🔴 عصا زنان؛ در پی احقاق حقوقِ زنان

🔷سیدهادی طباطبایی
@iranfardamag

🔸پاپ فرانسیس _رهبر کاتولیکهای جهان_ بار دیگر در خصوص حقوقِ زنان سخن گفته است. می‌داند که هر چه بگوید، باز هم دیگرانی هستند که جفا در حق زنان می‌کنند. وی این بار صراحتاً عنوان کرده: «کسانی که مرتکب خشونت علیه زنان می‌شوند، دست به کاری تقریباً شیطانی زده‌اند». این عمل را چنان ناروا دانسته که آن را با اعمال شیطانی برابر می‌بیند.

▪️پاپ پیش از این هم کوشیده بود تا جایگاه زنان را در نظام کلیسایی ارتقاء دهد. او می‌خواست قانون کلیسای کاتولیک را تغییر دهد. گفته بود که زنان اجازه دارند در آیین عشای ربانی دعا بخوانند و نان و شرابِ مقدس توزیع کنند. پیش از این، زنان از تصدی چنین امری در کلیسا منع شده بودند. این منصب البته با انتصاب به مقامِ کشیشی متفاوت است. زنان هنوز هم اجازه ندارند که به مقام کشیشی دست بیابند.اما به نظر می‌رسد تا رسیدن به مقام کشیشی هم فاصله‌ای نمانده است.

🔸پله‌پله این تابوها شکسته می‌شود و جایگاه زن ارتقاء می‌یابد. این مختص به آیینِ مسیحیت نیست. اندیشمندان مسلمان هم کوشیده‌اند تا از این قافله عقب نمانند. اگرچه مقاومتها همچنان وجود دارد. یکی از آخرینِ این موارد، آیت‌الله جعفر سبحانی در ماجرای اذن شوهرگفته است که: «فقهای اسلام اعم از شیعه و سنی معتقدند که زن بدون اذن شوهر نمی‌تواند مسافرت کند» و سپس تأکید کرده‌اند که: «بی دین‌ها به این مسأله راضی نمی‌شوند و اینگونه مسائل، مقدمه‌ای برای موضوعات دیگر است».

▪️موضوعاتِ دیگر اما به خواسته‌ی دینداران نیست. اقتضائات دنیای جدید است. آیت‌الله سبحانی از گسترش دامنه‌ی این حقوق برای زنان، پروا می‌دهد. در این میان، برخی از فقها با مدارای بیشتری عمل کرده‌اند. آیت‌الله جوادی آملی در مواجهه با ماجرای قضاوت برای زنان، می‌گوید که قضاوت زنان برای زنان، هیچ مانعی ندارد. وی سخنِ خود را به مرحوم مقدس اردبیلی نسبت می‌دهد. می‌گوید اگر زن به مقام اجتهاد رسید و خواست تصدی قضای زنان را به عهده گیرد، از نظر بزرگانی چون مقدس اردبیلی مانعی ندارد.

🔸گویا آیت‌الله هنوز بیم آن دارد که صراحتاً رأی خود را بیان کند. می‌کوشد تا رد پایی از آن را در فقهِ قدما بجوید. برخی فقهای دیگر اما با جسارتِ بیشتری به میدان آمدند. آیت‌الله صانعی از آن جمله بود. او در همایشی عنوان کرده بود که: «به پیامبر(ص) عرض می‌کنیم یا رسول الله اگر خودت جای کسی بودی که می‌خواستی قانون را برای او وضع کنی، آیا چنین وضع می‌کردی؟ آیا فکر می‌کردی که دخترت را شوهر بدهی و اگر خواست پایش را از منزل بیرون بگذارد خلاف شرع بدانی، اما مردش تا آخر شب بیرون برود و گاهی عیاشی کند و بعد هم با آن وضع بیاید خانه؟ یا اینکه به صورت مطلق طلاق را دست مرد می‌دادی؟» وی با این پرسش، خواهانِ تعدیل و انصاف در برخی احکام بانوان شده بود.

▪️برخی فقیهان نیز با همین رویکرد به ماجرای حقوق زنان نگریسته‌اند. آیت‌الله اسحاق فیاض از جمله مراجع نجف است که تمامی سِمَتهای عالی رتبه سیاسی و دینی را توسط زن مجاز می‌داند. وی حتی مقام رهبری حکومت را نیز برای زنان جایز می‌شمارد.

