«سرعت رخ دادن یک ابرنواختر چقدر است؟»
—---------------------------------------------------
https://goo.gl/DlKGsP
* ستارگان بزرگ هنگامی که به پایان زندگی میرسند به شکل یک ابرنواختر منفجر میشوند. ولی این فرآیند با چه سرعتی رخ میدهد؟
خورشید ما میلیاردها سال دیگر، زمانی که شیرهی سحرانگیز جانش به پایان رسید، با مرگی آرام و اندوهبار خواهد مُرد. البته برای اندک مدتی یک #غول_سرخ باشکوه خواهد شد ولی پس از آن به کوتولهای سفید تبدیل شده و مانند انسان کهنسالی که دوران بازنشستگیاش فرارسیده، آرام خواهد گرفت. از آن پس خورشید به آرامی سرد و سردتر خواهد شد تا به کلی خاموش شده و همدمای فضای پیرامونش شود.
اگر خورشید ما جرمی کمتر از اکنون داشت، عمرش از این هم درازتر میشد. پس جای شگفتی نیست که بگوییم اگر جرمش بیشتر بود، گذر عمرش هم سریعتر میبود. در واقع ستارگانی که چندین برابر خورشید جرم دارند مرگی آنی خواهند داشت: یک انفجار ابرنواختری که در یک دَم رخ میدهد. معمولا سخن از فضا که میشود از رویدادهایی میگوییم که میلیاردها سال به درازا میکشند. آیا دربارهی ابرنواختر هم چنین است؟ میتوانید حدس بزنید ابرنواختر با چه سرعتی رخ میدهد؟
ابرنواخترها در عمل چند گونهی مختلف دارند، هر یک با سازوکاری متفاوت و دورهی زمانی متفاوت. ولی ما میخواهیم بر ابرنواخترهای رُمبش هستهای تمرکز کنیم.
ستارگانی که جرمشان میان ۸ تا ۵۰ برابر جرم خورشید است، سوخت #هیدروژن هستهی خود را به سرعت و تنها در چند میلیون سال به پایان میبرند. این ستارگان هم درست مانند خورشید ما، با #همجوشی هیدروژن، #هلیوم می سازند و در این فرآیند مقدار هنگفتی انرژی آزاد میکنند که در برابر فشار رو به درونی که از سوی گرانش ستاره وارد میشود پایداری کرده و جلوی رُمبش ستاره را میگیرد.
با ته کشیدن سوخت هیدروژن ستاره در هسته، نوبت به همجوشی هلیومها میرسد و پس از آن هم #کربن، سپس #نئون، و ..... این روند در #جدول_تناوبی ادامه مییابد تا به #آهن میرسد. مشکل اینجاست که آهن برای ستارگان همارز خاکستر است و نمیتواند انرژیای از راه همجوشی تولید کند، بنابراین با رسیدن به آن، دیگر چیزی نخواهد توانست جلوی فشار گرانش ستاره و رُمبش آن را بگیرد و در نتیجه ستاره در خود میرُمبد.... و بوم! #ابرنواختر رخ میدهد.
لبههای بیرونی هسته با سرعت ۷۰ هزار کیلومتر بر ثانیه، حدود ۲۳% سرعت نور، به درون فرو میریزند. مواد فروریزنده تنها در عرض یک چهارم ثانیه از روی هستهی آهنی ستاره به بیرون میجهند و موج شوکی از مواد پدید میآورند که رو به بیرون منتشر میشود. این #موج_شوک می تواند در مدت چند ساعت به سطح ستاره برسد.
این موج با گذشتن از درون ستاره، عنصرهای شگفت تازهای میسازد که ستاره در زمان زندگی عادیاش هرگز نمی توانست آنها را در هسته بسازد. و اینجاست که ما ثروتمند میشویم! همهی طلا، نقره، پلاتین، اورانیوم و هر عنصر سنگینتر از آهنی که در جدول تناوبی وجود دارد در همین جا ساخته میشود. [در وبلاگ خواندید: * چرا میگویند "ما از مواد ستارهای ساخته شدهایم"؟ (https://goo.gl/GOyrOU)]
یک ابرنواختر سپس چند ماه زمان میبرد تا به اوج درخشش خود برسد، و شاید بتواند انرژیای هم ارز انرژی کل کهکشانش آزاد کند.
