما نمیتوانیم یک ستارهی دیگر داشته باشیم مگر آن که برخوردهایی فاجعه بار و سهمگین در سامانهی خورشیدیمان رخ دهد. و اگر چنین چیزی روی دهد... با دردسرهای دیگری روبرو خواهیم شد.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2014/03/blog-post.html
—-------------------------------------------------
@onestar_in_sevenskies
—------------------------------------------------------------
https://goo.gl/SwQ42v
فضاپیمای گالیلهی ناسا در ۷ دسامبر ۱۹۹۵ به سیارهی مشتری رسید و ماموریتی ۸ ساله برای بررسی این #غول_گازی را آغاز نمود. این فضاپیما مقدار فراوانی دادههای علمی به زمین فرستاد که دانش ما از مشتری و سامانهاش را دگرگون کرد.
در پایان این ماموریت، با ته کشیدن سوخت پیشران فضاپیما و از کار افتادن دستگاههایش، دانشمندان نگران برقراری تماس با آن در آینده شدند. اگر ارتباط قطع میشد، گالیله تا همیشه در مدار مشتری میماند و هر آن امکان داشت با یکی از ماههای یخیاش برخورد کند.
#فضاپیمای_گالیله بدون تردید میکروبهایی از زمین با خود داشت که میتوانستند در صورت برخورد فضاپیما با یکی از ماههای مشتری، محیط دستنخورده و بکر آنها را آلوده کنند، از همین رو ناسا بهتر دید تا گالیله را به خود #مشتری برخورد دهد و هر گونه خطری را از بین ببرد.
گرچه همهی دانشمندان از عاقلانه و بیخطر بودن این کار اطمینان داشتند، ولی گروه اندکی از مردم نگران آن بودند که با برخورد گالیله به مشتری، رآکتور گرمایی #پلوتونیوم آن واکنشهای آبشاری پدید آورد که به برافروختن نیروگاه مشتری و در نتیجه تبدیل شدن آن به ستارهی دوم در سامانهی خورشیدی بیانجامد. بمبهای هیدروژنی در پی برافروختن پلوتونیوم منفجر میشوند، و مشتری هم دارای هیدروژن فراوانیست. ولی میبینید که برخورد گالیله به آن، از آن یک ستاره نساخت، بنابراین باید خوشحال باشید.
ولی آیا چنین چیزی میتوانسته رخ دهد؟ اصلا چنین چیزی میتواند روی دهد؟ پاسخ همهی این پرسش ها بدون تردید، "نه" است. نه! نمیتوانسته رخ دهد. هیچ راهی برای آن که چنین چیزی رخ دهد وجود ندارد.
سیارهی مشتری عمدتا از هیدروژن ساخته شده. برای این که آن را به یک گوی آتشین غولپیکر تبدیل کنید نیاز به اکسیژن دارید. "آب" به ما میگوید چه باید داشته باشیم. در آب دو اتم هیدروژن در برابر هر اتم اکسیژن وجود دارد. اگر بتوانیم این دو عنصر را با این نسبت به هم برسانیم، آب به دست خواهیم آورد.
به بیان دیگر، اگر بتوانیم مشتری را با لایهای از اکسیژن همارز نصف هیدروژنش بپوشانیم، یک مشتری آتشین به بزرگی ۱.۵ برابر اندازهی کنونیاش خواهیم داشت، چرا که با ترکیب این دو مولکول، آب پدید آمده و انرژی آزاد میشود. ولی این همه اکسیژن در دسترس نیست، و حتی اگر بتوانیم با این روش مشتری را به آتش بکشیم، باز هم یک ستاره نمیشود. در واقع ستارگان اصلا "سوزان" نیستند، دستکم نه در معنای "سوختن" (احتراق).
خورشید ما انرژیاش را از راه #همجوشی به دست می آورد. گرانش شدید باعث چگالش هیدروژن و افزایش فشار و دما در مرکز آن میگردد تا جایی که اتمهای هیدروژن با یکدیگر همجوشیده و به هلیوم تبدیل میشوند. این یک واکنش همجوشی است که انرژی بسیاری تولید میکند و از همین روست که خورشید ما میدرخشد. و تنها زمانی میتوانید چنین واکنشی انجام دهید که مقدار بسیار فراوانی هیدروژن را یکجا گرد آورید. در حقیقت... به هیدروژنی به اندازهی یک ستاره نیاز دارید. مشتری هزار بار کوچکتر از خورشید است؛ هزار بار کم جرمتر. به بیان دیگر، زمانی یک خورشید واقعی دیگر در سامانهی خورشیدی خواهیم داشت که بتوانیم ۱۰۰۰ مشتری را به هم بکوبیم.
