⚡️ «سرسر» یعنی «رۊها، قسمتهای رۊیی»
در گیلکی بعضی از تکرارهای اسم ؤ صفت مفهۊم جمع را می‌رساند.
چند مثال:

- سر' خؤجیرخؤجیر بار بنئه بۊن‌بۊن همه بپیسئه.
(بالا میوه‌های خۊب گذاشته قسمتهای زیری همه‌ش پۊسیده)

- یلاق‌یلاق هنده ای رسم دره.
(تۊی مناطق ییلاقی هنۊز این رسم وجۊد داره)

- اۊنجه ره ویننی سنگ‌سنگ جر بمۊئه؟
(اۊنجا رؤ میبینی سنگا پایین اۊمدن؟)
#dastur
@gilaki_learning

نمودِ فعل (aspect)

فعلی که در جمله به کار می‌‌رود حاویِ اطلاعاتِ مختلفی است. مثلاً شناسۀ فعل در مورد شخص و شمارِ فاعلِ آن فعل به ما اطلاع می‌دهد. زمانِ وقوعِ فعل نیز در تصریفِ آن بازنمایی می‌شود؛ اینکه فعل در گذشته روی داده یا در حال یا آینده روی می‌دهد.

علاوه بر زمانِ رویدادِ فعل، صرف‌های مختلفِ فعل می‌تواند دربرگیرندۀ اطلاعاتی دربارۀ نحوۀ وقوعِ فعل در گسترۀ زمان یا بیانگرِ روایتِ خاصِ گوینده از نحوۀ وقوع فعل نیز باشد: آیا از یک بار وقوعِ فعل حرف می‌زنیم یا از تکرارِ وقوعِ فعل. آیا به وقوعِ کاملِ فعل اشاره داریم یا به تداوم یا جریانِ وقوعِ فعل. مقولۀ دستوری‌ای را که بیانگرِ چنین اطلاعاتی است نمودِ فعل می‌نامند. در انگلیسی grammatical aspect.

نمودِ کامل و ناقص دو نمود اند که زبانها معمولاً تمایز آنها را در تصریفِ فعل بازنمایی می‌کنند.
وقتی از یک بار وقوعِ فعل حرف می‌زنیم یا از وقوع کاملِ فعل می‌گوییم نمودِ فعل کامل است. perfective aspect.
وقتی از تکرارِ وقوعِ فعل و یا تداومِ وقوع فعل حرف می‌زنیم نمود فعل ناقص است. imperfective aspect.

در گیلکی پیشوندِ تصریفیِ بـ نشانگرِ نمودِ کاملِ فعل در زمانِ گذشته است. و نبودِ این پیشوند نمودِ ناقصِ فعل را می‌رساند. (البته در برخی گویش‌ها نمودهای مختلفِ فعل گاه در شناسه‌ها نیز خود را نشان می‌دهد).

۱. علی ساعت ۲ چاشت بؤخؤرد. (نمود کامل: حضورِ بـ)
۲. علی همیشک ساعت ۲ چاشت خؤرد. (نمود ناقص: غیابِ بـ)

بر گیلکی‌زبانان آشکار است که جملۀ اول دالِ بر یک رویدادِ مشخصِ فعلِ خوردن در گذشته است و جملۀ دوم تکرارِ این فعل را در گذشته نشان می‌دهد.

برخلافِ گیلکی، زبان فارسی برای نمودِ ناقص نشانه دارد: پیشوندِ می- و نمودِ کامل را با نبودِ این پیشوند می‌رساند.
بنابراین جمله‌های اول و دوم به فارسی این گونه خواهد بود:

۱. علی ساعت ۲ نهار خورد. (نمود کامل)
۲. علی همیشه ساعت ۲ نهار می‌خورد. (نمود ناقص)
#dastur
@gilakilearning

نمودِ کامل و فعل‌های وضعیتِ قرارگیری انسان

پیشتر در توصیفِ صفتِ مفعولی (وجهِ وصفیِ گذشته) در گیلکی که معادلِ past participle در انگلیسی است الگوی کلیِ «بـ + بنِ ماضی + ه» را به دست دادیم. اما دیدیم در فعل‌هایی که دلالت بر وضعیتِ قرارگیریِ بدنِ انسان دارد، بر خلافِ سایرِ فعل‌ها همیشه پیشوندِ بـ را بر سرِ صفتِ مفعولی نمی‌بینیم. اما سبب چیست؟

