@dusharge || همت شهبازی
286 subscribers
119 photos
2 videos
30 files
346 links
@dusharge
کانالدا کی یازی‌لاری کانالین لینکینی وئرمک شرطی ایله پایلاشماق اولار.
اشتراک‌گذاری مطالب کانال به شرط ارائه لینک آن مجاز است.
Download Telegram
#حکایه یوخسا #اؤیکو || #همت_شهبازی


#ادبیات_سئون‌لر گروهوندا، مهمت گوموش‌کیلیج-ین #اؤیکو کلمه‌سی اوزرینه بیر یازیسی پایلاشیلدی. بو کلمه‌‌نین بیزیم ده ادبی محیطیمیزده یوخاری فاییزدا استفاده اولونماسی‌نین شاهیدییک. چوخدان ایدی بیر آچیقلاما یازماق ایستیردیم. بو یازی‌نین یاییلماسی، فیکیرلریمی عرصه‌یه گتیرمه‌یه بیر واسیطه‌ اولدو.

بورادا داها چوخ «اؤیکو» آنلاییشی دارتیشیلاسی موضوع‌دور. مقاله‌ده «اؤیکو» سؤزونون کؤک‌لری حاقدا بیلگی‌لر وئریلیر. بو مقاله‌نین بیر یئری ایله راضی دئییلم. کلمه‌نین اویدورما اولماسی ایله. مقاله‌ده دئییلدییی کیمی اؤیکو سؤزونون کؤک‌لری #دیوان_لغات‌_الترکده و #قوتادغوبیلیکده ده واردیر. آنجاق بو گونکو کیمی ایشلنمیر. داها دوغروسو بو گون اؤیکو کیمی ایشله‌نن سؤز کئچمیشده « #اؤیکون» کیمی وار ایمیش؛ و بونون دا معناسی «تقلید ائتمک»دیر. داها دوغروسو « #اؤیکونمک» یعنی تقلید ائتمک.
مقاله داها چوخ بو کلمه‌نین کؤکو اوزرینده دایانیر. آنجاق #استانبول_تورکجه‌سینده و اورادان بیزیم ادبیاتیمیزدا ایشله‌نن «اؤیکو» سؤزو، بیر نوع ادبی روایتین و باشقا سؤزله «حکایه» آنلاییشی‌نین قارشیلیغی کیمی ایشلنمکده‌دیر. مقاله‌ده یانلیش اؤنری ده وئریلیر. اورادا بو کلمه‌نی کیچیک حکایه، و یا فرانسا دیلینده اولان نووئل سؤزونون قارشیسیندا استفاده اولونماسینی تکلیف ائدیر. بو اؤزو داها یانلیش‌دیر.

منجه #اؤیکو سؤزونون #لغتجه معناسینی نظره آلاراق کؤکو بیر #نظری دارتیشمایا قاییدیر. #افلاطون ایله #ارسطونون صنعتین رئال اولوب اولماماسی مسئله‌سینده مباحثه‌لری بو سؤزون آنلاییشینی بیزه آچیقلایا بیلر. افلاطون شاعیرلری اؤزونون الوئریشلی توپلوموندان (مدینه فاضله) قووب چیخاریر. اونلاری حقیقتی تقلید ائتدییی اوچون قینایاراق، همی ده هئچ بیر فایدالاری اولمادیغینی سؤیله‌ییر. اونون نظرینده صنعتکار وار اولان شئیین اوزوندن رساملیق ائدیر. حقیقت، رئاللیق اؤزو اولدوغو حالدا، صنعتکار اونون اوزونو یئنیدن چکیر. بو رئاللیقلار اؤزو تقلیدی رئاللیقلاردیر. ایندی صنعتکار بو تقلیدی رئاللیقلاری یئنیدن عکس ائتدیردیکده تقلیدی بیر داها تقلید ائدیر.

