دویولان بیر شئیی عکس ائتديردييي حالدا! عکس تقديرده « #ايررئال»، « #خيالي» و «اويدورما»دير، اونا گؤره ده «مؤجود» دئييل. بو جور محاکمه اصلينده #فلسفي ديققت‌سيزليک و سهلنکارليقدان خبر وئرير. گؤستريلن تصوور دويولان رئالليغي عکس ائتديرمه سه ده، مؤجوددور و حتتا تاثير منبعي کيمي ده چيخيش ائدير، يوخسا اونون وارليغيني هاردان بيلرديک؟ لاکين بيزيم نظريميزده «مؤجود» کلمه سي يالنيز ماددي شئي لره عاييد اولدوغوندان، «ايررئال» تصوورلر لال، مبهم {قاپالي، بليرسيز} و اصلينده رئال اولمايان سوررئالليقدا ياشاماغا راضيليق وئرمه ليديرلر. بونا گؤره ده بيزيم رئالليق باره ده تصووروموزه ان آزي پراکتيکا ساحه‌سينده يئنيدن باخيلماليدير. حتتا ادبيات دا «سور-»، «ائکسترا-» شکيلچي لري ايله باشلايان چوخلو سؤزلر ياراتميش و ياراتماقدادير، بو دا تاماميله طبيعي دير، چونکي بيزيم دونيايا باخيشيميز حقيقتن معين جهتدن ناقيص دير. بيز بئله بير شئيي نظري ساحه ده چوخ واخت اونودور و پراکتيکادا هئچ يادا سالميريق کي، بيزيم شعوروموزون هئچ بير ماددي پرئدمئتله بير باشا علاقه سي يوخدور، عکسينه، اوبرازلار بيزه مرکب بير سينير آپاراتي واسيطه سيله اؤتورولور. حيس عضوونون سينير اوجلاري ايله بيزيم شعوروموزدا يارانان اوبراز آراسيندا ضروري بير پروسئس {گئديش} باش وئرير کي، همين پروسئس، مثلا، ايشيغين فيزيکي رئالليغيني پسيخي «ايشيق» اوبرازينا چئويرير. آمما بيزيم پسيخيکاميز بو ضروري و مرکب چئوريلمه پروسئسينده ماددي بير شئيي قاورامير. آني و واسيطه‌سيز رئالليق کيمي قاورانيلان شئي نسنه لرين اوبرازلاريدير کي، اونلار معين مرحله لر عرضينده دقيق شکيلده يارانميش و فورمالاشميشلار. بيز واسيطه‌سيز اولاراق #اوبرازلار (صورت لر) عالمينده ياشاييريق، ماددي پرئدمئتلر عالمينده يوخ! و پرئدمئتلرين تقريبي ماهيتيني معين لشديرمک اوچون ايستر-ايسته‌مز فيزيکا و کيميا علم لري نين دقيق اوصول لارينا و مرکب مئتودلارينا محتاجيق. بو علم لر و سيستئملر اصلينده معين واسيطه لردير کي، اونلارين کؤمه يي ايله اينسان عاغلي اوبرازلارين آلداديجي پرده سي آرخاسيندان ييغجام و اؤتري شکيلده غئيري-پسيخي عالمه نظر سالماق امکاني قازانير. بئله ليکله، بيزيم ياشاديغيميز دونيا ماددي دونيا دئييل، پسيخي بير عالمدير و او، بيزه مادده نين رئال ماهيتي باره ده يالنيز احتيمالي و غئيري-مستقيم نتيجه لره گلمک ايمکاني وئرير. يالنيز «پسيخي حاديثه» بلاواسيطه رئالليغا ماليکدير و بو، بوتون پسيخي حاديثه لره، حتتا «اوبيئکتيو» اساسا ماليک اولمايان ايررئال فيکير و تصوورلره ده عاييددير. بيز اونلاري «خيال»، ياخود « #فانتازييا» آدلانديرا بيلريک. لاکين بو آدلار اونلارين گوجو و تاثيريني آزالتمير. اصلينده ائله بير «رئال» تصوور يوخدور کي، معين مقامدا اؤز يئريني «ايررئال» تصووره وئرمه سين و بئله ليکله، اونون داها بؤيوک گوجه و تاثيره ماليک اولدوغونو ثبوتا يئتيرمه سين. ايللوزور تصوورلرين و خيالي ايدئيالارين تاثيري و نتيجه لري بعضاً فيزيکي تهلوکه لرين تاثيريندن بؤيوک اولور، بونونلا بئله بيزيم شعوروموز همين تصوور و فيکيرلرين رئالليغيني اينکار ائدير. بيزيم چوخ واخت ايفراط درجه ده تعريفله دييميز عاغيل و اراده بعضاً «ايررئال» تصوورلرين قارشيسيندا تاماميله عاجيز قالير و ترک سيلاح اولورلار. بشر اؤولادينا حاکيم کسيلن قووه لر ايستر خئيير اولسون، ايسترسه شر، شعورآلتي پسيخي عاميللردير: ائله اونلار دا شعورو دوغورور و اساسن ايسته نيلن دونيانين مئيدانا گلمه سي، وارليق قازانماسي اوچون لازيم اولان شرايطي ياراديرلار. بيز پسيخيکاميزين ياراتديغي بير عالمده ياشاييريق. بورادان پسيخيکاني صيرف فيزيکي عاميللردن دوغان بار رئالليق سايان غرب شعورونون يول وئردييي سهوين مقياسيني آنلاماق اولار. شرق داهي مدريک دير، چونکي هر شئيين ماهيتيني و اساسيني پسيخيکادا آختارير و تاپير. روح و جيسم آدلانان ايکي نامعلوم جؤوهر آراسيندا پسيخي حاديثه نين رئالليغي يئرلشير و پسيخي رئالليق بيزيم بلاواسيطه تجروبه دن کئچيرمه يه قادير اولدوغوموز يگانه رئالليقدير.

