- چکیده و گزیده‌ای از یک داستان #شاهنامه
قسمت اول
فردوسی بزرگ در داستانی از بهرام گور که به شکار رفته بود چنین می‌فرماید :
به نخجیر شد ، شهریارِ دلیر ،
یکی اژدها دید ، چون نرّه‌شیر ،
به بالایِ آن ، موی بُد بر سرش ،
دو پستان ، بسانِ زنان ، در بَرَش ،
کمان را ، به زِه کرد و ، تیرِ خدنگ ،
بزد بر ، برِ اژدها ، بی درنگ ،
دگر تیر ، زد ،، بر میانِ سرش ،
فرو ریخت ، خوناب و زهر ، از بَرَش ،
فرود آمد و ، خنجری برکشید ،
سراسر ، برِ اژدها ، بردرید ،
یکی مردِ بُرنا ، فرو بُرده بود ،
به خون و ، به زهر اندر ، افسرده بود ،
پس از کشتنِ اژدها در حالی که بر اثرِ زهرِ اژدها ، چشمانش تار شده بود ، گیج و منگ و تشنه و آرزومندِ آب ، به راه افتاد ، زنی سبو بر دوش دید و چنین گفت :
بِدو گفت بهرام : ، کایدر سپنج ،
دهند ، از گذشتن نباید به رنج ،
چنین گفت زن : ، کای نَبَرده‌سوار ،
تو ، این خانه ،، چون خانهٔ خویش ، دار ،
#کایدر = که ایدر
#تو ، این خانه ،، چون خانهٔ
خویش ، دار = این خانه را ،، مثلِ خانهٔ خودت بدان
بهرام گور پس از پاسخ زن ، به درونِ خانه رفت ، زن به شوهرش گفت : اسبش را تیمار کن و کاه و جو به اسبش بده .
بهرام گور پس از خوردنِ آب و غذا و استراحت ، به زن گفت :
از شاه ( بهرام گور ) گِله‌ای داری؟ یا از کارهایش رضایت داری؟
زن در مقامِ انتقاد با نارضایتی از رفتارهای شاه چنین گفت : زیان‌هایی که از شاه به ما و مردم می‌رسد با گنج و پول جبران نمی‌شود .
از سخنان زن ، بهرام گور ناراحت شد که چنین در میان مردم بدنام هست و در دلش گفت : از انسان و شاهِ عادل و مهربان کسی سپاسگزاری نمی‌کند ، مدتی درشتی و سختگیری می‌کنم تا فرق بین مهر و عدالت را از خشم و بی‌عدالتی دریابند .
زن ، گاوش را برای دوشیدن ، آورد و وقتی دست به پستانِ گاو زد ، متوجه شد پستانِ گاو شیر ندارد ، به شوهرش گفت :
دیشب پادشاه در دلش قصد ستمگری و بیداد ، کرد و ستمکار شد .
شوهرش گفت : چرا فالِ بد می‌زنی و اینگونه فکر می‌کنی؟
زن گفت : من بیهوده این حرف را نمی‌گویم .
وقتی شاه قصد ستم کند و ستمکار شود :
- نباید در آسمان ، ماه بتابد و نمی‌تابد و نور نمی‌دهد .
- در پستان‌ها ، شیر ، خشک می‌شود .
- نافه ، بویِ مُشک نمی‌دهد .
- زنا و ریا ، آشکارا می‌شود .
- دل‌های نرم ، مانند سنگِ خارا می‌شوند .
- در دشت ، گرگ ، مردم را می‌خورد .
- خردمند ، از بی‌خِرَد می‌گریزد .
- خایه ( تخم پرندگان ) وقتی پرنده روی آن برای در آوردن جوجه می‌خوابد ، در زیرِ پرنده تباه و ضایع و خراب می‌شود و به جوجه تبدیل نمی‌شود .
وقتی شاه بیدادگر شود :
- در بیابان و دشت ،، گور ، به موقع و به‌هنگام نمی‌زاید .
- چشم و دیدهٔ بچهٔ باز ، کور می‌شود .