ولی ستارهای کوچکتر از خورشید هم برای درست کردن هست. در حقیقت، اگر هیدروژنی به اندازهی حدود ۷.۵% جرم خورشید گرد بیاورید، می توانید یک ستارهی کوتولهی سرخ داشته باشید. بنابراین حتی کوچکترین کوتولهی سرخ هم ۸۰ برابر مشتری جرم خواهد داشت. پس به همان روال، اگر ۷۹ مشتری دیگر را گرد آورید و به مشتری خودمان بکوبید، یک ستارهی دوم در سامانهی خورشیدی خواهیم داشت.
از کوتولهی سرخ کم جرم تر هم وجود دارد، که به هر حال گونهای ستاره هم هست: یک #کوتوله_قهوهای. کوتولهی قهوهای جرمیست که جرم کافی برای راه انداختن #همجوشی واقعی را ندارد، ولی باز هم جرمش برای گدازش #دوتریوم (گونهای از هیدروژن) بسنده میکند. میتوانید یک کوتولهی قهوه ای که جرمی تنها ۱۳ برابر مشتری دارد را درست کنید. کار سختی نیست، نه؟ پس ۱۳ مشتری دیگر پیدا کنید و آنها را به مشتری خودمان بکوبانید!
چنانچه با کاوشگر گالیله نشان دادیم، برافروختن مشتری یا هیدروژنش موضوع سادهای نیست. ما نمیتوانیم یک ستارهی دیگر داشته باشیم مگر آن که برخوردهایی فاجعه بار و سهمگین در سامانهی خورشیدیمان رخ دهد. و اگر چنین چیزی روی دهد... با دردسرهای دیگری روبرو خواهیم شد.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2014/03/blog-post.html
—-------------------------------------------------
@onestar_in_sevenskies
«جرمی که به اشتباه یک ستاره دانسته میشد، در واقع یک جفت سیاره بود!»
—------------------------—
https://goo.gl/TnFqiC
* این روزها یافتن سیارههای بزرگ چیز نامعمولی نیست. ولی این که سیارههایی را بیابیم که به جای چرخیدن به گرد یک ستاره، به گرد خودشان میچرخند چیز بیسابقهای است.
جرمی که در آغاز پنداشته میشد یک کوتولهی قهوهای تنهاست در حقیقت یک جفت سیارهی غولپیکر است. هنوز روشن نیست که چنین سامانهای چگونه پدید آمده، ولی کشف آن میتواند به تعریف دوبارهی مرز میان سیارهها و کوتولههای قهوهای کمک کند. کوتولههای قهوهای ستارگانی ناکام با جرمی چند ده برابر مشتری هستند.
این جفتِ سیارهای دو گوی گازی به اندازهی مشتری، ولی چند برابر سنگینتر هستند که ۶۰۰ میلیون کیلومتر از یکدیگر فاصله داشته و به آرامی -تقریبا هر سده یک بار- به گرد همدیگر میچرخند. این زوج جوان تنها در طول موجهای فروسرخ پرتو میگسیلند، با گرمایی که از فرآیند پیدایششان در حدود ۱۰ میلیون سال پیش به جا مانده.
رصدهایی که با تلسکوپ ۱۰ متری کک ۲ توسط گروهی از دانشمندان به رهبری ویلیام بست از دانشگاه هاوایی انجام شد از وجود این سامانهی دوتایی پرده برداشت. این رصدها به کمک اپتیک سازگار (adaptive optics) انجام شد که اثرهای ماتکنندهی هوای زمین را تصحیح میکند.
دیوید لاتام از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونیان این را یک کار دقیق و یک کشف بسیار خوب میداند.
به گفتهی گیبور بسری از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی، هیچ کس واقعا از چگونگی پیدایش سیارههای سرگردانی که به گرد هیچ ستارهای نمیچرخند سر در نمیآورد، چه برسد به این که دوتایی هم باشند.
برهمکنشهای گرانشی شاید بتوانند یک سیاره را به بیرون از سامانهی ستارهایش پرتاب کنند، ولی این زوج سیارهایِ نویافته به احتمال بسیار از تکه تکه شدن یک پیشستارهی چگالنده (داشته چگالیده میشده) پدید آمدهاند.
