#حئکایه، #حیکایه، #اؤیکو


#محمد_صبحدل جنابلاری #نثر ژانریندا تانینمیش، همی ده بو ساحه‌ده اؤزونه عاید اولان نظری تاپینتی‌لارین اوزمانی‌دیر. بو تاپینتی‌لار همی ده یئرلی تاپینتی اولدوغو اوچون اؤنملی‌دیر. اونا گؤره کی بو نظری تاپینتی‌لار دوغما تاپینتی‌لاردیر.

سایین #ایواز_طاها، اؤزونون شخصی کانالیندا منیم «#حکایه یوخسا #اؤیکو» باشلیقلی یازیما بیر یادداش یازدی و سونرا دا سیلدی. یادداشدا بو موضوعا گئنیش یئر آییراجاغینی سؤز وئرمیشدی. یادداشدا منیم یازیمین خلاصه‌سینی گتیرمیشدیر. آنجاق منیم آدیما اشاره ائتمک یئرینه #دوستلارین_بیری کیمی ایفاده‌سیندن استفاده ائتمکله سانکی قارشی طرفله کوسولو اولدوغونو گؤسترمیشدیر. بلکه ده منیم ناراحات اولاجاغیمی گومان ائتدییی اوچون آدیمی یازمامیشدی. آنجاق بورادا ناراحات اولاسی بیر شئی یوخدور. فیکیر مبادله‌سی وار. طبیعی کی بو حاقدا اونو و باشقا اوزمانلاری دینله‌مک مسئله‌یه آیدینلیق گتیرمکده یاردیمچی اولا بیلر.

ایللر اؤنجه سئویملی #صبحدل جنابلاری سایین #رضا_کاظمی ایله ادبیاتیمیز حاقدا بیر دانیشیق آپاردی.بو دانیشیغین بوتونونو هر بیر ادبیاتچی اوچون اوخوماسینی فایدالی بیلیرم.( #لینکینی وئرمیشم) همان دانیشیقدا موضوعا عاید بیر سورغویا دا جاواب وئریر #صبحدل جنابلاری.اونو سیزلرله پایلاشماق ایستیرم. خاطیرلادیرام یازی‌نین #عنوانی بیزیم طرفدن‌دیر:

سایغی ایله- #همت_شهبازی

##

#سوال:
بو دانيشيقدا، «داستان کوتاه» آنلاميندا «اؤيکو» دئديييمده، سيز کسکين­ليک­له «حيکايه» سؤزونو ايشلَتدينيز... يازي شکلينده گئتمه­‌دييي دارتيشمالاريميز قيراقدا قالسين، آنجاق سيزه اورَکدن سايغي بَسله ­ديييمدن، بورادا بوتونلوک­له «حيکايه» سؤزوندن يارارلانديم.  بو وورغولامانين سببي­ نه­‌دير؟ نييه «حيکايه»؟!

#جاواب:

