#مقدمه یک #کتاب
چرا «مخاطب‌پنداری» در ایران تشدید شد؟
دکتر مهدی محسنیان‌راد- استاد ارتباطات
مخاطب‌پنداری، نوعی خیال‌بافی است که همچون هر «ناهوشیاری جمعی»، یک حالت عادی در هوشیاری است، نه یک عادت بد یا یک اختلال هیجانی. مخاطب‌پنداران، بر اساس نظریه «مشابهت» در روان‌شناسی، مشابهت‌های ظاهری میان رسانه سنتی پرپیشینه و ماندگاری همچون «میز خطابه یا #منبر» را با رسانه‌های جدید و حتی فناوری‌های نوین ارتباطی مد نظر قرار می‌دهند و دچار این پندار ماندگار می‌شوند که این سوی رسانه‌ها، همان مخاطبان میز خطابه و منبر نشسته‌اند.
در روان‌شناسی، «#نظریه_شباهت» می‌گوید احتمال اینکه در ذهن، محرک‌هایی که از جهاتی با یکدیگر شباهت دارند با هم جمع شوند و یک شکل واحد به خود بگیرند، به مراتب بیش از احتمال تجمع محرک‌هایی است که به هم شبیه نیستند و یکی از انگیزه‌های روی‌آوری به خیال‌بافی، «حل و فصل مشکلات ناگشوده و احساسات متعارض» است.
شاید بتوان رفتار تصمیم‌گیران حوزه رسانه‌ها در ماندگاری در وادی #نظریه_تزریقی را با «#نظریه_توهم_کنترل» تبیین کرد. این نظریه، بیان‌کننده هنگامی است که انسان‌ها متمایل بر این باور می‌شوند که وقایع مورد آرزو و خواست آنها که به وقوع پیوسته، محصول اعمال و رفتار آنان است. این نظریه می‌گوید موفقیت‌های اولیه افراد، این اعتقاد را در آنان ایجاد می‌کند که توان کنترل بازده‌های موقعیت را دارند. همین حالت، ظاهراً در مورد قماربازانی که در مراحل اولیه با بردهای متوالی روبه‌رو می‌شوند و توهم مهارت در آنها ایجاد می‌شود، منطبق است؛ توهمی که طی آن در مراحل بعدی پی‌درپی می‌بازند و حتی ممکن است سرمایه خود را نیز بر باد دهند. در واقع، تصور کنترل داشتن، ممکن است بسیار بیشتر از قدرت واقعی کنترل ما روی موقعیت‌ها باشد.
شاید بتوان گفت جوامعی که دچار #مخاطب_پنداری می‌شوند، در انتظار کنترلی هستند که عملاً چندان امکان‌پذیر نیست و بیشتر شکل توهم دارد. از نمونه‌های قابل‌توجه، رویدادهایی بود که در دهه ۱۳۶۰، در مورد #ویدئو اتفاق افتاد. به این ترتیب که پدیده با توسعه مصرف ویدئو آغاز، با اجرای انواع عملیات بازدارنده از سوی نیروهای انتظامی دنبال و سرانجام پس از چند سال، به آگاهی از عدم موفقیت در کنترل و متعاقباً تأسیس صدها مرکز اجاره ویدئو منتهی شد.
به نظر می‌رسد در یک‌صد سال گذشته، اگر از میان موارد «#توهم_کنترل» رسانه‌ها، ماجرای ویدئو بارزترین آنها بوده، «مخاطب‌پنداری» در نگاه سهمی از حوزوی‌ها و بخشی از دولتمردان ایران، چه در مورد رسانه‌های کلاسیک (#مطبوعات، رادیو تلویزیون و...) و چه فناوری‌های جدید (#ماهواره، #اینترنت و...) وسیع‌تر و عمیق‌تر بوده است. پدیده‌ای که یکی از دلایل مهم آن ضعف عمیقی است که در شناخت ماهیت و کارکرد رسانه‌ها در میان آنان وجود دارد. تجربه تلخ روحانیان ایران از شرایط اجتماعی و نظام ارزشی حاکم بر رسانه‌های مدرن دوران پهلوی و پیروزی رسانه‌های سنتی، نظیر منبر و متعاقباً سخنرانی‌های تکثیر شده روی نوارهای کاست -از رسانه‌های مدرن دوران انقلاب- سبب شد مخاطب‌پنداری در ایران، عمق و وسعت بیشتری نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه بیابد؛ پدیده‌ای که بیشتر روانی- اجتماعی بود تا معرفتی. ضمن آنکه زمینه‌های تاریخی - اجتماعی نیز برای چنین ادراکی مهیا بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از تولیدات رادیو- تلویزیونی پیش از انقلاب از آنتن‌های پخش صداوسیمای جمهوری اسلامی و عدم امکان جایگزینی سریع آنها، این خطا رخ داد که رادیو به تقلید منبر پرداخت، از #تلویزیون به گونه رادیو بهره‌برداری شد و عملاً ماهیت رادیووتلویزیون از آنها گرفته شد. این‌گونه بود که در سال ۱۹۸۵ میلادی، تلویزیون ایران از نظر سهم برنامه‌های دینی -که اکثراً سخنرانی‌های مذهبی و منبری بود- در رده اول جهان قرار گرفت. از آن‌سو، سهم برنامه‌های سرگرم‌کننده #تلویزیون_ایران در پایین‌ترین رده کشورهای جهان قرار گرفت و همان‌طور که قبلاً گفته شد، به زودی ایران در جایگاه پرمصرف‌ترین کشور نوارهای ویدئویی قرار گرفت.
