Forwarded from عبدالكريم سروش
#دیدگاه (3) : وحی و قرآن
بنا به روایات سنتی، پیامبر تنها وسیله بود؛ او پیامی را که از طریق #جبرئیل به او نازل شده بود، منتقل می‌کرد. اما، با توجه به دیدگاه #دکتر_عبدالکریم_سروش، پیامبر نقشی محوری در تولید قرآن داشته است.
سروش معتقد است وحی #الهام است؛
این الهام از «نفس» پیامبر می‌آید و «نفس» هر فردی الهی است.
اما پیامبر با سایر اشخاص فرق دارد؛ از آن رو که او از الهی بودن این نفس آگاه شده است.
او این وضع بالقوه را به فعلیت رسانده است.
پیامبر احساس می‌کند که نیرویی بیرونی او را در اختیار گرفته است. اما در واقع شخص پیامبر همه چیز است:
آفریننده و تولیدکننده.
وی در بیان معنای #وحی می گوید :
آنچه پیامبر اسلام از خدا دریافت می‌کند، مضمون وحی است.
اما این مضمون را نمی‌توان به همان شکل به مردم عرضه کرد؛ چون بالاتر از فهم آن‌ها و حتی ورای کلمات است.
این وحی بی‌صورت است و وظیفه‌ی شخص #پیامبر این است که به این مضمون بی‌صورت، صورتی ببخشد تا آن را در دسترس همگان قرار دهد.
پیامبر این الهام را به زبانی که خود می‌داند و به سبکی که خود به آن اشراف دارد و با تصاویر و دانشی که خود در اختیار دارد، منتقل می‌کند.
سروش در مصاحبه ای با میشل هوبینک تأکید کرده است که :
من فکر نـمی‌کنم که پیامبر «به زبان زمان خویش» سخن گفته باشد؛ در حالی که خود دانش و معرفت دیگری داشته است.
محمد (ص) حقیقاً به آنچه می‌گفته، باور داشته است. این زبان خود او و دانش خود او بوده است .
این دانشی را که ما امروز درباره‌ی زمین، کیهان و ژنتیک انسان‌ها در اختیار داریم، نداشته است؛ و این نکته خدشه‌ای هم به #نبوت او وارد نمی‌کند چون او پیامبر بود، نه دانشمند یا مورخ.
توصیه دکتر سروش این است که مسلمانان امروز وظیفه دارند پیام گوهری #قرآن را با گذشت زمان ترجمه کنند.
این کار درست مانند ترجمه‌ی یک ضرب‌المثل از یک زبان به زبان دیگری است.
ضرب‌المثل را تحت‌اللفظی ترجمه نمی‌کنید. ضرب‌المثل دیگری پیدا می‌کنید که همان روح و معنا را داشته باشد، همان مضمون را داشته باشد، ولی شاید همان الفاظ را نداشته باشد.
در این رابطه سروش با بیان مثالی تأکید می کند که درک تاریخی و بشری از قرآن به ما اجازه‌ی این کار را می‌دهد.
مثال :
درعربی می‌گویند که فلانی خرما به بصره برده است.
اگر قرار باشد این را به انگلیسی ترجمه کنید، می‌گویید فلانی زغال‌سنگ به نیوکاسل برده است یا به ایرانی میتوان گفت "زیره به کرمان بردن".
سروش معتقد است که اگر بر این باور اصرار کنید که قرآن کلام غیرمخلوق و جاودانی خداست که باید لفظ به لفظ به آن عمل شود، دچار مخمصه‌ای لاینحل می‌شوید.
@SchoolofRumi
بنا به روایات سنتی، پیامبر تنها وسیله بود؛ او پیامی را که از طریق #جبرئیل به او نازل شده بود، منتقل می‌کرد. اما، با توجه به دیدگاه #دکتر_عبدالکریم_سروش، پیامبر نقشی محوری در تولید قرآن داشته است.
سروش معتقد است وحی #الهام است؛
این الهام از «نفس» پیامبر می‌آید و «نفس» هر فردی الهی است.
اما پیامبر با سایر اشخاص فرق دارد؛ از آن رو که او از الهی بودن این نفس آگاه شده است.
او این وضع بالقوه را به فعلیت رسانده است.
پیامبر احساس می‌کند که نیرویی بیرونی او را در اختیار گرفته است. اما در واقع شخص پیامبر همه چیز است:
آفریننده و تولیدکننده.