#تحكييه ژانرلاري آراسيندا اولان حودود چوخدا موعيين جيزگي­لرله آيريلمير و اوصولن تركيب ائتمه­ نين بوتون صنعت ژانرلاريندا اساس رول اويناديغينا دوشونرسك، هئچ بير بؤيوك اثري موطلق ايدديعا ائتديي ژانرين سينيرلاريندا گؤره بيلمه­‌يه­‌جه‌ييك. آمما بو حودودو تعيين ائتمه ادبي تنقيدين اساس لوازيماتيني الده ائتمك دئمكدير.ان اسكي دؤورلردن ياشايان تحكيه­‌چيليك، موختليف زامانلاردا و شراييطده موختليف اؤزللييه داياناراق فرقلي ژانرلارين يارانماسينا سبب اولموشدور. #كلاسيك فضادان #مودئرن فضايا گيرديكده هر ژانر اؤزونو يئني شراييطله تطبيق ائديب، اؤز مودئرن ادبي نؤوعونو ياراتميشدير. مثلن «رومان»، «رومانس»ـين مودئرنلشمه­ سي­ دير و « #حيكايه» ده؛ « #ناغيل»، « #تمثيل» و « #حيكايت»ـين يئريني توتوبدور. مودئرن تحكييه نؤوعو، كلاسيك نؤوعلري­له، اثرين داخيلي ديالئكتيكاسينا اساسلانمادا فرقله‌نير. بورادا اينسان پسيخولوگيياسي و حاديثه‌لرين داخيلي نه­‌دن­‌لرينه ديققت واردير.بو فلسفه­ سي دييشميش ژانرلارين، اسكي فورمالاريلا آددا دا  فرقلريني نظرده توتماميز گركدير. يعني تئرمينلري عئلمي و ديلين طبيعي آخاريني نظرده توتاركن ياراتمالي­ ييق. مودئرن تحكييه ­نين اساس قايناغي غرب اولان يئرده اورادا گئدن تئرمينلرين قبولا آلينما پروسه­ سي بوتون دونيا ادبيياتلاريندا اؤرنك كيمي گؤتورولموشدور. بعضن تئرمين ائله اورادان گلميشدير. ميثال اولاراق هئچ كيم «رومان» سؤزجويونه يئرلي بير قارشيليق تاپما سيخينيسيندا دئييل. ائله همين مئتودا اساسلانساق كلاسيك نؤوعلريميزي «ناغيل» عونواني آلتدا يئكونلاشديرماق اولار. «خالق ناغيللاري»، «تمثيل­لر»، «حيكايت­لر» و باشقالاري بوسيرادان­ديرلار. يعني هاميسي شيفاهي­لييه و ديالئكتيكانين ضعيف گئتمه­‌سي اؤنونده آچيق تخييوله دايانيرلار. «ناغيل» سؤزجويونون ده عربجه­ ده «نقل» سؤزجويوندن اولماسي بو مسله‌نين اينگلتره ­ده «Tale» سؤزجويونون نه درجه ­ده يئرينه اوتورا بيلمه قابيليتيني گؤستره بيلر. تحكييه­ سؤزجويو ايسه «Fiction» يئرينده اوتورمالي­ دير. مودئرن تحكييه ژانرلاري اؤز آدلاريلا تانيليرلار. « #رومان»، « #پووئست»، « #اوچرئك»، « #فئليئتون» و ان چوخ موناقيشه­ لي و ايمكاناتلي ژانر اولان « #حيكايه» ژانري. بونلار هاميسي مودئرن تحكييه ژانرلاري­ ديرلار. آمما «حيكايه» ژانري حاقدا نئچه ايضاحي گركلي سانيرام.بو ژانري «حيكايت» نؤوعونون مودئرنلشميشي كيمي ده قلمه وئرمك اولار. «رومان» سؤزجويونون ده «رومانس» سؤزجويونه بنزريشي همين فلسفه اساسيندا اولموشدور. يعني «حيكايت»، «حيكايه»­يه چئوريلينجه مودئرنلشمه پروسه­ سيندن كئچمه­ لي­ دير. ايلك مودئرن تحكييه ­چي­ لر بو يازديقلاري و غربده «Short story» آدلانان ژانري «حيكايه» آدلانديرميشلار. هئچ بير كلاسيك متنده «حيكايه» محض بو فورمادا ايشله ­نيلمه­ ميشدير. البتته ايلك يازارلار او زامانين عرب اليفباسيندا يازديقلاري متنلرده فونونتيك قايدالاري نظرده توتولماديقلاري اوچون بو سؤزجويو «حكايه» فورموندا يازميشلار.