ابرنواختر ۱۹۸۷-آ، نخستین ابرنواخترِ سال ۱۹۸۷، ۸۵ روز زمان برد تا به اوج درخشش خود برسد و تا دو سال بعد هم به آرامی نورش خاموش شد. با گذشت چند دهه، هنوز هم تلسکوپهای پرقدرتی مانند تلسکوپ فضایی هابل میتوانند موج شوک آن را که دارد در فضا گسترش مییابد ببینند.
ابرنواخترهای "#رمبش_هستهای" تنها یک گونه از ستارگان انفجاری هستند. گونه ی دیگری از آن ها به نام #ابرنواختر_1a یا (#Ia) زمانی رخ میدهد که یک #کوتوله_سفید در یک #سامانه_دو_ستارهای مواد پیکره ی همدمش را مانند یک انگل غولآسا میمکد. این انگل کارش را آنقدر ادامه میدهد تا جرمش به ۱.۴ برابر جرم خورشید برسد، و اینجاست که منفجر میشود. این ابرنواخترها تنها در چند روز به اوج درخشش میرسند و بسیار سریعتر از ابرنواخترهای رمبش هستهای هم کمنور میشوند.
* خوب پس چه مدت طول میکشد تا یک ابرنواختر منفجر شود؟
پاسخ اینست: میلیونها سال زمان میبرد تا ستاره به پایان زندگیاش برسد، کمتر از یک چهارم ثانیه تا هستهاش برُمبد، چند ساعت تا موج شوک به سطحش برسد، چند ماه تا به اوج درخشش برسد، و تنها چند سال تا کم کم ناپدید شود.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2015/08/blog-post_50.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—---------------------------------------------------
https://goo.gl/DlKGsP
* ستارگان بزرگ هنگامی که به پایان زندگی میرسند به شکل یک ابرنواختر منفجر میشوند. ولی این فرآیند با چه سرعتی رخ میدهد؟
خورشید ما میلیاردها سال دیگر، زمانی که شیرهی سحرانگیز جانش به پایان رسید، با مرگی آرام و اندوهبار خواهد مُرد. البته برای اندک مدتی یک #غول_سرخ باشکوه خواهد شد ولی پس از آن به کوتولهای سفید تبدیل شده و مانند انسان کهنسالی که دوران بازنشستگیاش فرارسیده، آرام خواهد گرفت. از آن پس خورشید به آرامی سرد و سردتر خواهد شد تا به کلی خاموش شده و همدمای فضای پیرامونش شود.
اگر خورشید ما جرمی کمتر از اکنون داشت، عمرش از این هم درازتر میشد. پس جای شگفتی نیست که بگوییم اگر جرمش بیشتر بود، گذر عمرش هم سریعتر میبود. در واقع ستارگانی که چندین برابر خورشید جرم دارند مرگی آنی خواهند داشت: یک انفجار ابرنواختری که در یک دَم رخ میدهد. معمولا سخن از فضا که میشود از رویدادهایی میگوییم که میلیاردها سال به درازا میکشند. آیا دربارهی ابرنواختر هم چنین است؟ میتوانید حدس بزنید ابرنواختر با چه سرعتی رخ میدهد؟
ابرنواخترها در عمل چند گونهی مختلف دارند، هر یک با سازوکاری متفاوت و دورهی زمانی متفاوت. ولی ما میخواهیم بر ابرنواخترهای رُمبش هستهای تمرکز کنیم.