وی در بیان معنای #وحی می گوید :
آنچه پیامبر اسلام از خدا دریافت می‌کند، مضمون وحی است.
اما این مضمون را نمی‌توان به همان شکل به مردم عرضه کرد؛ چون بالاتر از فهم آن‌ها و حتی ورای کلمات است.
این وحی بی‌صورت است و وظیفه‌ی شخص #پیامبر این است که به این مضمون بی‌صورت، صورتی ببخشد تا آن را در دسترس همگان قرار دهد.
پیامبر این الهام را به زبانی که خود می‌داند و به سبکی که خود به آن اشراف دارد و با تصاویر و دانشی که خود در اختیار دارد، منتقل می‌کند.
سروش در مصاحبه ای با میشل هوبینک تأکید کرده است که :
من فکر نـمی‌کنم که پیامبر «به زبان زمان خویش» سخن گفته باشد؛ در حالی که خود دانش و معرفت دیگری داشته است.
محمد (ص) حقیقاً به آنچه می‌گفته، باور داشته است. این زبان خود او و دانش خود او بوده است .
این دانشی را که ما امروز درباره‌ی زمین، کیهان و ژنتیک انسان‌ها در اختیار داریم، نداشته است؛ و این نکته خدشه‌ای هم به #نبوت او وارد نمی‌کند چون او پیامبر بود، نه دانشمند یا مورخ.
توصیه دکتر سروش این است که مسلمانان امروز وظیفه دارند پیام گوهری #قرآن را با گذشت زمان ترجمه کنند.
این کار درست مانند ترجمه‌ی یک ضرب‌المثل از یک زبان به زبان دیگری است.
ضرب‌المثل را تحت‌اللفظی ترجمه نمی‌کنید. ضرب‌المثل دیگری پیدا می‌کنید که همان روح و معنا را داشته باشد، همان مضمون را داشته باشد، ولی شاید همان الفاظ را نداشته باشد.
در این رابطه سروش با بیان مثالی تأکید می کند که درک تاریخی و بشری از قرآن به ما اجازه‌ی این کار را می‌دهد.
مثال :
درعربی می‌گویند که فلانی خرما به بصره برده است.
اگر قرار باشد این را به انگلیسی ترجمه کنید، می‌گویید فلانی زغال‌سنگ به نیوکاسل برده است یا به ایرانی میتوان گفت "زیره به کرمان بردن".
سروش معتقد است که اگر بر این باور اصرار کنید که قرآن کلام غیرمخلوق و جاودانی خداست که باید لفظ به لفظ به آن عمل شود، دچار مخمصه‌ای لاینحل می‌شوید.
@SchoolofRumi
Forwarded from عبدالكريم سروش
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
✨ صداقت علمی و دگردیسی فکری محمد مجتهدشبستری در نگاه به تدوین قرآن و نبوت محمد
📝 متن زیر برگرفته از پایگاه اینترنتی محمد مجتهدشبستری است که دیروز، ۱ خرداد ۱۴۰۰، منتشر شده است.
———————————————
🔻 برای خوانندگان آثار این‌جانب این پرسش پیش آمده که چرا نگارند‌ی مقالات «قرائت نبوی از جهان» این عنوان را کنار گذاشت؟
🔻 پاسخ کوتاه این پرسش این است که در آن عنوان دو مدعای تاریخی مسلم گرفته شده بود:
🔅 اول این‌که تمامی متن فعلی قرآن از نگاه تاریخی اثر یا آثار یک شخص است که «نبی» بوده است و جهان را وحیانی قرائت کرده است.
🔅 دوم این‌که آن شخص همانا حضرت محمد پیامبر اسلام است.
🔻 وقتی با مطالعات بیش‌تر دریافتم که آن دو مدعای تاریخی هر دو با پژوهش‌های متأخر مورد تردید قرار گرفته‌است، صداقت علمی ایجاب می‌کرد آن عنوان را گرچه بسیار جذاب می‌نمود رها سازم.
🔻 پس از این دگردیسی فکری آنچه از آن بحث‌ها برای من باقی ماند همین بود که بگویم ما می‌توانیم از متن فعلی قرآن «خوانش پدیدارشناسانه» و «خوانش روایی» ارائه کنیم و این ارائه تحت همین دو عنوان فعلاً در همین وبسایت قابل خواندن است.
