گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #یکم ):
انواع دبیره‌هایی که در ایران باستان از آنها بهره میبردند، بر این پایه‌اند:
۱)دبیره‌ی #میخی_پارسی
۲)دبیره‌ی #سومری
۳)دبیره‌ی #اکدی
۴)دبیره‌ی #ایلامی
۵)دبیره‌ی #آرامی
۶)دبیره‌ی #پهلوی
۷)دبیره‌ی #اوستایی
۸)دبیره‌ی #مانوی
۹)دبیره‌ی #سغدی
۱۰)دبیره‌ی #برهمایی
از میان این‌ها،دبیره(خط)های میخی پارسی،پهلوی،اوستایی،آرامی و مانوی ؛فراگیرتر و پرکاربردتر بودند که در نبشته‌های سپسین به آن میپردازیم
@farzandan_parsi
انواع دبیره‌هایی که در ایران باستان از آنها بهره میبردند، بر این پایه‌اند:
۱)دبیره‌ی #میخی_پارسی
۲)دبیره‌ی #سومری
۳)دبیره‌ی #اکدی
۴)دبیره‌ی #ایلامی
۵)دبیره‌ی #آرامی
۶)دبیره‌ی #پهلوی
۷)دبیره‌ی #اوستایی
۸)دبیره‌ی #مانوی
۹)دبیره‌ی #سغدی
۱۰)دبیره‌ی #برهمایی
از میان این‌ها،دبیره(خط)های میخی پارسی،پهلوی،اوستایی،آرامی و مانوی ؛فراگیرتر و پرکاربردتر بودند که در نبشته‌های سپسین به آن میپردازیم
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #دوم ):
دبیره‌ی #میخی_پارسی (1) :
دبیرهٔ میخی #هخامنشی دبیره‌ای میخی است که آن دسته از سنگ‌نبشته‌های هخامنشی را که به پارسی باستان است به آن نوشته‌اند.
این سنگ‌نبشته‌ها در #تخت_جمشید ( #ارگ_پارسه )، دشت #مرغاب ، #بیستون ، #الوند ، #شوش ، و آسیای‌کوچک به فرمان شاهان هخامنشی، به ویژه #داریوش بزرگ و #خشایارشا کنده شده‌اند.
گروهی این دبیره را نخستین دبیره‌ای می‌دانند که با توجه به دیگر دبیره‌ها نوآوری شده‌است و می‌گویند که برآیند دگرش دبیره‌های دیگر نبوده‌است.
دبیره میخی هخامنشی به گمان بسیار به دستور داریوش بزرگ ساخته‌شده‌است. هرچند سنگ‌نبشته‌هایی از شاهان بومی هخامنشی (نیاکان داریوش) چون #آریارمنه و #ارشام و نبشته‌ای کوتاه از به #کورش یافت شده‌اند. اما باستانشناسان باور دارند که این نبشته‌ها همه پس از شاهنشاهی داریوش بزرگ نوشته شده‌اند.
با این همه،گروهی از دانشمندان این دبیره را گونه‌ای وام‌گیری از دبیره‌های همسایگان #ایرانی می‌دانند؛ با این گواه که گویا مانند دیگر دبیره‌های میخی، از نشانه‌های میخ‌مانند ستونی، کرانی(افقی) و زاویه‌دار ساخته شده‌است.
باید توجه است
ت که تنها یک واج این دبیره با دیگر دبیره‌های میخی یکسان است، که شدنی بودن چنین همسانی نیز شگفت نیست. اما با نگاهی باریک‌بینانه‌تر به ساختار بیرونی و درونی این دبیره آشکار میشود که ویژگی‌های نوآورانه‌ی آن بیشتر از ویژگی‌های فراسِتانی(اقتباسی) است
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #میخی_پارسی (1) :
دبیرهٔ میخی #هخامنشی دبیره‌ای میخی است که آن دسته از سنگ‌نبشته‌های هخامنشی را که به پارسی باستان است به آن نوشته‌اند.
این سنگ‌نبشته‌ها در #تخت_جمشید ( #ارگ_پارسه )، دشت #مرغاب ، #بیستون ، #الوند ، #شوش ، و آسیای‌کوچک به فرمان شاهان هخامنشی، به ویژه #داریوش بزرگ و #خشایارشا کنده شده‌اند.
گروهی این دبیره را نخستین دبیره‌ای می‌دانند که با توجه به دیگر دبیره‌ها نوآوری شده‌است و می‌گویند که برآیند دگرش دبیره‌های دیگر نبوده‌است.
دبیره میخی هخامنشی به گمان بسیار به دستور داریوش بزرگ ساخته‌شده‌است. هرچند سنگ‌نبشته‌هایی از شاهان بومی هخامنشی (نیاکان داریوش) چون #آریارمنه و #ارشام و نبشته‌ای کوتاه از به #کورش یافت شده‌اند. اما باستانشناسان باور دارند که این نبشته‌ها همه پس از شاهنشاهی داریوش بزرگ نوشته شده‌اند.
با این همه،گروهی از دانشمندان این دبیره را گونه‌ای وام‌گیری از دبیره‌های همسایگان #ایرانی می‌دانند؛ با این گواه که گویا مانند دیگر دبیره‌های میخی، از نشانه‌های میخ‌مانند ستونی، کرانی(افقی) و زاویه‌دار ساخته شده‌است.
باید توجه است
ت که تنها یک واج این دبیره با دیگر دبیره‌های میخی یکسان است، که شدنی بودن چنین همسانی نیز شگفت نیست. اما با نگاهی باریک‌بینانه‌تر به ساختار بیرونی و درونی این دبیره آشکار میشود که ویژگی‌های نوآورانه‌ی آن بیشتر از ویژگی‌های فراسِتانی(اقتباسی) است
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #سوم ):
دبیره‌ی #میخی_پارسی (2):
دبیره #پارسی #باستان که از چپ به راست نوشته‌می‌شده، ۳۶ واج بنیادی ، ۷ یا ۸ اندیشه‌نگار، شماری نویسه‌ی شماره، و یک جداکننده‌ی واژگان دارد.
