⚡️ای تاتایی' خانم اسدی امره برسأن.
راسین «پۋشئه» هیسه یؤ اۊنی که چپ دره «گاوگۊرؤنئه» یا «گاگؤر» هیسه.
هردۊته' بهار ٚسر دار ٚشت اجی چاکۊنن؛ اولی شۋش ٚدۊرۊستهٓ‌ پۊس هیسه یؤ دومی دار ٚفیپچانئه پۊس.
@gilaki_learning

خانم فتح‌اللهي تؤضیح

⚡️ گیلکی مئن "همبأره" یا "همبأرئه" یعنی یواش
همبأره همبأره : یواش یواش

مثال:
🔵 همبأرئه بۊمأ می ور
(یواشکی اۊمد پیش من)
@gilaki_learning

⚡️تصویر بالا از کتاب In Afghanistan's shadow نوشته selig s harrison است. در این کتاب از قؤل عباسعلی خلعتبری وزیر خارجه ایران در دؤره پهلوی -که به اشتباه محمۊد خلعتبری نامیده شده- نقل شده سیاست حکۊمت برای بلۊچها «ضعیف»، «نامتحد» و «عقبمانده» نگه‌داشتن این خلق عزیز است.
💡یکی از حربه‌های تمامیت‌خواهان ایجاد شکاف ؤ اختلاف میان طوایف مختلف خلقهاست. دؤلت-ملتها برای منافع خؤد سعی می‌کنند زمینه‌های بالقوه اختلاف میان خلقها را شناخته، آنها را بالفعل کرده و به انحای مختلف اتنیکها را غیرمتحد و ضعیف کنند.
(🙏 مهدی پرکۊهی)
#racism
@gilaki_learning

کنزالاسرار ٚدل که اۊنی شعران امیر پازواری' منسۊب هیسه ای شعر دره:

ته واسره که زرد ؤ ضعیف ؤ زارمه
ته واسره نه‌نه که من ویمارمه
ته واسره که بئیمه دار چینی
اون دارچینی که تازه دار به‌چینی

💡تا اۊیه که امی دس برسئه گیلکی متۊن ٚدل ناخۊش یا نخار ایته ترتیب ٚهمرا بۊمئه:

-غربی: ویمار
-مرکزی: ایمارین
-شرقی: ویمار

💡شامرزا گۊیش ٚدل هی ایسه ان «ویمار» ایستفاده بۊن
(🙏 کۊرؤش، خانم اسدی)
@gilaki_learning

⚡️ویمار ؤ ایمارین ٚبۊنه.
@gilaki_learning

⚡️ مارستان عربی که دخیل از زبانهای ایرانی و به معنی بیمارستان است در متۊن قدیمی گیلکی به «ویمارخانه» ترجمه شده است.
@gilaki_learning

⚡️ یه دؤنه دستۊری نۊکته:
ای مۊکالمه' بئینین.

- اۊنه نیأر. اۊن ٚ کۊمباین خرابه. غۊشه زنه.
+ نأ، اۊنه هورده دننم.
× شۊمۊ کی دسگا گۊنین خرابه؟
- نادری.

«نادری» ایندر یعنی «نادر ٚ شی»
ایجۊر مؤقع‌أن که مالکیت ٚ گب هیسه «-ی» أگر یته اسمه دچکه «شی» مفهۊمه رسأنه.

یک د مثال:
- أمی باغ ٚ مئن سایه‌چمه واش درنیأنه.
- شیمی کمی باغ!؟
- جیرباغی.

(جیرباغی : جیرباغ ٚ شی)
#dastur
@gilaki_learning

تاوأدان؛ فعل مرکب یا پیشوندی؟

در گویش‌های غرب گیلانی زبان گیلکی فعل تاوأدان در معنای پرتاب کردن، انداختن به کار می‌رود که در گویش‌های شرق گیلانی عمدتا به شکل تؤدن و در بعضی مناطق از حومه‌ی لاهیجان به شکل تؤغدن مورد استفاده است.
صورت نفی ؤ نهی این فعل در صرف‌های مختلف رفتاری شبیه به افعال پیشوندی دارد؛ بدین معنا که نونِ منفی‌ساز بین پیشوند و ماده‌ی فعلی ظاهر می‌شود.