آنچه در ایران اتفاق افتاد، کاملاً برای ارتباط‌شناسان بومی قابل پیش‌بینی بود. #سانسور کردن یک #پیام باعث می‌شود مخاطبان نگرش خود را در مسیر موضعی که مورد دفاع آن پیام است، تغییر دهند و گرایش بیشتری به دریافت آن پیام داشته باشند. به همین جهت است که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی حکومت‌ها ممکن است منجر به تمایل بیشتر نسبت به موضوع محدودیت‌ها از سوی مردم شود...
⬅️ این متن بخشی از نوشته دکتر #مهدی_محسنیان‌راد به عنوان مقدمه کتاب «مخاطب‌پنداری» تألیف دکتر #امیر_عبدالرضا_سپنجی است که توسط #انتشارات_سیمای_شرق منتشر شده.
تلفن سفارش کتاب: ۸۸۹۰۴۸۸۲
@cm_magazine
چرا «مخاطب‌پنداری» در ایران تشدید شد؟
دکتر مهدی محسنیان‌راد- استاد ارتباطات
مخاطب‌پنداری، نوعی خیال‌بافی است که همچون هر «ناهوشیاری جمعی»، یک حالت عادی در هوشیاری است، نه یک عادت بد یا یک اختلال هیجانی. مخاطب‌پنداران، بر اساس نظریه «مشابهت» در روان‌شناسی، مشابهت‌های ظاهری میان رسانه سنتی پرپیشینه و ماندگاری همچون «میز خطابه یا #منبر» را با رسانه‌های جدید و حتی فناوری‌های نوین ارتباطی مد نظر قرار می‌دهند و دچار این پندار ماندگار می‌شوند که این سوی رسانه‌ها، همان مخاطبان میز خطابه و منبر نشسته‌اند.
در روان‌شناسی، «#نظریه_شباهت» می‌گوید احتمال اینکه در ذهن، محرک‌هایی که از جهاتی با یکدیگر شباهت دارند با هم جمع شوند و یک شکل واحد به خود بگیرند، به مراتب بیش از احتمال تجمع محرک‌هایی است که به هم شبیه نیستند و یکی از انگیزه‌های روی‌آوری به خیال‌بافی، «حل و فصل مشکلات ناگشوده و احساسات متعارض» است.
شاید بتوان رفتار تصمیم‌گیران حوزه رسانه‌ها در ماندگاری در وادی #نظریه_تزریقی را با «#نظریه_توهم_کنترل» تبیین کرد. این نظریه، بیان‌کننده هنگامی است که انسان‌ها متمایل بر این باور می‌شوند که وقایع مورد آرزو و خواست آنها که به وقوع پیوسته، محصول اعمال و رفتار آنان است. این نظریه می‌گوید موفقیت‌های اولیه افراد، این اعتقاد را در آنان ایجاد می‌کند که توان کنترل بازده‌های موقعیت را دارند. همین حالت، ظاهراً در مورد قماربازانی که در مراحل اولیه با بردهای متوالی روبه‌رو می‌شوند و توهم مهارت در آنها ایجاد می‌شود، منطبق است؛ توهمی که طی آن در مراحل بعدی پی‌درپی می‌بازند و حتی ممکن است سرمایه خود را نیز بر باد دهند. در واقع، تصور کنترل داشتن، ممکن است بسیار بیشتر از قدرت واقعی کنترل ما روی موقعیت‌ها باشد.
شاید بتوان گفت جوامعی که دچار #مخاطب_پنداری می‌شوند، در انتظار کنترلی هستند که عملاً چندان امکان‌پذیر نیست و بیشتر شکل توهم دارد. از نمونه‌های قابل‌توجه، رویدادهایی بود که در دهه ۱۳۶۰، در مورد #ویدئو اتفاق افتاد. به این ترتیب که پدیده با توسعه مصرف ویدئو آغاز، با اجرای انواع عملیات بازدارنده از سوی نیروهای انتظامی دنبال و سرانجام پس از چند سال، به آگاهی از عدم موفقیت در کنترل و متعاقباً تأسیس صدها مرکز اجاره ویدئو منتهی شد.
به نظر می‌رسد در یک‌صد سال گذشته، اگر از میان موارد «#توهم_کنترل» رسانه‌ها، ماجرای ویدئو بارزترین آنها بوده، «مخاطب‌پنداری» در نگاه سهمی از حوزوی‌ها و بخشی از دولتمردان ایران، چه در مورد رسانه‌های کلاسیک (#مطبوعات، رادیو تلویزیون و...) و چه فناوری‌های جدید (#ماهواره، #اینترنت و...) وسیع‌تر و عمیق‌تر بوده است. پدیده‌ای که یکی از دلایل مهم آن ضعف عمیقی است که در شناخت ماهیت و کارکرد رسانه‌ها در میان آنان وجود دارد. تجربه تلخ روحانیان ایران از شرایط اجتماعی و نظام ارزشی حاکم بر رسانه‌های مدرن دوران پهلوی و پیروزی رسانه‌های سنتی، نظیر منبر و متعاقباً سخنرانی‌های تکثیر شده روی نوارهای کاست -از رسانه‌های مدرن دوران انقلاب- سبب شد مخاطب‌پنداری در ایران، عمق و وسعت بیشتری نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه بیابد؛ پدیده‌ای که بیشتر روانی- اجتماعی بود تا معرفتی. ضمن آنکه زمینه‌های تاریخی - اجتماعی نیز برای چنین ادراکی مهیا بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از تولیدات رادیو- تلویزیونی پیش از انقلاب از آنتن‌های پخش صداوسیمای جمهوری اسلامی و عدم امکان جایگزینی سریع آنها، این خطا رخ داد که رادیو به تقلید منبر پرداخت، از #تلویزیون به گونه رادیو بهره‌برداری شد و عملاً ماهیت رادیووتلویزیون از آنها گرفته شد. این‌گونه بود که در سال ۱۹۸۵ میلادی، تلویزیون ایران از نظر سهم برنامه‌های دینی -که اکثراً سخنرانی‌های مذهبی و منبری بود- در رده اول جهان قرار گرفت. از آن‌سو، سهم برنامه‌های سرگرم‌کننده #تلویزیون_ایران در پایین‌ترین رده کشورهای جهان قرار گرفت و همان‌طور که قبلاً گفته شد، به زودی ایران در جایگاه پرمصرف‌ترین کشور نوارهای ویدئویی قرار گرفت.