🖋محمد مجتهد شبستری
۱ خرداد ۱۴۰۰
———————————————
#قرآن #محمد #نبوت #محمد_مجتهدشبستری #قرائت_نبوی_از_جهان
🖋 زهیر میرکریمی
📝 متن زیر برگرفته از پایگاه اینترنتی محمد مجتهدشبستری است که دیروز، ۱ خرداد ۱۴۰۰، منتشر شده است.
———————————————
🔻 برای خوانندگان آثار این‌جانب این پرسش پیش آمده که چرا نگارند‌ی مقالات «قرائت نبوی از جهان» این عنوان را کنار گذاشت؟
🔻 پاسخ کوتاه این پرسش این است که در آن عنوان دو مدعای تاریخی مسلم گرفته شده بود:
🔅 اول این‌که تمامی متن فعلی قرآن از نگاه تاریخی اثر یا آثار یک شخص است که «نبی» بوده است و جهان را وحیانی قرائت کرده است.
🔅 دوم این‌که آن شخص همانا حضرت محمد پیامبر اسلام است.
🔻 وقتی با مطالعات بیش‌تر دریافتم که آن دو مدعای تاریخی هر دو با پژوهش‌های متأخر مورد تردید قرار گرفته‌است، صداقت علمی ایجاب می‌کرد آن عنوان را گرچه بسیار جذاب می‌نمود رها سازم.
🔻 پس از این دگردیسی فکری آنچه از آن بحث‌ها برای من باقی ماند همین بود که بگویم ما می‌توانیم از متن فعلی قرآن «خوانش پدیدارشناسانه» و «خوانش روایی» ارائه کنیم و این ارائه تحت همین دو عنوان فعلاً در همین وبسایت قابل خواندن است.
🖋محمد مجتهد شبستری
۱ خرداد ۱۴۰۰
———————————————
#قرآن #محمد #نبوت #محمد_مجتهدشبستری #قرائت_نبوی_از_جهان
🖋 زهیر میرکریمی
ادامه از 👆🏼
🔍 تأملاتی درباره‌ی دگردیسی فکری مجتهد شبستری
✨ نقدی بر مناظره و مناظره‌جویی
بخش ۲ از ۲
🔻 افزون بر این، «مناظره» با «صاحب نظریه» انجام می‌شود، نه با کسی که پس از بررسی و تتبّع نظریه‌ای را پذیرفته است، آن را اعلام کرده است، و می‌خواهد به کار ببندد. فهرست بلندی از قرآن‌پژوهانِ نظریه‌پرداز موجود است که مناظره‌جویان می‌توانند به آن‌ها رجوع کنند و دعوت به مناظره را به ایشان عرضه کنند.
🔻 اما «مناظره‌جویی» امروزه در فضای علمی فارسی‌زبان نه‌تنها «درمان» نیست، که عملاً خود به «درد بی‌درمان» تبدیل شده است. گفتمانی که طی چندین دهه پیرامون اسلام‌پژوهی و قرآن‌پژوهی شکل گرفته است، برخلاف تصوّر بعضی از عالمان بزرگوار که دعوت به مناظره می‌کنند، با مناظره نیامده است که با مناظره برود. و اصولاً در کدام رشته و حوزه‌ی مطالعاتی و علمی «مناظره» روشی برای رشد پایدار آن بوده است؟ شاید ساحت علم و پژوهش را با بحث‌وجدل‌های سیاسی و عقیدتی خلط کرده‌ایم که «مناظره‌جویی» می‌کنیم.
🔻 با این حال، اجازه بدهید فرض کنیم که در مناظره‌‌ای بتوانید مجتهدشبستری را «قانع» کنید که «این‌طور که می‌گویی نیست! بلکه همان طور است که ما سده‌ها است گفته‌ایم!»، سلّمنا! آیا با مناظره پاسخی نیز به همه‌ی آن رهیافت‌ها و روش‌ها و یافته‌های پژوهشی نیز داده‌اید که موضع اخیر مجتهدشبستری از آن‌ها برآمده است؟ آن‌ها را نیز چاره‌ای اندیشیده‌اید؟ آیا با صدها قرآن‌پژوه دانشگاهی و غیردانشگاهی، مسلمان و غیرمسلمان، که مدعیات و یافته‌های مشابهی دارند نیز می‌خواهید یک‌به‌یک مناظره کنید؟ آیا آن‌ها نیز همگی جزء «بی‌خبران» یا «غرض‌ورزان» هستند که با مناظره مستبصر می‌شوند؟
🔻 اما شاید تعجب‌برانگیزتر از دعوت به مناظره، ادعای دیگری باشد که این روزها در میان بعضی از پژوهشگران ارجمند فارسی‌زبان بابِ میل افتاده است. این‌که: “فلان مقاله یا بهمان کتاب به‌طور قطع و یقین نشان داده است که قرآن را فقط یک نفر نوشته است، و آن یک نفر پیامبر اسلام است.”