همان طور که در معرفیِ مفهومِ «نمود» گفتیم در گیلکی پیشوندِ بـ مفهومِ نمودِ کامل را به فعل می‌دهد. یعنی وقتی که به وقوعِ فعل به شکلِ رخدادی کامل ارجاع می‌دهیم و اشاره به تداوم یا تکرارِ فعل نداریم، بر سرِ بنِ ماضی پیشوندِ بـ می‌آوریم.

ساعت ۲ چاشت بؤخؤردم.
من ساعت ۲ د می چاشت' بؤخؤرده بۊم.

اما در فعل‌هایی نظیرِ خؤتن، نیشتن، هیسأن، نئأن، کتن گاهی از وضعیتِ ایستایی حرف می‌زنیم که در بازه‌ای از زمان تداوم داشته است.

مۊ صندلی سر نیشته بۊم، علی زمی سر.
اۊ ساعت من خؤته بۊم.
مۊ دیروز خؤنه هیسأ بۊم.
تۊ خؤ همیشک خؤنه کتی.

همان طور که می‌بینید در این موارد بر سرِ صفت‌مفعولی پیشوندِ بـ نیامده: نیشته، خؤته، هیسأ، کته. چراکه در این جمله‌ها به کامل‌شدنِ فعل اشاره نداریم و به تداومِ وضعیت اشاره داریم.

اما همین فعل‌ها را می‌توان در معنای تغییرِ وضعیت و نه تداومِ وضعیت به کار گرفت و در آن صورت است که بر سرِ آنها بـ می‌آوریم.

ای نفر ویریشت، من بینیشتم.
مۊ د بؤخؤتم. شب خؤش.
خیلی اصرار بؤگۊدن، مرن بئسأم.
#dastur
@gilaki_learning

⚡️در جملات اینچنینی که در فارسی با عبارت "از وقتی که" شروع می‌شن در گیلکی می‌توان از قید تلأ (تاحالا) استفاده کرد.

فارسی: از وقتی کرونا اومده، همدیگرو ندیدیم.
گیلکی: کرۊنا بۊمأ تلأ، کسنه ندئیم.

ف: از وقتی زن گرفته، اینورا نیومده
گ: زن بؤبۊرده تلأ، ایرأ نۊمئه

ف: از وقتی این خبرو شنیدم، شبها خوابم نمیبره
گ: ای خبر ٚ بیشتؤوسه تلأ، شؤوان مره خاو نگیرنه
#dastur
@gilaki_learning

فعل‌های آمده در مطلبِ ریپلای شده فعل‌های وجهی هستند. به انگلیسی modal verbs.
تۊنسن، شأسن، وأسن، خأسن، یأرسن

در برخی گویش‌های گیلکی این فعل‌ها صورتِ مضارعِ التزامیِ ویژه‌ای دارد:

بن ماضی + ه + صورتی التزامی از فعل بودن.

صرفِ سوم شخصِ این فعل‌ها بدین شکل است:

تۊنسه بۊ
شأسه بۊ
وأسه بۊ
خأسه بۊ
یأرسه بۊ

مثال:
أخر تۊنسه بۊم، تره کمک کۊنم. (اگر بتوانم، کمکت می‌کنم.)
أخر خؤرده شأسه بۊ، خؤریم. (اگر بشود خورد، می‌خوریم.)
هر جا وأسه بی، شئه تۊنی. (هر جا دلت بخواهد، می‌توانی بروی.)
هر کار خأسه بی، مۊ تره کۊنم. (هر کار بخواهی، برایت می‌کنم.)
أخر یأرسه بۊم، هأم. (اگر جرأت کنم، می‌آیم.)

نکته:
در این گویش‌ها، فعلِ داشتن هم چنین صرفی دارد.
أخر داشته بۊن، تره هگیرم. (أخر بدارن، تره هگیرم: اگر داشته باشند، برایت می‌گیرم.)