آنچه در ایران اتفاق افتاد، کاملاً برای ارتباط‌شناسان بومی قابل پیش‌بینی بود. #سانسور کردن یک #پیام باعث می‌شود مخاطبان نگرش خود را در مسیر موضعی که مورد دفاع آن پیام است، تغییر دهند و گرایش بیشتری به دریافت آن پیام داشته باشند. به همین جهت است که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی حکومت‌ها ممکن است منجر به تمایل بیشتر نسبت به موضوع محدودیت‌ها از سوی مردم شود...
⬅️ این متن بخشی از نوشته دکتر #مهدی_محسنیان‌راد به عنوان مقدمه کتاب «مخاطب‌پنداری» تألیف دکتر #امیر_عبدالرضا_سپنجی است که توسط #انتشارات_سیمای_شرق منتشر شده.
تلفن سفارش کتاب: ۸۸۹۰۴۸۸۲
@cm_magazine
#پرونده ای در باب #رسانه_ها_در_مشروطه
🔸گفت‌وگو با #محمد_علی_كاتوزیان، استاد دانشگاه آکسفورد در مورد نقش رسانه‌ها در مشروطه:
لجام‌گسیختگی #مطبوعات در ایران از مشروطه آغاز شد/ #عباس_رضایی_ثمرین
🔸 واکاوی نقش رسانه‌های مشروطیت با دکتر #علی_قیصری، استاد تاریخ دانشگاه سن دیگو
اسلامبول، بمبئی و قفقاز، مسیرهایورود/مطبوعات فارسی‌زبان به ایران/ #مریم_موسی_پور
🔸 بررسی نقش روزنامه‌های ایرانی خارج از كشور در رخداد انقلاب مشروطه/ بیداری ایرانیان در آن سوی مرزهای جغرافیایی/ #پژمان_موسوی
🔸 #صادق_زیبا_کلام از #منبر در شکل‌گیری نهضت مشروطه می‌گوید: منبر، رسانه جمعی نهضت مشروطه بود/ #روشنفکران به وظیفه کنترل تندروی روزنامه‌های مشروطه عمل نکردند/ عباس رضایی ثمرین
🔸 آتش ارتباط‌گران سنتی بر خرمن قجرها به روایت كسروی/ #سید_مرتضی_ابطحی
🔸 گفت‌وگو با #محمد_مهدی_فرقانی درباره نقش رسانه‌ای #بازار در جنبش مشروطه:
بازار محل تبادل آگاهی بود/ #مهسا_علی_بیگی
🔸 نگاهی به كاركرد #تلگراف در روزگار مشروطه:چشم و گوش قانون‌خواهان/ #مهدی_بختی
🔸 #شعر در استخدام جنبش مشروطه در گفت‌وگو با #احمد_ابوحمزه: شعر، رسانه توده مردم بود
🔸 قرائت‌خانه‌ها، یاریگر فرهنگ مكتوب در مشروطه/ #گل‌گندم_آق‌اولی
🔸 گفت‌وگو با خانواده سردار ملی و نوادگان #ستارخان/ می‌خواهم هفت دولت زیر #پرچم_ایران باشد
تهیه و مطالعه pdf:
👇
http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=6154&Number=3&Appendix=0
عضویت در کانال #ماهنامه_مدیریت_ارتباطات
👇
@cm_magazine
🔸گفت‌وگو با #محمد_علی_كاتوزیان، استاد دانشگاه آکسفورد در مورد نقش رسانه‌ها در مشروطه:
لجام‌گسیختگی #مطبوعات در ایران از مشروطه آغاز شد/ #عباس_رضایی_ثمرین
🔸 واکاوی نقش رسانه‌های مشروطیت با دکتر #علی_قیصری، استاد تاریخ دانشگاه سن دیگو
اسلامبول، بمبئی و قفقاز، مسیرهایورود/مطبوعات فارسی‌زبان به ایران/ #مریم_موسی_پور
🔸 بررسی نقش روزنامه‌های ایرانی خارج از كشور در رخداد انقلاب مشروطه/ بیداری ایرانیان در آن سوی مرزهای جغرافیایی/ #پژمان_موسوی
🔸 #صادق_زیبا_کلام از #منبر در شکل‌گیری نهضت مشروطه می‌گوید: منبر، رسانه جمعی نهضت مشروطه بود/ #روشنفکران به وظیفه کنترل تندروی روزنامه‌های مشروطه عمل نکردند/ عباس رضایی ثمرین
🔸 آتش ارتباط‌گران سنتی بر خرمن قجرها به روایت كسروی/ #سید_مرتضی_ابطحی
🔸 گفت‌وگو با #محمد_مهدی_فرقانی درباره نقش رسانه‌ای #بازار در جنبش مشروطه:
بازار محل تبادل آگاهی بود/ #مهسا_علی_بیگی
🔸 نگاهی به كاركرد #تلگراف در روزگار مشروطه:چشم و گوش قانون‌خواهان/ #مهدی_بختی
🔸 #شعر در استخدام جنبش مشروطه در گفت‌وگو با #احمد_ابوحمزه: شعر، رسانه توده مردم بود
🔸 قرائت‌خانه‌ها، یاریگر فرهنگ مكتوب در مشروطه/ #گل‌گندم_آق‌اولی
🔸 گفت‌وگو با خانواده سردار ملی و نوادگان #ستارخان/ می‌خواهم هفت دولت زیر #پرچم_ایران باشد
