✅ مناظره: «رابطه‌ی #دین‌داری و #روشن‌فکری»

📅 سه‌شنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۸

👥 مناظره‌کننده‌ها:
#احمد_بخارایی
#علی‌ضا_شجاعی_زند

| برگزارکننده:
انجمن جامعه‌شناسی ایران (گروه فلسفه‌ی علوم اجتماعی)

📅 تاریخ برگزاری: چهارشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۸

🏛 مکان: دانش‌کده‌ی علوم اجتماعی دانش‌گاه تهران

👈 گزارش نشست در تارنمای انجمن جامعه‌شناسی

🔍 بخش‌هایی از سخنان من:

... «#روشن‌فکری_دینی» در اصل بوده است: «#روشنفکر دین» به معنای یک «روشن‌فکری»ای که اختصاصاً به موضوعات «#دین» می‌پردازد و یک نوع مضاف و مضاف‌الیه از نوع «اختصاصی» است. مانند «کتاب درس». بر این اساس، یک فرد #روشن‌فکر #سکولار هم وقتی به موضوعات مندرج در «دین» مانند تاریخ و کلام و فلسفه و آیین‌های دینی و … توجه و مطالعه و بحث می‌کند یک «روشن‌فکر دین» می‌تواند باشد …

… «روشن‌فکری» با صفت «دینی» نمی‌تواند وجود خارجی داشته باشد اما خود را به عنوان یک وجود عینی، جا می‌زند و فریب می‌دهد …

… «شرایط کافی» روشن‌فکری عبارتند از: ۱ـ اتکا به خرد، ۲ـ نوگرا، ۳ـ مبتنی بر روش «استدلال» و علت‌یابی از سه زاویه: اخلاق (استدلال، حق انسان است)، منطق (منطقاً درست است) و معرفت‌شناسی (دارای «خروجی» معرفتی است)، ۴ـ تکیه بر روش‌شناسی تجربی، ۵ـ سنجش صحّت و سقم پدیده‌ها در این جهان و این‌جهانی‌بودن، ۶ـ آگاهی‌داشتن و آگاهانه حرکت‌کردن و انتخاب‌کردن، ۷- آلترناتیو‌ساز، ۸ـ اندیشه‌ی معطوف به عمل و ۹ـ جهانی‌شدن و از بین بردن مرز بین ادیان که در تعارض با ایدئولوژی که مرزآفرین است قرار دارد …

… آن چیزی که آقای شجاعی زند از «روشن‌فکری دینی» اراده کرده‌اند در اصل فقط می‌تواند به صورت «روشن‌فکر معطوف به واقعیت پیرامونی» تصور شود و نه بیش‌تر. این تعریف هم چیز جدیدی نیست …

… #جامعه‌شناسی در کانتکست و متن اجتماعی صورت می‌پذیرد. به محض این‌که یک #جامعه‌شناس در مرحله‌ی «شناخت» به #ایدئولوژی پیوند بخورد و معطوف به دین بشود «روشن‌فکری» رخت برمی‌بندد …

… «روشن» در مقابل «تاریک» است و می‌آید تا آن را نفی کند. دیگر نمی‌توان بین دین و روشن‌فکری، رابطه‌ای قابل جمع قائل شد اما اگر بگوییم «#نواندیشی_دینی» می‌توان بین «نو» و «کهنه» یک رابطه‌ی طولی قائل شد. بر این اساس، افرادی مانند مهندس بازرگان و دکتر شریعتی از مصادیق #نواندیش_دینی هستند که متفاوت است با «روشن‌فکری دینی» …

… در شرق، ایدئولوژی دینی برای تحقق «روشن‌فکری» ممانعت ایجاد می‌کرده پس این جریان، برجسته‌ شده است. مثلاً میرزا ملکم‌خان مرتب دارد تکرار می‌شود …

«ادامه‌ی این مناظره در نوبت دوم به تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۹۸ موکول شد.» در نشست دوم، دکتر علی‌رضا علوی تبار به ما خواهد پیوست.

🎙 | صوت | ویدئو | 🎞

«اگر با نگاه من هم‌سو هستید لطفاً بازنشر کنید.»