@dusharde
#آردی وار👇👇

#گفتمان_شعر_زن_سالار_آذربایجان

#همت_شهبازی


...مهمترين عامل براي #گفتمان_زنانه كه مستلزم «انعطاف فكري» است، خروج از احساسات مردانه در #ادبيات_زنانه است. همين مسئله رسالت بزرگي است در ساختار ادبيات كه هنرمند زن را بسوي هويتي آشنا و به دور از «غيرخودي» فرا مي خواند. رسالتي كه او را به آگاهي و شعور رهنمون مي شود تا محركي باشد براي جلوه هاي احساس و عاطفه ي خود. ژرفاي اين شعور زماني قابليتهاي خود را بروز مي دهد كه با خلاقيتهاي خود به رقابت با احساس مردانه برخاسته، تشخّصي براي احساسات خود بيافريند. بنابراين منظورما از احساس زنانه، برملاكردن رازوارگي هاي پنهان #عواطف_زنانه (غريزي، معنوي، اجتماعي و…) است به نحوي كه صداقت اين احساس ما را وادار به تمايز بين دو احساس زنانه و مردانه نمايد؛ يعني ما در همان نگاه اول به ساختار زنانگي احساس در شعر پي ببريم. در غير اينصورت همانند بسياري از شعرهاي شاعران زنِ‌ كلاسيك هيچ فرقي مابين احساس او و احساس مردانه نخواهيم ديد چرا كه احساسي كه او در پي بيان آن است، احساسي برخلاف خصلتهاي زنانه است. حتي گاه كه احساسات ظريف زنانه و بيان آنها در قالب تعبيرها و تصورات زنانه، ادبيات را بسوي يك #ادبيات_مادر_سالار» كشانده است، در اينگونه موارد نيز، اين نوع ادبيات آفريدة ذهن يك هنرمند مرد بوده است، به همين خاطر دستاوردهاي آن نيز در جهت يك نوع رياكاري حتي در بيان هنرمندان زن نيز تبديل به شخصيتها و تصويرهايي شده است كه به رغم «خلاف آمد عادت» و به رغم تناسب تصويرها با كنش‌هاي زنانه، با تصورات آن نيز نامتناسب و بيگانه است. به شعر زير از #حيران_خانيم شاعر قرن دوازده توجه فرمائيد:

كؤنلوم قوشو اول زولــــف پريشان آراسيندا
بيچاره قاليب جنت و نيران آراسيندا

ديل زولف ايله، رخسارينه چون قيلدي تماشا
آواره قاليب كفرايله ايمان آراسيندا

در اينجا تمام تجربيات و خصلت هاي زنانه در اختيار شاعراست و شاعر كه هنرمندي زن است، آنها را با تصورات خود بيگانه مي نمايد «دل=كؤنول» كه براي زن و مرد بعنوان مظهر احساس مشتركي است در جايي گره خورده و گرفتار آمده كه مختص خود زن است (يعني زلف) پس دل شاعر كه بايد بسته به طرف مقابل و با احساسات او گره خورده باشد، برزلف پريشاني گره خورده كه از خصائص و ملزومات جنس خود است. به تعبيري معشوق شاعر با توجه به واژگان ظاهري و ظاهر واژگان «زن» است اما با توجه به تصويرپردازي هاي نهايي آن داراي خصلتي مردانه است.از اينرو احساس زنانه به يك بي هويتي محض وبه يك استحالة احساس دچار آمده است. تصويرها، تصورات، تجربيات وشخصيت ها و وسايل لازم براي بيان آنها همگي زنانه (زلف، عشوه، ناز، حسن، رخسار و…) هستند اما تمامي اينها براي ارائة يك احساس زنانه سردرگم‌اند و بي‌هويت. آيا اين مسئله نوعي بي اعتنايي به احساسات زنانه بوده است يا عوامل بازدارنده اي در كار بوده اند كه براي زن حريمي را مشخص مي كرده اند؟ حريم ها هميشه براي هر قشر وطبقه اي بوده است حتي براي مردان. اما در مورد زنان گاه به طرز بي رحمانه اي اعمال شده است....

در چنين جامعه اي پرداختن به انديشه ها و احساسات زنانه يك قيام اساسي را مي طلبد؛ قيامي كه هر آن بدعت گذار محق را بايك سوءظن وگناه نابخشودني مواجه مي نمايد طبيعي است كه درچنين محيط وفرهنگي نه تنها پرداختن به روحيات زنانه بلكه حتي تفكر دربارة آن موجوديت بدعت گذار را دچار خطر مي كند اما از طرف ديگر نيز اين مسئله هميشه زجرآور است كه تا كي «زن» درقالب روحيات «مرد» حضور خود را آشكار خواهد كرد؟ آيا داراي احساس وهيجاني مخصوص به خود نيست؟ درقالب روحيات ديگري درآمدن نوعي رياكاري است و به غير صادقانه بودن هنر ارائه شده نيز صحه مي گذارد. درچنين محيطي است كه لزوم «گفتمان زنانه» نمايان مي شود.