تهیه و مطالعه pdf:
👇
http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=6154&Number=3&Appendix=0
عضویت در کانال #ماهنامه_مدیریت_ارتباطات
👇
@cm_magazine
#بازنشر #گفت_و_گوهای_اختصاصی
دلایل مرگ زودرس مطبوعات ایران و توجه به ماهواره از زبان دکتر #مهدی_محسنیان_راد:
دچار سوء‌تغذیه ارتباطی شده‌ایم (۳)
♦️ در آن زمان بر اساس يک پيشينه آموزشی اتفاق ديگری هم در حال وقوع بود. می‌توانم عرض کنم که قبل از انقلاب تقریباً در دانشگاه‌های ایران دکترای #الهیات، دکترای #حقوق و دکترای #ادبیات می دادند و در ميان استادان مجموع دانشگاه‌های کشور، به‌جز اين رشته‌ها، در سایر رشته‌ها، اساتید از غرب مدرک گرفته بودند. پس هرچه دانش و دانشگاهی بود، ریشه‌اش در غرب بود و اینجاست که در تحقیق انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها دیدیم که با پیروزی انقلاب اسلامی، در سرمقاله شماره اول ۲۳۰ نشریه منتشر شده در فاصله سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۵۸، به راحتی نگاه منفی به غرب و دانش غرب را نيز می شد توأماً ديد.
♦️ اين همان موضوعی بود که بعدها به صورت جدل درباره #تعهد و #تخصص خودش را نشان داد. يعنی جامعه ترمز دستی را کشید، دنده عقب زد و به نظر من اين اوضاع روی حال و هوای ارتباطات ما هم اثر گذاشت، روی محتوای رسانه‌ها نيز اثر گذاشت.
#تلويزيون تبديل به #راديو شد و راديو تبديل به #منبر.
♦️ به تدريج مخصوصاً بعد از جنگ ما در روی آوری سنگين به دانشی که منشأ آن کاملاً غرب بود، مانند حوزه مهندسی مکانيک، #الکترونيک و رشته‌های مرتبط با آن قدم‌های بزرگی برداشتيم که اکنون می توان آن را در تسليحات نظامی يا در حوزه‌های ديگری مانند سلول‌های بنيادی به خوبی ديد اما حکومت ما در رويکرد علمی به ارتباطات گرفتار عواقب آن دنده به عقب شد و هنوز هم گرفتاريم.
♦️ آنچه مسلم است اینکه کافیست با یک هلیکوپتر حتی بالای روستاها حرکت کنید و تعداد دیش‌ها را ببینید، یعنی در آن سفره‌ای که صحبتش را کردیم، یک انتخاب جدیدی آمده که تلویزیون با منشأ #ماهواره است و در نتيجه آن تک‌صدایی و #انحصار_طلبی رادیو و تلویزیون دیرینه شکسته شده است. اما بدانيد اين اتفاق فرخنده نيست، فرخنده هنگامي بود که مردم تمام اين صداهای متنوع را از فرستنده‌های متنوع بومی می ديدند. در واقع اتفاقی که اکنون در حال وقوع است، شواهدی از شکل گيری سفره جدیدی است.
♦️ گويا فقط ما و کره شمالی هستيم که راديو و تلويزيون انحصاری داريم. وقتی انحصار باشد، چون رقیبی وجود ندارد، در تأمین نیازهای مردم هم همت نمی‌کند.
♦️ انحصارگران رسانه‌ای اصطلاح مصرف‌کننده و مصرف (USE) برای محصولات رسانه‌ای را باور ندارند. اگر به جای مخاطب اين مجله، به توصيه وينداهال، بگوييد مصرف‌کننده اين مجله، مقصودتان اين است که ممکن است کسی مجله شما را بخرد ولی نخواند. خیلی مهم است.
♦️ وقتی انقلاب پیروز شد آقای #ابراهیم_یزدی مدیرمسؤول #روزنامه_کیهان شد. لطف کرد و آمد #دانشکده_علوم_ارتباطات نزد جناب آقای دکتر #کاظم_معتمد_نژاد و بنده. يادم مي‌آيد به ایشان گفتم که آقای یزدی، تیراژ روزنامه کیهان به یک میلیون رسید. شما مواظب باشید در ایران فضای ارتباطی خاصی حاکم است و فقط تیراژ معیار نیست. مهم این است که اگر روزنامه را خریدند، اندازه‌گيری شود که چقدر آن را می‌خوانند.
♦️ الان خیلی‌ها ممکن است یک روزنامه را فقط برای نیازمندی‌هایش بخرند. آنها مصرفشان، سرمقاله‌هاي آن روزنامه نيست؛ مصرفشان نیازمندی‌های آن روزنامه است.
