Спадчына
Photo
Абсалютна згодны з тым, што генетычна праект Перацятковіча ўзыходзіць да рымскіх пабудоў. Тут варта звянуць увагу на біяграфію творца. Ён больш вядомы як архітэктар мадэрну, але ў той жа час адзін з галоўных неакласіцыстаў 1900-1910-х гг. Яго імя часта ідзе другім пасля імя беларуса Івана Жалтоўскага, які на італьянскіх, у прыватнасці паладыянскіх, узорах стварыў пасля "сталінскі ампір". Не менш апантаны італьяншчынай быў, відаць, Перацятковіч.
Дарэчы сам гэты праект ёсць дыпломным. Ён быў прадстаўлены ў 1906 годзе, за яго Перацятковіч атрымаў права на паездку ў 1907 годзе ў Італію за дзяржаўны кошт (пенсію). У 1907 годзе ў ягоную альма-матар паступае Іосіф Лангбард. Не ведаю, як там усё было, але не выключаю, што выдатныя праекты выпуснікоў выстаўляліся і былі агульнадаступнымі. Ну і праект Перацятковіча быў надрукаваны ў 1907 у "Ежегоднику Общества архитекторов-художников" - студэнту-архітэктару было цяжка абмінуць такую рэч.
Пасля Перацятковіч вярнуўся і чытаў курс лекцый у вучылішчы, дзе вучыўся Лангбард.
Што тычыцца канкрэтных крыніц, то рымскія маўзалеі Адрыяна і Аўгуста напрошваюцца самі сабой. Пры тым абодва захаваліся часткова (маўзалей Адрыяна сёння замак Святога Анёла, а маўзалей Аўгуста проста музеефікаваная руіна на іншым беразе Тыбра), але яўна мелі тэлескапічную пабудову, дзе кожны ярус быў меншым за іншыя. Верхняя частка іх не збераглася, ёсць некалькі варыянтаў сучасных рэканструкцый. Адной з найбольш распаўсюджаных гістарычных рэканструкцый маўзалея Аўгуста быў чатырохярусны "торт". Сучасныя рэканструкцыі больш кансерватыўныя, але яны сучасныя, а мы кажам пра пачатак 20 ст.
Відавочна, што другая крыніца, якая хутчэй падмацоўвала першую, чым была самастойнай - знакамітыя цыліндрычныя збудаванні амфітэатра Флавія (Калізей) і цырка Марцэла. Пры тым другі ў плане паўкруглы, бо ў яго была сцэна - роўна тое, што і трэба для Залы народных сходаў і опернага тэатра. Можна заўважыць, што ў цырка Марцэла ёсць бакавыя залы-кулуары з паўкруглымі апсідамі... і Перацятковіч паўтарае гэтыя паўкружжы на сваім плане.
Паўкруглыя тэатры не рэдкасць, іх проста валам. У 1870-я будуюць оперу Зэмпера ў Дрэздэне, у 1880-я оперу ў Адесе. Яны вельмі падобныя ў сваім эклектычным багацці, але праект Перацятковіча адрозніваецца ад іх - ён па-рымску аскетычны, тут дапушчальныя вялікія плошчы сцен, пазбаўленыя дэкору, чаго не магло быць у папярэднім эклектычным стылі. Прыгадайце голыя брутальныя сцены тэрмаў, маўзалеяў, Пантэона - яны можа і мелі дэкор калісьці, але і сёння, і век таму ўспрымаюцца менавіта вось так.
Дакладнага пераймання няма, гэта хутчэй сінтэз і кампіляцыя рымскіх помнікаў з улікам сучасных аўтару рэалій. Патрэбныя лесвіцы для сцэнічнай скрыні - будуць "вушкі" па баках.
