« #عاشیقلی_کروان» اثرینه بیر باخیش
یازان: #همت_شهبازی
«عاشیقلی کروان»، #مفتون_امینی‌نین آذربایجان تورکجه‌سینده یاراتدیغی گؤزل و بدیعی بیر اثری‌دیر. بو اثری اوخویاندا، آتا بابالاریمیزین #مَثل، #ضرب‌المثل شکلینده سؤیله‌دیک‌لرینی، علوی فیکیرلرینی خاطیرلاییریق. آتالاریمیزین سؤزونده‌کی قیسالیق، عینی زاماندا بؤیوک دوشونجه قایناغی، انسانی بوتون یاشاییش ساحه‌سینده آییق‌لیغا و داورانیشینی گؤزل سوییه‌ده گؤسترمه‌یه چاغیریر. بئله بیر دوشونجه‌نین داوامچیسی هله ده بیزیم دوشونجه‌لی و آغ ساققال شاعیرلریمیز آراسیندا گؤرونور. اؤرنک اولاراق: « #سؤنمز»ین « #شئح_مونجوغو» اثری، «عاشیقلی کروان» ایله اوزون سوره قیریلان حلقه‌واری قاندال‌لارینی ایلگی‌لندیردی. هله سؤنمزدن اؤنجه بیزیم ایکی دیللی شاعیریمیز «مفتون امینی» مثل و ضرب‌المثل‌لری بدیعی شکیلده شعرده ایشلتمک سیناغیندان اوغورلو چیخمیشدی؛ بونا گؤره ده من «عاشیقلی کروان» اثرینی بیر #تمثیلی (آللئقوریک) اثر کیمی دَیرلندیریرم.
تمثیلین مضمون باخیمیندان کؤکونده فلسفه وار. فلسفه‌نین ایلکین تمثیلچی‌لری، تمثیل واسیطه‌سییله اؤز دوشونجه‌لرینی دئمیشلر. بونلارین ان باشلیجاسی #افلاطوندور. اورتا دؤنم‌لره گلدیکده ایسه، تمثیل اؤز #فلسفی آنلامینی قوروماقلا یاناشی ادبیاتدا اؤزللیکله شعرده اؤز عکسینی تاپدی. #گنجه‌لی نظامی‌نین اثرلری، #دانته‌نین ایلاهی کمدیسی، #جان_میلتونون ایتمیش جنتی، #عطار_نیشابوری‌نین منطق‌الطیر، #محمد_فضولی‌نین سفرنامه روح، #محمدباقر_خلخالی‌نین ثعلبیه (تولکی‌نامه) کیمی اثرلرینده تمثیل باشلیجا رول اویناییر. تمثیل-ین ادبیاتا گیردیکده داها چوخ فورمجا اؤنملی اولدوغونو گؤروروک. اونون فورم قاتینا استعاره و مجاز گیریر.
« #تمثیل» آذربایجان ادبیاتیندا أن چوخ، بایاتیلاریمیزدا ایشله‌نیر. قئید ائدیرم کی تمثیل آتالار سؤزوندن فرقلی‌دیر. تمثیل ذئهنی (اؤزنل، سوبیئکتیو) آنلاملاری اوزه چیخاریب اونو عینی‌لشدیریر. بو او دئمکدیر کی انسان تمثیل-ین گوجو ایله هر شئیی حتتا أن ایچسل دویغولاری دا بئله، ظاهیری بیچیمده گؤرور. شاعیرین بو حاقدا کؤمه‌یینه یاشاییش آلانیندا قازاندیغی تجروبه گلیر. او یاشاییش، طبیعت و خلقی‌نین عادت و عنعنه‌سی‌نین کؤمه‌یی ایله هر شئیی بیزیم گؤزوموزون اؤنونده جانلاندیریر. تمثیل انسانین معنوی و مادی دویغولارینی، طبیعت، توپلوم و اشیادان آلماقلا یاناشی اونو مقایسه‌لی شکیلده عینی‌لشدیریب ساده بیر اوسلوبدا اوخوجویا چاتدیریر.
#مفتون_امینی بو اوسلوبدان یارارلانماقلا اؤز دوشونجه و دونیا گؤروشونو آیدین و ساده شکیلده بیزه سؤیله‌ییر و بونونلا دا توپلومسال یاشاییشین، بدیعی اوبرازلارینی یارادیر:
اگر قوش یورقون اولسا پّر گؤتورمز
یالانچی عشقی هئشواخ تر گؤتورمز
عزیزیم قلبیمه دَیسن یاواش دَی
بو بیر گولداندی سینسا جر گؤتورمز (۱)
ائله بونا گؤره ده شاعیرین بو اثری بایاتی وزنینده اولماسا دا، بایاتی ریتمی ایله وورغولانیر؛ و بو سببدن «عاشیقلی کروان» اثری‌نین مضمونو بایاتی مضمونونو اؤزونه آلمیشدیر.