ستارگانی که جرمشان میان ۸ تا ۵۰ برابر جرم خورشید است، سوخت #هیدروژن هستهی خود را به سرعت و تنها در چند میلیون سال به پایان میبرند. این ستارگان هم درست مانند خورشید ما، با #همجوشی هیدروژن، #هلیوم می سازند و در این فرآیند مقدار هنگفتی انرژی آزاد میکنند که در برابر فشار رو به درونی که از سوی گرانش ستاره وارد میشود پایداری کرده و جلوی رُمبش ستاره را میگیرد.
با ته کشیدن سوخت هیدروژن ستاره در هسته، نوبت به همجوشی هلیومها میرسد و پس از آن هم #کربن، سپس #نئون، و ..... این روند در #جدول_تناوبی ادامه مییابد تا به #آهن میرسد. مشکل اینجاست که آهن برای ستارگان همارز خاکستر است و نمیتواند انرژیای از راه همجوشی تولید کند، بنابراین با رسیدن به آن، دیگر چیزی نخواهد توانست جلوی فشار گرانش ستاره و رُمبش آن را بگیرد و در نتیجه ستاره در خود میرُمبد.... و بوم! #ابرنواختر رخ میدهد.
لبههای بیرونی هسته با سرعت ۷۰ هزار کیلومتر بر ثانیه، حدود ۲۳% سرعت نور، به درون فرو میریزند. مواد فروریزنده تنها در عرض یک چهارم ثانیه از روی هستهی آهنی ستاره به بیرون میجهند و موج شوکی از مواد پدید میآورند که رو به بیرون منتشر میشود. این #موج_شوک می تواند در مدت چند ساعت به سطح ستاره برسد.
این موج با گذشتن از درون ستاره، عنصرهای شگفت تازهای میسازد که ستاره در زمان زندگی عادیاش هرگز نمی توانست آنها را در هسته بسازد. و اینجاست که ما ثروتمند میشویم! همهی طلا، نقره، پلاتین، اورانیوم و هر عنصر سنگینتر از آهنی که در جدول تناوبی وجود دارد در همین جا ساخته میشود. [در وبلاگ خواندید: * چرا میگویند "ما از مواد ستارهای ساخته شدهایم"؟ (https://goo.gl/GOyrOU)]
یک ابرنواختر سپس چند ماه زمان میبرد تا به اوج درخشش خود برسد، و شاید بتواند انرژیای هم ارز انرژی کل کهکشانش آزاد کند.
ابرنواختر ۱۹۸۷-آ، نخستین ابرنواخترِ سال ۱۹۸۷، ۸۵ روز زمان برد تا به اوج درخشش خود برسد و تا دو سال بعد هم به آرامی نورش خاموش شد. با گذشت چند دهه، هنوز هم تلسکوپهای پرقدرتی مانند تلسکوپ فضایی هابل میتوانند موج شوک آن را که دارد در فضا گسترش مییابد ببینند.
ابرنواخترهای "#رمبش_هستهای" تنها یک گونه از ستارگان انفجاری هستند. گونه ی دیگری از آن ها به نام #ابرنواختر_1a یا (#Ia) زمانی رخ میدهد که یک #کوتوله_سفید در یک #سامانه_دو_ستارهای مواد پیکره ی همدمش را مانند یک انگل غولآسا میمکد. این انگل کارش را آنقدر ادامه میدهد تا جرمش به ۱.۴ برابر جرم خورشید برسد، و اینجاست که منفجر میشود. این ابرنواخترها تنها در چند روز به اوج درخشش میرسند و بسیار سریعتر از ابرنواخترهای رمبش هستهای هم کمنور میشوند.
* خوب پس چه مدت طول میکشد تا یک ابرنواختر منفجر شود؟
پاسخ اینست: میلیونها سال زمان میبرد تا ستاره به پایان زندگیاش برسد، کمتر از یک چهارم ثانیه تا هستهاش برُمبد، چند ساعت تا موج شوک به سطحش برسد، چند ماه تا به اوج درخشش برسد، و تنها چند سال تا کم کم ناپدید شود.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2015/08/blog-post_50.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«آذرخشهای پرهیبت بر فراز کلرادو»
—------------------------------------
https://goo.gl/BFk450
تاکنون شده غرق در هیبت یک توفان آذرخش شوید؟
شگفتی اینجاست که هنوز هیچ کس به طور دقیق نمیداند #آذرخش چگونه پدید میآید. چیزی که میدانیم اینست که جدایی آرامِ بارهای الکتریکی در برخی ابرها به تخلیهی سریع الکتریکی میانجامد (آذرخش)، ولی این که بارهای الکتریکی چگونه از هم جدا میشوند، موضوعیست که نیاز به بررسیهای بیشتر دارد.