از ۳۶ واج بنیاد ، سه نویسه واکه، سیزده نویسه همخوان ناوابسته، و بیست نویسه همخوان‌هایی هستند که نمای آنها بسته به واکه‌ای که پس از آنها می‌آید دگرگون میشود.
اندیشه‌نگارهای این دبیره برای واژگان #شاه ، کشور ، خدا ،زمین، و #اهورامزدا به کار می‌روند.
گمان می‌رود که این اندیشه‌نگارها در روزگار #داریوش یکم نبودند و پس از او پدید آمده‌اند چراکه تنها در سنگ‌نبشته‌های #خشیارشا و جانشینانش به چشم میخورند.
شماره‌ها با بهره‌گیری از پنج گونه‌ی بنیادی برای یک، دو، ده، بیست، و صد ساخته می‌شوند.
دبیره میخی هخامنشی به شوند سادگی،نخستین گونه‌ی دبیره میخی بود که رمزگشایی شد.از میان شاهان #هخامنشی تنها کسی که پدرش شاه نبود داریوش است.
پس نخست واژه‌ی شاه از روی دوبارگی(تکرار) در بازه‌های کمابیش برابر (فلان شاه فرزند بهمان شاه فرزند...) انگاشته‌شد(حدس زده‌شد).
از روی این دو همانند نام داریوش خوانده شد و بهبنگرید
نمایه‌های یونانی و نام شاهان هخامنشی دیگر نویسه‌ها نیز رمزگشایی شدند.
#گروتفند آلمانی و #راولینسون بریتانیایی کمک فراوانی به این فرآیند کردند.
پژوهشگران و زبانشناسان با خواندن سنگ‌نبشته‌های میخی دریافتند که با زبانی که همگونی بسیار با #سانسکریت (زبان باستانی هند) و پارسی کنونی دارد،روبه‌رو هستند.
پ.ن:برای آگاهی از چگونگی نوشتن شمار‌ها در این دبیره،آموزه‌ی سوم آموزش دبیره‌ی میخی(فرسته‌ی ریپلی شده) را بنگرید
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #میخی_پارسی (2):
دبیره #پارسی #باستان که از چپ به راست نوشته‌می‌شده، ۳۶ واج بنیادی ، ۷ یا ۸ اندیشه‌نگار، شماری نویسه‌ی شماره، و یک جداکننده‌ی واژگان دارد.
از ۳۶ واج بنیاد ، سه نویسه واکه، سیزده نویسه همخوان ناوابسته، و بیست نویسه همخوان‌هایی هستند که نمای آنها بسته به واکه‌ای که پس از آنها می‌آید دگرگون میشود.
اندیشه‌نگارهای این دبیره برای واژگان #شاه ، کشور ، خدا ،زمین، و #اهورامزدا به کار می‌روند.
گمان می‌رود که این اندیشه‌نگارها در روزگار #داریوش یکم نبودند و پس از او پدید آمده‌اند چراکه تنها در سنگ‌نبشته‌های #خشیارشا و جانشینانش به چشم میخورند.
شماره‌ها با بهره‌گیری از پنج گونه‌ی بنیادی برای یک، دو، ده، بیست، و صد ساخته می‌شوند.
دبیره میخی هخامنشی به شوند سادگی،نخستین گونه‌ی دبیره میخی بود که رمزگشایی شد.از میان شاهان #هخامنشی تنها کسی که پدرش شاه نبود داریوش است.
پس نخست واژه‌ی شاه از روی دوبارگی(تکرار) در بازه‌های کمابیش برابر (فلان شاه فرزند بهمان شاه فرزند...) انگاشته‌شد(حدس زده‌شد).
از روی این دو همانند نام داریوش خوانده شد و بهبنگرید
نمایه‌های یونانی و نام شاهان هخامنشی دیگر نویسه‌ها نیز رمزگشایی شدند.
#گروتفند آلمانی و #راولینسون بریتانیایی کمک فراوانی به این فرآیند کردند.
پژوهشگران و زبانشناسان با خواندن سنگ‌نبشته‌های میخی دریافتند که با زبانی که همگونی بسیار با #سانسکریت (زبان باستانی هند) و پارسی کنونی دارد،روبه‌رو هستند.
پ.ن:برای آگاهی از چگونگی نوشتن شمار‌ها در این دبیره،آموزه‌ی سوم آموزش دبیره‌ی میخی(فرسته‌ی ریپلی شده) را بنگرید
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #چهارم ):
دبیره‌ی #میخی_پارسی (3):
در سال ۱۶۲۱م. دریانورد ایتالیایی به نام پیترو #دلاواله از سنگ‌نبشته‌های #تخت_جمشید (ارگ #پارسه ) چند نشان میخی نقاشی کرد و با خود به اروپا برد.
او پی‌برد که این دبیره باید از چپ به راست خوانده شود. #شاردن جهانگرد فرانسوی در سال ۱۶۷۴م. یکی از سنگ‌نبشته‌های #ایرانی را در کارنامه‌ی‌جهانگردی خود نگاشت و #کنت_کایلوس در ۱۷۶۲ م. نگاره‌ی گلدانی از مرمر را که بر روی خود نبشته‌هایی از سه دبیره میخی و یک دبیره #مصری داشت گسترش داد و زمینه را برای پژوهش باز کرد.
در سال ۱۷۶۵م. #کارس_تنس_نیبور دانمارکی رونوشتی از سنگ‌نبشته‌های پاسارگاد برداشت و آشکار کرد که دبیره‌های این سنگ‌نبشته‌ها از سه گونه است و ساده‌ترین آنها دارای از چهل‌ودو نشانه می‌باشد. دانشمند دانمارکی دیگری به نام #مونتر گونه‌ی دوم دبیره میخی را در سال ۱۸۰۲م. دبیره سیلابی یا هجایی خواند و گفت هر نشان آن نماینده یک هجاست و دبیره سوم نیز ایدئوگرامی است یعنی هر نشان نماینده یک مفهوم یا یک واژه است.