به گفتهی الکس دِکوتر از دانشگاه آمستردام، این کشف نشان میدهد که روندهای گوناگونی برای پیدایش اجرام آزاد با جرم سیارهای در کیهان وجود دارد. از آنجایی که این اجرام کوچک و کمنورند، تنها میتوانیم در فضای نزدیک خودمان آنها را بیابیم. این سامانهی نویافته -با نام "۲مس جی۱۱۱۹-۱۱۳۷" (2MASS J1119−1137)-، تنها ۸۵ سال نوری از زمین فاصله دارد؛ و به نظر این دانشمندان، سامانههای دوتایی جرم-سیارهای بسیار بیشتری هم میتواند وجود داشته باشد.
ولی آیا آنها به راستی سیارهاند؟ شاید نه. در گذشته، مرز میان سیارهها و کوتولههای قهوهای به طور معمول ۱۴ برابر مشتری بود [از این اندازه کمتر میشد سیاره]، هنگامی که #همجوشی_هستهای دوتریوم در هستهی جرم آغاز میشود.
به باور لاتام بهترین راه برای بازشناختن سیارهها از کوتولههای قهوهای اندازهگیری جرمشان نیست بلکه چگونگی شکلگیری آنهاست: کوتولههای قهوهای دستاورد رُمبش ابرهای گاز و غبارند ولی سیارهها در یک قرص پیشسیارهای پدید میآیند.
وی میگوید: «پرجرمترین سیارهها میتوانند از کمجرمترین کوتولههای قهوهای هم سنگینتر باشند. این دو جرم نویافته بهترین نمونهای است که من برای همپوشانی جرم سیارهای و کوتولهی قهوهای میشناسم.»
و اگر کوتولههای قهوهای دیگر هم همین گونه باشند (یعنی هیچ کدام #کوتوله_قهوهای نباشند بلکه اجرام دوتاییِ آب زیر کاه باشند)، پس شاید تاکنون فراوانی سیارههای آزاد و سرگردان در کیهان را دستکم گرفته باشیم.
در همین زمینه:
* سیارههایی که خودبخود و بدون ستاره مادر ساخته میشوند (https://goo.gl/UbaeAX)
* سیارهها چگونه آواره میشوند؟ (https://goo.gl/1Gfrqs)
* کشف یک سیاره «یتیم» در نزدیکی منظومه خورشیدی (https://goo.gl/VfEPTt)
#سامانه_دوتایی
—----------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/06/2MASSJ1119-1137.html
—-------------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—------------------------—
https://goo.gl/TnFqiC
* این روزها یافتن سیارههای بزرگ چیز نامعمولی نیست. ولی این که سیارههایی را بیابیم که به جای چرخیدن به گرد یک ستاره، به گرد خودشان میچرخند چیز بیسابقهای است.
جرمی که در آغاز پنداشته میشد یک کوتولهی قهوهای تنهاست در حقیقت یک جفت سیارهی غولپیکر است. هنوز روشن نیست که چنین سامانهای چگونه پدید آمده، ولی کشف آن میتواند به تعریف دوبارهی مرز میان سیارهها و کوتولههای قهوهای کمک کند. کوتولههای قهوهای ستارگانی ناکام با جرمی چند ده برابر مشتری هستند.
این جفتِ سیارهای دو گوی گازی به اندازهی مشتری، ولی چند برابر سنگینتر هستند که ۶۰۰ میلیون کیلومتر از یکدیگر فاصله داشته و به آرامی -تقریبا هر سده یک بار- به گرد همدیگر میچرخند. این زوج جوان تنها در طول موجهای فروسرخ پرتو میگسیلند، با گرمایی که از فرآیند پیدایششان در حدود ۱۰ میلیون سال پیش به جا مانده.
رصدهایی که با تلسکوپ ۱۰ متری کک ۲ توسط گروهی از دانشمندان به رهبری ویلیام بست از دانشگاه هاوایی انجام شد از وجود این سامانهی دوتایی پرده برداشت. این رصدها به کمک اپتیک سازگار (adaptive optics) انجام شد که اثرهای ماتکنندهی هوای زمین را تصحیح میکند.
دیوید لاتام از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونیان این را یک کار دقیق و یک کشف بسیار خوب میداند.
به گفتهی گیبور بسری از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی، هیچ کس واقعا از چگونگی پیدایش سیارههای سرگردانی که به گرد هیچ ستارهای نمیچرخند سر در نمیآورد، چه برسد به این که دوتایی هم باشند.