#dastur
@gilaki_learning

⚡️ یکی دیگه از کاربردهای فعل هیسأن در جملات استمراری هستش. به مثالهای زیر دقت کنید.

🔵 وچه‌أن خؤره هیسأن بازی کۊنن
(بچه‌ها برای خودشون هستن بازی می‌کنن!)

🔵 ماتۊر خراوابئه هیسأن چاگۊده درن
(موتور خراب شده هستن دارن درست می‌کنن)

🔵 پئر هیسئه برنجه بئه دره
(پدر هست داره برنجو می‌بُره)

🔵 علی هیسأبؤ پرونده‌أنه رچأگیته دؤبؤ
(علی بود داشت به پرونده‌ها نظم می‌داد)
#dastur
@gilaki_learning

⚡️ اگه جملات فارسی شبیه «من جنگل بودم» یا «من مازندران هستم»، به صورت تحت‌اللفظی به گیلکی گفته شود، در گیلکی اینطؤر فهم می شود که «من مشخصات و ویژگی‌های آن مکان را دارم/ داشتم»، «من شبیه مکان گفته شده هستم/بۊدم». یعنی:

🔵 مۊ دامان بؤم: من مشخصات جنگل را داشتم، من شبیه جنگل بۊدم (صنعت ادبی)
🔵 من مازرۊن هسمه: من مشخصات مازندران را دارم، من شبیه مازندرانم (صنعت ادبی)

💡 نؤآمۊزان زبان گیلکی بايد دقت داشته باشند که با قیاس فارسی اشتباهاً به جای افعال «دبین/دوین/دیین/دبؤن» یا «ایسأ بئؤن/هیسأ بئؤن» از فعل «بئؤن/بین» به صۊرت نابجا استفاده نکنند.
🔵 مۊ دامان دبؤم: من در جنگل حضۊر داشتم.
🔵 من مازرۊن درمه: من در مازندران حضۊر دارم.
#dastur
@gilaki_learning

⚡️ ساختار این دو جمله در فارسی دری و گیلکی یکی است:

دری: چگونه سفر کرده می‌توانیم؟
گیلکی: چۊته سفر گۊده تۊنیم؟

همانطور که پیشتر نیز گفته بودیم، ساختار جمله‌بندی در زبان گیلکی متفاوت است. هدف ما از ترجمه‌های مستقیم از گیلکی به فارسی در کانال هم آشنایی بیشتر شما با نحوه ساخت جمله در زبان گیلکی است.
#dastur
@gilaki_learning

⚡️ جمله «یته ویسکین بگیری بۊرمه اکئه» به فارسی می‌شود «یه نیشگۊن بگیری به گریه می‌افتد».

💡 اگر بخواهیم درصد احتمال جواب شرط رؤ بیشتر کنیم و بگۊییم براساس تجربه نتیجه گفته شده حتما حاصل خواهد شد می‌توانیم فعل آخر جمله را ماضی بگۊییم.
یعنی جمله مذکۊر با قطعیت می‌شود:
«یته ویسکین بگیری بۊرمه اکتئه».
(تحت اللفظی: یک نیشگۊن بگیری به گریه افتاده.. یعنی حتما به گریه می‌افتد/ فعل ماضی است ولی برای زمان آینده و در صورت برۊز شرط ذکر شده اتفاق خواهد افتاد)

- دؤ مثال دیگر:
🔵 این' یته دس بزني بمۊردئه‌یأ.
🔵 شؤو لؤنه دنکۊنی شائال بؤخؤردئه.

💡 اگر فعل اول را هم ماضی بگۊییم اینطؤر فهمیده می‌شود که بین شرط ؤ جواب شرط فاصله زمانی کمی وجۊد دارد و فعل جواب شرط بلافاصله واقع خواهد شد. به این صۊرت:

🔵 یته ویسکين بگيتی بۊرمه اکتئه.
🔵 این' یته دس بزئی بۊمۊردئه‌يأ.
🔵 شؤو لؤنه دنگۊدی شائال بؤخؤردئه.
(فعل اول ماضی ساده فعل دوم ماضی نقلی، مفهۊم آینده یا بیان یک قاعده کلی)
#dastur
@gilaki_learning