چندی پس آن،این دانشمند گفت در جاهایی که سنگ‌نبشته به سه گونه دبیره نوشته شده هر سه درباره‌ی یک چیزند و هرکدام از دبیره‌ها برای یک زبان است. به باور او دبیره نخست باید ازآن زبانی باشد که متن در آغاز به آن زبان نوشته شده و سپس آن را به دو زبان دیگر بازگردانی کرده‌اند. از آنجایی که زبان مردم #پارس و #هخامنشیان ، زبان پارسی بوده پس جای نخست را باید به زبان پارسی داد. پس از آن او بخواندن دبیره نخست که ساده‌تر بود پرداخت.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #میخی_پارسی (3):
در سال ۱۶۲۱م. دریانورد ایتالیایی به نام پیترو #دلاواله از سنگ‌نبشته‌های #تخت_جمشید (ارگ #پارسه ) چند نشان میخی نقاشی کرد و با خود به اروپا برد.
او پی‌برد که این دبیره باید از چپ به راست خوانده شود. #شاردن جهانگرد فرانسوی در سال ۱۶۷۴م. یکی از سنگ‌نبشته‌های #ایرانی را در کارنامه‌ی‌جهانگردی خود نگاشت و #کنت_کایلوس در ۱۷۶۲ م. نگاره‌ی گلدانی از مرمر را که بر روی خود نبشته‌هایی از سه دبیره میخی و یک دبیره #مصری داشت گسترش داد و زمینه را برای پژوهش باز کرد.
در سال ۱۷۶۵م. #کارس_تنس_نیبور دانمارکی رونوشتی از سنگ‌نبشته‌های پاسارگاد برداشت و آشکار کرد که دبیره‌های این سنگ‌نبشته‌ها از سه گونه است و ساده‌ترین آنها دارای از چهل‌ودو نشانه می‌باشد. دانشمند دانمارکی دیگری به نام #مونتر گونه‌ی دوم دبیره میخی را در سال ۱۸۰۲م. دبیره سیلابی یا هجایی خواند و گفت هر نشان آن نماینده یک هجاست و دبیره سوم نیز ایدئوگرامی است یعنی هر نشان نماینده یک مفهوم یا یک واژه است.
چندی پس آن،این دانشمند گفت در جاهایی که سنگ‌نبشته به سه گونه دبیره نوشته شده هر سه درباره‌ی یک چیزند و هرکدام از دبیره‌ها برای یک زبان است. به باور او دبیره نخست باید ازآن زبانی باشد که متن در آغاز به آن زبان نوشته شده و سپس آن را به دو زبان دیگر بازگردانی کرده‌اند. از آنجایی که زبان مردم #پارس و #هخامنشیان ، زبان پارسی بوده پس جای نخست را باید به زبان پارسی داد. پس از آن او بخواندن دبیره نخست که ساده‌تر بود پرداخت.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #پنجم ):
دبیره‌ی #میخی_پارسی (4):
پس از تلاش‌های فراوان دانشمندان، #راولین_سن توانست راز سنگ‌نبشته‌ی #بیستون #داریوش بزرگ را که با سه زبان نوشته شده بود ( #پارسی_باستان، #ایلامی ، #آشوری ) آشکار کند.
این شوندی شد تا واج‌های زبان پارسی باستان آشکار شود و پانصد واژه از این زبان به‌دست آید.
همه‌ی نشانه های دبیره میخی دوم نیز به کوشش راولین سن در سال ۱۸۵۵ م. آشکار شد و دانسته شد که زبان آن زبان ایلامی یا زبان #شوش نوین است
. پس از این به خواندن دبیره سوم پرداختند در اینجا کار با دشواری‌های بسیار همراه بود زیرا این دبیره کمتر از دو دبیره دیگر جا گرفته بود. #مونتر در سال ۱۸۰۲ م. گفت که شماری از نشانه‌های دبیره سوم همانند نشانه‌هایی است که بر آجرهای بابل نوشته شده و از خرابه‌های این شهر کهن به‌دست آمده‌است.
درپی یافته‌های #الیاردا و #ابتتا در نینوا آشکار گردید که دبیره سوم سنگ‌نبشته‌های #هخامنشی همان دبیره‌ی آشوری و #بابلی است .دیگر گمانی نماند که شاهان هخامنشی پس از زبان #پارسی باستان و زبان ایلامی به دبیره و زبان آشور و بابل توجه داشته و آن را به کار می‌برده‌اند. درپی کوشش صدوپنجاه ساله‌ی این پژوهندگان ما امروزه از هر روی از زبان و دبیره‌ی روزگار هخامنشیان آگاهیم.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #میخی_پارسی (4):
پس از تلاش‌های فراوان دانشمندان، #راولین_سن توانست راز سنگ‌نبشته‌ی #بیستون #داریوش بزرگ را که با سه زبان نوشته شده بود ( #پارسی_باستان، #ایلامی ، #آشوری ) آشکار کند.
این شوندی شد تا واج‌های زبان پارسی باستان آشکار شود و پانصد واژه از این زبان به‌دست آید.
همه‌ی نشانه های دبیره میخی دوم نیز به کوشش راولین سن در سال ۱۸۵۵ م. آشکار شد و دانسته شد که زبان آن زبان ایلامی یا زبان #شوش نوین است
. پس از این به خواندن دبیره سوم پرداختند در اینجا کار با دشواری‌های بسیار همراه بود زیرا این دبیره کمتر از دو دبیره دیگر جا گرفته بود. #مونتر در سال ۱۸۰۲ م. گفت که شماری از نشانه‌های دبیره سوم همانند نشانه‌هایی است که بر آجرهای بابل نوشته شده و از خرابه‌های این شهر کهن به‌دست آمده‌است.