🔸در این میان، نواندیشان دینی هم کوشیده‌اند تا از حقوق زنان در دنیای کنونی سخن بگویند. محمد شحرور از آن جمله است. وی کوشیده است تا با ذهنیتِ مهندسی که دارد به آیات قرآن توجه کند. به عنوان نمونه در خصوص حق ارث، با معادلاتِ ریاضی که انجام داده به این نتیجه می‌رسد که مسلمانان آزادند طبق شرایط خاص هر خانواده و جامعه میزانِ ارث زن و مرد را مشخص کنند. یعنی اگر در خانواده و جامعه‌ای تمام مسئولیت اقتصادی به عهده مرد است، ارث پدر به دختر نصفِ پسر داده شود. و اگر مسئولیت اقتصادی بین پسر و دختر تقسیم شده است، باید ارث مساوی بین آنها تقسیم شود. شحرور تأکید می‌کند که: این تفاوتها داخل در حدود الهی است نه خارج از آن.

▪️فارغ از اینگونه مواضعِ نظری، آمنه ودود تابویی را شکست. او به امامت جماعت مسجدی در امریکا ایستاد. او معتقد است که قرآن این محدودیتهای برساخته‌ی امروزی را برای زن ایجاد نکرده است.

🔸با تمام این تلاشها، نصر حامد ابوزید معتقد بود که زمانه‌ی این مواضع گذشته است. می‌گفت که زن در جامعه امروز به دنبال کسب عالی‌ترین مدارج است؛ در حالی که ما همچنان سرگرم تعیینِ صلاحیتِ زنان برای برخورداری از حق طلاق، یا تصدی منصب قضاوت، یا میزان اهلیتِ آنان برای مشارکتِ سیاسی هستیم.

▪️پر بی‌راه نمی‌گفت. پاپ، فقیهان و نواندیشان، آهسته آهسته به این امور واقف می‌شوند. می‌کوشند تا اقتضائات دنیای جدید را دریابند و بند از پای زنان بردارند. عصا زنان قدم برمی‌دارند. شاید نیاز باشد که عصاها را کناری بنهند. اسب تیزروی جهانِ جدید در انتظارِ کسی نمی‌ماند.


#آمنه_ودود
#حامد_ابوزید
#محمد_شحرور
#ایت‌الله_صانعی
#پاپ_فرانسیس



https://t.me/iranfardamag

🔴زنان و صداهایی که شنیده نشد

🔷سینا ساداتی
@iranfardamag

▪️حالا دیگر ماجرا به خیابانها کشیده شده است. گویی بحثهای نظری، گوش شنوایی نیافت. سالها بود که نواندیشان دینی در خصوص احقاق حقوق زن سخن می‌گفتند. توجه به آن را ضروری می‌دانستند. این ماجرایی بود که جهان اسلام، بیشتر و بیشتر با آن دست به گریبان بود. نمی‌شد که آن را نادیده گرفت. هم در جهان عرب صداهایی بلند بود و هم در ایران. محمد شحرور یکی از آن متفکران بود. او اهل سوریه بود. سه سال پیش هم درگذشت. او به مباحث قرآن شناسی توجه کرده بود. موضوع زن را برجسته دیده بود. عمده تأملات خود را بر آن قرار داده بود. می‌گفت که برخی متفکران مسلمان، خواسته یا ناخواسته مرتکب خطاهایی در فهم قرآن شده‌اند. این تفکرات هم سبب شده تا برخی از حقوق زنان نادیده گرفته شود. او برخی از این اندیشه‌های ناصواب را بر می‌شمرد. یکی از آنها این بود که حد و مرز قوانین مربوط به زن، محدود به زمان بعثت تا رحلت پیامبر شده است. هرچه در آن زمان عرف بوده را حجت دانسته‌ایم. اگر در آن زمان مناصب سیاسی و قضاوت زنان وجود نداشته، آن را برای امروز هم ممنوع کرده‌ایم. شحرور می‌گفت که این فهم ناصحیحی از اسلام است. چرا که اسلام از روز نخست هم حق سیاسی برای زن قائل شد. اولین انسانی که در راه اسلام شهید شد زن (سمیه) بود. همچنین، این زنان بودند که در بیعت عقبه اول و دوم، هم پای مردان با پیامبر(ص) بیعت کردند. فارغ از اینها، شحرور می‌گفت که رسم اعراب در آن زمانه بر بسیاری از احکام سایه انداخته است. اما پیامبر راهی را نشان داد تا زنان از این فرهنگ رهایی پیدا کنند. شحرور می‌گفت که آغازِ آزادی زن در زمان پیامبر بود.