کؤچوردو: #همت_شهبازی

https://telegram.me/dusharge

بیر سوژئت آرتیرماسیندادیر. آسلاق ساخلاییب سونرا دا بو کیچیک سوژئت‌لری سوژئت بوتؤولویونده بیر بیرینه اوستاجا تیکمکده‌دیر. اونون #اوبرازلاری‌نین هر بیر کیچیک حرکت و عمل‌لرینه بیر سوژئت ماجراسی واردیر. عمل و حرکت‌لر بوشو بوشونا اولایلاشمیر. همین عمل‌لری اولدوغو یئرده دایاندیراراق اوخوجونو قانع ائتمک اوچون و اثرین #قورغو (طرح) باغلارینی بیر بیرینه بند ائتمک اوچون یئنی سوژئت یاراتما تشبثونه ال آتیر. بو اؤزللیک اونون یالنیز بیر اثرینده یوخ، سجیه‌وی اولاراق بوتون اثرلرینه عایددیر.
رقیه کبیری‌نین تئکنیکی باجاریقلاریندان ساییلان مقاملاردان بیری ده #کاراکتئر_تانیتما تئکنیکاسی‌دیر. عمومیتله اونون کاراکتئرلری بیر نؤقطه‌ده تانیتدیریلیب سونا چاتمیر. اونلاری بیز اثرین بوتؤلویونده تانییب قورتارا بیلیریک. یعنی #کلاسیک #رومانچی‌لیقدا اولدوغو کیمی، اوبرازلاری بیر پاراگراف ایچینده، ظاهیری گؤرونوشو و داخیلی خاراکتئرینی تانیتدیرمیر. یازیچی حتتا بعضن بیر کاراکتئری رومانا بند ائتمک اوچون، اونو رومان گئدیشاتی ایله اویغونلاشدیرماق اوچون، اونو سوژئت‌له تانیتدیریر. (بونلارین هامیسینا اؤرنک‌لر وار ساده‌جه بیر اؤرنک دئییرم). نرگیزین آتاسینی، سلیمان ایله فیکیرداش اولماسینی گؤسترمک اوچون ساده‌جه دئمیر کی «اونون آتاسی سیاسی آدام ایدی». یا «سیاسی خبرلره قولاق آسیردی». اونو بئله‌جه نرگیزین آناسی (یعنی اؤز خانیمی‌نین دیلی ایله) سوژئت واسیطه‌سی ایله تانیتدیریر: «ده‌ده ائوینده ده قره‌بخت، ار ائوینده ده... خاخین اری گئدیب بازاردا اؤزونو اودا کؤزه ویریر بلکه بئش شاهی چوخ قازانسین، بیزیمکی‌ ده گون اورتییه‌جان یاتیر، ایکیندی اولمامیش دا تپیلیر رادیونون دیبینه. بیر گون بو «پیک ایران»نین بلاسینی چحمه‌سخ منه نه دیسن، دئه! بو خط بو نیشان» (ص 128). بو حالدا یازیچی بیر تیرله ایکی نیشان آلیر. هم نرگیزین آتا آناسینی، هم ده اونلارین هانسی دوشونجه‌یه صاحیب اولمالارینی آچیقلاییر. بونون ان بدیعی مقامینی اثرین ایلک ایکی صفحه‌سینده گؤروروک. بورادا #فضا، #اوبرازلار، #تحکیه تئکنیکالارینی بیر بیرینه جالاشدیرراراق نمونه‌وی بیر تحکیه باجاریغی یارادیر. کیچیک بیر جومله‌نی آچیقلاییرام:
«نیلفر اونون [=نرگیزین] شسلی‌-‌بسلی قامتینه، دوروشوغونا باخدیقدا جوانلیغینی اؤزله‌ییر» (ص 6).
جومله‌نین ایفاده اوسلوبوندان معنا چئشیدلییی یاراتماق، یازیچی‌نین ایکی باشلی تئکنیک اوصولوندان استفاده باجاریغینی گؤستریر. بیرینجییسی جومله ساللاق و اؤلو‌وای حالدا اؤزونو گؤسترمیر. باشقا سؤزله جومله‌نین ایچینده اولان معنا و یا ایفاده حذفی، اونون گؤوده‌سینی محکم‌لندیریر. ایکینجیسی، بیرینجیدن آسیلی اولاراق بیر اوخلا ایکی هدفی توشلاییر. جومله‌ده هم نیلفری هم ده ساحیل کناریندا دوران قادی‌نین ظاهیری گؤرونوشونو تانیتدیریر. داها دوغروسو بونونلا اونو اوخوجویا تانیتدیریر. همی ده درحال اؤزونون موقعیتینی، اؤزونون ظاهیری گؤرونوشونو، باشقا سؤزله اؤزونون یاشلی بیر قادین اولماسینی و قارشیسیندا دوران قادی‌نین ایسه گنج اولماسینی اوخوجویا تانیتدیریر. اوخوجو کیچیک بیر جومله‌ده ایکی اوبرازین ظاهیری گؤرونوشونو مقایسه ائده‌رک اونلار حاقدا معلومات کسب ائدیر.
بو کیچیک یازیدا ساده‌جه کیچیک مقاملارا توخوندوم. بونلاری و باشقا #بدیعی_نثر_تئکنیک‌لرینی، اونون اثرلرینده نمونه‌لرله ده آچیقلاماق اولار.


#موغان _ ۱۳۹۹/۳/۱۱

https://telegram.me/dusharge