در ادبيات #كلاسيك_آذربايجان تنها در دو اثر «كتاب دده‌قورقود» و «رباعيات #مهستي_گنجوي» مي‌توان به صحنه‌ها‌يي از «گفتمان زنانه» برخورد كه به‌راستي ما را نسبت به ماهيت آفرينش آنها در دوران بعد از اسلام به شبهه مي اندازد. #كتاب_دده‌قورقود در يك تحليل كلي به بررسي ساختار يك نظام «ملوك الطوايفي» مي‌پردازد كه در آن از طبقة خرده‌پا خبري نيست. به همين دليل تصاوير مربوط به زن و بيان احساسات آنها نيز در يك حوزة مدني و به‌دور از حريم‌ها صورت مي‌گيرد. نكتة قابل ذكر دربارة اين اثر آن است كه وقتي سخناني از زبان يك شخصيت زن ابراز مي‌شود داراي دو وجهة اساسي در ارتباط با ادبيات زن‌سالار است: وجهة اول آن #بيان_زن_سالارانه است بطوريكه مي‌توان آن را يكي از بي‌رياترين بيان‌هاي زنانه دانست امّا وجهة دوم آن «محتوايي» است كه در حول و هوش همين بيان زنانه دور مي‌زند بدين معني كه محتوايي كه از آن حاصل مي‌شود به‌ندرت زنانه است

@dusharge

👇👇👇

دوستوم #بهروز_صدیقی‌‌ 50 یاشا دولدو

(آبانین اونو دوستوم #بهروز_صدیقی ۵۰ یاشا دولور.
#یاریم_عصیرلیک عؤمرو، اوتوز ایللیک دوستلوغو ساده‌جه کیچیک یازی ایله اوزریندن سووشماغی انصافسیزلیق سانیرام. اؤزو ده اوتوز ایل یازیب یارادان بیر انسانین عؤمرونو. کئشکه سنین اللی ایللینی بؤیوک مقیاسدا قئید ائتمک اولوردو!).


...#هارمونیک وزن، #شعر یاراندیقجا کلمه‌لرین ایچ #ریتمی ایله یارانیر. یعنی بو آرادا «ریتم» اؤنجه‌دن حاضیر دئییل. شعر یازیلاراق ریتم ده یارانیر. بو ریتم: کلمه‌لرین یئرلرینی دَییشمکله، حرف‌لرین تکرارلانماسی‌ ایله، سؤز بیرلشمه‌لری‌نین قراماتیکاسینی دَییشمکله، یئنی کلمه‌لر یاراتماقلا و یا خود کلمه‌لره یئنی واریانت و معنا باغیشلاماقلا حتتا آرکائیک کلمه‌لری ریتمیک‌لشدیرمکله، مصراع بؤلگوسونون مضمونلا اویغون فورمالاشماسی باشقا سؤزله شعری گؤرونتولشدیرمه‌سی ایله، و ان باشلیجاسی ایجاز ایله ییغجاملاشدیرماسی ایله یارانیر.
باخیشی قارلیم
او یاخشیم
بیر آخشام
اوره‌ییمین گئجه‌سینه گله‌جک
و
اللریم یوخوسوندان دوراجاق...
بیر آخشام
او یاخشیم
تکی منه گتیررسه
گلیمین
اوتورمارام
من یاسیندا الیمین ( #صدیقی، 1384: 1).
#یئنی_شعرده، #كلاسيك شعرين ريتم و وزنيني تکرارلاماقلا شعريميز هر نه قدر يئني ديللي، يئني اوسلوبلو اولسا دا، يئنه ‌ده عادت ائتدييميز ريتم و وزن بللي اولان و عادت ائديلن ريتم و وزن‌لرله سئچيلمه‌یه‌جکدير.
« #هارمونی» دئدیکده، کلمه‌لرین، عبارت‌لرین ایچیندن قالخان #موسیقی‌دیر. کلمه‌لردن قالخان موسیقیده، #عروض اؤلچوسونون روکن‌لری‌نین تاثیری اولمور. داها دوغروسو وزن، عروض #افاعیلی ایله آردی‌آردینا گلمیر. عروض افاعیلی، شعرده ایشله‌نن کلمه‌لرین ریتمینی عینی ائدیر.
#بهروزون شعری‌نین ایلکیندن سونوناجاق کلمه‌لر عینی ریتم ایله قولاقدا جینگیلده‌ییر. یئنی شعر، اؤزللیکله «هارمونی» اوزرینده یازیلان شعرلر، بو ریتمی الوان‌لاشدیریر؛ یوروجو، یک‌نسق و بیر هاوادا جینگیلده‌ین ریتمی مختلیف سس‌لرله جینگیلده‌ده بیلیر. شاعیر، کلمه‌لرله ریتمیک داورانیشی ریتمین ده تکرارلاییجی اولماسی‌نین قارشیسینی آلیر.
بعضی شعرلریمیزین هارمونیسی، شعرین ایچینده #ایچ_قافیه‌لرله اولور. #بهروز_صدیق‌دن وئردییم شعر نمونه‌سینده اولان هارمونی، شعری #مدرن فورمتده یوخ، #کلاسیک شعر فورمتینده اولدوغونو گؤستره‌جکدیر. آنجاق شعرین مدرن ائلئمئنت‌لری چوخدور. اؤرنک اوچون ایلک سطیرده «باخیشی قارلیم»، کلاسیک و حتتا چاغداشلانما دؤورو شعریمیزین عکسینه‌ اولاراق هم #یئنی هم ده فرقلی بیر تصووردور.

