👑یک ستاره در هفت آسمان👑
1.15K subscribers
2.29K photos
598 videos
73 files
5.28K links
وبلاگ تخصصی نجوم و اخترفیزیک که از سال ۲۰۱۰ تاکنون بی‌وقفه به کار ترجمه‌ی مطالب متنوع و گوناگونِ این حوزه‌ی دانش، از معتبرترین سایت‌های بین‌المللی می‌پردازد:
http://www.1star7sky.com/
فیسبوک: https://www.facebook.com/1star7sky/
Download Telegram
«واضح‌ترین عکسی که تاکنون از قلب پرآشوب سحابی آدمک گرفته شده»
—---------------------------------------------------------------
https://goo.gl/aa3HdP
یک گروه بین‌المللی از اخترشناسان به رهبری گرد وایلت از بنیاد ماکس پلانک برای اخترشناسی رادیویی (MPIfR) در بُن، با بهره از تداخل‌سنجِ تلسکوپ وی‌ال‌تی (VLTI) عکس‌هایی با بالاترین سطح جزییات تا به امروز را از سامانه‌ی ستاره‌ای اِتا-شاه‌تخته (اتا کارینا) در سحابی شاه‌تخته گرفته‌اند. آنها در این سامانه‌ی دوتایی ساختارهای تازه و نامنتظره‌ای یافته‌اند، از جمله در ناحیه‌ی میان دو ستاره، جایی که بادهای ستاره‌ای بی‌اندازه پرسرعتشان به هم برخورد می‌کنند. این نماهای تازه از این سامانه‌ی رازگونه می‌تواند به شناخت بهتری از روند زندگی ستارگان بسیار بزرگ بیانجامد.

این سامانه‌ی دوتاییِ غول‌پیکر از دو ستاره‌ی بزرگ تشکیل شده که به گرد یکدیگر می‌چرخند. این دو بسیار فعالند و بادهایی تولید می‌کنند که با سرعت‌هایی نزدیک به ده میلیون کیلومتر بر ساعت به بیرون می‌وزد [۱]. منطقه‌ی میان این دو ستاره، یعنی جایی که بادهای آنها به هم برخورد می‌کند فضایی بسیار آشفته است، ولی تا امروز کسی نتوانسته بود آن را بررسی کند.

نیروی دو ستاره‌ی #اتا_شاهتخته پدیده‌های شگفت‌انگیزی را به وجود آورده است. اخترشناسان در دهه‌ی ۱۸۳۰ یک "فوران غول‌آسا" (#Great_Eruption) در این سامانه دیده بودند. ما اکنون می‌دانیم که این فوران در اثر پس زده شدنِ انبوه بسیار بزرگی از گاز و غبار در یک زمان کوتاه توسط ستاره‌ی بزرگ‌تر رخ داده بود، که باعث شد لوب‌هایی جدا از هم و نمایان پدید آید، یعنی همان ساختاری که اکنون در این سامانه می‌بینیم و آن را به نام #سحابی_آدمک (Homunculus Nebula) می‌شناسیم. هنگامی که بادهای دو ستاره با سرعت‌هایی سرسام‌آور به یکدیگر کوبیده شدند، اثر ترکیبی آنها به گرمایی چند میلیون درجه‌ای و تابشی بسیار نیرومند از پرتوهای X انجامید.

منطقه‌ی مرکزی که در آن بادها به هم کوبیده ‌می‌شوند هزاران بار از خود سحابی آدمک کوچک‌تر است، و تاکنون هیچ تلسکوپ زمینی و فضایی نتوانسته بود آن را با جزییات ببیند و به تصویر بکشد. اکنون به لطف توان واگشود (#تفکیک‌پذیری) بالای دستگاه AMBER در VLTI، دانشمندان برای نخستین بار توانسته‌اند به این قلمروی پرخشونت‌ رخنه کنند. یک عملیات #تداخل‌سنجی (آمیزه‌ی هوشمندانه‌ی سه تا از چهار تلسکوپ کمکی در VLT) نیروی واگشود را در مقایسه با تنها خود تلسکوپ VLT به ده برابر رساند. این به دانشمندان واضح‌ترین تصویری که تاکنون از این سامانه گرفته شده بود را داد و به یافته‌های نامنتظره‌ای درباره‌ی ساختارهای درونی آن انجامید.