درپی یافته‌های #الیاردا و #ابتتا در نینوا آشکار گردید که دبیره سوم سنگ‌نبشته‌های #هخامنشی همان دبیره‌ی آشوری و #بابلی است .دیگر گمانی نماند که شاهان هخامنشی پس از زبان #پارسی باستان و زبان ایلامی به دبیره و زبان آشور و بابل توجه داشته و آن را به کار می‌برده‌اند. درپی کوشش صدوپنجاه ساله‌ی این پژوهندگان ما امروزه از هر روی از زبان و دبیره‌ی روزگار هخامنشیان آگاهیم.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #ششم ):
دبیره‌ی #میخی_پارسی (5):
همانگونه که گفته شد سنگ‌نبشته‌ی #بیستون و بیشتر سنگ‌نبشته‌های #تخت_جمشید ( #پارسه ) به سه زبان #ایلامی ، #بابلی ( #اکدی ) و #پارسی باستان نوشته شده‌اند. از این رو پس از رمز گشایی دبیره میخی هخامنشی، دبیره بابلی و پس از آن دبیره ایلامی نیز رمز گشایی شدند.
باید دانست که لوح‌های گلی و سنگ‌نبشته‌های به این دو زبان چند هزار برابر نبشته‌های زبان پارسی باستانی است. افزون بر آن، این دو دبیره حتی در روزگار #هخامنشیان ،پیشینه‌ای چندهزار ساله داشتند. پس باید گفت دانش‌های نوین #آشور شناسی و #سومر شناسی و ایلام شناسی همه مدیون دبیره میخی #هخامنشی هستند.
روندی که از آن سخن گفته شد تا اندازه‌ای گویای ریشخندی تاریخی است. چون زبان و دبیره میخی هخامنشی تا سال‌ها در میان مردمان و تیره‌های گوناگون شناخته شده نبود.پادشاهان هخامنشی و مردم،بیش از نوآوری این دبیره، از دو دبیره‌ی دیگر که در بالا گفته شد بهره‌میبردند تا گروه بیشتری از مردمان سرزمین بزرگ ایران، توان خواندن نوشته‌های آنان را داشته باشند. اما همین دبیره گمنام انگیزه‌ای برای رمزگشایی دو دبیره نامور آن روزگار گردید.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #میخی_پارسی (5):
همانگونه که گفته شد سنگ‌نبشته‌ی #بیستون و بیشتر سنگ‌نبشته‌های #تخت_جمشید ( #پارسه ) به سه زبان #ایلامی ، #بابلی ( #اکدی ) و #پارسی باستان نوشته شده‌اند. از این رو پس از رمز گشایی دبیره میخی هخامنشی، دبیره بابلی و پس از آن دبیره ایلامی نیز رمز گشایی شدند.
باید دانست که لوح‌های گلی و سنگ‌نبشته‌های به این دو زبان چند هزار برابر نبشته‌های زبان پارسی باستانی است. افزون بر آن، این دو دبیره حتی در روزگار #هخامنشیان ،پیشینه‌ای چندهزار ساله داشتند. پس باید گفت دانش‌های نوین #آشور شناسی و #سومر شناسی و ایلام شناسی همه مدیون دبیره میخی #هخامنشی هستند.
روندی که از آن سخن گفته شد تا اندازه‌ای گویای ریشخندی تاریخی است. چون زبان و دبیره میخی هخامنشی تا سال‌ها در میان مردمان و تیره‌های گوناگون شناخته شده نبود.پادشاهان هخامنشی و مردم،بیش از نوآوری این دبیره، از دو دبیره‌ی دیگر که در بالا گفته شد بهره‌میبردند تا گروه بیشتری از مردمان سرزمین بزرگ ایران، توان خواندن نوشته‌های آنان را داشته باشند. اما همین دبیره گمنام انگیزه‌ای برای رمزگشایی دو دبیره نامور آن روزگار گردید.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #هفتم ):
دبیره‌ی #پهلوی (1):
دبیره پهلوی نام یک دسته‌ی فراگیر از دبیره هایی است که برای نوشتن زبان (های) #پارسی میانه و پهلوی #اشکانی ( #پارتی ) به کار می‌رفته‌اند. این دبیره‌ها از دبیره‌ی #مانوی وابستگی ندارند.
همه‌ی این دبیره‌ها ریشه‌ی همسان با دبیره‌ی #آرامی دارند و مانند آرامی از راست به چپ نوشته می‌شوند.
دبیره‌ی پهلوی ،دبیره‌ای پیچیده به شمار می‌رود و پیچیدگی شماری از گونه‌های آن مانند پهلوی نامهای، بیشتر از گونه‌های دیگر آن است.
در گونه‌های جدانویسی واج‌ها بیشترین پیچیدگی به‌شوند همسانی یک نویسه برای چندین واج است. در گونه‌ی پیوسته نیز افزون بر این گونه پیچیدگی‌ها، دشواری دیگری نیز پدیدار می‌گردد: پیوند چند واج به یکدیگر شوند همسانی گروهی از واج‌ها به واج دیگر میشود.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #پهلوی (1):
دبیره پهلوی نام یک دسته‌ی فراگیر از دبیره هایی است که برای نوشتن زبان (های) #پارسی میانه و پهلوی #اشکانی ( #پارتی ) به کار می‌رفته‌اند. این دبیره‌ها از دبیره‌ی #مانوی وابستگی ندارند.
همه‌ی این دبیره‌ها ریشه‌ی همسان با دبیره‌ی #آرامی دارند و مانند آرامی از راست به چپ نوشته می‌شوند.
دبیره‌ی پهلوی ،دبیره‌ای پیچیده به شمار می‌رود و پیچیدگی شماری از گونه‌های آن مانند پهلوی نامهای، بیشتر از گونه‌های دیگر آن است.
در گونه‌های جدانویسی واج‌ها بیشترین پیچیدگی به‌شوند همسانی یک نویسه برای چندین واج است. در گونه‌ی پیوسته نیز افزون بر این گونه پیچیدگی‌ها، دشواری دیگری نیز پدیدار می‌گردد: پیوند چند واج به یکدیگر شوند همسانی گروهی از واج‌ها به واج دیگر میشود.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #هشتم ):
دبیره‌ی #پهلوی (2):
دبیره‌های پهلوی را بیشتر به زیرشاخه‌های زیر بخش‌بندی می‌کنند:
۱)پهلوی #اشکانی که با آن زبان را #پارتی می‌نوشتند.این دبیره سنگ‌نبشته‌ای و گسسته است.
۲)پهلوی #ساسانی سنگ‌نبشته‌ای که سنگ‌نبشته‌های #پارسی میانه را با آن می‌نوشتند.