#باز = پرنده‌ای شکاری
حال اصل و ادامهٔ داستان ، که اگر شاه از اندیشهٔ بیدادگری پشیمان شود ، روزگار دوباره خوب می‌شود ، را از زبان #فردوسی می‌خوانیم :
پُر اندیشه شد ، زآن سخن ، شهریار ،
که بَد شد وِرا ، نام ،، از آن مایه کار ،
به دل گفت پس ، شاهِ یزدان‌شناس ،
که از دادگر ، کس ندارد سپاس ،
دُرُشتی کنم زین سپس ، روزِ چند ،
که پیدا شود ، مِهر و داد ، از گزند ،
بدین تیره‌اندیشه ، پیچان بخفت ،
همه شب ، دلش با ستم ، بود جفت ،
بدانگه که خور ، چادر مشکبوی ،
بدَرّید و ، بر چرخ ، بنمود روی ،
بیامد زن از خانه ، با شوی گفت : ،
که هرکاره و آتش آر ، از نهفت ،
#هرکاره = دیگِ سنگین و آهنین
ز هرگونه تخم ، اندر افکن به‌آب ،
نباید که بیند وِرا ، آفتاب ،
کنون تا ، بدوشم من از گاو ،، شیر ،
تو ، این کارِ هرکاره ، آسان مگیر ،
#هرکاره = دیگِ سنگین و آهنین
بیاورد گاو ، از چراگاهِ خویش ،
فراوان گیا بُرد و ، بنهاد پیش ،
به پستانش بر ،، دست مالید و ، گفت : ،
بنامِ خداوندِ بی یار و جفت ،
تُهی دید پستانِ گاوش ، ز شیر ،
دلِ میزبانِ جوان ، گشت پیر ،
چنین گفت با شوی : ، کای کدخدای ،
دلِ شاهِ گیتی ،، دگر شد به رای ،
ستمکار شد ، شهریارِ جهان ،
دلش ، دوش پیچان شد ، اندر نهان ،
بِدو گفت شوی : ، از چه گوئی همی؟ ،
به فالِ بَد اندر ، چه پوئی همی؟ ،
چنین گفت زن : ، کای گرانمایه شوی ،
مرا ، بیهُده نیست این گفتگوی ،
چو بیدادگر شد ، جهاندار شاه ،
به گردون نتابد ببایست ماه ،
به پستان‌ها در ، شود شیر ، خشک ،
نباشد به نافه‌درون ، بویِ مُشک ،
زنا و ریا ،، آشکارا شود ،
دلِ نرم ،، چون سنگِ خارا ، شود ،
به دشت‌اندرون ،، گرگ ، مردم خورَد ،
خردمند ، بگریزد از بی خِرَد ،
شود خایه در زیرِ مرغان ، تباه ،
هر آنگه ، که بیدادگر گشت شاه ،
#خایه = تخم پرندگان
نزاید به‌هنگام ،، بر دشت ، گور ،
شود بچهٔ باز را ،، دیده ، کور ،
#باز = پرنده‌ای شکاری
#شاهنامه
ادامه دارد 👇👇👇
قسمت اول
فردوسی بزرگ در داستانی از بهرام گور که به شکار رفته بود چنین می‌فرماید :
به نخجیر شد ، شهریارِ دلیر ،
یکی اژدها دید ، چون نرّه‌شیر ،
به بالایِ آن ، موی بُد بر سرش ،
دو پستان ، بسانِ زنان ، در بَرَش ،
کمان را ، به زِه کرد و ، تیرِ خدنگ ،
بزد بر ، برِ اژدها ، بی درنگ ،
دگر تیر ، زد ،، بر میانِ سرش ،
فرو ریخت ، خوناب و زهر ، از بَرَش ،
فرود آمد و ، خنجری برکشید ،
سراسر ، برِ اژدها ، بردرید ،
یکی مردِ بُرنا ، فرو بُرده بود ،
به خون و ، به زهر اندر ، افسرده بود ،
پس از کشتنِ اژدها در حالی که بر اثرِ زهرِ اژدها ، چشمانش تار شده بود ، گیج و منگ و تشنه و آرزومندِ آب ، به راه افتاد ، زنی سبو بر دوش دید و چنین گفت :
بِدو گفت بهرام : ، کایدر سپنج ،
دهند ، از گذشتن نباید به رنج ،
چنین گفت زن : ، کای نَبَرده‌سوار ،
تو ، این خانه ،، چون خانهٔ خویش ، دار ،
#کایدر = که ایدر
#تو ، این خانه ،، چون خانهٔ
خویش ، دار = این خانه را ،، مثلِ خانهٔ خودت بدان
بهرام گور پس از پاسخ زن ، به درونِ خانه رفت ، زن به شوهرش گفت : اسبش را تیمار کن و کاه و جو به اسبش بده .
بهرام گور پس از خوردنِ آب و غذا و استراحت ، به زن گفت :
از شاه ( بهرام گور ) گِله‌ای داری؟ یا از کارهایش رضایت داری؟
زن در مقامِ انتقاد با نارضایتی از رفتارهای شاه چنین گفت : زیان‌هایی که از شاه به ما و مردم می‌رسد با گنج و پول جبران نمی‌شود .
از سخنان زن ، بهرام گور ناراحت شد که چنین در میان مردم بدنام هست و در دلش گفت : از انسان و شاهِ عادل و مهربان کسی سپاسگزاری نمی‌کند ، مدتی درشتی و سختگیری می‌کنم تا فرق بین مهر و عدالت را از خشم و بی‌عدالتی دریابند .
