#احمد_آغا_موغانلی (۲۰۰۱-۱۹۲۶)

یازان:#همت_شهبازی

اوتای موغانین #بیله‌سوار شهریندن اولان یازیچی #احمدآغا_موغانلی عمومیتله هله او تایین اؤزونده گوندمده اولان یازار اولمامیشدی. گؤرونور پایتخت‌له علاقه‌ده اولمایان صنعتکارین طالعی ده کؤلگه‌ده قالیر.

« #گئجیکمش_اعتراف» اثرینده اونون ۴ پووئستی (1) یئرلشیب. پووئست‌لرده #استالینیزم دؤورونده گنج‌لرین ایکیلی حیات و تضادلی گونلر یاشادیقلاریندان صحبت گئدیر.

ماجرا ژانریندا اولان #دوغما_ساحیللر و #داغلار_داغیمدیر_منیم پووئست‌لرینده ایسه اساسن خالقیمیزین ملی دردی، گونئی_قوزئی حسرتی اؤز عکسینی تاپمیشدیر.

دئییلن‌لره گؤره او تای موغانین #شایسئون کندینده کؤکلری بو تای موغان تایفالاری‌ او جومله‌دن #ساریخان‌بیلی، #موغانلی، #مستعلی‌بیلی، #قوجابیلی، و... یاشاییرلار. بونلار #شوروی دؤورو زامانیندا سرحدلرین باغلی اولماسینا باخمایاراق بو تایدا کی قوهوملاری ایله گؤروشه گل گئت ائتدیکده حکومتی ده بئزدیریرلر. حکومت ایسه مجبور قالیر اونلاری #شایسئون کندینده یئرلشدیریر. بونونلا دا اونلارین علاقه‌سینی بو تای قوهوملاری ایله کسیر. بللی اولدوغو اوزره احمدآغا موغانلی دا بو تایفالارین بیرینه عاید ایمیش.

یازارین دیلینه گلدیکده ایسه، #موغان دیلی‌نین چیلخالیغی، درین‌لییی ایتیب باتیب اثرین #ادبی دیلی‌نین هوجئیره‌لرینده. دیل، بایاغی بیر دیل ایله آراسینا گیرن روس سؤزلری ایله یادلاشیر. باشقا سؤزله اثرده مثل اوچون #مولود_سلیمانلی، #آنار_رضا، #ائلچین، #اسماعیل_شیخلی و باشقالاری‌نین اوستا دیلینی تاپماق اولمور. آنجاق سوژئت خطی باخیمیندان بیزده حسرتلری اویادیر، نوستالوژییه دالدیریر.
#

(1) #پووئست #تحکیه اوصولو اوزره یازیلیر. حجمجه حکایه‌دن بؤیوک، روماندان کیچیک‌دیر. بونا گؤره اونا بؤیوک #حکایه ده دئییرلر. آنجاق حکایه ایله فرقلنیر. پووئستده بیر یوخ، بیر نئچه احوالات و حادثه‌دن بحث اولونور‌ و تصویر اولونان #اوبرازلارین سایی دا حکایه‌دن نئچه قات چوخدور. پووئستین #سوژئت خطی #رومانلا مقایسه‌ده ساده، حکایه ایله مقایسه ده ایسه ایکی بعضن ده داها چوخ اولور. لغتجه معناسی دانیشیق و نقل ائتمکدیر.

https://telegram.me/dusharge

#الیفبا (اوشاق ناغیلی)

یازان: #آنار_رضا

کؤچورن: #سهند_شهبازی ( ۱۳ یاشلی)


من بالاجا ایدیم. هله مکتبه گئتمیردیم. نه یازا، نه ده اوخویا بیلیردیم. هئچ اؤز آدیمی دا اوخویا بیلمیردیم. چونکی حرفلری تانیمیردیم. آنجاق پاییزدا مکتبه گئده‌جه‌یم.
عمیم منه بیر نئچه قشنگ کیتاب گتیردی. دئدی کی، بیرینجی صینیفه گئدنده بو کیتابلاری اوخویاجاقسان. هله‌لیک شکیل‌لرینه باخ. من بیلمیردیم هانسی کیتابدان باشلاییم. بو واخت بیر سس ائشیتدیم.

–مندن باشلا، مندن باشلا.
تعجب لندیم. گؤره‌سن بو کیم‌دیر؟
–منم دانیشان، کیتابام. من الیفبا کیتابی‌یام. منی ورقله، هر صحیفه‌مده سنه تزه-تزه سؤزلر دئیه‌جه‌یم. من ان بؤیوک کیتابام. اگر اوشاقلار صحیفه‌لریمده‌کی ۳۲ حرفین هامیسینی اؤیرنسه بوتون آدلاری، بوتون سؤزلری، بوتون کیتابلاری اوخویا بیلرلر. منیم هر حرفیمدن، بیلیرسن نئچه سؤز باشلاییر. مثلاً، آ حرفی ایله باشلانان سؤزلری سایماقلا قورتارماز. اینانمیرسان، اؤزوندن سوروش.