برهمکنشهای گرانشی شاید بتوانند یک سیاره را به بیرون از سامانهی ستارهایش پرتاب کنند، ولی این زوج سیارهایِ نویافته به احتمال بسیار از تکه تکه شدن یک پیشستارهی چگالنده (داشته چگالیده میشده) پدید آمدهاند.
به گفتهی الکس دِکوتر از دانشگاه آمستردام، این کشف نشان میدهد که روندهای گوناگونی برای پیدایش اجرام آزاد با جرم سیارهای در کیهان وجود دارد. از آنجایی که این اجرام کوچک و کمنورند، تنها میتوانیم در فضای نزدیک خودمان آنها را بیابیم. این سامانهی نویافته -با نام "۲مس جی۱۱۱۹-۱۱۳۷" (2MASS J1119−1137)-، تنها ۸۵ سال نوری از زمین فاصله دارد؛ و به نظر این دانشمندان، سامانههای دوتایی جرم-سیارهای بسیار بیشتری هم میتواند وجود داشته باشد.
ولی آیا آنها به راستی سیارهاند؟ شاید نه. در گذشته، مرز میان سیارهها و کوتولههای قهوهای به طور معمول ۱۴ برابر مشتری بود [از این اندازه کمتر میشد سیاره]، هنگامی که #همجوشی_هستهای دوتریوم در هستهی جرم آغاز میشود.
به باور لاتام بهترین راه برای بازشناختن سیارهها از کوتولههای قهوهای اندازهگیری جرمشان نیست بلکه چگونگی شکلگیری آنهاست: کوتولههای قهوهای دستاورد رُمبش ابرهای گاز و غبارند ولی سیارهها در یک قرص پیشسیارهای پدید میآیند.
وی میگوید: «پرجرمترین سیارهها میتوانند از کمجرمترین کوتولههای قهوهای هم سنگینتر باشند. این دو جرم نویافته بهترین نمونهای است که من برای همپوشانی جرم سیارهای و کوتولهی قهوهای میشناسم.»
و اگر کوتولههای قهوهای دیگر هم همین گونه باشند (یعنی هیچ کدام #کوتوله_قهوهای نباشند بلکه اجرام دوتاییِ آب زیر کاه باشند)، پس شاید تاکنون فراوانی سیارههای آزاد و سرگردان در کیهان را دستکم گرفته باشیم.
در همین زمینه:
* سیارههایی که خودبخود و بدون ستاره مادر ساخته میشوند (https://goo.gl/UbaeAX)
* سیارهها چگونه آواره میشوند؟ (https://goo.gl/1Gfrqs)
* کشف یک سیاره «یتیم» در نزدیکی منظومه خورشیدی (https://goo.gl/VfEPTt)
#سامانه_دوتایی
—----------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/06/2MASSJ1119-1137.html
—-------------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram: @onestar_in_sevenskies
https://goo.gl/fVKJnh
عکس بسیار زیبا و باکیفیتی که #تلسکوپ_فضایی_هابل در سال ۲۰۰۵ از ستارگان نوزاد در سحابی انجیسی ۳۴۶ در #ابر_ماژلانی_کوچک گرفته بود.
این ستارگان که از فرآیند رُمبش گرانشی ابرهای گازی این سحابی پدید آمدهاند هنوز به اندازهی کافی فشرده نشدهاند که بتوانند کورهی هیدروژنسوزی در دلشان را برای به راه انداختن #همجوشی_هستهای روشن کنند.
کوچکترینِ این ستارگان تنها نصف خورشید ما جرم دارند.
#خوشه_باز #رمبش_گرانشی #SMC #ستارهزایی
@onestar_in_sevenskies
عکس بسیار زیبا و باکیفیتی که #تلسکوپ_فضایی_هابل در سال ۲۰۰۵ از ستارگان نوزاد در سحابی انجیسی ۳۴۶ در #ابر_ماژلانی_کوچک گرفته بود.
این ستارگان که از فرآیند رُمبش گرانشی ابرهای گازی این سحابی پدید آمدهاند هنوز به اندازهی کافی فشرده نشدهاند که بتوانند کورهی هیدروژنسوزی در دلشان را برای به راه انداختن #همجوشی_هستهای روشن کنند.
کوچکترینِ این ستارگان تنها نصف خورشید ما جرم دارند.
#خوشه_باز #رمبش_گرانشی #SMC #ستارهزایی
@onestar_in_sevenskies