۳)پهلوی ساسانی پیوسته یا پهلوی نامهای که نسک‌های پارسی میانه را با آن نوشته اند.
۴)پهلوی #زبوری یا #مسیحی که برگردان کتاب مقدس به زبان پارسی میانه با آن نوشته شده است.
این دبیره‌ها گرچه بن و ریشه‌ای یکسان و همسانی‌هایی با یکدیگر دارند اما ناهمسانیشان به اندازه‌ای است که جداگانه از آنها یاد میشود.
واج‌های سنگ‌نبشته‌ای پارتی با پارسی میانه نیز ناهمگونی بسیار دارند.
هرچند خود واژه‌ی پهلوی برگرفته از پهلو است که خود گونه‌ای از واژه‌ی پرثوه (گونه‌ی باستانی واژه‌ی #پارت است) می‌باشد، اما به همه دبیره‌هایی که هم پارتی و هم پارسی میانه را با آنها نوشته‌اند، گفته میشود
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #پهلوی (2):
دبیره‌های پهلوی را بیشتر به زیرشاخه‌های زیر بخش‌بندی می‌کنند:
۱)پهلوی #اشکانی که با آن زبان را #پارتی می‌نوشتند.این دبیره سنگ‌نبشته‌ای و گسسته است.
۲)پهلوی #ساسانی سنگ‌نبشته‌ای که سنگ‌نبشته‌های #پارسی میانه را با آن می‌نوشتند.
۳)پهلوی ساسانی پیوسته یا پهلوی نامهای که نسک‌های پارسی میانه را با آن نوشته اند.
۴)پهلوی #زبوری یا #مسیحی که برگردان کتاب مقدس به زبان پارسی میانه با آن نوشته شده است.
این دبیره‌ها گرچه بن و ریشه‌ای یکسان و همسانی‌هایی با یکدیگر دارند اما ناهمسانیشان به اندازه‌ای است که جداگانه از آنها یاد میشود.
واج‌های سنگ‌نبشته‌ای پارتی با پارسی میانه نیز ناهمگونی بسیار دارند.
هرچند خود واژه‌ی پهلوی برگرفته از پهلو است که خود گونه‌ای از واژه‌ی پرثوه (گونه‌ی باستانی واژه‌ی #پارت است) می‌باشد، اما به همه دبیره‌هایی که هم پارتی و هم پارسی میانه را با آنها نوشته‌اند، گفته میشود
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #نهم ):
دبیره‌ی #پهلوی (3):
ویژگی روشن دبیره‌ی پهلوی نوشتن باستانی و نیمه‌باستانی آن است
این ویژگی این‌گونه است که نگار نوشته‌شده، دنباله‌ی شیوه‌ی نگارشی باستانی است اما گونه گفتاری آن به روزگار میانه پیوند میخورد. از برجسته‌ترین ویژگی‌ها،خواندن واج‌های ت، پ، ک، چ است که پس از یک واج آوادار (مصوت) در #پارسی میانه به گونه‌ی د، ب، گ، ز و در پارتی د، ب، گ، ج خوانده‌میشود. در برابر، واج‌های د، ب، گ، پس از واج آوادار، در پارسی میانه ی، و، ی، و در #پارتی ذ، ب، غ، خوانده می‌شده‌است.
ویژگی دیگری که در همه‌ی گونه‌های دبیره‌ی پهلوی میبینیم، بودن هزوارش در نوشته‌هاست. هزوارش به این معنی است که در نوشتارهای پهلوی گاه واژه‌ای را به زبان آرامی می‌نوشتند اما به پارسی می‌خواندند.هزوارش یک گونه‌ی ویژه از واژه‌نگاشت است و با وام‌واژه همسان نیست. وام‌واژه یک نهاد(عادت) زبانی است اما هزوارش تنها یک نهاد نوشتاری است.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #پهلوی (3):
ویژگی روشن دبیره‌ی پهلوی نوشتن باستانی و نیمه‌باستانی آن است
این ویژگی این‌گونه است که نگار نوشته‌شده، دنباله‌ی شیوه‌ی نگارشی باستانی است اما گونه گفتاری آن به روزگار میانه پیوند میخورد. از برجسته‌ترین ویژگی‌ها،خواندن واج‌های ت، پ، ک، چ است که پس از یک واج آوادار (مصوت) در #پارسی میانه به گونه‌ی د، ب، گ، ز و در پارتی د، ب، گ، ج خوانده‌میشود. در برابر، واج‌های د، ب، گ، پس از واج آوادار، در پارسی میانه ی، و، ی، و در #پارتی ذ، ب، غ، خوانده می‌شده‌است.
ویژگی دیگری که در همه‌ی گونه‌های دبیره‌ی پهلوی میبینیم، بودن هزوارش در نوشته‌هاست. هزوارش به این معنی است که در نوشتارهای پهلوی گاه واژه‌ای را به زبان آرامی می‌نوشتند اما به پارسی می‌خواندند.هزوارش یک گونه‌ی ویژه از واژه‌نگاشت است و با وام‌واژه همسان نیست. وام‌واژه یک نهاد(عادت) زبانی است اما هزوارش تنها یک نهاد نوشتاری است.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #دهم ):
دبیره‌ی #پهلوی (4):
دبیره‌ی پهلوی که دبیره‌ای پیچیده بود، برای نگارش موبه‌موی آواها سودمند نبود و گاهی می‌توانست شوند دشواری در خوانش شود.
از دیگر سو، نوشته‌های #باستان و سخنان #اشوزرتشت به زبان اوستایی بود که در آن روزگار یک زبان مرده و کم کاربرد به شمار میرفت. به همین‌روی در روزگار #ساسانیان برای نوشتن #اوستا ،دبیره‌ی اوستایی از روی دبیره‌ی پهلوی نامهای ساخته شد. دبیره‌ی اوستایی، آوایی است و واج‌های آن جداگانه هستند.
در این دبیره هر واج به جای اینکه بیانگر یک واج باشد ، بیانگر یک آواست.