زن ، گاوش را برای دوشیدن ، آورد و وقتی دست به پستانِ گاو زد ، متوجه شد پستانِ گاو شیر ندارد ، به شوهرش گفت :
دیشب پادشاه در دلش قصد ستمگری و بیداد ، کرد و ستمکار شد .
شوهرش گفت : چرا فالِ بد می‌زنی و اینگونه فکر می‌کنی؟
زن گفت : من بیهوده این حرف را نمی‌گویم .
وقتی شاه قصد ستم کند و ستمکار شود :
- نباید در آسمان ، ماه بتابد و نمی‌تابد و نور نمی‌دهد .
- در پستان‌ها ، شیر ، خشک می‌شود .
- نافه ، بویِ مُشک نمی‌دهد .
- زنا و ریا ، آشکارا می‌شود .
- دل‌های نرم ، مانند سنگِ خارا می‌شوند .
- در دشت ، گرگ ، مردم را می‌خورد .
- خردمند ، از بی‌خِرَد می‌گریزد .
- خایه ( تخم پرندگان ) وقتی پرنده روی آن برای در آوردن جوجه می‌خوابد ، در زیرِ پرنده تباه و ضایع و خراب می‌شود و به جوجه تبدیل نمی‌شود .
وقتی شاه بیدادگر شود :
- در بیابان و دشت ،، گور ، به موقع و به‌هنگام نمی‌زاید .
- چشم و دیدهٔ بچهٔ باز ، کور می‌شود .
#باز = پرنده‌ای شکاری
حال اصل و ادامهٔ داستان ، که اگر شاه از اندیشهٔ بیدادگری پشیمان شود ، روزگار دوباره خوب می‌شود ، را از زبان #فردوسی می‌خوانیم :
پُر اندیشه شد ، زآن سخن ، شهریار ،
که بَد شد وِرا ، نام ،، از آن مایه کار ،
به دل گفت پس ، شاهِ یزدان‌شناس ،
که از دادگر ، کس ندارد سپاس ،
دُرُشتی کنم زین سپس ، روزِ چند ،
که پیدا شود ، مِهر و داد ، از گزند ،
بدین تیره‌اندیشه ، پیچان بخفت ،
همه شب ، دلش با ستم ، بود جفت ،
بدانگه که خور ، چادر مشکبوی ،
بدَرّید و ، بر چرخ ، بنمود روی ،
بیامد زن از خانه ، با شوی گفت : ،
که هرکاره و آتش آر ، از نهفت ،
#هرکاره = دیگِ سنگین و آهنین
ز هرگونه تخم ، اندر افکن به‌آب ،
نباید که بیند وِرا ، آفتاب ،
کنون تا ، بدوشم من از گاو ،، شیر ،
تو ، این کارِ هرکاره ، آسان مگیر ،
#هرکاره = دیگِ سنگین و آهنین
بیاورد گاو ، از چراگاهِ خویش ،
فراوان گیا بُرد و ، بنهاد پیش ،
به پستانش بر ،، دست مالید و ، گفت : ،
بنامِ خداوندِ بی یار و جفت ،
تُهی دید پستانِ گاوش ، ز شیر ،
دلِ میزبانِ جوان ، گشت پیر ،
چنین گفت با شوی : ، کای کدخدای ،
دلِ شاهِ گیتی ،، دگر شد به رای ،
ستمکار شد ، شهریارِ جهان ،
دلش ، دوش پیچان شد ، اندر نهان ،
بِدو گفت شوی : ، از چه گوئی همی؟ ،
به فالِ بَد اندر ، چه پوئی همی؟ ،
چنین گفت زن : ، کای گرانمایه شوی ،
مرا ، بیهُده نیست این گفتگوی ،
چو بیدادگر شد ، جهاندار شاه ،
به گردون نتابد ببایست ماه ،
به پستان‌ها در ، شود شیر ، خشک ،
نباشد به نافه‌درون ، بویِ مُشک ،
زنا و ریا ،، آشکارا شود ،
دلِ نرم ،، چون سنگِ خارا ، شود ،
به دشت‌اندرون ،، گرگ ، مردم خورَد ،
خردمند ، بگریزد از بی خِرَد ،
شود خایه در زیرِ مرغان ، تباه ،
هر آنگه ، که بیدادگر گشت شاه ،
#خایه = تخم پرندگان
نزاید به‌هنگام ،، بر دشت ، گور ،
شود بچهٔ باز را ،، دیده ، کور ،
#باز = پرنده‌ای شکاری
#شاهنامه
ادامه دارد 👇👇👇