Гагиев С.Г. Осетинские национальные игры. 1980 г.

В книге описываются наиболее распространенные осетинские национальные игры, которые развивают физическую силу, выносливость, быстроту, ловкость, смелость, находчивость, вырабатывают у игроков чувство коллективизма, товарищества.

Биазырты А.Х. Нарты таурæгъты истори. 1992 аз.

В работе прослеживается связь алан с соседними народами. На основе языковых данных и археологических раскопок обосновывается история создания нартских сказаний.

В.И. Абаев. Из осетинского эпоса. 1939

10 нартовских сказаний, текст, перевод, комментарий.
Приложение — Ритмика осетинской речи.

МÆГУЫР ЛÆГ ÆМÆ ХÆЙРÆГ. Раджыма-раджы уыди иу мæгуыр лæг. Йæ мæгуырæй сфæлмæцыд æмæ æдзух сагъæс кодта. Уæд та, дын, иу хатт рацыд æмæ байбыны раз дурыл сбадт, йæ лæдзæг йæ ныхмæ быцæу сарæзта æмæ хъуыдытæ кæны: «Лыстæг фос уæддæр куы бафтид мæ къухы, кæд фосыл фæхæст уаин!». Куыддæриддæр афтæ ахъуыды кодта, афтæ хæйрæг йæ цуры фев- зæрд æмæ йæ фæрсы:
— Цы кодтай, цæуыл кæуыс, мæгуыр лæг?
— Куыд нæ маст кæнон! Лæг зæхх æмæ фосæй цæры, æмæ дзы мæнæн иу дæр нæй.
Хæйрæг загъта:
— Цæй, кæд бафидауæм, уæд дын æз ратдзынæн лæскъ фондз сæгъы.
— Цæуылнæ бафидаудзыстæм! Цыдæриддæр мын зæгъай, ууыл разы дæн.
— Уæдæ хорз. Мæ фондз сæгъы дын дæттын лæскъ æртæ азмæ. Æртæ азы фæстæ сæртæ мæхи, сæ цот нын иумæйаг, æрмæст дзырдæй: мадæр сау сæгъы аргæвд, мадæр цъæх сæгъы, мадæр урс сæгъы, мадæр хъулоны, мадæр гуымыдзайы, мадæр сыкъаджыны.
Мæгуыр лæг мардæрцыдау фæци æмæ хъуыды кæны йæхинымæр:
— Ахæм фосæй æнæ фос хуыздæр. Ай ныхæстæм гæсгæ мæнæн уыцы сæгътæй аргæвдæн нæй, æмæ ма сæ уæд хизгæ та цæмæн кæнон?
Иучысыл æнæдзургæйæ алæууыд, стæй уæд зæгъы хæйрæгæн:
— Разы дæн дæ ныхасыл, фæлæ æрмæст дзырдæй: сæгътæн сæ уарæн рæстæг куы æрцæуа, уæд-иу мæм мадæр хуыцаубоны æрцу, мадæр къуырисæры, мадæр дыццæджы, мадæр æртыццæджы, мадæр цыппæрæмы, мадæр майрæмбоны, мадæр сабаты. Иннæ бонтæй кæцыдæриддæры æрбацæуай, уæд нæ фæллой адих кæндзыстæм.
Хæйрæг уыцы ныхасыл сразы, æмæ мæгуыр лæг фондз сæгъы йæ хӕдзармæ раскъæрдта.
Æртæ азы куы рацыд, уæд хæйрæг сфæнд кодта йæ фос исынмæ фæцæуын. Фæлæ катай кæны: «Къуыри у авд боны, æмæ, нæ дзырдмæ гæсгæ, мæнæн иу бон дæр бацæуæн нæй. Уæдæ ма цы бачындæуа?» Фæлæ, дын, хæйрæг, бæгуы, не ’рхъуыды кæндзæн: æртыццæг æхсæв* смидæг мæгуыр лæгмæ.
Цы гæнæн ма уыди мæгуыр лæгæн, æмæ байуæрстой сæгъты. Мæстæй судзы мæгуыр лæг: «Уый æнхъæл та кæцæй уыдтæн, æмæ мæм хæйрæг æхсæвыгон цæудзæн. Уымæн исты куы нæ æрымысон, уæдмæ маст аскъуийдзæн».
Иу бон мæгуыр лæг йæ сæгъты хъæдмæ хизынмæ аскъæрдта. Кæсы, æмæ къæвда æрбацæуы.
«Цæй, æмæ мæ дзауматæ ма ныххуылыдз кæнон, кæннод ма мæ уæлæ цы скæндзынæн», зæгъгæ, ахъуыды кодта мæгуыр лæг. йæ дзауматæ раласта æмæ сæ иу стыр къæйы бын бакодта, йæхæдæг къæ- йы сæр сбадти. Къæвда куы фæци, уæд йæ дарæс скодта. Уалынмæ. дын, кæсы, æмæ уæртæ хæйрæг æруайы, йæ дон мизы, афтæмæй. Хæйрæг мæгуыр лæджы уыцы хуызæнæй куы федта, уæд æй фæрсы:.
— Дæ хорзæхæй, куыд нæ ныххуылыдз дæ?
— Къæвдайæн хос зонын, æмæ нæ ныххуылыдз дæн.
— Дæ хорзæхæй, дæхи дзыхæй цы курыс, уый дын дæттын, æмæ мын æй бацамон. .
— Дæ сæгътæ мын ратт, æмæ дын æй бацамондзынæн.
Хæйрæг сразы.
— Кьæвда куы æрбацæйцæуа, — загъта мæгуыр лæг, — уæд-иу дæ дарæс ралас æмæ-иу сæ дæ быны бакæн, стæй сæ фæскъæвда сурæй скæн дæ уæлæ. Хæйрæг мæстæй амарди. Мæгуыр лæг сæгъты йæ разæй скодта æмæ сæ йæ хæдзары балæууын кодта.