تصویر تازه‌ی #وی‌ال‌تی به روشنی ساختاری را نشان می‌دهد که میان دو ستاره‌ی اتا-شاه‌تخته جای دارد: ساختار بادبزن-مانندی که در نقطه‌ی برخورد بادهای ستاره‌ی کوچک‌تر (و داغ‌تر) به بادهای چگال‌ترِ ستاره‌ی بزرگ‌تر پدید آمده.

افزون بر تصویربرداری، مشاهدات طیفی از منطقه‌ی برخورد هم به دانشمندان این امکان را داد که سرعت بادهای شدید دو ستاره را اندازه بگیرند [۲]. آنها به کمک این سرعت‌ها توانستند مدل‌های رایانه‌ای دقیق‌تری برای ساختار درونی این سامانه‌ی فریبنده پدید آورند، و این به پژوهشگران در افزایش شناختشان از چگونگی دست‌رفتِ جرم از این ستارگانِ بی‌اندازه پرجرم در درازنای زندگیشان خواهد داد.

عضو دیگر این گروه، دیتر شرتل از MPIfR نگاهی رو به جلو دارد: «"GRAVITY" و "MATISSE"، دو دستگاه تازه‌ی VLTI به ما امکان خواهند داد تا عکس‌های تداخل‌سنجی بسیار بادقت‌تر و در دامنه‌ی گسترده‌تری از طول موج‌ها بگیریم. این دامنه‌ی گسترده‌ طول موجی برای پی بردن به ویژگی‌های فیزیکی بسیاری از اجرام کیهانی مورد نیاز است.»

—------------------------------------------------—
یادداشت‌ها:
۱] این دو ستاره چنان بزرگ و درخشانند که با پرتوهایشان مواد سطح خود را از جا کنده و به فضا می‌رانند. این پس زدن مواد ستاره‌ای به نام #باد_ستاره‌ای شناخته می‌شود و سرعتش می‌تواند به میلیون‌ها کیلومتر بر ساعت برسد.
۲] اندازه‌گیری‌ها از روش #اثر_دوپلر انجام شد. اخترشناسان از این پدیده برای برآورد دقیق سرعت ستارگان یا اجرام دیگری که به سوی ما می‌آیند یا از ما دور می‌شوند بهره می‌جویند. حرکت یک جرم رو به ما یا برعکس باعث اندکی جابجایی در خطوط طیفی آن می‌شود. با سنجش این جابجایی می‌توان سرعت آن را محاسبه کرد.
—-------------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
https://1star-7skies.blogspot.com/2016/10/blog-post_68.html
—-------------------------------------------------
به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«راز چرخش دیوانه‌وار هوای ناهید در "نسیم نیمروزی" آنست»
—-------------------------------------------------------

سیاره‌ی ناهید دو گونه باد دارد. بر پایه‌ی پژوهشی تازه، بادها نه تنها در راستای استوای همسایه‌ی ما به گرد آن می‌وزند، بلکه از استوا به قطب‌هایش هم جریان دارند، چیزی که تاکنون به طور قطعی دیده نشده بود. وجود این دو باد می‌تواند بزرگ‌ترین راز جو این سیاره را آشکار کند: چرخش سریع آن.

ناهید هر ۲۴۳ روز زمینی یک بار به گرد محورش می‌چرخد، ولی جو آن هر ۴ روز یک بار این سیاره را دور می‌زند، با سرعت‌هایی بیش از ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت و همراستا (موازی) با استوا. برای پایدار ماندن این سرعت دیوانه‌دار نیاز به انرژی تابش آفتاب است. ولی از آنجایی که نور خورشید بر استوا بیش از قطب‌ها می‌تابد، این که انرژی مورد نیاز قطب‌ها چگونه به آنجا می‌رسد برای دانشمندان یک راز بوده.

این باد نیمروزی (نصف‌النهاری) که تازه شناسایی شده، با سرعتِ به نسبت آرامِ ۸۰ کیلومتر بر ساعت می‌وزد و می‌تواند بخشی از این انرژی را از مناطق استوایی با خود ببرد و به گونه‌ی یکدست‌تری در جو پخش کند.

