🔴 عصا زنان؛ در پی احقاق حقوقِ زنان

🔷سیدهادی طباطبایی
@iranfardamag

🔸پاپ فرانسیس _رهبر کاتولیکهای جهان_ بار دیگر در خصوص حقوقِ زنان سخن گفته است. می‌داند که هر چه بگوید، باز هم دیگرانی هستند که جفا در حق زنان می‌کنند. وی این بار صراحتاً عنوان کرده: «کسانی که مرتکب خشونت علیه زنان می‌شوند، دست به کاری تقریباً شیطانی زده‌اند». این عمل را چنان ناروا دانسته که آن را با اعمال شیطانی برابر می‌بیند.

▪️پاپ پیش از این هم کوشیده بود تا جایگاه زنان را در نظام کلیسایی ارتقاء دهد. او می‌خواست قانون کلیسای کاتولیک را تغییر دهد. گفته بود که زنان اجازه دارند در آیین عشای ربانی دعا بخوانند و نان و شرابِ مقدس توزیع کنند. پیش از این، زنان از تصدی چنین امری در کلیسا منع شده بودند. این منصب البته با انتصاب به مقامِ کشیشی متفاوت است. زنان هنوز هم اجازه ندارند که به مقام کشیشی دست بیابند.اما به نظر می‌رسد تا رسیدن به مقام کشیشی هم فاصله‌ای نمانده است.

🔸پله‌پله این تابوها شکسته می‌شود و جایگاه زن ارتقاء می‌یابد. این مختص به آیینِ مسیحیت نیست. اندیشمندان مسلمان هم کوشیده‌اند تا از این قافله عقب نمانند. اگرچه مقاومتها همچنان وجود دارد. یکی از آخرینِ این موارد، آیت‌الله جعفر سبحانی در ماجرای اذن شوهرگفته است که: «فقهای اسلام اعم از شیعه و سنی معتقدند که زن بدون اذن شوهر نمی‌تواند مسافرت کند» و سپس تأکید کرده‌اند که: «بی دین‌ها به این مسأله راضی نمی‌شوند و اینگونه مسائل، مقدمه‌ای برای موضوعات دیگر است».

▪️موضوعاتِ دیگر اما به خواسته‌ی دینداران نیست. اقتضائات دنیای جدید است. آیت‌الله سبحانی از گسترش دامنه‌ی این حقوق برای زنان، پروا می‌دهد. در این میان، برخی از فقها با مدارای بیشتری عمل کرده‌اند. آیت‌الله جوادی آملی در مواجهه با ماجرای قضاوت برای زنان، می‌گوید که قضاوت زنان برای زنان، هیچ مانعی ندارد. وی سخنِ خود را به مرحوم مقدس اردبیلی نسبت می‌دهد. می‌گوید اگر زن به مقام اجتهاد رسید و خواست تصدی قضای زنان را به عهده گیرد، از نظر بزرگانی چون مقدس اردبیلی مانعی ندارد.

🔸گویا آیت‌الله هنوز بیم آن دارد که صراحتاً رأی خود را بیان کند. می‌کوشد تا رد پایی از آن را در فقهِ قدما بجوید. برخی فقهای دیگر اما با جسارتِ بیشتری به میدان آمدند. آیت‌الله صانعی از آن جمله بود. او در همایشی عنوان کرده بود که: «به پیامبر(ص) عرض می‌کنیم یا رسول الله اگر خودت جای کسی بودی که می‌خواستی قانون را برای او وضع کنی، آیا چنین وضع می‌کردی؟ آیا فکر می‌کردی که دخترت را شوهر بدهی و اگر خواست پایش را از منزل بیرون بگذارد خلاف شرع بدانی، اما مردش تا آخر شب بیرون برود و گاهی عیاشی کند و بعد هم با آن وضع بیاید خانه؟ یا اینکه به صورت مطلق طلاق را دست مرد می‌دادی؟» وی با این پرسش، خواهانِ تعدیل و انصاف در برخی احکام بانوان شده بود.

▪️برخی فقیهان نیز با همین رویکرد به ماجرای حقوق زنان نگریسته‌اند. آیت‌الله اسحاق فیاض از جمله مراجع نجف است که تمامی سِمَتهای عالی رتبه سیاسی و دینی را توسط زن مجاز می‌داند. وی حتی مقام رهبری حکومت را نیز برای زنان جایز می‌شمارد.

🔸در این میان، نواندیشان دینی هم کوشیده‌اند تا از حقوق زنان در دنیای کنونی سخن بگویند. محمد شحرور از آن جمله است. وی کوشیده است تا با ذهنیتِ مهندسی که دارد به آیات قرآن توجه کند. به عنوان نمونه در خصوص حق ارث، با معادلاتِ ریاضی که انجام داده به این نتیجه می‌رسد که مسلمانان آزادند طبق شرایط خاص هر خانواده و جامعه میزانِ ارث زن و مرد را مشخص کنند. یعنی اگر در خانواده و جامعه‌ای تمام مسئولیت اقتصادی به عهده مرد است، ارث پدر به دختر نصفِ پسر داده شود. و اگر مسئولیت اقتصادی بین پسر و دختر تقسیم شده است، باید ارث مساوی بین آنها تقسیم شود. شحرور تأکید می‌کند که: این تفاوتها داخل در حدود الهی است نه خارج از آن.

▪️فارغ از اینگونه مواضعِ نظری، آمنه ودود تابویی را شکست. او به امامت جماعت مسجدی در امریکا ایستاد. او معتقد است که قرآن این محدودیتهای برساخته‌ی امروزی را برای زن ایجاد نکرده است.

🔸با تمام این تلاشها، نصر حامد ابوزید معتقد بود که زمانه‌ی این مواضع گذشته است. می‌گفت که زن در جامعه امروز به دنبال کسب عالی‌ترین مدارج است؛ در حالی که ما همچنان سرگرم تعیینِ صلاحیتِ زنان برای برخورداری از حق طلاق، یا تصدی منصب قضاوت، یا میزان اهلیتِ آنان برای مشارکتِ سیاسی هستیم.

▪️پر بی‌راه نمی‌گفت. پاپ، فقیهان و نواندیشان، آهسته آهسته به این امور واقف می‌شوند. می‌کوشند تا اقتضائات دنیای جدید را دریابند و بند از پای زنان بردارند. عصا زنان قدم برمی‌دارند. شاید نیاز باشد که عصاها را کناری بنهند. اسب تیزروی جهانِ جدید در انتظارِ کسی نمی‌ماند.


#آمنه_ودود
#حامد_ابوزید
#محمد_شحرور
#ایت‌الله_صانعی
#پاپ_فرانسیس



https://t.me/iranfardamag