♦️ بنابراین Use یعنی اینکه آيا من این کیک را می‌خرم يا نمی خرم؟ حالا که خریدم، آیا خودم هم آن را خوردم یا نخوردم؟ اگر خوردم، از کجای کيک خوردم و چه مقدار خوردم؟ چه مقدار را در یخچال گذاشتم؟ شاید برایتان پیش آمده باشد که کيک مانده در يخچال چون کهنه شده، دور انداخته شود؟ همه اينها مي‌شود آنکه ما چگونه Use می‌کنیم؟
👈 ادامه دارد
👇
@cm_magazine
دلایل مرگ زودرس مطبوعات ایران و توجه به ماهواره از زبان دکتر #مهدی_محسنیان_راد:
دچار سوء‌تغذیه ارتباطی شده‌ایم (۳)
♦️ در آن زمان بر اساس يک پيشينه آموزشی اتفاق ديگری هم در حال وقوع بود. می‌توانم عرض کنم که قبل از انقلاب تقریباً در دانشگاه‌های ایران دکترای #الهیات، دکترای #حقوق و دکترای #ادبیات می دادند و در ميان استادان مجموع دانشگاه‌های کشور، به‌جز اين رشته‌ها، در سایر رشته‌ها، اساتید از غرب مدرک گرفته بودند. پس هرچه دانش و دانشگاهی بود، ریشه‌اش در غرب بود و اینجاست که در تحقیق انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها دیدیم که با پیروزی انقلاب اسلامی، در سرمقاله شماره اول ۲۳۰ نشریه منتشر شده در فاصله سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۵۸، به راحتی نگاه منفی به غرب و دانش غرب را نيز می شد توأماً ديد.
♦️ اين همان موضوعی بود که بعدها به صورت جدل درباره #تعهد و #تخصص خودش را نشان داد. يعنی جامعه ترمز دستی را کشید، دنده عقب زد و به نظر من اين اوضاع روی حال و هوای ارتباطات ما هم اثر گذاشت، روی محتوای رسانه‌ها نيز اثر گذاشت.
#تلويزيون تبديل به #راديو شد و راديو تبديل به #منبر.
♦️ به تدريج مخصوصاً بعد از جنگ ما در روی آوری سنگين به دانشی که منشأ آن کاملاً غرب بود، مانند حوزه مهندسی مکانيک، #الکترونيک و رشته‌های مرتبط با آن قدم‌های بزرگی برداشتيم که اکنون می توان آن را در تسليحات نظامی يا در حوزه‌های ديگری مانند سلول‌های بنيادی به خوبی ديد اما حکومت ما در رويکرد علمی به ارتباطات گرفتار عواقب آن دنده به عقب شد و هنوز هم گرفتاريم.
♦️ آنچه مسلم است اینکه کافیست با یک هلیکوپتر حتی بالای روستاها حرکت کنید و تعداد دیش‌ها را ببینید، یعنی در آن سفره‌ای که صحبتش را کردیم، یک انتخاب جدیدی آمده که تلویزیون با منشأ #ماهواره است و در نتيجه آن تک‌صدایی و #انحصار_طلبی رادیو و تلویزیون دیرینه شکسته شده است. اما بدانيد اين اتفاق فرخنده نيست، فرخنده هنگامي بود که مردم تمام اين صداهای متنوع را از فرستنده‌های متنوع بومی می ديدند. در واقع اتفاقی که اکنون در حال وقوع است، شواهدی از شکل گيری سفره جدیدی است.
♦️ گويا فقط ما و کره شمالی هستيم که راديو و تلويزيون انحصاری داريم. وقتی انحصار باشد، چون رقیبی وجود ندارد، در تأمین نیازهای مردم هم همت نمی‌کند.
♦️ انحصارگران رسانه‌ای اصطلاح مصرف‌کننده و مصرف (USE) برای محصولات رسانه‌ای را باور ندارند. اگر به جای مخاطب اين مجله، به توصيه وينداهال، بگوييد مصرف‌کننده اين مجله، مقصودتان اين است که ممکن است کسی مجله شما را بخرد ولی نخواند. خیلی مهم است.
♦️ وقتی انقلاب پیروز شد آقای #ابراهیم_یزدی مدیرمسؤول #روزنامه_کیهان شد. لطف کرد و آمد #دانشکده_علوم_ارتباطات نزد جناب آقای دکتر #کاظم_معتمد_نژاد و بنده. يادم مي‌آيد به ایشان گفتم که آقای یزدی، تیراژ روزنامه کیهان به یک میلیون رسید. شما مواظب باشید در ایران فضای ارتباطی خاصی حاکم است و فقط تیراژ معیار نیست. مهم این است که اگر روزنامه را خریدند، اندازه‌گيری شود که چقدر آن را می‌خوانند.
♦️ الان خیلی‌ها ممکن است یک روزنامه را فقط برای نیازمندی‌هایش بخرند. آنها مصرفشان، سرمقاله‌هاي آن روزنامه نيست؛ مصرفشان نیازمندی‌های آن روزنامه است.
♦️ بنابراین Use یعنی اینکه آيا من این کیک را می‌خرم يا نمی خرم؟ حالا که خریدم، آیا خودم هم آن را خوردم یا نخوردم؟ اگر خوردم، از کجای کيک خوردم و چه مقدار خوردم؟ چه مقدار را در یخچال گذاشتم؟ شاید برایتان پیش آمده باشد که کيک مانده در يخچال چون کهنه شده، دور انداخته شود؟ همه اينها مي‌شود آنکه ما چگونه Use می‌کنیم؟
👈 ادامه دارد
👇
@cm_magazine
Forwarded from ماهنامه مديريت ارتباطات
#مقدمه یک #کتاب
چرا «مخاطب‌پنداری» در ایران تشدید شد؟
دکتر مهدی محسنیان‌راد- استاد ارتباطات
مخاطب‌پنداری، نوعی خیال‌بافی است که همچون هر «ناهوشیاری جمعی»، یک حالت عادی در هوشیاری است، نه یک عادت بد یا یک اختلال هیجانی. مخاطب‌پنداران، بر اساس نظریه «مشابهت» در روان‌شناسی، مشابهت‌های ظاهری میان رسانه سنتی پرپیشینه و ماندگاری همچون «میز خطابه یا #منبر» را با رسانه‌های جدید و حتی فناوری‌های نوین ارتباطی مد نظر قرار می‌دهند و دچار این پندار ماندگار می‌شوند که این سوی رسانه‌ها، همان مخاطبان میز خطابه و منبر نشسته‌اند.