شاعیر تمثیل گوجو ایله، گؤزل و بدیعی آنلام یاراتمیشدیر؛ اؤرنک اوچون: او «حقیقتین» سیرلی سیماسی و دولاشیقلارینی و أل یئتیشمزلییی و اوزونلوغونو گؤسترمک اوچون، اونو بیر چای تصور ائدیرکی یوزبیر آدیلا یوز یئردن کئچیر:
بو بیر سؤزدور گولوم قالسین یادیندا
شیرین یا شور، دوتارلیق وار دادیندا
حقیقت بیر اوزون چای‌دیر بوروقلو
کی یوز یئردن کئچیر، یوز بیر آدیندا
«تمثیل شاعیرین الینده اؤز فیکیر و قایغی‌لارینی سؤیله‌مک اوچون أن گوجلو بیر آراج‌دیر. اوخوجو تمثیل آراجی ایله شاعیرین فیکیرلرینی دویور، هله اوسته‌لیک اونو همیشه‌لیک اؤز بئینینده ساخلاییر. چونکی او ساده و اوره‌یه یاتیم بیر دیل یعنی تمثیل دیلی ایله یازیلیب‌دیر. اونون حتتا پوئمانی اوچ بؤلومه بؤلدویو آدلاردا دا بئله، تمثیل دویغوسو واردیر. شاعیر اؤز خلقی‌نین عادت و عنعنعه‌لریندن و سئودییی طبیعتین اوچ اوبرازیندان (یعنی: اوجاق، بولاق و داغ اوبرازلاریندان) صنعتکارلیقلا یارارلانیر».( ۲)
بئله‌لیکله بیرینجی بؤلومونو «اوجاق باشیندا» آدلاندیرماقلا، خلقی‌نین أن اسکی زامانلاردان سئودییی اود، یورد و اوجاق باشیندا ییغیشیب یاشاییشین چئشیدلی ساحه‌لری حاققیندا دوشونجه‌لرینی و همچنین بیر- بیرینه اوجاق باشیندا «بوی بویلاییب، سوی سؤیله‌دیک‌لرینی» یادا سالیر؛ سانکی بو صنعتکار آشیقلار، بو ائلین باش بیلن‌لری، اوجاق باشینا ییغیشماقلا گله‌جک حاققیندا اؤز پلانلارینی بیربیریله بؤلوشدورورلر:
میز اوسته، رنگ‌لی – رنگ‌لی ، قاب قاشیق‌لار
حیه‌طده، رنگی سولموش، سارماشیق‌لار
عجب حالدیر، اوره‌ک قئینیر، غم اوینور
سازیز قربانی، قالخین، آی عاشیقلار!
👇👇👇 @dusharge 👇👇👇
یازان: #همت_شهبازی
«عاشیقلی کروان»، #مفتون_امینی‌نین آذربایجان تورکجه‌سینده یاراتدیغی گؤزل و بدیعی بیر اثری‌دیر. بو اثری اوخویاندا، آتا بابالاریمیزین #مَثل، #ضرب‌المثل شکلینده سؤیله‌دیک‌لرینی، علوی فیکیرلرینی خاطیرلاییریق. آتالاریمیزین سؤزونده‌کی قیسالیق، عینی زاماندا بؤیوک دوشونجه قایناغی، انسانی بوتون یاشاییش ساحه‌سینده آییق‌لیغا و داورانیشینی گؤزل سوییه‌ده گؤسترمه‌یه چاغیریر. بئله بیر دوشونجه‌نین داوامچیسی هله ده بیزیم دوشونجه‌لی و آغ ساققال شاعیرلریمیز آراسیندا گؤرونور. اؤرنک اولاراق: « #سؤنمز»ین « #شئح_مونجوغو» اثری، «عاشیقلی کروان» ایله اوزون سوره قیریلان حلقه‌واری قاندال‌لارینی ایلگی‌لندیردی. هله سؤنمزدن اؤنجه بیزیم ایکی دیللی شاعیریمیز «مفتون امینی» مثل و ضرب‌المثل‌لری بدیعی شکیلده شعرده ایشلتمک سیناغیندان اوغورلو چیخمیشدی؛ بونا گؤره ده من «عاشیقلی کروان» اثرینی بیر #تمثیلی (آللئقوریک) اثر کیمی دَیرلندیریرم.
تمثیلین مضمون باخیمیندان کؤکونده فلسفه وار. فلسفه‌نین ایلکین تمثیلچی‌لری، تمثیل واسیطه‌سییله اؤز دوشونجه‌لرینی دئمیشلر. بونلارین ان باشلیجاسی #افلاطوندور. اورتا دؤنم‌لره گلدیکده ایسه، تمثیل اؤز #فلسفی آنلامینی قوروماقلا یاناشی ادبیاتدا اؤزللیکله شعرده اؤز عکسینی تاپدی. #گنجه‌لی نظامی‌نین اثرلری، #دانته‌نین ایلاهی کمدیسی، #جان_میلتونون ایتمیش جنتی، #عطار_نیشابوری‌نین منطق‌الطیر، #محمد_فضولی‌نین سفرنامه روح، #محمدباقر_خلخالی‌نین ثعلبیه (تولکی‌نامه) کیمی اثرلرینده تمثیل باشلیجا رول اویناییر. تمثیل-ین ادبیاتا گیردیکده داها چوخ فورمجا اؤنملی اولدوغونو گؤروروک. اونون فورم قاتینا استعاره و مجاز گیریر.