ارسطو بو نوع ادبی تقلیدین آدینی #میمه‌سیس MIMESIS قویور. افلاطون میمه‌سیسی، حادثه‌لرین روایی خطی حساب ائده‌رک اونو داها چوخ اجرا ائتمکده گؤرور. یعنی او ایکی نوع تقلیدی روایته اینانیر: میمه‌سیس کی داها چوخ اجرا اولونور. بونا نمونه « #پیئس»لردیر. ایکینجیسی ائپیک ایفاده‌لی سوژئت خطی کی داها چوخ ناغیل اولونور. بونا دا اؤرنک #ائپیک_شعرلردیر. مثلن #هومئرین اودیسه‌سی. بو ناغیل ائتمه جریانی 18.جی عصره‌جک داوام ائدیر. بو زاماناجاق بو نوع روایتین و ادبی ژانرین آدینی « #رومانس» آدلاندیرماق اولار. بو تاریخدن بویانا روایت صیرف رئاللیقلاری تقلید ائتمیر. بو زاماندان ادبیاتین باشقا #ژانری یعنی « #رومان» ظهور ائدیر. رومان #رئالیزمله باشلادیغینا باخمایاراق صیرف رئاللیقلاری عکس ائتمیر. اونو تحلیل ائدیر. اونو یئنیدن یارادیر. اونو نئجه دئیرلر قورتدالاییر. بو زامانین روایی ژانرلاریندا رئال، داها اؤزونو گؤستردییی رئاللیق دئییل.
اؤیکو سؤزونو حکایه یئرینه ایشله‌دن‌لر یوخاریدا دئدییمیز ایلک آنلاییشی نظره آلاراق یارادیرلار. داها دوغروسو اونلار روایتی #تقلیدی_سوژئت بیله‌رک رئاللیقدان صیرف تقلید ائتمه آنلامیندا بیلدیک‌لری اوچون بو سؤزو یانلیش اولاراق استفاده ائتدیلر. اونا گؤره کی آرتیق سوژئت، گئرچک‌لیین تقلیدی دئییلدیر. بونا گؤره بؤیوک بیر ادبی ژانری عکس ائتمک اوچون، اؤیکو کیمی دار معنالی بیر آنلاییشا سیغیندی. بو ایسه سوژئته سؤیکه‌نن بوتون روایی‌-‌ادبی ژانرلارین یانلیش تصوورو ایدی. منجه بو گون #حکایه یئرینه #اؤیکو سؤزوندن استفاده ائتمک یانلیش بیر حقیقت‌دیر. اونا گؤره کی فارس‌لار دئمیشکن «نقض غرض»دیر. حکایه‌نین ادعاسی رئاللیق‌لاری یئنیدن چؤزمک‌دیر، اونو تقلید ائتدیکده ایسه هئچ بیر شئی الده ائده بیلمه‌یه‌جکدیر.

https://telegram.me/dusharge
#حئکایه، #حیکایه، #اؤیکو


#محمد_صبحدل جنابلاری #نثر ژانریندا تانینمیش، همی ده بو ساحه‌ده اؤزونه عاید اولان نظری تاپینتی‌لارین اوزمانی‌دیر. بو تاپینتی‌لار همی ده یئرلی تاپینتی اولدوغو اوچون اؤنملی‌دیر. اونا گؤره کی بو نظری تاپینتی‌لار دوغما تاپینتی‌لاردیر.

سایین #ایواز_طاها، اؤزونون شخصی کانالیندا منیم «#حکایه یوخسا #اؤیکو» باشلیقلی یازیما بیر یادداش یازدی و سونرا دا سیلدی. یادداشدا بو موضوعا گئنیش یئر آییراجاغینی سؤز وئرمیشدی. یادداشدا منیم یازیمین خلاصه‌سینی گتیرمیشدیر. آنجاق منیم آدیما اشاره ائتمک یئرینه #دوستلارین_بیری کیمی ایفاده‌سیندن استفاده ائتمکله سانکی قارشی طرفله کوسولو اولدوغونو گؤسترمیشدیر. بلکه ده منیم ناراحات اولاجاغیمی گومان ائتدییی اوچون آدیمی یازمامیشدی. آنجاق بورادا ناراحات اولاسی بیر شئی یوخدور. فیکیر مبادله‌سی وار. طبیعی کی بو حاقدا اونو و باشقا اوزمانلاری دینله‌مک مسئله‌یه آیدینلیق گتیرمکده یاردیمچی اولا بیلر.

ایللر اؤنجه سئویملی #صبحدل جنابلاری سایین #رضا_کاظمی ایله ادبیاتیمیز حاقدا بیر دانیشیق آپاردی.بو دانیشیغین بوتونونو هر بیر ادبیاتچی اوچون اوخوماسینی فایدالی بیلیرم.( #لینکینی وئرمیشم) همان دانیشیقدا موضوعا عاید بیر سورغویا دا جاواب وئریر #صبحدل جنابلاری.اونو سیزلرله پایلاشماق ایستیرم. خاطیرلادیرام یازی‌نین #عنوانی بیزیم طرفدن‌دیر:

سایغی ایله- #همت_شهبازی

##

#سوال:
بو دانيشيقدا، «داستان کوتاه» آنلاميندا «اؤيکو» دئديييمده، سيز کسکين­ليک­له «حيکايه» سؤزونو ايشلَتدينيز... يازي شکلينده گئتمه­‌دييي دارتيشمالاريميز قيراقدا قالسين، آنجاق سيزه اورَکدن سايغي بَسله ­ديييمدن، بورادا بوتونلوک­له «حيکايه» سؤزوندن يارارلانديم.  بو وورغولامانين سببي­ نه­‌دير؟ نييه «حيکايه»؟!