*Æртыццæг æхсæв — рагон адæмы куыд уырныдта, афтæмæн хæйрæджытæн æртыццæг æхсæв адæмы æхсæнмæ фæндаг уыди.
#аргъау

Ацы хатт «Изæры рад» бабастам ирон æвзагимæ. Нæ фыццаг уазæг нын радзырдта, æрæджы цы курсытæ байгом кодтой мадæлон æвзаг ахуыр кæнынæн, уый тыххæй.

Афтæ ма дзырдтам æнæуаг ныхасимæ тох кæныны боныл. Фæбæрæг æй кæнынц 3-æм февралы.

Программæйы кæронбæттæн хайы та нæм ирон дзырд Атлантикон фурды фалейæ æрбайхъуыст. Раст Нью-Йоркæй! Комкоммæ эфирмæ немæ рацыдысты Пухаты Жале æмæ Тыбылты Эмир.

Фольклор анатолийских осетин: Сборник фольклорных текстов. 2015
Составители и переводчики: Сокаева Д.В., Дзапарова Е.Б.

В предлагаемом сборнике представлены фольклорные тексты осетин Турции и диалоги с ними на различные темы, относящиеся к истории их проживания в Турции, этнографии, осетинскому языку и т.д. Материал собран во время экспедиции, проведенной сотрудниками СОИГСИ им. В.И. Абаева в Турции в 2015 году (13.07—19.07) в рамках проекта «Экспедиция в Турцию с целью комплексного изучения анатолийских осетин (этнография, язык, фольклор)». Книга рассчитана как на специалистов, так и на широкий круг читателей. Публикация подготовлена в рамках поддержанного РГНФ научного проекта «Экспедиция в Турцию с целью комплексного изучения анатолийских осетин (этнография, язык, фольклор)».

Плиты Грис «Чермены зарӕг»

ОЙ, Чермен, Тлаттатӕ байуӕрстой,
Гъӕйтт ӕмӕ уӕрӕйдӕ!
Гъей! Ӕрнӕджытӕ 'мӕ дам, гӕмӕхтӕ гъей!

ОЙ, ӕмӕ ӕвзӕрӕн дӕ равзӕрстой,
Гъӕйтт ӕмӕ уӕрӕйдӕ!
Гъей! Лӕг у, зӕгъгӕ, дам, нӕ загътой, Чермен, гъей!

ОЙ, ӕмӕ йӕ мад бадти ӕнкъардӕй,
Г'ьӕйтт ӕмӕ уӕрӕйдӕ!
Гъей! Сайдзысты та дӕ мӕнгардӕй, Чермен, гъей!

ОЙ, ӕмӕ кӕд фӕтӕрсон не'лдӕрттӕй,
Гъӕйтт ӕмӕ уӕрӕйдӕ!
Гъей! Уӕд фӕхъӕуон, загъта, ме 'мгӕрттӕй Чермен, гъей!