آذرخش معمولا مسیری ناهموار و دندانهدار دارد و باعث گرم شدن سریع یک ستون باریک هوا تا حدود سه برابر دمای سطح خورشید میشود. به دنبال آن موج شوکی با سرعت فراصوتی پدید میآید که تبدیل به صدایی بلند به نام تُندر می گردد [گونهای شکسته شدن #دیوار_صوتی- م].
آذرخش پدیدهی رایجی در زمان بارانهای شدید است و به طور میانگین در هر ثانیه، ۴۴ آذرخش در زمین روی میدهد.
این تصویر از همگذاری بیش از ۶۰ عکس در ماه ژوییه درست شده تا جریان ابرهای توفانی آذرخشزا را بر فراز کلرادو اسپرینگز ایالت کلرادوی آمریکا نشان دهد.
#تخلیه_الکتریکی #بار_الکتریکی #موج_شوک #apod
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/12/lightning.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—------------------------------------
https://goo.gl/BFk450
تاکنون شده غرق در هیبت یک توفان آذرخش شوید؟
شگفتی اینجاست که هنوز هیچ کس به طور دقیق نمیداند #آذرخش چگونه پدید میآید. چیزی که میدانیم اینست که جدایی آرامِ بارهای الکتریکی در برخی ابرها به تخلیهی سریع الکتریکی میانجامد (آذرخش)، ولی این که بارهای الکتریکی چگونه از هم جدا میشوند، موضوعیست که نیاز به بررسیهای بیشتر دارد.
آذرخش معمولا مسیری ناهموار و دندانهدار دارد و باعث گرم شدن سریع یک ستون باریک هوا تا حدود سه برابر دمای سطح خورشید میشود. به دنبال آن موج شوکی با سرعت فراصوتی پدید میآید که تبدیل به صدایی بلند به نام تُندر می گردد [گونهای شکسته شدن #دیوار_صوتی- م].
آذرخش پدیدهی رایجی در زمان بارانهای شدید است و به طور میانگین در هر ثانیه، ۴۴ آذرخش در زمین روی میدهد.
این تصویر از همگذاری بیش از ۶۰ عکس در ماه ژوییه درست شده تا جریان ابرهای توفانی آذرخشزا را بر فراز کلرادو اسپرینگز ایالت کلرادوی آمریکا نشان دهد.
#تخلیه_الکتریکی #بار_الکتریکی #موج_شوک #apod
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2016/12/lightning.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«۳۰ سال از مرگ باشکوه یک ستاره گذشت»
—-------------------------------
سه دهه پیش، انفجار سهمگین یک ستاره امواج شوکی را نه تنها در فضا، بلکه در جامعهی اخترشناسان پدید آورد. اسان ۱۹۸۷آ که نزدیکترین ابرنواخترِ دیده شده به زمین از زمان اختراع تلسکوپ تا به امروز بود، بهترین پژوهشهایی که تاکنون روی یک ابرنواختر شده را از آن خود کرده و انقلابی در شناخت ما از مرگ انفجاری ستارگان بزرگ پدید آورده است.
#ابرنواختر #۱۹۸۷آ در ابر بزرگ ماژلان، کهکشان ماهوارهای راه شیری رخ داد و نزدیکترین ابرنواختر به زمین در چند سدهی گذشته بود. این ابرنواختر نشانگر پایان زندگی یک ستارهی بزرگ بود و موج شوکی از مواد پرتابی با فورانی از نور به فضا فرستاد. این پرتوها سرانجام [پس از سفری ۱۶۸۰۰۰ ساله] در ۲۳ فوریهی ۱۹۸۷ به زمین رسیدند- مانند یک انفجار کیهانی در زمان گذشته.
#تلسکوپ_فضایی_هابل از ۱۹۹۰ تاکنون در خط مقدم رصد ۱۹۸۷آ بوده و در ۲۷ سالی که از عمر کاریاش میگذرد بارها به آن چشم دوخته است. هابل به مناسبت ۳۰ سالگی این ابرنواختر و برای بررسی روند دگرگونی پسماندهای آن، عکس دیگری در ژانویهی ۲۰۱۷ از آن گرفت و به مجموعه عکسها و دادههای موجود افزود. [عکس همین پست]
اسان ۱۹۸۷آ به دلیل شناسایی زودهنگام و همچنین نزدیک بودن به زمین، بررسیشدهترین ابرنواختر تا به امروز بوده است. پیش از ۱۹۸۷آ، دانش ما از ابرنواخترها ساده و خیالی بود. ولی با بررسی بسیار پرجزییاتِ روند دگرگونی ۱۹۸۷آ و چگونگی تبدیل شدن آن از یک ابرنواختر به یک پسماند ابرنواختر با بهره از تلسکوپهای فضایی و زمینی، اخترشناسان به بینشهایی انقلابی دربارهی مرگ ستارگان بزرگ دست یافته اند.
نخستین بار هابل در سال ۱۹۹۰ این پدیده را با وضوحی بالا رصد کرد و به روشنی حلقهی اصلی که گرداگرد ستارهی منفجر شده پرتو میافشاند را دید. این تلسکوپ همچنین دو حلقهی بیرونی کمنورتر را هم آشکار کرد که مانند تصاویر آینهای یکدیگر در یک ساختار ساعت شنی-مانند جای گرفته بودند. حتی هنوز هم ریشهی این ساختارها به خوبی شناخته نشده.
ولی تلسکوپ هابل با رصد این پسماندهای گسترنده در درازنای این سالها، به دانشمندان کمک کرد دریابند که مواد درون این ساختارها ۲۰ هزار سال پیش از انفجار ستاره از آن پس زده شده بوده. شکل آن در آغاز اخترشناسان را به شگفتی انداخت، زیرا انتظار داشتند ستاره در پایان زندگی و پیش از مرگ، مواد پیکرش را به شکل کروی پس زده باشد- ولی گویا بادهای پرسرعتتر ستاره باعث شده بودند مواد کندتر در ساختارهایی حلقه-مانند انباشته شوند.
نور آغازین انفجار ستاره این حلقهها را روشن کرد. تا پایان دههی نخست پس از انفجار، به آرام از نور این حلقهها کاسته شد تا این که در سال ۲۰۰۱ #موج_شوک انفجار [که سرعتش کمتر از سرعت نور بود] به حلقهی درونی کوبیده شد و دمای گازهایش را به اندازهای بالا برد که شروع به تابش پرتوهای X نیرومند کردند. مشاهدات هابل از این فرآیند، چگونگی تاثیر ابرنواخترها بر پویایی و شیمی محیط پیرامونشان، و در نتیجه بر فرگشت کهکشانی را روشنتر کرد.
https://goo.gl/PO8bQS
پنج سال پیش خوانده بودید: * بیست و پنجمین سالروز مرگ یک ستاره (https://goo.gl/I4Uh2F)
#پسماند_ابرنواختر
—------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/02/1987A.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
—-------------------------------
سه دهه پیش، انفجار سهمگین یک ستاره امواج شوکی را نه تنها در فضا، بلکه در جامعهی اخترشناسان پدید آورد. اسان ۱۹۸۷آ که نزدیکترین ابرنواخترِ دیده شده به زمین از زمان اختراع تلسکوپ تا به امروز بود، بهترین پژوهشهایی که تاکنون روی یک ابرنواختر شده را از آن خود کرده و انقلابی در شناخت ما از مرگ انفجاری ستارگان بزرگ پدید آورده است.