🔸شحرور یکی دیگر از مبانی غلط را عدم فهم آیات قرآنی می‌دانست. می‌گفت در برخی آیات، اساساً مراد آیه به زنان نیست. به عنوان نمونه، در آیه «للناس حبُّ الشَّهوات مِن النساء و البنین»(آل عمران-14) نساء در اینجا به معنای زنان نیست. چرا که اگر به معنای زنان تفسیر کنیم، نتیجه این می‌شود که زنان اشیائی بیش نیستند. اگر زن را محور این آیات قرار دهیم، زن مایه‌ی فتنه می‌شود. این در حالی است که رابطه‌ی زن و مرد در قرآن دوسویه تبیین شده است. آنجا که می‌فرماید: «هنَّ لباسٌ لَکُم وَ انتُم لباسٌ لَهن».(بقره-187) لذا اگر مصداق برخی آیات را زنان بگیریم، با بسیاری از آیات که به برابری زن و مرد حکم می‌کند تناقض خواهند داشت. محمد شحرور با تفسیر و بعضاً تأویل این آیات می‌کوشید تا از حقوق زنان در اسلام دفاع کند.

▪️ این تنها در جهان عرب نبود که دغدغه‌ی حقوق زنان در اسلام وجود داشت. در ایران هم برخی متفکران به این موضوع پرداختند. از متاخرین می‌توان سروش دباغ را نام برد. او فرهنگِ غالب در خصوص زنان را مورد نقد قرار می‌دهد. می‌گوید برخی احکامی که در اسلام بیان شده، متناسب با جامعه‌ی صدر اسلام بوده است. به عنوان نمونه، او بحث از نفقه را مطرح می‌کند. می‌گوید در اجتماعِ امروز، زن و مرد هر دو بیرون از منزل کار می‌کنند. اگر زن و مرد هر دو کار کنند و باز هم مرد مسئول خرج خانه باشد، برابری محسوب نمی‌شود. او می‌گوید وقتی که از لفظ «همسر» استفاده می‌شود به این معناست که سرها کنار هم قرار می‌گیرند و نوعی برابری طلبی در آن مندرج است.

🔸دباغ به این نکته تأکید دارد که مهمترین قصه‌ی ما در مواجهه با موضوع زنان در حال حاضر، رفع تبعیض است. می‌شود به جامعه دیندار و کنونی آموزاند که دفاع از حقوق زنان هیچ منافاتی با مسلمان بودن ندارد. این یک امر اخلاقی و انسانی است. وی رفع تبعیض از زنان را یکی از مصادیق ظلم ستیزی می‌داند.

▪️ دباغ درمواجهه با موضوع زنان، فرهنگی را نقد می‌کند که بر اساس آن زنان از حقوق خود محروم مانده‌اند. و این فرهنگ، ناخواسته بسیاری را اسیر خود کرده است. وی پس از ماجرای غمناک رومینا اشرافی -دخترکی که به دست پدرش به قتل رسید- گفته بود که حتی پدری که مرتکب این جنایت شده نیز خود قربانی همین فرهنگ است که در چنین محیطی بار آمده و بالیده است. دباغ با محور قرار دادن «عفت» در بحث حجاب، به این نکته توجه می‌دهد که رفتارِ عفیفانه می‌تواند هم در قالب پوشش سر و گردن عملی شود و هم در غیر آن. به تعبیر او، رابطه‌ای ضروری میان عفت و پوشاندن گردن و موی سر وجود ندارد....