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال (forward) یا با درج پیوند پست و کانال «جامعه‌شناسی افق‌نگر» (t.me/dr_bokharaei/…postID) صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | SoundCloud | Site |

| روشن‌فکری دینی: آب‌غوره‌ی فلزی!

| پنجشنبه ۲۳ آذر ۱۴۰۲

| گفت‌وگو میان #احمد_بخارایی، #سروش_دباغ و #مصطفی_دانش‌گر درباره‌ی روشنفکر ایرانی، برگزار شده در اتاق «خانه‌ی پرتو» در کلاب هاوس | شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۲

| پخش جریان نشست (شنیداری): 👇
https://drive.google.com/u/0/uc?id=1FHsRBmVgww7CPa1DvGSI0-x3smbx_zAb&export=play

#احمد_بخارایی: چیزی بیش از چهار ساعت در کلاب‌هاوس در میان جمع زیادی از حضار کم و بیش اندیشمند با دو عزیز که استادان دانشگاه در خارج و نیز مدافع "#روشنفکری_دینی" بودند بحث چالشی و #اجتماعی ـ #فلسفی داشتیم. مدعای من، ذاتی بودن "#خداباوری" و نیز ذاتی بودن "#معادباوری" برای ادیان بود و بر این اساس استدلال کردم که چگونه واژه‌ی ترکیبی "روشنفکری دینی" دارای مفهوم نیست و بمانند "آب‌غوره‌ی فلزی" جمع دو نقیض است. از دیگر سو با برشمردن ۹ ویژگی برای "#روشنفکری" به معنای عام (اتکا به خرد و عقل گفتمانی، نوگرا، استدلال‌محور، تکیه بر #تجربه‌گرایی فراتر از #پوزیتیویسم، این‌جهانی در سنجش، انتخاب مبتنی بر آگاهی، آلترناتیو‌ساز، اندیشه‌ی معطوف به عمل در سه جهت: #اعتراض، تغییر و #برساخت و بالاخره ویژگی نهم: گفتمان فرادینی) نتیجه گرفتم که در ایران معاصر و در طی سده‌ی اخیر، جریان روشن‌فکری در ایران شکل نگرفته‌است و ما تقریباً #روشنفکر نداریم زیرا در گرو #ایدئولوژی بوده‌ایم … لطفاً بشنوید و نقد کنید.

سپاس

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال یا با درج پیوند پست و نام کانال صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | Site |

| فقدان روشن‌فکری در ایران، چرا؟

| یک‌شنبه ۱۷ دی ۱۴۰۲

| گفت‌وگو میان #احمد_بخارایی، #فرج_سرکوهی، #عطا_هودشتیان و #مهدی_خلجی درباره‌ی روشن‌فکر ایرانی (نوبت ۲)، برگزار شده در اتاق «خانه‌ی پرتو» در کلاب‌هاوس | شنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۲

| پخش جریان نشست (شنیداری): 👇
https://drive.google.com/u/0/uc?id=18oSkSF_kpszabug4N7EMsJGCVsdgg7vg&export=play&hl=fa

#احمد_بخارایی: در این گفت‌و‌شنود به این مباحث پرداختم:
ـ با ذکر مجدد ۹ ویژگی برای "#روشن‌فکری" نتیجه گرفتم که در #ایران_معاصر چندان #روشن‌فکر نداشته‌ایم.
ـ "#روشن‌فکری_دینی"، ترکیبی جعلی است.
- با مرور برخی موارد در مواضع اشخاصی نظیر #احمد_شاملو، #فریدون_آدمیت و #باقر_پرهام به نحیف بودن جریان موسوم به "روشن‌فکری" اشاره داشتم.
ـ مرور هفته‌نامه‌ی "کتاب جمعه" و ماه‌نامه‌ی "آدینه" در دو دهه پس از انقلاب و ضعف روشن‌گران.
ـ شرایط و لوازم تحقق جریان "روشن‌فکری" در زمان اکنون عطف به سه زمان: گذشته، حال و آینده از چهار زاویه: تاریخ، اشکال روشن‌فکری، خرده‌نظام‌های چهارگانه‌ی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در محتوای روشن‌فکری و بالاخره مقوله‌ی کنش‌گری روشن‌فکرانه.