🔻 این سخن نشان می‌دهد که ما همچنان تصور می‌کنیم در فضای علمی و پژوهشیِ نوین یک کتاب یا یک مقاله می‌آید و سخن پایانی را می‌گوید و دیگران نیز سمعاً و طاعتاً می‌پذیرند. نگاهی که تصوّر می‌کند می‌تواند مجموعه‌ای گسترده و متنوع از رهیافت‌ها و روش‌های نقادانه به قرآن را با یک مقاله پاسخ بگوید.
🔻 این نگاه نیز بی‌شباهت به نگاه «مناظره‌جویانه» نیست. شاید هسته‌ی ادعا این باشد: پاسخ‌ها داده شده‌اند. شما فقط کافی است تا بیایید و پاسخ‌ها را دریافت کنید تا از اشتباه به‌دربیایید.
🔻 نگاهی که می‌خواهد با یک مقاله نشان بدهد که چندین دهه پژوهش‌های نقادانه درباره‌ی اسلام و قرآن مطلبی برای عرضه ندارند و نهایتاً یا به صدق ادعاهای همیشگی مسلمانان رسیده‌اند، یا اگر نرسیده‌اند در پاسخ به آن‌ها چند مقاله و کتاب موجودند که نشان می‌دهند آن‌ها اشتباه کرده‌اند و ناآگاهانه یا مغرضانه باورهای ما را نادیده گرفته‌اند.
🔻 رفتار «گزینشی» را می‌توانیم در این نگاه ببینیم. هزاران کتاب و مقاله در گستره‌‌ی زمانی بیش از یک سده از سوی بیش از صدها نفر از اسلام‌پژوهان و قرآن‌پژوهان منتشر شده‌اند، و ما در واکنش به یادداشت کوتاهی از شخصیتی شناخته‌شده، با یک مقاله می‌خواهیم به نبرد یک گفتمان برویم. آن هم نه مقاله‌ای که نقدی بر روش و محتوایش موجود نیست، بلکه مقاله‌ای که نظرهایی کاملاً مخالف با ادعایش با استفاده از روش‌های آماری مشابه موجودند.
🔻 شاید بیش از و پیش از پرداختن به محتوا و مدعای اسلام‌پژوهان و قرآن‌پژوهان، لازم است تا به نوع مواجهه‌ی خودمان با چنین گفتمانی بنگریم و بیندیشیم.
#قرآن #محمد #نبوت #محمد_مجتهدشبستری #قرائت_نبوی_از_جهان #مناظره‌جویی
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes
🔍 تأملاتی درباره‌ی دگردیسی فکری مجتهد شبستری
✨ نقدی بر مناظره و مناظره‌جویی
بخش ۲ از ۲
🔻 افزون بر این، «مناظره» با «صاحب نظریه» انجام می‌شود، نه با کسی که پس از بررسی و تتبّع نظریه‌ای را پذیرفته است، آن را اعلام کرده است، و می‌خواهد به کار ببندد. فهرست بلندی از قرآن‌پژوهانِ نظریه‌پرداز موجود است که مناظره‌جویان می‌توانند به آن‌ها رجوع کنند و دعوت به مناظره را به ایشان عرضه کنند.
🔻 اما «مناظره‌جویی» امروزه در فضای علمی فارسی‌زبان نه‌تنها «درمان» نیست، که عملاً خود به «درد بی‌درمان» تبدیل شده است. گفتمانی که طی چندین دهه پیرامون اسلام‌پژوهی و قرآن‌پژوهی شکل گرفته است، برخلاف تصوّر بعضی از عالمان بزرگوار که دعوت به مناظره می‌کنند، با مناظره نیامده است که با مناظره برود. و اصولاً در کدام رشته و حوزه‌ی مطالعاتی و علمی «مناظره» روشی برای رشد پایدار آن بوده است؟ شاید ساحت علم و پژوهش را با بحث‌وجدل‌های سیاسی و عقیدتی خلط کرده‌ایم که «مناظره‌جویی» می‌کنیم.