متن کامل:
http://bit.ly/3GbJXuT


#زنان
#محمد_شحرور
#نواندیشان_دینی
#زن_زندگی_آزادی

https://t.me/iranfardamag

🔴طالقانی و مسئله‌ی حجاب

🔷مهدی دلیر
@iranfardamag

1️⃣ «هیچکس زنان را به داشتن حجاب اسلامی مجبور نمی کند». این عبارت، تیتر روزنامه کیهان شده بود. بیستم اسفند ۱۳۵۷. همان روزهای نخستین انقلاب. سخن را سید محمود طالقانی بر زبان آورده بود. طالقانی در مصاحبه ای این عبارت را بیان کرده بود. اما آن مصاحبه، عبارات دیگری هم داشت. طالقانی در آنجا گفته بود که: «پوشش زنان یک اصل قرآنی و اسلامی است. حجاب حکم ضروری دین است. آن قدری که قرآن بیان کرده، نه ما می توانیم از آن حدود خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب آسمانی هستند».

🔹آن مصاحبه مفصل بود. طالقانی در آنجا به صراحت گفته بود که حجاب حکمِ ضروریِ دین است. با این وجود، تیترِ کیهان، تا سالها بعد نیز مورد استناد قرار گرفت. عدمِ اجبار به حجاب، انگشتِ اشاره ها را به سمت خود نشانه رفته بود. در نظر بسیاری غریب می آمد و تابوشکنانه بود که یک روحانی چنین بگوید. حجاب یک نمادِ اسلامی بود. سید اسدالله خرقانی سالها پیشتر کتابی نوشته بود در رد کشف حجاب. در آنجا گفته بود که: «ملل اسلامیه به رغم همه تفاوتهای فرهنگی که دارند، در امر حجاب متفق هستند. به طوری که مسلمانان هندی، چینی، ترکستانی، افغانی، ایرانی، عثمانی و .. با وجود اختلاف آنان در لباس، اما در امر حجاب متفق اند، درست همان طور که در نمازهای پنجگانه با یکدیگر اتفاق نظر دارند.» چنین بر امرِ حجاب تاکید و توجه بود. گویی پا پس کشیدن از آن، حکمِ ضروری دین را نشانه می رفت.

2️⃣ ضروریِ دین هم اگر باشد اما می تواند تغییر کند. این را برخی بزرگانِ فقهی گفته اند. سید بحر العلوم در کتاب رجال صفحه ۲۱۵ می گوید: مسائل به اختلاف زمان و مکان و فرهنگ مختلف است. مساله ای ممکن است ضروری باشد و به اختلاف زمان و مکان تغییر کند. چه بسا اموری نزد قدما ضروری بود و امروز دیگر ضروری دین نیست. همین سخن را وحید بهبهانی در «الرسائل الاصولیه» در صفحه ۲۶۷ مطرح می کند. می گوید امری که زمانی ضروری دین بوده ممکن است از این ضرورت خارج شود.

3️⃣ تحقیقات در خصوص حجاب متوقف نماند. در جهان عرب برخی متفکران به این موضوع پرداختند. محمد شحرور یکی از آنها بود. او می گفت حد و مرز قوانین مربوط به زن، محدود به زمانِ بعثت تا رحلت پیامبر شده است. هرچه در آن زمان عرف بوده را حجت دانسته ایم. اگر در آن زمان مناصبِ سیاسی و قضاوت زنان وجود نداشته، آن را برای امروز هم ممنوع کرده ایم. شحرور می گفت این فهم ناصحیحی از اسلام است. شحرور همچنین می گفت که رسم اعراب در آن زمانه بر بسیاری از احکام سایه انداخته است. اما پیامبر راهی را نشان داد تا زنان از این فرهنگ رهایی پیدا کنند. لیلا احمد هم همین رویکرد را دارد. می گوید نگاه ساختاری به ماجرای زن در اسلام مغفول مانده. قسمتی از روایات را بی آنکه به ساختارِ آن توجهی شود، برکشیده و به آن اصرار شده و برخی حقوقِ زنان نادیده گرفته شده است. این متفکران گفتند که ساختارِ جامعه اعراب و طرز پوشش آنها و آداب و سنن آنان را نمی باید برای همیشه ایام مورد استناد قرار داد و به آن شیوه زیست.