А вось праект Лангбарда сапраўды "неадрозны да змяшэння". Плагіят? Праект Перацятковіча ніколі не быў рэалізаваны, а сам ён памёр маладым ад інфаркту. Прапаную лічыць гэта амажам Лангбарда да Перацятковіча. Дарэчы беларускі дойлід не вытрымаў і знішчыў рымскую аскетычнасць частымі вертыкальнымі чляненнямі, выкінуў і класічны ордар - атрымаўся цалкам праект у духу мадэрнізму і арт-дэко.
Так што... ўсе дарогі сапраўды вядуць у Рым. Як тут не думаць штодня пра Рымскую імперыю?
Дарэчы сам гэты праект ёсць дыпломным. Ён быў прадстаўлены ў 1906 годзе, за яго Перацятковіч атрымаў права на паездку ў 1907 годзе ў Італію за дзяржаўны кошт (пенсію). У 1907 годзе ў ягоную альма-матар паступае Іосіф Лангбард. Не ведаю, як там усё было, але не выключаю, што выдатныя праекты выпуснікоў выстаўляліся і былі агульнадаступнымі. Ну і праект Перацятковіча быў надрукаваны ў 1907 у "Ежегоднику Общества архитекторов-художников" - студэнту-архітэктару было цяжка абмінуць такую рэч.
Пасля Перацятковіч вярнуўся і чытаў курс лекцый у вучылішчы, дзе вучыўся Лангбард.
Што тычыцца канкрэтных крыніц, то рымскія маўзалеі Адрыяна і Аўгуста напрошваюцца самі сабой. Пры тым абодва захаваліся часткова (маўзалей Адрыяна сёння замак Святога Анёла, а маўзалей Аўгуста проста музеефікаваная руіна на іншым беразе Тыбра), але яўна мелі тэлескапічную пабудову, дзе кожны ярус быў меншым за іншыя. Верхняя частка іх не збераглася, ёсць некалькі варыянтаў сучасных рэканструкцый. Адной з найбольш распаўсюджаных гістарычных рэканструкцый маўзалея Аўгуста быў чатырохярусны "торт". Сучасныя рэканструкцыі больш кансерватыўныя, але яны сучасныя, а мы кажам пра пачатак 20 ст.
Відавочна, што другая крыніца, якая хутчэй падмацоўвала першую, чым была самастойнай - знакамітыя цыліндрычныя збудаванні амфітэатра Флавія (Калізей) і цырка Марцэла. Пры тым другі ў плане паўкруглы, бо ў яго была сцэна - роўна тое, што і трэба для Залы народных сходаў і опернага тэатра. Можна заўважыць, што ў цырка Марцэла ёсць бакавыя залы-кулуары з паўкруглымі апсідамі... і Перацятковіч паўтарае гэтыя паўкружжы на сваім плане.
Паўкруглыя тэатры не рэдкасць, іх проста валам. У 1870-я будуюць оперу Зэмпера ў Дрэздэне, у 1880-я оперу ў Адесе. Яны вельмі падобныя ў сваім эклектычным багацці, але праект Перацятковіча адрозніваецца ад іх - ён па-рымску аскетычны, тут дапушчальныя вялікія плошчы сцен, пазбаўленыя дэкору, чаго не магло быць у папярэднім эклектычным стылі. Прыгадайце голыя брутальныя сцены тэрмаў, маўзалеяў, Пантэона - яны можа і мелі дэкор калісьці, але і сёння, і век таму ўспрымаюцца менавіта вось так.
Дакладнага пераймання няма, гэта хутчэй сінтэз і кампіляцыя рымскіх помнікаў з улікам сучасных аўтару рэалій. Патрэбныя лесвіцы для сцэнічнай скрыні - будуць "вушкі" па баках.
А вось праект Лангбарда сапраўды "неадрозны да змяшэння". Плагіят? Праект Перацятковіча ніколі не быў рэалізаваны, а сам ён памёр маладым ад інфаркту. Прапаную лічыць гэта амажам Лангбарда да Перацятковіча. Дарэчы беларускі дойлід не вытрымаў і знішчыў рымскую аскетычнасць частымі вертыкальнымі чляненнямі, выкінуў і класічны ордар - атрымаўся цалкам праект у духу мадэрнізму і арт-дэко.