مصدر | امر | نهی
دؤکۊدن | دؤکۊن | دؤنکۊن
تاوأدان | تاوأد | تانوأد

عمده‌ی پژوهشگران نیز گویا باتوجه به این صرف‌های منفی، تاوأدان را پیشوندی و جز‌ ٕ «تا، تؤ» را پیشوند فعلی در نظر گرفته‌اند. کریستین‌سن در بررسی پیشوندهای مصدری گویش رشت «تا» را صورت تازه‌ای از پیشوند فعلی «د» دانسته و پیرو همین فرض جانی چیونگ در فرهنگ ریشه‌شناسی افعال ایرانی H2uenH* هنداروپایی اولیه را ریشه‌ی مفروض جز فعلی «وأد» درنظر گرفته‌است. گروه قلیلی هم این فعل را به علت تناظر با فعل «تاب دادن» مرکب می‌دانند و با اکتفا به همین شباهت از بحث بیشتر خودداری کرده‌اند. دراین نوشته‌ی کوتاه سعی دارم بگویم که چرا ادله‌ی گروه اول سست و ناکافی‌ست و مباحث بیشتری را پیرامون فرض گروه دوم و در تائید آن مطرح کنم.

همانطور که گفته شد بسیاری تا را صورت تازه‌ای از پیشوند فعلی د درنظر گرفته‌اند. می‌دانیم که واج‌های د و ت هردو همخوان‌های انسدادی و لثوی‌اند و تفاوت‌شان در واکداری/بیواکی است و ازاین رو این ابدال کاملا ممکن است. منتها در میان آنچه که از گویش‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته موردی از تبدیل پیشوند فعلی د به تا یافته‌نشده و این فرض را داده‌های زبانی پشتیبانی نمی‌کند. مسئله‌ی دیگر بحث اشتقاق است. معمولا از اکثر افعال گیلکی می‌توان چندین مشتق را در گویش‌های مختلف یافت و این امر درمورد ماده‌ی فعلی «وأد» -درصورت پذیرفتن فرض اشتقاقی بودن تاوأدان- صدق نمی‌کند.
بیش از این‌ها در جستجوی افعال مشابه میتوان نگاهی به زبان‌های هم‌خانواده‌ی گیلکی کرد که ازقضا در تالشی جنوبی؛ از نزدیک‌ترین زبان‌ها به گیلکی، فعل «تاوآدۊئن» درست در همین معنا کاربرد دارد. نگاهی به شیوه‌ی تحلیل این فعل توسط گویشوران تالشی راه‌گشا است. به صرف‌های زیر دقت کنید:

تاو ماده: نینداز
تاوآدۊمه: انداختم
تاو نادۊمه: نینداختم

این فعل در تالشی؛ برخلاف گیلکی، در جایگاه یک فعل مرکب صرف می‌شود. یعنی درصورت پیشوندی بودن این فعل می‌بایست شاهد صرف‌های «تامواده ؤ تانوادۊمه» می‌بودیم که چنین نیست و همین امر در کنار مشابهت معنایی و ظاهری فعل‌یار (جز اسمی فعل مرکب: تاو) با «پرتاب» و «تاب دادن» این احتمال را تقویت می‌کند. همچنین صرف‌های فومناتی و تناظر همکرد این فعل (جز فعلی فعل مرکب: دان) با تصریف‌ فعل دان در همان گویش بر این احتمال صحه می‌گذارد. صرف‌های مضارع اخباری و ماضی ساده‌ی این دو فعل را ببینید:

مضارع اخباری:
تاوأدخمه/دخمه، تاوأدخيمه/دخيمه
تاوأدخيه/دخيه، تاوأدخيده/دخيده
تاوأدخه/دخه، تاوأدخده/دخده

ماضی ساده:
تاوأدأمه/بدأمه، تاوأديمه/بديمه
تاوأديشه/بديشه، تاوأديده/بديده
تاوأدأ/بدأ، تاوأدده/بدده

این مسیر متفاوت پیموده شده در گیلکی؛ یعنی پیشوندی صرف شدن یک فعل مرکب، را می‌توان با فرآیند «بازتحلیل» توضیح داد. در جریان بازتحلیل واژگان بی‌تاریخ می‌شوند؛ بدین معنا که گویشوران از ساخت اولیه و تاریخی واژه گذر کرده و ساخت ثانویه‌ی متفاوتی برای آن قائل خواهند شد. در ساخت تازه و ثانویه اجزا‌ی معنادار می‌توانند شکافته‌شوند و به عنوان سازه‌ی مستقل یا عضوی از سازه‌ی دیگر تلقی شوند. مثال ملموس این فرآیند واژه‌ی ترکی‌الاصل «دوقلو» است که از مصدر دؤقماخ و پسوند لو ساخته شده و بعد از ورود به فارسی هجای اول آن(دو) توسط گویشور فارسی به علت شباهت صوری با عدد ۲ یکسان پنداشته‌شده‌است. این واژه بعد از بازتحلیل ساخت ثانویه‌ی متفاوتی از اصل تاریخی به خود گرفته و بعد از قیاس در ترکیبات تازه‌ی «سه‌قلو،چهارقلو و...» حضور پیدا کرده‌است.