در شماری از نوشتارهای پهلوی واژه‌های دشوار گاه به دبیره‌ی اوستایی نوشته می‌شدند.
ایران‌شناسان برای بازنگری و اندرنگرش نوشته‌های پهلوی آنها را به دبیره‌ی لاتینی برمی‌گردانند. این برگردانیدن به دو گونه‌ی واج‌نویسی و آوانویسی انجام میشود. در گامه‌ی نخست نوشتار را به دبیره‌ی لاتین واج‌نویسی می‌کنند و در گامه‌ی سپسین آن را آوانویسی می‌کنند. به شوند پیچیدگی دبیره‌ی پهلوی، حرف‌نویسی متن‌ها هم کار چندان آسانی نیست.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #پهلوی (4):
دبیره‌ی پهلوی که دبیره‌ای پیچیده بود، برای نگارش موبه‌موی آواها سودمند نبود و گاهی می‌توانست شوند دشواری در خوانش شود.
از دیگر سو، نوشته‌های #باستان و سخنان #اشوزرتشت به زبان اوستایی بود که در آن روزگار یک زبان مرده و کم کاربرد به شمار میرفت. به همین‌روی در روزگار #ساسانیان برای نوشتن #اوستا ،دبیره‌ی اوستایی از روی دبیره‌ی پهلوی نامهای ساخته شد. دبیره‌ی اوستایی، آوایی است و واج‌های آن جداگانه هستند.
در این دبیره هر واج به جای اینکه بیانگر یک واج باشد ، بیانگر یک آواست.
در شماری از نوشتارهای پهلوی واژه‌های دشوار گاه به دبیره‌ی اوستایی نوشته می‌شدند.
ایران‌شناسان برای بازنگری و اندرنگرش نوشته‌های پهلوی آنها را به دبیره‌ی لاتینی برمی‌گردانند. این برگردانیدن به دو گونه‌ی واج‌نویسی و آوانویسی انجام میشود. در گامه‌ی نخست نوشتار را به دبیره‌ی لاتین واج‌نویسی می‌کنند و در گامه‌ی سپسین آن را آوانویسی می‌کنند. به شوند پیچیدگی دبیره‌ی پهلوی، حرف‌نویسی متن‌ها هم کار چندان آسانی نیست.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #یازدهم ):
دبیره‌ی #مانوی :
دبیره‌ی مانوی دبیره‌ای بود که به دست مانی و از روی دبیره‌ی #سریانی ساخته‌شد. در یادمان‌های به جا مانده از آیین مانوی بیش از هر چیز از این دبیره بهره برده شده است.
دبیره‌ی مانوی یکی از نخستین دبیره‌هایی است که مانویان با آن می‌نوشتند.
#ابن_ندیم در الفهرست آن را منانی خوانده و درباره آن سخن رانده و همچنین شماری از واج‌های آن را بازسازی نموده است. او این دبیره را آمیزه‌ای از پارسی و سریانی می‌داند. شمار واج‌های آن را نیز بیش از واج‌های عربی می‌شمارد.
به گفته ابن ندیم مردم #ورارود (ماوراالنهر) و #سمرقند نیز که در نوشته‌های دینی خود از این دبیره بهره میبردند آن را خط دینیمی نامیدند.
در یافته‌های باستانشناسان نمونه‌هایی از این دبیره در #ترکستان #چین به دست آمده است. دبیره‌ی مانوی گاهی برای نوشتن زبانهای پارسی میانه، #پارتی ، #سغدی و #ایغوری نیز به کار می‌رفته است.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #مانوی :
دبیره‌ی مانوی دبیره‌ای بود که به دست مانی و از روی دبیره‌ی #سریانی ساخته‌شد. در یادمان‌های به جا مانده از آیین مانوی بیش از هر چیز از این دبیره بهره برده شده است.
دبیره‌ی مانوی یکی از نخستین دبیره‌هایی است که مانویان با آن می‌نوشتند.
#ابن_ندیم در الفهرست آن را منانی خوانده و درباره آن سخن رانده و همچنین شماری از واج‌های آن را بازسازی نموده است. او این دبیره را آمیزه‌ای از پارسی و سریانی می‌داند. شمار واج‌های آن را نیز بیش از واج‌های عربی می‌شمارد.
به گفته ابن ندیم مردم #ورارود (ماوراالنهر) و #سمرقند نیز که در نوشته‌های دینی خود از این دبیره بهره میبردند آن را خط دینیمی نامیدند.
در یافته‌های باستانشناسان نمونه‌هایی از این دبیره در #ترکستان #چین به دست آمده است. دبیره‌ی مانوی گاهی برای نوشتن زبانهای پارسی میانه، #پارتی ، #سغدی و #ایغوری نیز به کار می‌رفته است.
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #دوازدهم ):
دبیره‌ی #آرامی :
یکی از فرزندان دبیره‌ی #فنیقی،دبیره‌ی #آرامی است .آرامی‌ها مردمانی بودند که از صحرای شمالی #عربستان به سوی خاورمیانه کوچ کردند و در #میان_رودان ماندگار شدند. در آغاز هزاره‌ی نخست پیش از میلاد، پادشاهی‌هایی برای خود برپا کردند ولی به زودی باج‌گزار #آشوری ها گشتند.
زبان آرامی زمانی دراز در این بخش ماندگار شد و مهم‌تر این که برپایه‌ی واج‌های فنیقی، دبیره‌ی آرامی پدید آمد که به تندی گسترش یافت.زبان آرامی نیز که چندان دور از زبانهای #سامی آن بخش نبود،زبان همبستگی خاورمیانه گشت.پدید آمدن شاهنشاهی #هخامنشی که سرزمینی گسترده از #ورارود تا #میان_رودان را در برمی‌گرفت و نیاز به یک زبان یگانه برای کارهای اداری داشت، بر گسترش دبیره و زبان آرامی افزود.