Так што... ўсе дарогі сапраўды вядуць у Рым. Як тут не думаць штодня пра Рымскую імперыю?
Сёння адзначаецца Міжнародны дзень помнікаў і гістарычных мясцін. Хачу звярнуць увагу на яшчэ повязь беларускай архітэктуры з сусветнай.
Знакамітая альтанка ў парку пры палацы Горватаў у Нароўлі, якую часта прымаюць за маяк, гэта паўтарэнне помніка старажытнарымскай архітуры - маўзалея Гая і Луцыя Цэзараў.
Маўзалей пабудаваны ў пачатку I ст. н. э. ў Глануме (сёння поўдзень Францыі) як пахавальня ці кенатаф (сімвалічная магіла) для пляменнікаў імператара Аўгуста, якія памерлі маладымі.
Маўзалей вельмі падобны да маўзалея Істацыдяў у тым жа горадзе, але мае больш выцягнутыя прапорцыі і больш цяжкія аб'ёмы.
Кубічны ніжні ярус, пакрыты рэльефамі, трактаваны як саркафаг. Над ім, падобна да ўрачыстай трыумфальнай аркі ў гонар юных герояў, падымаецца высокі скразны аб'ём (тэтрапілон). Кожны яго фасад у цэнтры прарэзаны аркай, па кутах фланкіраванай карынфскімі калонамі, якія падтрымліваюць антаблемент з узорыстай стужкай фрыза.
Вянчае круглы маноптар (круглы храм), у якім да XVIII ст. стаялі статуі абодвух Юліяў, магчыма, быў задуманы як памінальны храм.
Падоўжаныя прапорцыі, вузкія інтэркалумніі (прасветы між калонамі), цяжкія формы канеліраваных калон з празмерна пышнымі капітэлямі даюць адчуць рымскі дух збудавання.
Рамантычная альтанка ў Нароўлі, наадварот атрымалася рамантычна вытанчанай і узнёснай, можа трошні нераўнаважнай па аб'ёмах, а выкарыстанне цэглы замест натуральнага каменю запатрабавала больш устойлівай асновы з контрфорсамі.
#Нароўля #паралелі
Знакамітая альтанка ў парку пры палацы Горватаў у Нароўлі, якую часта прымаюць за маяк, гэта паўтарэнне помніка старажытнарымскай архітуры - маўзалея Гая і Луцыя Цэзараў.
Маўзалей пабудаваны ў пачатку I ст. н. э. ў Глануме (сёння поўдзень Францыі) як пахавальня ці кенатаф (сімвалічная магіла) для пляменнікаў імператара Аўгуста, якія памерлі маладымі.
Маўзалей вельмі падобны да маўзалея Істацыдяў у тым жа горадзе, але мае больш выцягнутыя прапорцыі і больш цяжкія аб'ёмы.
Кубічны ніжні ярус, пакрыты рэльефамі, трактаваны як саркафаг. Над ім, падобна да ўрачыстай трыумфальнай аркі ў гонар юных герояў, падымаецца высокі скразны аб'ём (тэтрапілон). Кожны яго фасад у цэнтры прарэзаны аркай, па кутах фланкіраванай карынфскімі калонамі, якія падтрымліваюць антаблемент з узорыстай стужкай фрыза.
Вянчае круглы маноптар (круглы храм), у якім да XVIII ст. стаялі статуі абодвух Юліяў, магчыма, быў задуманы як памінальны храм.
Падоўжаныя прапорцыі, вузкія інтэркалумніі (прасветы між калонамі), цяжкія формы канеліраваных калон з празмерна пышнымі капітэлямі даюць адчуць рымскі дух збудавання.