در روان‌شناسی، «#نظریه_شباهت» می‌گوید احتمال اینکه در ذهن، محرک‌هایی که از جهاتی با یکدیگر شباهت دارند با هم جمع شوند و یک شکل واحد به خود بگیرند، به مراتب بیش از احتمال تجمع محرک‌هایی است که به هم شبیه نیستند و یکی از انگیزه‌های روی‌آوری به خیال‌بافی، «حل و فصل مشکلات ناگشوده و احساسات متعارض» است.
شاید بتوان رفتار تصمیم‌گیران حوزه رسانه‌ها در ماندگاری در وادی #نظریه_تزریقی را با «#نظریه_توهم_کنترل» تبیین کرد. این نظریه، بیان‌کننده هنگامی است که انسان‌ها متمایل بر این باور می‌شوند که وقایع مورد آرزو و خواست آنها که به وقوع پیوسته، محصول اعمال و رفتار آنان است. این نظریه می‌گوید موفقیت‌های اولیه افراد، این اعتقاد را در آنان ایجاد می‌کند که توان کنترل بازده‌های موقعیت را دارند. همین حالت، ظاهراً در مورد قماربازانی که در مراحل اولیه با بردهای متوالی روبه‌رو می‌شوند و توهم مهارت در آنها ایجاد می‌شود، منطبق است؛ توهمی که طی آن در مراحل بعدی پی‌درپی می‌بازند و حتی ممکن است سرمایه خود را نیز بر باد دهند. در واقع، تصور کنترل داشتن، ممکن است بسیار بیشتر از قدرت واقعی کنترل ما روی موقعیت‌ها باشد.
شاید بتوان گفت جوامعی که دچار #مخاطب_پنداری می‌شوند، در انتظار کنترلی هستند که عملاً چندان امکان‌پذیر نیست و بیشتر شکل توهم دارد. از نمونه‌های قابل‌توجه، رویدادهایی بود که در دهه ۱۳۶۰، در مورد #ویدئو اتفاق افتاد. به این ترتیب که پدیده با توسعه مصرف ویدئو آغاز، با اجرای انواع عملیات بازدارنده از سوی نیروهای انتظامی دنبال و سرانجام پس از چند سال، به آگاهی از عدم موفقیت در کنترل و متعاقباً تأسیس صدها مرکز اجاره ویدئو منتهی شد.
به نظر می‌رسد در یک‌صد سال گذشته، اگر از میان موارد «#توهم_کنترل» رسانه‌ها، ماجرای ویدئو بارزترین آنها بوده، «مخاطب‌پنداری» در نگاه سهمی از حوزوی‌ها و بخشی از دولتمردان ایران، چه در مورد رسانه‌های کلاسیک (#مطبوعات، رادیو تلویزیون و...) و چه فناوری‌های جدید (#ماهواره، #اینترنت و...) وسیع‌تر و عمیق‌تر بوده است. پدیده‌ای که یکی از دلایل مهم آن ضعف عمیقی است که در شناخت ماهیت و کارکرد رسانه‌ها در میان آنان وجود دارد. تجربه تلخ روحانیان ایران از شرایط اجتماعی و نظام ارزشی حاکم بر رسانه‌های مدرن دوران پهلوی و پیروزی رسانه‌های سنتی، نظیر منبر و متعاقباً سخنرانی‌های تکثیر شده روی نوارهای کاست -از رسانه‌های مدرن دوران انقلاب- سبب شد مخاطب‌پنداری در ایران، عمق و وسعت بیشتری نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه بیابد؛ پدیده‌ای که بیشتر روانی- اجتماعی بود تا معرفتی. ضمن آنکه زمینه‌های تاریخی - اجتماعی نیز برای چنین ادراکی مهیا بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از تولیدات رادیو- تلویزیونی پیش از انقلاب از آنتن‌های پخش صداوسیمای جمهوری اسلامی و عدم امکان جایگزینی سریع آنها، این خطا رخ داد که رادیو به تقلید منبر پرداخت، از #تلویزیون به گونه رادیو بهره‌برداری شد و عملاً ماهیت رادیووتلویزیون از آنها گرفته شد. این‌گونه بود که در سال ۱۹۸۵ میلادی، تلویزیون ایران از نظر سهم برنامه‌های دینی -که اکثراً سخنرانی‌های مذهبی و منبری بود- در رده اول جهان قرار گرفت. از آن‌سو، سهم برنامه‌های سرگرم‌کننده #تلویزیون_ایران در پایین‌ترین رده کشورهای جهان قرار گرفت و همان‌طور که قبلاً گفته شد، به زودی ایران در جایگاه پرمصرف‌ترین کشور نوارهای ویدئویی قرار گرفت.
آنچه در ایران اتفاق افتاد، کاملاً برای ارتباط‌شناسان بومی قابل پیش‌بینی بود. #سانسور کردن یک #پیام باعث می‌شود مخاطبان نگرش خود را در مسیر موضعی که مورد دفاع آن پیام است، تغییر دهند و گرایش بیشتری به دریافت آن پیام داشته باشند. به همین جهت است که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی حکومت‌ها ممکن است منجر به تمایل بیشتر نسبت به موضوع محدودیت‌ها از سوی مردم شود...
⬅️ این متن بخشی از نوشته دکتر #مهدی_محسنیان‌راد به عنوان مقدمه کتاب «مخاطب‌پنداری» تألیف دکتر #امیر_عبدالرضا_سپنجی است که توسط #انتشارات_سیمای_شرق منتشر شده.