پدرو ماچادو از رصدخانه‌ی اخترشناسی لیسبون پرتغال می‌گوید: «برایمان سخت بود که بفهمیم جو ناهید چگونه سرعتش را در عرض‌های بالا حفظ می‌کند. ولی [اکنون دریافته‌ایم که] این بادهای نیمروزی انرژی و تکانه‌ (اندازه حرکت) را از مناطق استوایی به عرض‌های بالاتر جابجا می‌کند.»

ماچادو و همکارانش توانستند این باد را با بهره از پدیده‌ی دوپلر "ببینند". درست مانند صدای آژیر که با دور و نزدیک شدن نسبت به ما، زیر و بمی‌اش تغییر می‌کند، طول موج نور بازتابیده از روی جو ناهید هم بسته به حرکت جو، افزایش و کاهش می‌یابد.

ولی جابجایی دوپلری برای چیزی مانند بادهای #ناهید ناچیز است. از همین رو این دانشمندان به بررسی نور بازتابیده از روی ابرهای ناهید پرداختند که به همراه بادها جابجا می‌شوند. می‌دانیم که اتم‌ها و مولکول‌های گوناگون نور را به شیوه‌های گوناگون می‌درآشامند (جذب می‌کنند) و با این کار، یک شناسه‌ی طیفی ویژه‌ی خود پدید می‌آورند. ماچادو و همکارانش برای دیدن حرکت ابرها و در نتیجه بادهایی که آنها را می‌برند، نوری که دیده می‌شد و به دلیل پدیده‌ی دوپلر، طیفش جابجا شده بود را با شناسه‌های طیفیِ شناخته شده‌ مقایسه کردند.

گلین کالینسون از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در گرین‌بلت مریلند می‌گوید: «این گونه اندازه‌گیری‌ها به طور شگفت‌آوری سخت و چالش‌برانگیز است. پژوهشنامه را که خواندم گفتم یا خدا، شما این اندازه‌گیری‌ها را انجام دادید؟»

پیش از این در داده‌های فضاپیمای ونوس اکسپرس هم نشانه‌هایی از گردش جَوی نیمروزی ناهید دیده شده بود، ولی مدار آن تنها اجازه‌ی بررسی بادهای نیمکره‌ی جنوبی این سیاره را به دانشمندان می‌داد. ماچادو و گروهش با بهره از تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی در هاوایی توانستند این بادها را در هر دو نیمکره بسنجند و به تقارن آنها پی ببرند.

ریکاردو اوئسو از دانشگاه باسک در بیلبائوی اسپانیا می‌گوید: «این بسیار مهم است زیرا از چگونگی کارکرد جو ناهید آگاهی نداریم. شناخت گردش نیمروزی یکی از عنصرهای کلیدی در حل این مساله [چرخش سریع هوای ناهید] است.»

ماچادو امیدوار است اکنون که توانسته‌اند با بهره از #اثر_دوپلر، بدون ترک زمین، به دقتی نزدیک به داده‌های فضاپیما دسترسی بیابند، بتوانند جو سیاره‌های دیگر مانند کیوان و ماه مه‌آلودش، تیتان را نیز از همین راه بررسی کنند.

گزارش این پژوهش در نشریه‌ی ایکاروس منتشر شده است.
https://goo.gl/RM7q4p
—----------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/03/Venus.html
—-------------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
telegram: @onestar_in_sevenskies
«ستاره‌ای که پیری‌اش را به ساحتن یک حباب می‌گذراند!»
—---------------------------------------------------

* اخترشناسان نمایی زیبا و خیره‌کننده از یک حباب ظریف از مواد انفجاری پیرامون ستاره‌ای سرخ ثبت کرده‌اند. رصدهای آنها می‌تواند به اخترشناسان در بهتر شتاختنِ دگرگونی‌های ستارگان در گام‌های پایانی زندگی‌شان کمک کند.