دبیره‌ی میخی #پارسی برای نوشتن سنگ‌نبشته به کار می‌رفته‌است و از برای نامه‌ها و نوشتن بر چرم و کاغذ مناسب نبود از این رو دبیره‌ی ساده و واجی آرامی که از روزگار #کلدانی ها در آسیای کوچک نامور بود به اند‌ک‌اندک اهمیت پیدا کرد. گسترش روزافزون این دبیره با پشتیبانی شاهنشاهان هخامنشی به‌دست‌آمد که در شاهنشاهی خود واخواه(معترض) آیین ، رسم‌ها، دبیره و زبان سرزمین‌های فرمانبردار نمی‌شدند.دبیره و زبان آرامی در شاهنشاهی هخامنشی، زبان دیوانی بود و دبیران آرامی‌نژاد و آرامی‌زبان در دستگاه‌های دیوانی ساتراپ‌های سرزمین هخامنشی به کار گرفته‌شدند.
زبان و دبیره‌ی آرامی با نام «آرامی رسمی» یا «آرامی امپراطوری» پا به پای زبان پارسی #باستان و دبیره‌ی میخی که تنها در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی به کار میرفت، در فرستادن نامه‌ها به کار گرفته شد. هرگاه نامهای به ساتراپی نوشته می‌شد، دبیر آرامی‌زبان آن را به زبان و دبیره‌ی آرامی می‌نوشت و نامه به ساتراپ‌های دیگر فرستاده می‌شد و در آنجا دبیرهایی از همین گونه، آن را به زبان آن شهر برمی‌گرداندند و برمی‌خواندند
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #آرامی :
یکی از فرزندان دبیره‌ی #فنیقی،دبیره‌ی #آرامی است .آرامی‌ها مردمانی بودند که از صحرای شمالی #عربستان به سوی خاورمیانه کوچ کردند و در #میان_رودان ماندگار شدند. در آغاز هزاره‌ی نخست پیش از میلاد، پادشاهی‌هایی برای خود برپا کردند ولی به زودی باج‌گزار #آشوری ها گشتند.
زبان آرامی زمانی دراز در این بخش ماندگار شد و مهم‌تر این که برپایه‌ی واج‌های فنیقی، دبیره‌ی آرامی پدید آمد که به تندی گسترش یافت.زبان آرامی نیز که چندان دور از زبانهای #سامی آن بخش نبود،زبان همبستگی خاورمیانه گشت.پدید آمدن شاهنشاهی #هخامنشی که سرزمینی گسترده از #ورارود تا #میان_رودان را در برمی‌گرفت و نیاز به یک زبان یگانه برای کارهای اداری داشت، بر گسترش دبیره و زبان آرامی افزود.
دبیره‌ی میخی #پارسی برای نوشتن سنگ‌نبشته به کار می‌رفته‌است و از برای نامه‌ها و نوشتن بر چرم و کاغذ مناسب نبود از این رو دبیره‌ی ساده و واجی آرامی که از روزگار #کلدانی ها در آسیای کوچک نامور بود به اند‌ک‌اندک اهمیت پیدا کرد. گسترش روزافزون این دبیره با پشتیبانی شاهنشاهان هخامنشی به‌دست‌آمد که در شاهنشاهی خود واخواه(معترض) آیین ، رسم‌ها، دبیره و زبان سرزمین‌های فرمانبردار نمی‌شدند.دبیره و زبان آرامی در شاهنشاهی هخامنشی، زبان دیوانی بود و دبیران آرامی‌نژاد و آرامی‌زبان در دستگاه‌های دیوانی ساتراپ‌های سرزمین هخامنشی به کار گرفته‌شدند.
زبان و دبیره‌ی آرامی با نام «آرامی رسمی» یا «آرامی امپراطوری» پا به پای زبان پارسی #باستان و دبیره‌ی میخی که تنها در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی به کار میرفت، در فرستادن نامه‌ها به کار گرفته شد. هرگاه نامهای به ساتراپی نوشته می‌شد، دبیر آرامی‌زبان آن را به زبان و دبیره‌ی آرامی می‌نوشت و نامه به ساتراپ‌های دیگر فرستاده می‌شد و در آنجا دبیرهایی از همین گونه، آن را به زبان آن شهر برمی‌گرداندند و برمی‌خواندند
@farzandan_parsi
گونه‌های #دبیره در #ایران #باستان (بخش #پایانی ):
دبیره‌ی #اوستایی :
دبیره‌ی اوستایی، برای نگارش نوشتارهای کهن ایران‌زمین در #اوستا به کار رفته و بر پایه‌ی دبیره‌ی #پهلوی #ساسانی نوآوری شده‌است.
این دبیره آوانگار هست و با پنجاه‌وسه یا پنجاه‌وهشت نشان بی‌آوا و آوادار از توان نگارش بسیار بالایی برخوردار است.
دبیره‌ی اوستایی دارای سی‌وهفت واج بی‌آوا و شانزده واج آوادار است.
دبیره‌ی اوستایی از راست به چپ نوشته میشود و #دین_دبیره نیز نامیده میشود.
از نخستین سده‌های اسلامی چون زبان و دبیره‌ی پهلوی کارکرد سازمانی خود را از دست داد،دشواری‌های آن بیشتر آشکار شد و برای سادگی در خواندن نوشتارهای پهلوی آن را به اوستایی برگرداندند.
این شیوه‌ی نگارش، پازند نامیده میشود. پازند، نوشتارهایی به زبان #پارسی میانه که روشن‌سازی بر متن اوستاست،می‌باشد.
هر یک از آواهای اوستایی یک نشانه دارد. نشانه‌های واجی جدا از هم نوشته می‌شده و در هر جای واژه که می‌آمده یک چهره داشته‌است.
این دبیره بسیار کامل است و نه مانند دبیره‌ی پارسی کنونی در نوشتن واج‌های آوادار یکسان‌انگار(بی‌تفاوت) است و نه مانند دبیره‌ی لاتین برای نوشتن برخی از واج‌ها مانند kh = خ، ch = چ، gh = ق،و sh = ش در انگلیسی یا sch = ش، در آلمانی نیاز به کنارهم‌چینی چند واچ دارد.
@farzandan_parsi
دبیره‌ی #اوستایی :
دبیره‌ی اوستایی، برای نگارش نوشتارهای کهن ایران‌زمین در #اوستا به کار رفته و بر پایه‌ی دبیره‌ی #پهلوی #ساسانی نوآوری شده‌است.