تلفن سفارش کتاب: ۸۸۹۰۴۸۸۲
@cm_magazine
چرا «مخاطب‌پنداری» در ایران تشدید شد؟
دکتر مهدی محسنیان‌راد- استاد ارتباطات
مخاطب‌پنداری، نوعی خیال‌بافی است که همچون هر «ناهوشیاری جمعی»، یک حالت عادی در هوشیاری است، نه یک عادت بد یا یک اختلال هیجانی. مخاطب‌پنداران، بر اساس نظریه «مشابهت» در روان‌شناسی، مشابهت‌های ظاهری میان رسانه سنتی پرپیشینه و ماندگاری همچون «میز خطابه یا #منبر» را با رسانه‌های جدید و حتی فناوری‌های نوین ارتباطی مد نظر قرار می‌دهند و دچار این پندار ماندگار می‌شوند که این سوی رسانه‌ها، همان مخاطبان میز خطابه و منبر نشسته‌اند.
در روان‌شناسی، «#نظریه_شباهت» می‌گوید احتمال اینکه در ذهن، محرک‌هایی که از جهاتی با یکدیگر شباهت دارند با هم جمع شوند و یک شکل واحد به خود بگیرند، به مراتب بیش از احتمال تجمع محرک‌هایی است که به هم شبیه نیستند و یکی از انگیزه‌های روی‌آوری به خیال‌بافی، «حل و فصل مشکلات ناگشوده و احساسات متعارض» است.
شاید بتوان رفتار تصمیم‌گیران حوزه رسانه‌ها در ماندگاری در وادی #نظریه_تزریقی را با «#نظریه_توهم_کنترل» تبیین کرد. این نظریه، بیان‌کننده هنگامی است که انسان‌ها متمایل بر این باور می‌شوند که وقایع مورد آرزو و خواست آنها که به وقوع پیوسته، محصول اعمال و رفتار آنان است. این نظریه می‌گوید موفقیت‌های اولیه افراد، این اعتقاد را در آنان ایجاد می‌کند که توان کنترل بازده‌های موقعیت را دارند. همین حالت، ظاهراً در مورد قماربازانی که در مراحل اولیه با بردهای متوالی روبه‌رو می‌شوند و توهم مهارت در آنها ایجاد می‌شود، منطبق است؛ توهمی که طی آن در مراحل بعدی پی‌درپی می‌بازند و حتی ممکن است سرمایه خود را نیز بر باد دهند. در واقع، تصور کنترل داشتن، ممکن است بسیار بیشتر از قدرت واقعی کنترل ما روی موقعیت‌ها باشد.
شاید بتوان گفت جوامعی که دچار #مخاطب_پنداری می‌شوند، در انتظار کنترلی هستند که عملاً چندان امکان‌پذیر نیست و بیشتر شکل توهم دارد. از نمونه‌های قابل‌توجه، رویدادهایی بود که در دهه ۱۳۶۰، در مورد #ویدئو اتفاق افتاد. به این ترتیب که پدیده با توسعه مصرف ویدئو آغاز، با اجرای انواع عملیات بازدارنده از سوی نیروهای انتظامی دنبال و سرانجام پس از چند سال، به آگاهی از عدم موفقیت در کنترل و متعاقباً تأسیس صدها مرکز اجاره ویدئو منتهی شد.
به نظر می‌رسد در یک‌صد سال گذشته، اگر از میان موارد «#توهم_کنترل» رسانه‌ها، ماجرای ویدئو بارزترین آنها بوده، «مخاطب‌پنداری» در نگاه سهمی از حوزوی‌ها و بخشی از دولتمردان ایران، چه در مورد رسانه‌های کلاسیک (#مطبوعات، رادیو تلویزیون و...) و چه فناوری‌های جدید (#ماهواره، #اینترنت و...) وسیع‌تر و عمیق‌تر بوده است. پدیده‌ای که یکی از دلایل مهم آن ضعف عمیقی است که در شناخت ماهیت و کارکرد رسانه‌ها در میان آنان وجود دارد. تجربه تلخ روحانیان ایران از شرایط اجتماعی و نظام ارزشی حاکم بر رسانه‌های مدرن دوران پهلوی و پیروزی رسانه‌های سنتی، نظیر منبر و متعاقباً سخنرانی‌های تکثیر شده روی نوارهای کاست -از رسانه‌های مدرن دوران انقلاب- سبب شد مخاطب‌پنداری در ایران، عمق و وسعت بیشتری نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه بیابد؛ پدیده‌ای که بیشتر روانی- اجتماعی بود تا معرفتی. ضمن آنکه زمینه‌های تاریخی - اجتماعی نیز برای چنین ادراکی مهیا بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از تولیدات رادیو- تلویزیونی پیش از انقلاب از آنتن‌های پخش صداوسیمای جمهوری اسلامی و عدم امکان جایگزینی سریع آنها، این خطا رخ داد که رادیو به تقلید منبر پرداخت، از #تلویزیون به گونه رادیو بهره‌برداری شد و عملاً ماهیت رادیووتلویزیون از آنها گرفته شد. این‌گونه بود که در سال ۱۹۸۵ میلادی، تلویزیون ایران از نظر سهم برنامه‌های دینی -که اکثراً سخنرانی‌های مذهبی و منبری بود- در رده اول جهان قرار گرفت. از آن‌سو، سهم برنامه‌های سرگرم‌کننده #تلویزیون_ایران در پایین‌ترین رده کشورهای جهان قرار گرفت و همان‌طور که قبلاً گفته شد، به زودی ایران در جایگاه پرمصرف‌ترین کشور نوارهای ویدئویی قرار گرفت.