۱.ساخت اولیه و تاریخی «دوقلو» در ترکی:
دوقـ (از مصدر دوقماخ) + لو
🔽
۲.ورود به فارسی و شکل‌گیری ساخت تازه‌ و ثانویه بعد از بازتحلیل:
دو + قلو
🔽
۳.قیاس و واژه‌سازی:
سه قلو، چهارقلو

همچنین در پیشوندی بازتحلیل شدن این فعل نمی‌توان از نقش اقتصاد زبانی و تمایل زبانوران به ایجاز و اختصار گذشت.

تا.وأ.نـ.د.خـ.مه(۶ هجا) صرف مرکب
تانـ.وأ.د.خـ.مه (۵ هجا) صرف پیشوندی

کوتاه سخن این که «تاوأدان» و شکل‌گیری ساخت ثانویه‌ی پیشوندی‌اش را می‌توان نمونه‌ای از فرآیند بازتحلیل صرفی در گیلکی شمرد. فرآیندی که احتمالا در تصریف افعال دیگر مانند چأکۊدن و جۊکۊدن نیز نقش داشته‌است.

(مائده، فرهنگ)
#vaje_shenasi

@gilaki_learning

⚡️چندته مثال تِلأ (تاحالا) کاربؤرد ٚ جی جۊمله مئن:

🔵 اۊ شؤو تلأ د می همرأ گب نزئه (از اۊن شب دیگه با من حرف نزده)
🔵 تۊ هۊ اول تلأ‌ هچی گۊتی هنم (تؤ از همۊن اول الکی میگفتی میام)
🔵 اۊ رۊز تلأ هلأ باران نۊمئه (از اۊن رۊز دیگه هنۊز بارۊن نیۊمده)
🔵 کئن تلأ مأره نئدی؟ (از کِی مادرو ندیدی؟)
🔵 کرۊنا بۊمأ تلأ مأره ندئم (از وقتی کرؤنا اۊمده مادرو ندیدم)

@gilaki_learning

💫ریپلای بؤگۊده مثل ٚقصرانی ورژن.
#masalan
@gilaki_learning

⚡️ هیجۊر گیلکی مئن «تایسه/تاسه/تاسا» دأریم گه یعنی تا حالا، تا الان

مثال:
🔵 مۊ تایسه ایته‌چی ندئه بؤم.
/Mu tāisǝ ite-chi nǝde bom./
ف: من تا حالا چیزی شبیه به این ندیده بۊدم.

🔵 تایسه گه برق نیشئه.
/Tāisǝ gǝ barq niše./
ف: تا الان که برق نرفته.

@gilaki_learning

⚡️ گیلکی دل یته «چی بؤ» دأریم که فارسی مئن ٚ «چطؤر مگه» معادل هیسه. جیری مۊکالمه' بئینین.

- ألؤ، میلاد خؤنه هیسأی؟
- چی بؤ؟
- بیه والیبال زمین... وچه‌أن همه هیسأن
- Alo, Milād xonǝ hisay?
- či bo?
- biyǝ vālibāl zǝmin. Vačan hamǝ hisan.

ایندر «چی بؤ» یعنی چطؤر مگه!
@gilaki_learnning

⚡️ کانال یوتیوبی آمۊزش زبان گیلکی
👇👇👇
https://youtube.com/channel/UCCtCvltr4pSysgGZPBvIbhA

با سابسکرایب کردن، کامنت گذاشتن و لایکِ ویدئو از ما در یوتیوب حمایت کنید.

⚡️ «خیال دکتن | xial dǝkǝtǝn»
ای ترکیبی فعل گیلکی مئن یعنی رسیدگی گۊدن، مراقبت گۊدن


مثال:
🔵 شیمی مأرئه پیرابئه. اۊنه خیال دکین.
/Šimi mar pir'abe. Un-ǝ xial dǝkin./
ف: مادرتۊن پیر شده. بهش رسیدگی کنید.
#tarkibi_felan
@gilaki_learning

⚡️ «بد هیسأن | bǝd hisan»
این اصطلاح دو معنی می‌تونه بده:
۱- از نظر مالی در شرایط خوبی نبودن
۲- از نظر سلامت وضعیت خوبی نداشتن

🔰 مثال در جمله:
- همه پۊل بنأن علئه ننئه
+ اۊن‌ نخأنه... اۊن یه چندگا هیسه بد هیسئه.
ف:
- همه پول گذاشتن علی نذاشته
- اون نیاز نیست... اون یه مدته تو شرایط مالیِ خوبی نیست.

🔵 پریزؤنه‌أن بشئه بیم اۊن ٚ عیادت... خیلی بد هیسأبؤ.
ف: چندروز پیش رفته بۊدیم عیادتش... تو شرایط بدی بۊد.

#estelahan
@gilaki_learning