این دبیره آوانگار هست و با پنجاه‌وسه یا پنجاه‌وهشت نشان بی‌آوا و آوادار از توان نگارش بسیار بالایی برخوردار است.
دبیره‌ی اوستایی دارای سی‌وهفت واج بی‌آوا و شانزده واج آوادار است.
دبیره‌ی اوستایی از راست به چپ نوشته میشود و #دین_دبیره نیز نامیده میشود.
از نخستین سده‌های اسلامی چون زبان و دبیره‌ی پهلوی کارکرد سازمانی خود را از دست داد،دشواری‌های آن بیشتر آشکار شد و برای سادگی در خواندن نوشتارهای پهلوی آن را به اوستایی برگرداندند.
این شیوه‌ی نگارش، پازند نامیده میشود. پازند، نوشتارهایی به زبان #پارسی میانه که روشن‌سازی بر متن اوستاست،می‌باشد.
هر یک از آواهای اوستایی یک نشانه دارد. نشانه‌های واجی جدا از هم نوشته می‌شده و در هر جای واژه که می‌آمده یک چهره داشته‌است.
این دبیره بسیار کامل است و نه مانند دبیره‌ی پارسی کنونی در نوشتن واج‌های آوادار یکسان‌انگار(بی‌تفاوت) است و نه مانند دبیره‌ی لاتین برای نوشتن برخی از واج‌ها مانند kh = خ، ch = چ، gh = ق،و sh = ش در انگلیسی یا sch = ش، در آلمانی نیاز به کنارهم‌چینی چند واچ دارد.
@farzandan_parsi
Forwarded from سرای فرزندان ایران. (سیاه منصور)
#نامهای_زیبای_پارسی.
سامانه نگارش با دبیره:(خط) میخی از امروز با نام سامانه بومیش در دسترس همه هم‌میهنان گرامی نهاده میشود.
سامانه بومیش (𐏏) یک سامانه رایاتاری (تحت‌وب) است که با کمک آن ما می‌توانیم به میخی پارسی باستان نگارش کنیم و یک راست در انجمن‌ها و پایگاه‌های رایاتاری(شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها) در میان و به نمایش بگذاریم.
این سامانه به کوشش پایگاه خِرَدگان پدید آمده است و هم‌اکنون پیشکش هم‌میهنان می‌گردد.
سامانه بومیش دگرگونی بنیادین با نمونه‌های دیگر مانند «فونت خط میخی» دارد چرا که بی‌هیچ میانجی در همه‌جا نمایش داده میشود
و از نویسه‌های استانده(Unicode) بهره می‌برد.
#ایران #ایران_باستان #دبیره_میخی #دبیره_پارسی #زبان_پارسی #خردگان.
👇 #ایرانیان_زرتشتی 👇
𐎡𐎼𐎠𐎴𐎹𐎠𐎴 𐏀𐎼𐎫𐏁𐎫𐎹
𐏀𐎼𐎬𐏁𐎫 👈زرتشت
𐎤𐎻𐎽𐏁 👈کورش
𐎭𐎠𐎼𐎹𐎺𐏁 👈داریوش
𐎧𐎿𐎽𐎻 👈خسرو
𐎲𐎠𐎲𐎠𐎣 👈بابک
𐎱𐎠𐎼𐎶𐎹𐎿👈پارمیس
𐎠𐎼𐎫𐎶𐎡𐎿 👈آرتمیس
𐎦𐎾𐎴𐎠𐏀 👈گلناز
𐎶𐎡𐎫𐎼𐎠 👈میترا
𐎿𐎠𐎴𐎠𐏀 👈ساناز
و دیگر نامهای زیبای ایرانی و واژگان پارسی.
📘 🖌 @FARZANDAN_PARSI.💡
🌻🍃🌾🍇🍃🌾🍇🍃🥐🌾🍊🍇🍃🌾🌻🍃🌾
سامانه نگارش با دبیره:(خط) میخی از امروز با نام سامانه بومیش در دسترس همه هم‌میهنان گرامی نهاده میشود.
سامانه بومیش (𐏏) یک سامانه رایاتاری (تحت‌وب) است که با کمک آن ما می‌توانیم به میخی پارسی باستان نگارش کنیم و یک راست در انجمن‌ها و پایگاه‌های رایاتاری(شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها) در میان و به نمایش بگذاریم.
این سامانه به کوشش پایگاه خِرَدگان پدید آمده است و هم‌اکنون پیشکش هم‌میهنان می‌گردد.
سامانه بومیش دگرگونی بنیادین با نمونه‌های دیگر مانند «فونت خط میخی» دارد چرا که بی‌هیچ میانجی در همه‌جا نمایش داده میشود
و از نویسه‌های استانده(Unicode) بهره می‌برد.
#ایران #ایران_باستان #دبیره_میخی #دبیره_پارسی #زبان_پارسی #خردگان.
👇 #ایرانیان_زرتشتی 👇
𐎡𐎼𐎠𐎴𐎹𐎠𐎴 𐏀𐎼𐎫𐏁𐎫𐎹
𐏀𐎼𐎬𐏁𐎫 👈زرتشت
𐎤𐎻𐎽𐏁 👈کورش
𐎭𐎠𐎼𐎹𐎺𐏁 👈داریوش
𐎧𐎿𐎽𐎻 👈خسرو
𐎲𐎠𐎲𐎠𐎣 👈بابک
𐎱𐎠𐎼𐎶𐎹𐎿👈پارمیس
𐎠𐎼𐎫𐎶𐎡𐎿 👈آرتمیس
𐎦𐎾𐎴𐎠𐏀 👈گلناز
𐎶𐎡𐎫𐎼𐎠 👈میترا
𐎿𐎠𐎴𐎠𐏀 👈ساناز
و دیگر نامهای زیبای ایرانی و واژگان پارسی.
📘 🖌 @FARZANDAN_PARSI.💡
🌻🍃🌾🍇🍃🌾🍇🍃🥐🌾🍊🍇🍃🌾🌻🍃🌾