آنچه در ایران اتفاق افتاد، کاملاً برای ارتباط‌شناسان بومی قابل پیش‌بینی بود. #سانسور کردن یک #پیام باعث می‌شود مخاطبان نگرش خود را در مسیر موضعی که مورد دفاع آن پیام است، تغییر دهند و گرایش بیشتری به دریافت آن پیام داشته باشند. به همین جهت است که محدودیت‌های ایجاد شده از سوی حکومت‌ها ممکن است منجر به تمایل بیشتر نسبت به موضوع محدودیت‌ها از سوی مردم شود...
⬅️ این متن بخشی از نوشته دکتر #مهدی_محسنیان‌راد به عنوان مقدمه کتاب «مخاطب‌پنداری» تألیف دکتر #امیر_عبدالرضا_سپنجی است که توسط #انتشارات_سیمای_شرق منتشر شده.
تلفن سفارش کتاب: ۸۸۹۰۴۸۸۲
@cm_magazine
Forwarded from ماهنامه مديريت ارتباطات
#پرونده ای در باب #رسانه_ها_در_مشروطه
🔸گفت‌وگو با #محمد_علی_كاتوزیان، استاد دانشگاه آکسفورد در مورد نقش رسانه‌ها در مشروطه:
لجام‌گسیختگی #مطبوعات در ایران از مشروطه آغاز شد/ #عباس_رضایی_ثمرین
🔸 واکاوی نقش رسانه‌های مشروطیت با دکتر #علی_قیصری، استاد تاریخ دانشگاه سن دیگو
اسلامبول، بمبئی و قفقاز، مسیرهایورود/مطبوعات فارسی‌زبان به ایران/ #مریم_موسی_پور
🔸 بررسی نقش روزنامه‌های ایرانی خارج از كشور در رخداد انقلاب مشروطه/ بیداری ایرانیان در آن سوی مرزهای جغرافیایی/ #پژمان_موسوی
🔸 #صادق_زیبا_کلام از #منبر در شکل‌گیری نهضت مشروطه می‌گوید: منبر، رسانه جمعی نهضت مشروطه بود/ #روشنفکران به وظیفه کنترل تندروی روزنامه‌های مشروطه عمل نکردند/ عباس رضایی ثمرین
🔸 آتش ارتباط‌گران سنتی بر خرمن قجرها به روایت كسروی/ #سید_مرتضی_ابطحی
🔸 گفت‌وگو با #محمد_مهدی_فرقانی درباره نقش رسانه‌ای #بازار در جنبش مشروطه:
بازار محل تبادل آگاهی بود/ #مهسا_علی_بیگی
🔸 نگاهی به كاركرد #تلگراف در روزگار مشروطه:چشم و گوش قانون‌خواهان/ #مهدی_بختی
🔸 #شعر در استخدام جنبش مشروطه در گفت‌وگو با #احمد_ابوحمزه: شعر، رسانه توده مردم بود
🔸 قرائت‌خانه‌ها، یاریگر فرهنگ مكتوب در مشروطه/ #گل‌گندم_آق‌اولی
🔸 گفت‌وگو با خانواده سردار ملی و نوادگان #ستارخان/ می‌خواهم هفت دولت زیر #پرچم_ایران باشد
تهیه و مطالعه pdf:
👇
http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=6154&Number=3&Appendix=0
عضویت در کانال #ماهنامه_مدیریت_ارتباطات
👇
@cm_magazine
🔸گفت‌وگو با #محمد_علی_كاتوزیان، استاد دانشگاه آکسفورد در مورد نقش رسانه‌ها در مشروطه:
لجام‌گسیختگی #مطبوعات در ایران از مشروطه آغاز شد/ #عباس_رضایی_ثمرین
🔸 واکاوی نقش رسانه‌های مشروطیت با دکتر #علی_قیصری، استاد تاریخ دانشگاه سن دیگو
اسلامبول، بمبئی و قفقاز، مسیرهایورود/مطبوعات فارسی‌زبان به ایران/ #مریم_موسی_پور
🔸 بررسی نقش روزنامه‌های ایرانی خارج از كشور در رخداد انقلاب مشروطه/ بیداری ایرانیان در آن سوی مرزهای جغرافیایی/ #پژمان_موسوی
🔸 #صادق_زیبا_کلام از #منبر در شکل‌گیری نهضت مشروطه می‌گوید: منبر، رسانه جمعی نهضت مشروطه بود/ #روشنفکران به وظیفه کنترل تندروی روزنامه‌های مشروطه عمل نکردند/ عباس رضایی ثمرین
🔸 آتش ارتباط‌گران سنتی بر خرمن قجرها به روایت كسروی/ #سید_مرتضی_ابطحی
🔸 گفت‌وگو با #محمد_مهدی_فرقانی درباره نقش رسانه‌ای #بازار در جنبش مشروطه:
بازار محل تبادل آگاهی بود/ #مهسا_علی_بیگی
🔸 نگاهی به كاركرد #تلگراف در روزگار مشروطه:چشم و گوش قانون‌خواهان/ #مهدی_بختی
🔸 #شعر در استخدام جنبش مشروطه در گفت‌وگو با #احمد_ابوحمزه: شعر، رسانه توده مردم بود
🔸 قرائت‌خانه‌ها، یاریگر فرهنگ مكتوب در مشروطه/ #گل‌گندم_آق‌اولی
🔸 گفت‌وگو با خانواده سردار ملی و نوادگان #ستارخان/ می‌خواهم هفت دولت زیر #پرچم_ایران باشد
تهیه و مطالعه pdf:
👇
http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=6154&Number=3&Appendix=0
عضویت در کانال #ماهنامه_مدیریت_ارتباطات
👇
@cm_magazine