«قار» سؤزو #حبیب_ساهیرین (چاغداشلانما دؤورو شعریمیزین نماینده‌سی اولاراق) شعرینده (1358، 104) بورادا گئدن تصوورون تام عکسینه‌دیر. ساهیر، «قار» سؤزونو سیمبولیزه ائتدیینده، دؤورون شاختا بورانلی، استبدادی دورومون دونوقلوغونو نظره آلیر. یعنی اونو حیاتا ضید اولان آنلاییشلارا بیر #سیمبول کیمی ایشله‌دیر.

#بهروز_صدیقی ایسه، بونون عکسینی نظره آلیر. بورادا «قار» آیدینلیق، دورولوق، آغایین‌لیق، همی ده برکت سیمبولودور. بونا گؤره ده «او یاخشیم» سسله‌دییی سئوگیلی‌نین باخیشی بین‌لی برکتلی، صاف و دورودور. بو قار باخیشی یئره داها دوغروسو گئجه‌لنمیش اوره‌یه قوندوقدا، بوتون آغری آجی‌لار، یاس قوخولو هاوالار، بهره‌سیز یاشام یوخوسوندان اویاناراق بارا اوتوراجاقدیر.
بورادا شعرین سون ایکی سطرینه‌دک، طبیعی آخارلی بیر ایچ قافیه‌لی هارمونیانین شاهیدی اولوروق. آنجاق سون ایکی سطیرده شاعیر قصدن قافیه‌لندیریر. شاعیرین اصرارلا قافیه‌لنمه‌یه مئیلی، سطیر و مضمونون بوش‌بئکار اولماسینا، باشقا سؤزله مضمون آخاریندا قافیه‌له‌نن کلمه‌نین رولونون اولماماسینا گتیریب چیخاریر. شعرین ایلک باشلانغیجیندا اولان سس‌اوخشارلی کلمه‌لرین، و ایلک بندین سونوندا «بیر آخشام/ او یاخشیم» سؤزلری‌نین یئنی هارمونیاسی شعری مدرن‌لشمه‌یه طرف سوروکله‌دییی آندا، شعرین سونوندا کی زورلا هارمونی یاراتماق اصراری اونو هم شابلونلاشدیریر، هم ده صنعی اؤلچو یاراتماغا دوغرو آپاریر...


اوزرینده ایشله‌دییم #آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم کیتابیمدان بیر پارچا

#همت_شهبازی

https://telegram.me/dusharge