🔸محمد سعید العشماوی در خصوص آیان حجاب در قرآن سخن گفت. او گفت که آیات حجاب در قرآن مختص به زنان پیامبر(ص) بوده است. وی تعمیمِ آن به سایر زنان مسلمان را مورد انتقاد قرار داد. جمال البنا هم گفت که حجاب بر اسلام تحمیل شده است. درحالیکه اسلام، حجاب را بر کسی تحمیل نکرده است. او می گفت که موی زن عورت نیست و او می تواند در تنهایی نیز بدون حجاب نماز بخواند.

🔹در ایران هم این تحقیقات دنبال شد. امیر ترکاشوند در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که: امروز وقتی به واژه مقنعه و روسری در متون دینی بر می خوریم، آنرا سراندازی می دانیم که دست کم ساتر تمامِ مو و گردن است. اما معلوم نیست این واژه در عصر پیامبر هم همین معنا را می داده است. او سپس ادعا می کند که مقنعه را می توان معادل عمامه مردان، که دور پیشانی و سر پیچیده می¬ شد، دانست. (حجاب شرعی در عصر پیامبر، صص ۷۲۱-۷۲۲) ترکاشوند همچنین گفته است حجابی که در زمان پیامبر مطرح بوده، با آنچه که امروز به نام حجاب می شناسند، تفاوتهای بسیاری دارد.

🔸احمد قابل نیز به ماجرای حجاب توجه کرد. وی با تبیین مسأله حجابِ زنانِ برده، همچنین با استنباطهای قرآنی، به این رأی رسید که نمی توان قاطعانه حکم کرد که وظیفه شرعی یک زنِ متشرعه پوشاندن موی سر و گردن است. به تعبیر مرحوم قابل، «با توجه به اینکه اساسِ زیبایی در محدوده ی سر و گردن به زیبایی چشم، ابرو، دهان، لب، دندان، چانه و ترکیب آنها بر می گردد و اسلام پوشاندن آنها را واجب نکرده است.....


متن کامل:

https://cutt.ly/zwl9SRgb


#حجاب
#ایران_فردا
#محمد_شحرور
#آیت‌الله_طالقانی
#عبدالعلی_بازرگان
#محمدسعید_العشماوی

http://t.me/iranfardamag

🔴طالقانی و مسئله‌ی حجاب

🔷مهدی دلیر
🔺بازنشر از ایران فردا به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد درگذشت
@iranfardamag

1️⃣ «هیچکس زنان را به داشتن حجاب اسلامی مجبور نمی کند». این عبارت، تیتر روزنامه کیهان شده بود. بیستم اسفند ۱۳۵۷. همان روزهای نخستین انقلاب. سخن را سید محمود طالقانی بر زبان آورده بود. طالقانی در مصاحبه ای این عبارت را بیان کرده بود. اما آن مصاحبه، عبارات دیگری هم داشت. طالقانی در آنجا گفته بود که: «پوشش زنان یک اصل قرآنی و اسلامی است. حجاب حکم ضروری دین است. آن قدری که قرآن بیان کرده، نه ما می توانیم از آن حدود خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب آسمانی هستند».

🔹آن مصاحبه مفصل بود. طالقانی در آنجا به صراحت گفته بود که حجاب حکمِ ضروریِ دین است. با این وجود، تیترِ کیهان، تا سالها بعد نیز مورد استناد قرار گرفت. عدمِ اجبار به حجاب، انگشتِ اشاره ها را به سمت خود نشانه رفته بود. در نظر بسیاری غریب می آمد و تابوشکنانه بود که یک روحانی چنین بگوید. حجاب یک نمادِ اسلامی بود. سید اسدالله خرقانی سالها پیشتر کتابی نوشته بود در رد کشف حجاب. در آنجا گفته بود که: «ملل اسلامیه به رغم همه تفاوتهای فرهنگی که دارند، در امر حجاب متفق هستند. به طوری که مسلمانان هندی، چینی، ترکستانی، افغانی، ایرانی، عثمانی و .. با وجود اختلاف آنان در لباس، اما در امر حجاب متفق اند، درست همان طور که در نمازهای پنجگانه با یکدیگر اتفاق نظر دارند.» چنین بر امرِ حجاب تاکید و توجه بود. گویی پا پس کشیدن از آن، حکمِ ضروری دین را نشانه می رفت.