« #تمثیل» آذربایجان ادبیاتیندا أن چوخ، بایاتیلاریمیزدا ایشله‌نیر. قئید ائدیرم کی تمثیل آتالار سؤزوندن فرقلی‌دیر. تمثیل ذئهنی (اؤزنل، سوبیئکتیو) آنلاملاری اوزه چیخاریب اونو عینی‌لشدیریر. بو او دئمکدیر کی انسان تمثیل-ین گوجو ایله هر شئیی حتتا أن ایچسل دویغولاری دا بئله، ظاهیری بیچیمده گؤرور. شاعیرین بو حاقدا کؤمه‌یینه یاشاییش آلانیندا قازاندیغی تجروبه گلیر. او یاشاییش، طبیعت و خلقی‌نین عادت و عنعنه‌سی‌نین کؤمه‌یی ایله هر شئیی بیزیم گؤزوموزون اؤنونده جانلاندیریر. تمثیل انسانین معنوی و مادی دویغولارینی، طبیعت، توپلوم و اشیادان آلماقلا یاناشی اونو مقایسه‌لی شکیلده عینی‌لشدیریب ساده بیر اوسلوبدا اوخوجویا چاتدیریر.
#مفتون_امینی بو اوسلوبدان یارارلانماقلا اؤز دوشونجه و دونیا گؤروشونو آیدین و ساده شکیلده بیزه سؤیله‌ییر و بونونلا دا توپلومسال یاشاییشین، بدیعی اوبرازلارینی یارادیر:
اگر قوش یورقون اولسا پّر گؤتورمز
یالانچی عشقی هئشواخ تر گؤتورمز
عزیزیم قلبیمه دَیسن یاواش دَی
بو بیر گولداندی سینسا جر گؤتورمز (۱)
ائله بونا گؤره ده شاعیرین بو اثری بایاتی وزنینده اولماسا دا، بایاتی ریتمی ایله وورغولانیر؛ و بو سببدن «عاشیقلی کروان» اثری‌نین مضمونو بایاتی مضمونونو اؤزونه آلمیشدیر.
شاعیر تمثیل گوجو ایله، گؤزل و بدیعی آنلام یاراتمیشدیر؛ اؤرنک اوچون: او «حقیقتین» سیرلی سیماسی و دولاشیقلارینی و أل یئتیشمزلییی و اوزونلوغونو گؤسترمک اوچون، اونو بیر چای تصور ائدیرکی یوزبیر آدیلا یوز یئردن کئچیر:
بو بیر سؤزدور گولوم قالسین یادیندا
شیرین یا شور، دوتارلیق وار دادیندا
حقیقت بیر اوزون چای‌دیر بوروقلو
کی یوز یئردن کئچیر، یوز بیر آدیندا
«تمثیل شاعیرین الینده اؤز فیکیر و قایغی‌لارینی سؤیله‌مک اوچون أن گوجلو بیر آراج‌دیر. اوخوجو تمثیل آراجی ایله شاعیرین فیکیرلرینی دویور، هله اوسته‌لیک اونو همیشه‌لیک اؤز بئینینده ساخلاییر. چونکی او ساده و اوره‌یه یاتیم بیر دیل یعنی تمثیل دیلی ایله یازیلیب‌دیر. اونون حتتا پوئمانی اوچ بؤلومه بؤلدویو آدلاردا دا بئله، تمثیل دویغوسو واردیر. شاعیر اؤز خلقی‌نین عادت و عنعنعه‌لریندن و سئودییی طبیعتین اوچ اوبرازیندان (یعنی: اوجاق، بولاق و داغ اوبرازلاریندان) صنعتکارلیقلا یارارلانیر».( ۲)
بئله‌لیکله بیرینجی بؤلومونو «اوجاق باشیندا» آدلاندیرماقلا، خلقی‌نین أن اسکی زامانلاردان سئودییی اود، یورد و اوجاق باشیندا ییغیشیب یاشاییشین چئشیدلی ساحه‌لری حاققیندا دوشونجه‌لرینی و همچنین بیر- بیرینه اوجاق باشیندا «بوی بویلاییب، سوی سؤیله‌دیک‌لرینی» یادا سالیر؛ سانکی بو صنعتکار آشیقلار، بو ائلین باش بیلن‌لری، اوجاق باشینا ییغیشماقلا گله‌جک حاققیندا اؤز پلانلارینی بیربیریله بؤلوشدورورلر:
میز اوسته، رنگ‌لی – رنگ‌لی ، قاب قاشیق‌لار
حیه‌طده، رنگی سولموش، سارماشیق‌لار
عجب حالدیر، اوره‌ک قئینیر، غم اوینور
سازیز قربانی، قالخین، آی عاشیقلار!
👇👇👇 @dusharge 👇👇👇