#иронзарӕг

БЕСТОЛТЫ ЧЕРМЕНЫ ЗАРӔГ.
Чермен цард Хъобаны, домбай лӕг уыд, тых кодта уӕздӕттӕн, йӕ хорзы кой айхъуыст суанг мӕхъхъӕлмӕ дӕр. Иу хатт Бӕлтайы чындзытӕ куыроймӕ рацыдысты ӕмӕ сӕ тӕгиаты лӕппутӕ хынджылӕг кодтой. Уӕд сын мӕхъхъӕлон чындзытӕ бафидис кодтой, уагӕр ма Чермены хуызӕн лӕгтӕ куы уаиккат, зӕгъгӕ. Уӕд тӕгиатӕ загътой: «Кӕд Чермены афтӕ тыхджын хонут, уӕд мах хъӕуы Чермены амарын». Хъобанмӕ Чермены уынынмӕ рацыдысты, ӕмӕ Чермен Хъобангом фтоны лӕгӕты сӕмӕйнаг амадта. Чермен кӕм цӕры, зӕгъгӕ, йӕ бафарстой. Угд Чермен сӕмӕйнаг систа ӕмӕ сын ацамыдта Хъобаны ’рдӕм, уӕртӕ уыцырдыгӕй, зӕгъгӕ. Лӕгтӕ чысыл куы ауадысты, уӕд дис кӕнын байдыдтой, ацы лӕг афтӕ домбай кӕм у, уым ма адонӕн сӕ Чермен цавӕр уыдзӕн, зӕгъгӕ. Стӕй йӕм фӕстӕмӕ ӕрыздӕхтысты ӕмӕ йын загътой: «Нӕ зӕрдӕ дӕм ӕхсайы, ды дӕхӕдӕг ма уай Чермен?» Чермен дӕр сын загъта, ӕз мӕхӕдӕг дӕн Чермен, зӕгъгӕ. Уыйадыл лӕгтӕ ӕнӕдзургӕйӕ сӕ хӕдзӕрттӕм аздӕхтысты.

Тӕгиатӕ куы бамбӕрстой Чермены хабар, уӕд иу бон сфӕнд кодтой Чермены хъӕдмӕ асайын ӕмӕ йӕ уым амарын. Иубон Черменӕн загътой: «Цом-ма, Чермен, уӕлӕ рагъӕй акӕсӕм, цымӕ рӕгъау кӕм ис?». Семӕ ракодтой Чермены ӕмӕ йӕ бӕласы сӕрмӕ схизын кодтой: «Акӕс-ма, Чермен, цымӕ рӕгъӕуттӕ кӕм хизынц?». Чермен схызт бӕласмӕ, ӕмӕ йыл бӕласы сӕрмӕ ралӕууыдысты.Мӕлӕтдзаг цӕфӕй ӕрхызт бӕласӕй ӕмӕ дзы иу лӕгӕн йе ’фсӕртӕ басаста, иннӕмӕн та йе ’гъдтӕ фӕйнӕрдӕм атыдта, афтӕмӕй амард.

Радзырдта йӕ Дзусаты Гӕтӕзи 1927 азы Санибайы, Ныффыста йӕ Ӕлборты Барис. КНФ, ф. «Литературӕ 19. ӔлбортыБ.», № 202, с. 74-75.

Нывгӕнӕг barbarianstyle
#таурӕгъ

🎧 Нажми чтобы найти песню

🎧 Нажми чтобы найти песню
➕ Знакомства, TikTok, Instagram

🎧 Нажми чтобы найти песню

🎧 Нажми чтобы найти песню

🎧 Нажми чтобы найти песню

Джыккайты Шамил. Рагон ирон цард æмæ адæмы зондахаст. Миф. Фольклор. Æгъдау (Монографи). 2009 аз.

Монография посвящена изучению актуальных проблем быта, традиционной культуры и мифологии осетинского народа. На основе анализа обширного исторического, фольклорного и литературного материала выявляются истоки мифов, верований и обычаев, в которых нашли отражение мировоззрение, характер и поэтическое мышление народа, хранителя мифо-эпического наследия скифов и аланов. Образы волшебных животных и предметов национального фольклора рассматриваются в контексте индоевропейской купьтурной традиции. Такие понятия, как «конь», «олень», «меч», «кольцо», «пояс», «зеркало», «волос», «ныхас» (вече), «молитвословие» впервые в осетиноведении получают всестороннее научное освещение.

Ирон адæмы этнографи æмæ мифологи (Цыбыр дзырдуат) / Этнография и мифология осетин (Краткий словарь). 1994 г.

Книга являет собой первый опыт издания подобных словарей в отечественной науке. Словарь содержит около 600 понятий, терминов и имен осетинской этнографии и мифологии, приведенных на осетинском и русском языках. Рассчитан на широкий круг читателей, интересующихся традиционной культурой и бытом осетинского народа.