امید که بشنوید و نقد کنید.
سپاس

| نوبت ۱:👇
https://t.me/dr_bokharaei/745

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال یا با درج پیوند پست و نام کانال صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | Site |

| ضد‌اخلاقی‌های اخلاق دینی!

| آدینه ۲۹ دی ۱۴۰۲

| #مناظره میان احمد بخارایی و سروش دباغ با جستار «مسئله‌ی ما و دین»، برگزار شده در اتاق «پرتو» در کلاب‌هاوس | شنبه ۲۳ دی آذر ۱۴۰۲

| پخش جریان مناظره (شنیداری): 👇
https://drive.google.com/file/d/1D1tY98rtI46ME3UWpPFVDkW8PUi9_T-c/view

#احمد_بخارایی: حدود دو ساعت و نیم در کلاب هاوس با دکتر #سروش_دباغ مناظره‌ای داشتم پیرامون ذاتیات دینی و تعارضات ریشه‌ای میان "#اخلاق_دینی" و " #اخلاق_عرفی"! این بحث از زمانی مطرح شد که در نشست قبلی با ایشان (با طرح جعلیات "#روشن‌فکری_دینی") به ذاتیات دینی اشاره کردم اما آقای دباغ، معتقد به ذاتیات دینی نبود. در مناظره کنونی با اشاره به نقل‌قول‌هایی از اندیشمندان نظیر #ماکس_مولر، #اسپنسر، #دورکیم و #ریتزر و نیز به هشت اعتبار نسبت به معانی "ذات" استدلال کردم که #دین دارای ذاتیات است.

پس از آن از چهار زاویه‌ی: "مرجع اقتدار، اشکال، محتوا و پیامد"، به توضیح تعارضات اساسی و بنیادین میان دو نوع اخلاق: دینی و عرفی پرداختم.
در بین این چهار زاویه، جهت "محتوا"یی از اهمیت خاصی برخوردار بود که شامل هفت شاخص است. این هفت شاخص در تمایز اساسی و گاه ذاتی بین اخلاق دینی و اخلاق عرفی عبارتند از:
۱ـ نوع دل‌پسندی و مطبوع حساسیت بودن، شامل طیفی از "هیجان و شیفتگی" تا "عقلانی".
۲ـ تضاد در قابلیت اصلاح و تغییر.
۳ـ مستدل بودن از "توجیه" تا "تبیین".
۴ـ جایگاه معرفت‌شناختی از تضاد میان "ابژه" و "سوژه".
۵ـ تضاد در "بازتولید" از گذشته تا واقعیت جامعه.
۶ـ تعارض در مرجعیت اقتدار اخلاقی از آسمان تا زمین.
۷ـ تضاد در "جنس" اخلاق از "پرستش" تا "عرف".

در بخشی دیگر ضمن تطبیق "گفتار-کنش‌ها"ی اخلاق دینی با اخلاق عرفی در چارچوب نظری #هابرماس نتیجه گرفتم که اخلاق دینی صرفاً دارای شیوه ارتباطی از نوع "توصیفی" است اما اخلاق عرفی علاوه بر آن برخوردار از شیوه‌های ارتباطی از نوع "شناختی" و "تعاملی" است.

در بخشی دیگر به ذکر تعارضات دو نوع اخلاق دینی در عرصه عمومی و اخلاق عرفی به تفکیک چهار خرده‌نظام: فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در دو سطح: خرد و فراخرد (میانه و کلان) مجموعاً در هشت جنبه پرداختم. در این بخش گزاره‌ها و اصول اخلاقی متضاد در هر یک از این دو نوع #اخلاق را گفتم و نهایتا نتیجه گرفتم که: اخلاق دینی در حوزه عمومی با توجه به #ذاتیات_دینی، گاه به "#مناسک‌گرایی" به عنوان یکی از انواع چهارگانه‌ی انحرافات (از نگاه #رابرت_مرتون) می‌انجامد و در تقابل با اخلاق عرفی، به بیراهه می‌رود تا آن‌جا که رعیت‌باوری را دامن می‌زند و توجیه‌گر #شکاف_طبقاتی می‌شود.
چون مناظره‌ی ما ریشه‌ی فلسفی ـ کلامی داشت و جنبه‌های اصلی عرایض من مورد مخالفت دکتر سروش دباغ واقع می‌شد بسا در برخی دقایق با دشواری در انتقال مفهوم مواجه باشد.

لطفاً با حوصله و تأمل گوش فرمایید و نقد کنید. سپاس

⚠️ درخواست: بازپخش پست‌ها در هرجا، لطفاً مستقیم از کانال یا با درج پیوند پست و نام کانال صورت پذیرد؛ هرگونه تغییر در ترکیب و چیدمان پست، شایسته نیست.

🎞🎙🖌 دیگر یادداشت‌ها و سخن‌رانی‌ها 👇
| Instagram | YouTube | Site |