🔻 با این حال، اجازه بدهید فرض کنیم که در مناظره‌‌ای بتوانید مجتهدشبستری را «قانع» کنید که «این‌طور که می‌گویی نیست! بلکه همان طور است که ما سده‌ها است گفته‌ایم!»، سلّمنا! آیا با مناظره پاسخی نیز به همه‌ی آن رهیافت‌ها و روش‌ها و یافته‌های پژوهشی نیز داده‌اید که موضع اخیر مجتهدشبستری از آن‌ها برآمده است؟ آن‌ها را نیز چاره‌ای اندیشیده‌اید؟ آیا با صدها قرآن‌پژوه دانشگاهی و غیردانشگاهی، مسلمان و غیرمسلمان، که مدعیات و یافته‌های مشابهی دارند نیز می‌خواهید یک‌به‌یک مناظره کنید؟ آیا آن‌ها نیز همگی جزء «بی‌خبران» یا «غرض‌ورزان» هستند که با مناظره مستبصر می‌شوند؟
🔻 اما شاید تعجب‌برانگیزتر از دعوت به مناظره، ادعای دیگری باشد که این روزها در میان بعضی از پژوهشگران ارجمند فارسی‌زبان بابِ میل افتاده است. این‌که: “فلان مقاله یا بهمان کتاب به‌طور قطع و یقین نشان داده است که قرآن را فقط یک نفر نوشته است، و آن یک نفر پیامبر اسلام است.”
🔻 این سخن نشان می‌دهد که ما همچنان تصور می‌کنیم در فضای علمی و پژوهشیِ نوین یک کتاب یا یک مقاله می‌آید و سخن پایانی را می‌گوید و دیگران نیز سمعاً و طاعتاً می‌پذیرند. نگاهی که تصوّر می‌کند می‌تواند مجموعه‌ای گسترده و متنوع از رهیافت‌ها و روش‌های نقادانه به قرآن را با یک مقاله پاسخ بگوید.
🔻 این نگاه نیز بی‌شباهت به نگاه «مناظره‌جویانه» نیست. شاید هسته‌ی ادعا این باشد: پاسخ‌ها داده شده‌اند. شما فقط کافی است تا بیایید و پاسخ‌ها را دریافت کنید تا از اشتباه به‌دربیایید.
🔻 نگاهی که می‌خواهد با یک مقاله نشان بدهد که چندین دهه پژوهش‌های نقادانه درباره‌ی اسلام و قرآن مطلبی برای عرضه ندارند و نهایتاً یا به صدق ادعاهای همیشگی مسلمانان رسیده‌اند، یا اگر نرسیده‌اند در پاسخ به آن‌ها چند مقاله و کتاب موجودند که نشان می‌دهند آن‌ها اشتباه کرده‌اند و ناآگاهانه یا مغرضانه باورهای ما را نادیده گرفته‌اند.
🔻 رفتار «گزینشی» را می‌توانیم در این نگاه ببینیم. هزاران کتاب و مقاله در گستره‌‌ی زمانی بیش از یک سده از سوی بیش از صدها نفر از اسلام‌پژوهان و قرآن‌پژوهان منتشر شده‌اند، و ما در واکنش به یادداشت کوتاهی از شخصیتی شناخته‌شده، با یک مقاله می‌خواهیم به نبرد یک گفتمان برویم. آن هم نه مقاله‌ای که نقدی بر روش و محتوایش موجود نیست، بلکه مقاله‌ای که نظرهایی کاملاً مخالف با ادعایش با استفاده از روش‌های آماری مشابه موجودند.
🔻 شاید بیش از و پیش از پرداختن به محتوا و مدعای اسلام‌پژوهان و قرآن‌پژوهان، لازم است تا به نوع مواجهه‌ی خودمان با چنین گفتمانی بنگریم و بیندیشیم.
#قرآن #محمد #نبوت #محمد_مجتهدشبستری #قرائت_نبوی_از_جهان #مناظره‌جویی
🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes