kaveh farhadi کاوه فرهادی

Forwarded from kaveh farhadi کاوه فرهادی

📌 #خیام و #ویتگنشتاین رهایی ذهن افسون‌زده توسط #زبان ✍🏻 با همراهی #مهدی_کرباسیان ( ریاضی‌دان و پژوهشگر در حوزه‌‌ی #فلسفه_ریاضیات و #فلسفه_تکنولوژی) ویتگنشتاین متأخر میتواند نشان دهد که صورت‌بندی اشتباه گزاره و کاربرد نابجای واژه در یک مسئله ساده روزمره…

📌 #خیام و #ویتگنشتاین،
رهایی ذهن افسون‌زده توسط #زبان

✍🏻 #مهدی_کرباسیان
( ریاضی‌دان و پژوهشگر در حوزه‌‌ی #فلسفه_ریاضیات و #فلسفه_تکنولوژی)

✅(قسمت اول)

اگر چه خیام و ویتگنشتاین به لحاظ تاریخی حدود ۹ قرن با هم فاصله دارند، اما در گوشه هایی از اندیشه و زندگی به هم نزدیک می‌شوند.
ویتگنشتاین در«تراکتاتوس - رساله فلسفی-منطقی» میگوید:

«مرگ رویدادی در زندگی نیست. ما زندگی نمی‌کنیم تا مرگ را تجربه کنیم. اگر ابدیت را بی زمانی معنا کنیم نه مدت زمانی نامحدود، آن گاه زندگی ابدی متعلق به کسانی است که در حال زندگی می‌کنند. زندگی ما پایانی ندارد، همان طور که میدان دید ما مرزی ندارد. نه تنها تضمینی برای فناناپذیریِ زمانی روح انسان، یعنی زندگی ابدی آن پس از مرگ، وجود ندارد، بلکه این فرض، پیش از هر چیز، از به انجام رساندن هدفی که همیشه برای آن به کار رفته است کاملا ناتوان است. مگر با بقای ابدی من معمایی حل خواهد شد؟ آیا آن زندگی ابدی خودش همان قدر معماگونه نیست که زندگی کنونی؟ راه حل معمای زندگی در مکان و زمان، بیرون از مکان و زمان واقع است.»

#خیام (فارغ از آنکه با نگاه این دو فیلسوف بزرگ در این خصوص چقدر موافق باشیم یا خیر!) ۹ قرن قبل از آن می‌سراید:

«کس مشکل اسرار اجل را نگشاد
کس یک قدم از دایره بیرون ننهاد
من می‌نگرم ز مبتدی تا استاد
عجز است به دست هر که از مادر زاد»
«چون نیست حقیقت و یقین اندر دست
نتوان به امید شک همه عمر نشست
هان تا ننهیم جام می از کف دست
در بی خبری مرد چه هشیار و چه مست»

«ای بس که نباشیم و جهان خواهد بود
نی نام زما و نی‌نشان خواهد بود
زین پیش نبودیم و نبد هیچ خلل
زین پس چو نباشیم همان خواهد بود»

#ویتگنشتاین در قرن بیستم میلادی در دانشگاه کمبریج #فلسفه_ریاضیات تدریس میکرد،

#خیام ۹۰۰ سال قبل، #اصل_پنجم_اقلیدس در هندسه را اثبات و تقویم جلالی را محاسبه میکرد. اما ویتگنشتاین تنها فیلسوفی است که تمامی فلسفه اش در اهمیت «زبان» پی ریزی شده است. از نظر او مرزهای اندیشه با مرزهای زبان محدود میشود. یعنی هر آنچه قابل توصیف زبانی نباشد، قابل اندیشیدن نیست.

از نظر او فیلسوف کسی است که بیماری فهم انسان در #پیچیدگی‌های_زبان را درمان کند. در دوره اول خود ( ویتگنشتاین متقدم) و در رساله فلسفی - منطقی (تراکتاتوس) بر این باور است که ساختار واقعیت، ساختار زبان را شکل می‌دهد. در دوره دوم ( ویتگنشتاین متأخر) و در « پژوهش های فلسفی» اما آنتی تز خود را مطرح میکند و بر این نکته تأکید می‌کند که ساختار زبان است که امر واقع را ساختار می بخشد. در واقع از نظر او برای فهم صحیح امر واقع باید بر کاربرد دقیق زبان متمرکز شد و کار فلسفه جز این نیست که با فهم دقیق ساختار زبان، واژه ها و گزاره ها، از فریب و افسون زدگی ذهن نجات دهد و از این راه به نجات امر واقع آمده و اجازه ظهور و کشف شدن واقعیت را به انسان هدیه دهد. یک مثال ملموس از فریب و افسون زدگی ذهن و پوشاندن امر واقع توسط زبان، در معمای منسوب به خیام قابل ردیابی و نشان دادن است. ویتگنشتاین متأخر میتواند نشان دهد که صورت‌بندی اشتباه گزاره و کاربرد نابجای واژه در یک مسئله ساده روزمره مثل ( معمای منسوب به خیام) چگونه رهزن ذهن میشود. در معامله صورت گرفته، معنای کاربردی واژه «پرداخت» باید معادل پولی باشد که فروشنده دریافت کرده است و در برابر آن جنس خود را فروخته است یعنی ۲۵۰ دینار و نه ۲۷۰ دینار.۲۰ دینار در دست شاگرد فروشنده و ۳۰ دینار بقیه در دست سه خریدار است که در مجموع میشود ۳۰۰ دینار و ۱۰ دینار کسری هم وجود ندارد. اما صورت بندی اشتباه و انتخاب نقطه عزیمت، گزاره های اضافی و استفاده نابجا از واژه « پرداخت» در حالیکه ۲۰ دینار از ۲۷۰ دینار در واقع «دزدی» است و نه « پرداخت» به رهزنی ذهن منجر میشود. در حقیقت در این مثال میتوان دید که عدم وضوح و پیچیدگی‌های زبان در تشریح موقعیت، چگونه میتواند در واقعیت صلب و انعطاف ناپذیری حتی نظیر ریاضیات، کژتابی ایجاد کند.

#خیام
#معمای_خیام
#ویتگنشتاین

#فلسفه_ریاضیات
#فلسفه_زبان

#بزرگداشت_خیام

(ادامه دارد👇)

@kaveh_farhadi

255 views04:38