–آ… – دئیه حرفی سؤزه باشلادی. – البته، من الیفبانین بیرینجی حرفی‌یم. اونا گؤره نئچه-نئچه گؤزل سؤزلر مندن باشلاییر! آتا، آنا، آداملار. آذربایجان. منیم چوخلو دوستوم وار. آذرلر، عادیل‌لر، عاریف‌لر، عاکیف‌لر، آفتلر، آلتایلار، آسلانلار. هر ایل پاییزدا من اونلارا چوخلو آلما، آرمود، آلچا آلیرام.

–باغیشلا، باغیشلا دئیه کیمسه آ-نین سؤزونو کسدی.
– بلی، باغیشلا. من ده ب حرفی‌یم. بلی – ب. دوغرودور. الیفبادا آ حرفی بیرینجی‌دیر. آنجاق ائله بیرینجی سؤزو ده منیمله باشلاییر.
بی-رین-جی. بلی… ائله، بلی سؤزو ده ب-نان باشلانیر. بئله‌دیر.
بونا گؤره ده من هئچ واخت "یوخ" دئمیرم، همیشه "بلی" دئییرم. بلی، من آ-نین باجی‌سییام. آ دئدی کی، آتا سؤزو اونونلا باشلانیر. منیمله ایسه آتانین آتاسی، یعنی بابا سؤزو باشلانیر. بلی، بابا. بیزیم دوغما شهریمیزین آدی باکی‌دیر.
باکی دا منیمله باشلانیر. منیم دوستلاریم بیر بالاجالاردیر، بیر ده بؤیوکلر: بدیر، بکیر، بشیر، بیکه، بیلقئیس…
آ دوستلارینا آلما، آرمود، آلچا آلیر. من ایسه اونلارا بوتون باغلاری باغیشلاییرام. بلی، بیز آ حرفی ایله باجیییق. آ. ب. کیمینسه سسی ائشیدیلدی:

–بس هئچ منی یاد ائتمیرسینیز؟… و.آ.ب و و یعنی من.
من ۵-جی-یم. ۵-جی-نی اونوتمایین. وطن سؤزو منیمله باشلانیر. "ب"نین بختی وار. منیم ده واختیم… من هامی اوچون واجیبم، وفالییام، وارلییام. بوتون واحیدلر، والیده‌لر، واقیفلر، وجیهه‌لر منیم وفالی دوستلاریم‌دیر.

–قویمارام، قویمارام منی اونوداسینیز. من ق-یام.
قورخورام، قئیدیمه قالمایاسینیز. قویون، من ده دئییم. من ده سیزین قارداشینیزام. قلمیم ده وار، قیلینجیم دا.

–دوستلار! دوستلار! من ده "د" حرفی‌یم. دوستلوق سؤزو منیمله باشلانیر. دئییرم دوست اولاق. دئییرم دالاشمایاق.
دئییرم دانیشماق اوچون سؤزو "س" حرفینه وئرک. آخی سئنتیابرا آز قالیب. درسلر باشلایاجاق. داها نه دئییم؟ هه اونو دئییم کی، درسلر مندن باشلانیر. درسلر سؤزونو دئییرم. دوستلوق اولسا، درسلرینیزی یاخشی اوخویارسینیز. دفترلرینیزی سلیقه‌لی ساخلایین.
–اوندا همیشه بئش آلارسینیز – دئیه ب د-نین سؤزونو کسدی.

دئدی:
–سؤزو س حرفینه وئرک. بوگون-صاباح سئنتیابرین بیری‌دیر. سؤز سنین‌دیر، آی س.
س دئدی:
–سالام. سالام سئویملی اوشاقلار. سئنتیابرین بیرینده سحر ساعات سککیزده مکتبلر سیزی صبیرسیزلیکله گؤزله‌یه‌جکلر.
من الیفبا کیتابی ایله بئله تانیش اولدوم. عزیز اوشاقلار، بو کیتابی ورقله‌سه‌نیز، او سیزه ده چوخلو ماراقلی ناغیللار، حکایه‌لر دانیشار، شعر اوخویار.

ایول، ۱۹۶۷

###
یوخاریداکی ناغیلی اوغلوم #سهند کؤچوروبدور. آراسیرا اونا کؤمه‌ییم اولدوسا، ایشین عهده‌سیندن یاخشیجا گلدی. وورغولاییرام کی ناغیلدا آ حرفینه نمونه وئریلن عادیل، عاریف کیمی کلمه‌لر لاتینجه‌ده #A کیمی سسله‌نیر.


#əlifba
Yazan: #anar_reza
Köçürən: #səhənd_şəhbazi (13 yaşlı)

https://telegram.me/dusharge