2️⃣ ضروریِ دین هم اگر باشد اما می تواند تغییر کند. این را برخی بزرگانِ فقهی گفته اند. سید بحر العلوم در کتاب رجال صفحه ۲۱۵ می گوید: مسائل به اختلاف زمان و مکان و فرهنگ مختلف است. مساله ای ممکن است ضروری باشد و به اختلاف زمان و مکان تغییر کند. چه بسا اموری نزد قدما ضروری بود و امروز دیگر ضروری دین نیست. همین سخن را وحید بهبهانی در «الرسائل الاصولیه» در صفحه ۲۶۷ مطرح می کند. می گوید امری که زمانی ضروری دین بوده ممکن است از این ضرورت خارج شود.

3️⃣ تحقیقات در خصوص حجاب متوقف نماند. در جهان عرب برخی متفکران به این موضوع پرداختند. محمد شحرور یکی از آنها بود. او می گفت حد و مرز قوانین مربوط به زن، محدود به زمانِ بعثت تا رحلت پیامبر شده است. هرچه در آن زمان عرف بوده را حجت دانسته ایم. اگر در آن زمان مناصبِ سیاسی و قضاوت زنان وجود نداشته، آن را برای امروز هم ممنوع کرده ایم. شحرور می گفت این فهم ناصحیحی از اسلام است. شحرور همچنین می گفت که رسم اعراب در آن زمانه بر بسیاری از احکام سایه انداخته است. اما پیامبر راهی را نشان داد تا زنان از این فرهنگ رهایی پیدا کنند. لیلا احمد هم همین رویکرد را دارد. می گوید نگاه ساختاری به ماجرای زن در اسلام مغفول مانده. قسمتی از روایات را بی آنکه به ساختارِ آن توجهی شود، برکشیده و به آن اصرار شده و برخی حقوقِ زنان نادیده گرفته شده است. این متفکران گفتند که ساختارِ جامعه اعراب و طرز پوشش آنها و آداب و سنن آنان را نمی باید برای همیشه ایام مورد استناد قرار داد و به آن شیوه زیست.

🔸محمد سعید العشماوی در خصوص آیان حجاب در قرآن سخن گفت. او گفت که آیات حجاب در قرآن مختص به زنان پیامبر(ص) بوده است. وی تعمیمِ آن به سایر زنان مسلمان را مورد انتقاد قرار داد. جمال البنا هم گفت که حجاب بر اسلام تحمیل شده است. درحالیکه اسلام، حجاب را بر کسی تحمیل نکرده است. او می گفت که موی زن عورت نیست و او می تواند در تنهایی نیز بدون حجاب نماز بخواند.

🔹در ایران هم این تحقیقات دنبال شد. امیر ترکاشوند در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که: امروز وقتی به واژه مقنعه و روسری در متون دینی بر می خوریم، آنرا سراندازی می دانیم که دست کم ساتر تمامِ مو و گردن است. اما معلوم نیست این واژه در عصر پیامبر هم همین معنا را می داده است. او سپس ادعا می کند که مقنعه را می توان معادل عمامه مردان، که دور پیشانی و سر پیچیده می¬ شد، دانست. (حجاب شرعی در عصر پیامبر، صص ۷۲۱-۷۲۲) ترکاشوند همچنین گفته است حجابی که در زمان پیامبر مطرح بوده، با آنچه که امروز به نام حجاب می شناسند، تفاوتهای بسیاری دارد.

🔸احمد قابل نیز به ماجرای حجاب توجه کرد. وی با تبیین مسأله حجابِ زنانِ برده، همچنین با استنباطهای قرآنی، به این رأی رسید که نمی توان قاطعانه حکم کرد که وظیفه شرعی یک زنِ متشرعه پوشاندن موی سر و گردن است. به تعبیر مرحوم قابل، «با توجه به اینکه اساسِ زیبایی در محدوده ی سر و گردن به زیبایی چشم، ابرو، دهان، لب، دندان، چانه و ترکیب آنها بر می گردد و اسلام پوشاندن آنها را واجب نکرده است.....


🔻متن کامل:

https://cutt.ly/zwl9SRgb


#حجاب
#ایران_فردا
#محمد_شحرور #آیت‌الله_طالقانی
#عبدالعلی_بازرگان #محمدسعید_العشماوی

http://t.me/iranfardamag