رصدگرانِ بادقت به کمک یک دوربین دوچشمی می‌توانند در صورت فلکی جنوبی کم‌نورِ تلمبه (پمپ هوا) ستاره‌ای بسیار سرخ‌فام را ببینند که روشنی‌اش به آرامی هقته به هفته تغییر می‌کند. این ستاره‌ی سرخِ بسیار شگفت‌انگیز که حدود ۹۰۰ سال نوری از زمین دور است، با نام "یو تلمبه" (U Antliae) شناخته می‌شود و رصدهای تازه‌ای که با بهره از آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) انجام شده پوسته‌ی کروی نازکی را پیرامون آن آشکار کرده است.

یو تلمبه [۱] یک ستاره‌ی کربنی است، ستاره‌ای تکامل‌یافته، خنک و درخشان از "شاخه‌ی ناهمساوی غول‌ها" (ای‌جی‌ان). این ستاره حدود ۲۷۰۰ سال پیش گامی از زندگی‌اش را گذراند که در آن به سرعت جرم از دست داد. در این گام که تنها چند صد سال به درازا کشید، موادی با سرعت از آن پس زده شد که با هم پوسته‌ی درون این عکسِ آلما را ساختند. بررسی‌های دقیق‌ترِ این پوسته همچنین نشانگر وجود ابرهای گازی تُنُک و پَرمانندیست که به نام "زیرساختارهای رشته‌ای" شناخته می‌شوند.

این تصویر دیدنی تنها با بهره از توانمندی بی‌همتای رادیوتلسکوپ آلما که در فلات چاخناتور در بیابان آتاکامای شیلی جای دارد به دست آمد که می‌تواند نماهایی پُروضوح در چندین طول موج پدید آورد. #آلما می‌تواند ساختارهایی بسیار کوچک‌تر از آنچه تاکنون می‌شد را در پوسته‌ی یو تلمبه ببیند.

دستاورد تازه‌ی آلما تنها یک تک تصویر نیست؛ آلما توانسته یک مجموعه داده‌ی سه‌بعدی (یک مکعبِ داده) درست کند که هر برش از آن را در طول موجی که کمی متفاوت است به دست آورده. دلیل این تفاوت‌ها #اثر_دوپلر است که باعث شده هر برش، گازهایی را نشان بدهد که رو به ما می‌آیند یا از ما دور می‌شوند.

این پوسته همچنین به دلیل این که بسیار متقاون و نیز بسیار نازک است ساختار چشمگیریست. با نمایش سرعت‌های گوناگون می‌توانیم این حیب کیهانی را به ورقه‌هایی مجازی تبدیل کنیم، درست مانند همان کاری که با برش‌نگاری (tomography) رایانه‌ای برای بدن انسان انجام می‌دهیم.

شناخت همنهش (ترکیب) شیمیایی پوسته‌ها و جو این ستارگان و چگونگی پیدایش این پوسته‌ها در اثر دسترفت جرم، برای این که بتوانیم روند فرگشت ستارگان در کیهان آغازین، و نیز دگرگونی‌های کهکشان‌ها را به درستی بشناسیم اهمیت دارد. پوسته‌هایی مانند همانی که ستاره‌ی یو تلمبه را در بر گرفته از نظر داشتن ساختارهای شیمیایی بر پایه‌ی کربن و دیگر عنصرها بسیار گوناگونند. آنها همچنین به بازیافت مواد کمک می‌کنند و در پیدایش حدود ۷۰% غبارهای میان ستاره‌ای نقش دارند.

—------------------------------------------
یادداشت:
۱] نام یو تلمبه (U Antliae) در واقع نشانگر اینست که این ستاره چهارمین ستاره با درخشش متغیر است که در صورت فلکی تلمبه سافته شده. نامگذاری چنین ستارگان تغییرپذیری از روی رشته‌ی پیچیده‌ایست که با یافته شدن هر چه بیشترِ آنها مرتب می‌شود و در این پیوند توضیح داده شده.

#صورت_قلکی_تلمبه #ستاره_متغیر
https://goo.gl/MWThMJ
—----------------------------------------------
برای دیدن پیوندها، می توانید این مطلب را در خود وبلاگ بخوانید:
http://www.1star7sky.com/2017/09/U-Antliae.html
—-------------------------------------------------
تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
@onestar_in_sevenskies