Рамантычная альтанка ў Нароўлі, наадварот атрымалася рамантычна вытанчанай і узнёснай, можа трошні нераўнаважнай па аб'ёмах, а выкарыстанне цэглы замест натуральнага каменю запатрабавала больш устойлівай асновы з контрфорсамі.
#Нароўля #паралелі
У 2024 годзе плануюць дадаць у Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў шэраг новых аб'ектаў.
У Гомельскай вобласці:
* руіны царквы ў вёсцы Свержань Рагачоўскага раёна.
* Месца былога замка Сапегаў у вёсцы Антонаў Нараўлянскага раёна. (Першы раз чую пра такі!)
У Гродзенскай вобласці:
* Будынак Гродзенскага абласнога драматычнага тэатра. Нарэшце ўзяліся за савецкі мадэрнізм.
* Гістарычная частка Слоніма
У Магілёўскай вобласці:
* Новаствораны гістарычны цэнтр Бабруйска, у якім сёння 58 аб'ектаў, дапоўняць яшчэ 15 будынкамі.
У Віцебскай вобласці:
* Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Параф'янаве Докшыцкага раёна, пабудаваны ў пачатку XX стагоддзя ў стылі неабарока. Гэта брат-блізнюк касцёла ў Лынтупах, які атрымаў нарэшце ахоўны статус летась.
* Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі 1824 года ў неараманскім стылі ў Браславе.
У Мінску:
* Дом па праспекце Незалежнасці, 27А. Адзіны будынак, які застаўся ад Юр'еўскай вуліцы
Такім чынам у аўтсайдарах пакуль застаюцца Брэсцкая і Мінская вобласці. А яшчэ зноў ніводнага драўлянага будынка ці помніка манументальнага мастацтва. Але добра, што ў першай палове года ёсць нейкі план, запас аб'ектаў на год. Можа да канца года яшчэ якія помнікі падцягнуцца. Нагадаю, што падрыхтаваць прапанову на наданне ахоўнага статусу можа кожны, хоць гэта і складана.
#ахова #Антонаў #Браслаў #Параф'янава #Свержань #Бабруйск #Слонім #Мінск #Гродна
У Гомельскай вобласці:
* руіны царквы ў вёсцы Свержань Рагачоўскага раёна.
* Месца былога замка Сапегаў у вёсцы Антонаў Нараўлянскага раёна. (Першы раз чую пра такі!)
У Гродзенскай вобласці:
* Будынак Гродзенскага абласнога драматычнага тэатра. Нарэшце ўзяліся за савецкі мадэрнізм.
* Гістарычная частка Слоніма
У Магілёўскай вобласці:
* Новаствораны гістарычны цэнтр Бабруйска, у якім сёння 58 аб'ектаў, дапоўняць яшчэ 15 будынкамі.
У Віцебскай вобласці:
* Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі ў Параф'янаве Докшыцкага раёна, пабудаваны ў пачатку XX стагоддзя ў стылі неабарока. Гэта брат-блізнюк касцёла ў Лынтупах, які атрымаў нарэшце ахоўны статус летась.
* Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі 1824 года ў неараманскім стылі ў Браславе.
У Мінску:
* Дом па праспекце Незалежнасці, 27А. Адзіны будынак, які застаўся ад Юр'еўскай вуліцы
Такім чынам у аўтсайдарах пакуль застаюцца Брэсцкая і Мінская вобласці. А яшчэ зноў ніводнага драўлянага будынка ці помніка манументальнага мастацтва. Але добра, што ў першай палове года ёсць нейкі план, запас аб'ектаў на год. Можа да канца года яшчэ якія помнікі падцягнуцца. Нагадаю, што падрыхтаваць прапанову на наданне ахоўнага статусу можа кожны, хоць гэта і складана.
#ахова #Антонаў #Браслаў #Параф'янава #Свержань #Бабруйск #Слонім #Мінск #Гродна
У Клімавічах галоўную славутасць горада, драўляную сядзібу Мяшчэрскіх, да "Дажынак" разабралі разам з падмуркамі. "Рэканструкцыя"! Праект прадугледжваў ўзнаўленне толькі адной унутрай сцяны з аўтэнтычнага матэрыялу, усё астатняе - навабуд. Мусіла быць захаваная шалёўка, разьбяныя элементы і фурнітура, але мы памятаем, як разабралі дамы на Паўночным завулку ў Мінску і ў выніку не змаглі сабраць як было, а ўсе элементы, якія мусілі быць захаваныя, раптам згнілі на складзе.
#Клімавічы #антырэстаўрацыя #драўлянаязабудова
#Клімавічы #антырэстаўрацыя #драўлянаязабудова
Кожны раз калі чую пра тое, што немагчыма аднавіць гістарычны цэнтр Мінска, бо там пабудавалі метро, хочацца спытаць на якой магіі трымаецца шырачэзны тунэль без аніякіх унутраных апор пад старым горадам у Варшаве? Няма такой задачы, з якой інжынеры б не справіліся. Задачы будаўніцтва над тунэлямі больш за сто гадоў, пакуль што ўсе спраўляліся, але мы чамусьці дакладна не зможам 🤡
Спадчына
Photo
Парадокс карабля Тэсея і як ён вырашаецца пры ахове драўляных помнікаў.
«Калі ўсе часткі карабля замяніць на новыя, ці застанецца кабель тым жа?» — задаваліся пытаннем старажытныя грэкі. У нас ёсць адказ.
Праблема аўтэнтычнасці адна з найбольш вострых у рэстаўрацыі. Найбольш аўтарытэтны дакумент па рэстаўрацыі, Венецыянская хартыя 1964 года, абвяшчала неабходнасць перадачы помнікаў будучым пакаленням «ва ўсім багацці іх аўтэнтычнасці».
Спатрэбілася яшчэ некалькі хартый і міжнародных дакументаў, каб вызначыцца, што ж ёсць аўтэнтычнасць.
І тут важную ролю адыграла драўляная архітэктура, але не нашага рэгіёна, а далёкай Японіі.
Справа ў тым, што ў 1993 годзе ў спіс спадчыны ЮНЕСКА трапілі першыя аб'екты ў Японіі.
Стала зразумела, што ранейшыя дакументы не ўлічвалі ўсю культурную разнастайнасць.
Японская архітэктура традыцыйна драўляная, а сама краіна знаходзіцца ў вельмі спякотным вільготным клімаце, у якім драўніна прыходзіць у нягоднасць усяго праз дзясятак гадоў. Для Японіі абсалютна нармальнай з'яўляецца практыка, поўнай разборкі і замены ўсіх аўтэнтычных частак на новыя. А новы статус помніка ЮНЕСКА забараняў падобнае і фактычна ставіў помнікі пад пагрозу знішчэння.
Ужо ў 1994 годзе ў японскім горадзе Нара збіраецца канферэнцыя, на якой прымаецца дакумент, які ўлічвае ўсю разнастайнасць традыцый.
Паводле Нарскага дакумента аўтэнтычнасць помніка складаецца з :
* аўтэнтычнасці задумы
* аўтэнтычнасці матэрыялу
* аўтэнтычнасці выкарыстання
* аўтэнтычнасці тэхналогіі
* аўтэнтычнасці атачэння
і духу месца
«Калі ўсе часткі карабля замяніць на новыя, ці застанецца кабель тым жа?» — задаваліся пытаннем старажытныя грэкі. У нас ёсць адказ.
Праблема аўтэнтычнасці адна з найбольш вострых у рэстаўрацыі. Найбольш аўтарытэтны дакумент па рэстаўрацыі, Венецыянская хартыя 1964 года, абвяшчала неабходнасць перадачы помнікаў будучым пакаленням «ва ўсім багацці іх аўтэнтычнасці».
Спатрэбілася яшчэ некалькі хартый і міжнародных дакументаў, каб вызначыцца, што ж ёсць аўтэнтычнасць.
І тут важную ролю адыграла драўляная архітэктура, але не нашага рэгіёна, а далёкай Японіі.
Справа ў тым, што ў 1993 годзе ў спіс спадчыны ЮНЕСКА трапілі першыя аб'екты ў Японіі.
Стала зразумела, што ранейшыя дакументы не ўлічвалі ўсю культурную разнастайнасць.
Японская архітэктура традыцыйна драўляная, а сама краіна знаходзіцца ў вельмі спякотным вільготным клімаце, у якім драўніна прыходзіць у нягоднасць усяго праз дзясятак гадоў. Для Японіі абсалютна нармальнай з'яўляецца практыка, поўнай разборкі і замены ўсіх аўтэнтычных частак на новыя. А новы статус помніка ЮНЕСКА забараняў падобнае і фактычна ставіў помнікі пад пагрозу знішчэння.
Ужо ў 1994 годзе ў японскім горадзе Нара збіраецца канферэнцыя, на якой прымаецца дакумент, які ўлічвае ўсю разнастайнасць традыцый.
Паводле Нарскага дакумента аўтэнтычнасць помніка складаецца з :
* аўтэнтычнасці задумы
* аўтэнтычнасці матэрыялу
* аўтэнтычнасці выкарыстання
* аўтэнтычнасці тэхналогіі
* аўтэнтычнасці атачэння
і духу месца
Спадчына
Парадокс карабля Тэсея і як ён вырашаецца пры ахове драўляных помнікаў. «Калі ўсе часткі карабля замяніць на новыя, ці застанецца кабель тым жа?» — задаваліся пытаннем старажытныя грэкі. У нас ёсць адказ. Праблема аўтэнтычнасці адна з найбольш вострых у…
З гэтага пункту гледжання тое, што адбываецца ў Клімавічах адпавядае міжнародным нормам. Але ў Беларусі ніколі не было такой традыцыі, як у Японіі, бо клімат іншы. А вось пераносіць будынак з месца на месца - абсалютна традацыйная для беларусаў практыка. Драўляная архітэктура гэта кантруктар, які можна разабраць і сабраць наноў. Але з тых жа элементаў.
Тое, што захавалі адну сцяну з гістарычных бярвенняў, гэта ніяк не тычыцца рэстаўрацыі, гэта ўмоўнасць, якую выконваюць, каб упісацца ў тыя вызначэнні рэканструкцыі, якія прапісаныя ў нарматыўных дакументах.
Вельмі верагодна, што па выніку і гэтага не будзе, бо а хто праверыць?
Хто займаўся праектаваннем, той ведае, што на паперы захоўваюцца падмуркі і адна сцяна, каб заставалася рэканструкцыя, а не новае будаўніцтва, а па факце не застаецца нічога. Ніхто з наглядных органаў не будзе дзяўбаць новыя сцены, каб праверыць ці ёсць там старая цэгла.
Тое, што захавалі адну сцяну з гістарычных бярвенняў, гэта ніяк не тычыцца рэстаўрацыі, гэта ўмоўнасць, якую выконваюць, каб упісацца ў тыя вызначэнні рэканструкцыі, якія прапісаныя ў нарматыўных дакументах.
Вельмі верагодна, што па выніку і гэтага не будзе, бо а хто праверыць?
Хто займаўся праектаваннем, той ведае, што на паперы захоўваюцца падмуркі і адна сцяна, каб заставалася рэканструкцыя, а не новае будаўніцтва, а па факце не застаецца нічога. Ніхто з наглядных органаў не будзе дзяўбаць новыя сцены, каб праверыць ці ёсць там старая цэгла.