#جاواب:

#تحكييه ژانرلاري آراسيندا اولان حودود چوخدا موعيين جيزگي­لرله آيريلمير و اوصولن تركيب ائتمه­ نين بوتون صنعت ژانرلاريندا اساس رول اويناديغينا دوشونرسك، هئچ بير بؤيوك اثري موطلق ايدديعا ائتديي ژانرين سينيرلاريندا گؤره بيلمه­‌يه­‌جه‌ييك. آمما بو حودودو تعيين ائتمه ادبي تنقيدين اساس لوازيماتيني الده ائتمك دئمكدير.ان اسكي دؤورلردن ياشايان تحكيه­‌چيليك، موختليف زامانلاردا و شراييطده موختليف اؤزللييه داياناراق فرقلي ژانرلارين يارانماسينا سبب اولموشدور. #كلاسيك فضادان #مودئرن فضايا گيرديكده هر ژانر اؤزونو يئني شراييطله تطبيق ائديب، اؤز مودئرن ادبي نؤوعونو ياراتميشدير. مثلن «رومان»، «رومانس»ـين مودئرنلشمه­ سي­ دير و « #حيكايه» ده؛ « #ناغيل»، « #تمثيل» و « #حيكايت»ـين يئريني توتوبدور. مودئرن تحكييه نؤوعو، كلاسيك نؤوعلري­له، اثرين داخيلي ديالئكتيكاسينا اساسلانمادا فرقله‌نير. بورادا اينسان پسيخولوگيياسي و حاديثه‌لرين داخيلي نه­‌دن­‌لرينه ديققت واردير.بو فلسفه­ سي دييشميش ژانرلارين، اسكي فورمالاريلا آددا دا  فرقلريني نظرده توتماميز گركدير. يعني تئرمينلري عئلمي و ديلين طبيعي آخاريني نظرده توتاركن ياراتمالي­ ييق. مودئرن تحكييه ­نين اساس قايناغي غرب اولان يئرده اورادا گئدن تئرمينلرين قبولا آلينما پروسه­ سي بوتون دونيا ادبيياتلاريندا اؤرنك كيمي گؤتورولموشدور. بعضن تئرمين ائله اورادان گلميشدير. ميثال اولاراق هئچ كيم «رومان» سؤزجويونه يئرلي بير قارشيليق تاپما سيخينيسيندا دئييل. ائله همين مئتودا اساسلانساق كلاسيك نؤوعلريميزي «ناغيل» عونواني آلتدا يئكونلاشديرماق اولار. «خالق ناغيللاري»، «تمثيل­لر»، «حيكايت­لر» و باشقالاري بوسيرادان­ديرلار. يعني هاميسي شيفاهي­لييه و ديالئكتيكانين ضعيف گئتمه­‌سي اؤنونده آچيق تخييوله دايانيرلار. «ناغيل» سؤزجويونون ده عربجه­ ده «نقل» سؤزجويوندن اولماسي بو مسله‌نين اينگلتره ­ده «Tale» سؤزجويونون نه درجه ­ده يئرينه اوتورا بيلمه قابيليتيني گؤستره بيلر. تحكييه­ سؤزجويو ايسه «Fiction» يئرينده اوتورمالي­ دير. مودئرن تحكييه ژانرلاري اؤز آدلاريلا تانيليرلار. « #رومان»، « #پووئست»، « #اوچرئك»، « #فئليئتون» و ان چوخ موناقيشه­ لي و ايمكاناتلي ژانر اولان « #حيكايه» ژانري. بونلار هاميسي مودئرن تحكييه ژانرلاري­ ديرلار. آمما «حيكايه» ژانري حاقدا نئچه ايضاحي گركلي سانيرام.بو ژانري «حيكايت» نؤوعونون مودئرنلشميشي كيمي ده قلمه وئرمك اولار. «رومان» سؤزجويونون ده «رومانس» سؤزجويونه بنزريشي همين فلسفه اساسيندا اولموشدور. يعني «حيكايت»، «حيكايه»­يه چئوريلينجه مودئرنلشمه پروسه­ سيندن كئچمه­ لي­ دير. ايلك مودئرن تحكييه ­چي­ لر بو يازديقلاري و غربده «Short story» آدلانان ژانري «حيكايه» آدلانديرميشلار. هئچ بير كلاسيك متنده «حيكايه» محض بو فورمادا ايشله ­نيلمه­ ميشدير. البتته ايلك يازارلار او زامانين عرب اليفباسيندا يازديقلاري متنلرده فونونتيك قايدالاري نظرده توتولماديقلاري اوچون بو سؤزجويو «حكايه» فورموندا يازميشلار.

@dusharde
#آردی وار👇👇