#ابرنواختر #۱۹۸۷آ در ابر بزرگ ماژلان، کهکشان ماهوارهای راه شیری رخ داد و نزدیکترین ابرنواختر به زمین در چند سدهی گذشته بود. این ابرنواختر نشانگر پایان زندگی یک ستارهی بزرگ بود و موج شوکی از مواد پرتابی با فورانی از نور به فضا فرستاد. این پرتوها سرانجام [پس از سفری ۱۶۸۰۰۰ ساله] در ۲۳ فوریهی ۱۹۸۷ به زمین رسیدند- مانند یک انفجار کیهانی در زمان گذشته.
#تلسکوپ_فضایی_هابل از ۱۹۹۰ تاکنون در خط مقدم رصد ۱۹۸۷آ بوده و در ۲۷ سالی که از عمر کاریاش میگذرد بارها به آن چشم دوخته است. هابل به مناسبت ۳۰ سالگی این ابرنواختر و برای بررسی روند دگرگونی پسماندهای آن، عکس دیگری در ژانویهی ۲۰۱۷ از آن گرفت و به مجموعه عکسها و دادههای موجود افزود. [عکس همین پست]
اسان ۱۹۸۷آ به دلیل شناسایی زودهنگام و همچنین نزدیک بودن به زمین، بررسیشدهترین ابرنواختر تا به امروز بوده است. پیش از ۱۹۸۷آ، دانش ما از ابرنواخترها ساده و خیالی بود. ولی با بررسی بسیار پرجزییاتِ روند دگرگونی ۱۹۸۷آ و چگونگی تبدیل شدن آن از یک ابرنواختر به یک پسماند ابرنواختر با بهره از تلسکوپهای فضایی و زمینی، اخترشناسان به بینشهایی انقلابی دربارهی مرگ ستارگان بزرگ دست یافته اند.
نخستین بار هابل در سال ۱۹۹۰ این پدیده را با وضوحی بالا رصد کرد و به روشنی حلقهی اصلی که گرداگرد ستارهی منفجر شده پرتو میافشاند را دید. این تلسکوپ همچنین دو حلقهی بیرونی کمنورتر را هم آشکار کرد که مانند تصاویر آینهای یکدیگر در یک ساختار ساعت شنی-مانند جای گرفته بودند. حتی هنوز هم ریشهی این ساختارها به خوبی شناخته نشده.
ولی تلسکوپ هابل با رصد این پسماندهای گسترنده در درازنای این سالها، به دانشمندان کمک کرد دریابند که مواد درون این ساختارها ۲۰ هزار سال پیش از انفجار ستاره از آن پس زده شده بوده. شکل آن در آغاز اخترشناسان را به شگفتی انداخت، زیرا انتظار داشتند ستاره در پایان زندگی و پیش از مرگ، مواد پیکرش را به شکل کروی پس زده باشد- ولی گویا بادهای پرسرعتتر ستاره باعث شده بودند مواد کندتر در ساختارهایی حلقه-مانند انباشته شوند.
نور آغازین انفجار ستاره این حلقهها را روشن کرد. تا پایان دههی نخست پس از انفجار، به آرام از نور این حلقهها کاسته شد تا این که در سال ۲۰۰۱ #موج_شوک انفجار [که سرعتش کمتر از سرعت نور بود] به حلقهی درونی کوبیده شد و دمای گازهایش را به اندازهای بالا برد که شروع به تابش پرتوهای X نیرومند کردند. مشاهدات هابل از این فرآیند، چگونگی تاثیر ابرنواخترها بر پویایی و شیمی محیط پیرامونشان، و در نتیجه بر فرگشت کهکشانی را روشنتر کرد.
https://goo.gl/PO8bQS
پنج سال پیش خوانده بودید: * بیست و پنجمین سالروز مرگ یک ستاره (https://goo.gl/I4Uh2F)
#پسماند_ابرنواختر
—------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/02/1987A.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies