‍ نامه‌ی تنسر، کتاب‌شناسی از فرانسوا دُبلوئا(شماره ۱)
#کتاب_مرجع
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#متون_پهلوی
#ساسانی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
این نامه رساله‌ای سیاسی از ایرانِ عصرِ ساسانی است که از طریقِ یک ترجمه‌ی عربی در عالمِ اسلام معروف شد. این ترجمه‌ی عربی احتمالاً به دستِ ابن‌مقفع صورت گرفته و اصلِ آن که مفقود به فارسیِ میانه‌ بوده است. نامه ظاهراً به قلمِ تنسر بوده، نامی که به احتمالِ بسیار قوی در نتیجه‌ی غلط‌خوانیِ خطِ پهلوی به جای توسَر قرائت شده است(۱)(حروف "ن" و "و" = 'u' در کتبی که به خطِ پهلوی است، عیناً هم‌شکل‌اند). تنسر موبدان موبدِ اردشیرِ اول، پادشاهِ ساسانی(بین سال‌های ۲۲۴_۲۴۰ م.)این نامه را به گشتاسپ؛ شاهِ طبرستان، نوشت و او را تشویق کرد که تسلیمِ اردشیر شود و، به وجهی عام‌تر، نظامِ سیاسیِ ساسانی را توجیه کرد. نقل‌قول‌های کوتاهی از این نامه را به‌وضوح می‌توان در کتاب‌های عربیِ مسعودی(۱)و بیرونی یافت. نقل‌قولِ سومی در کتابِ ابن‌فقیه هست که در انتسابِ آن خطایی رفته است.(۲)این است کلّ آن‌چه از متنِ عربیِ نامه‌ی تنسر باقی است. اما یک ترجمه‌ی کاملِ فارسی، گرچه سخت متکلف، از نامه‌ی تنسر را مؤلفِ سده‌ی هفتمی، ابن اسفندیار در تاریخِ طبرستانِ خود درج کرده است؛ در آن‌جا روایتِ عربیِ این نامه که اساسِ ترجمه‌ی ابن اسفندیار است صریحاً به ابن‌مقفع نسبت داده شده است. این انتساب به قرارِ معلوم درست است با این‌که نامه در هیچ یک از فهرست‌های قدیمِ آثارِ ابن‌مقفع ذکر نشده است.(۳)(ج ۱_ص ۳۹۶_۳۹۵)

یادداشت‌ها:
۱. قس: مری بویس، The Letter of Tansar (رم، ۱۹۶۸)، ص ۷.
۲. ابوالحسن علی مسعودی، کتاب التنبیه و الاشراف، به کوشش م. ی. دخویه(لیدن، ۱۸۹۳_۱۸۹۴)، صص ۹۹_۱۰۰، که《تنسر》را نقل می‌کند، ولی اضافه می‌کند که بعضی او را《دوسر Dwsr》می‌خوانند.
۳. ابوریحان بیرونی، کتاب فی تحقیق ما لِلهند(هند بیرونی)، به کوشش ا‌. ذاخو(لندن، ۱۸۸۷)، ص ۵۳، که در آن《کتاب توسَر》نقل شده است.
۴. برای این مطلب نک: دُبلوئا،《'چهار پادشاهیِ بزرگ' کفالایای مانوی》در Orbis Aethiopicus (آلپستات، ۱۹۹۲)، صص ۲۲۱_۲۳۰.
۵. متنِ فارسی نخست همراه با ترجمه‌ای به فرانسه توسطِ ژام دارمستتر در Journal Asiatique، دوره‌ی ۹، ج ۳(۱۸۹۴)، صص ۱۸۵_۲۵۰، ۵۰۲_۵۵۵ منتشر شد و سپس مجتبی مینوی(نامه‌ی تنسر، تهران، ۱۳۱۱)آن را از روی دستنویسِ بهتری به چاپ رساند. بارِ دیگر عباس اقبال آشتیانی نامه را در ویرایشی که از کلّ تاریخ ابن‌اسفندیار(تهران، ۱۳۲۱)انجام داد، در صص ۱۲_۴۱ همراه با ترجمه، مقدمه و یادداشت‌های ارزنده‌ای منتشر کرد؛ و بالاخره مری بویس آن را با عنوانِ The Letter of Tansar (رم، ۱۹۶۸)چاپ کرد؛ نیز نک: همو،《افسانه‌های هندی در نامه‌ی تنسر》؛ Asia Major؛ ۵ (۱۹۵۶)، صص ۵۰_۵۸.

مأخذ: تاریخ ادبیات فارسی به قلم گروهی از ایران‌شناسان؛ به اهتمام بنیاد میراث ایرانی و مرکز مطالعات ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا؛ زیر نظر احسان یارشاطر؛ ویراسته‌ی یوهانس توماس پتر دو برن؛ ترجمه‌ی مجدالدین کیوانی، تهران: سخن، چاپ اول ۱۳۹۳
@atorabanorg

‍ نامه‌ی تنسر، کتاب‌شناسی از فرانسوا دُبلوئا(شماره ۲/پایانی)
#کتاب_مرجع
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#متون_پهلوی
#فارسی
#ساسانی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
مسلماً《تنسر》/توسَر شخصیتی تاریخی است، ولی متنِ محفوظ مانده از ابن‌اسفندیار شاملِ چندین خطای تاریخی از لحاظِ زمانِ وقوعِ رویدادها است، و روی همین اصل نظرِ بعضی بر این است که کلّ این نامه قصه‌ای ادبی مربوط به اواخرِ دورانِ ساسانی(سده‌ی ششمِ میلادی)است. با این حال، ژام دارمستتر و م. بویس طبقِ استدلال‌های معقولی اظهارِ عقیده کرده‌اند که لُبّ و مغزِ اصلیِ نامه‌ی تنسر واقعی و از زمانِ اردشیر است. بویس نیز نشان داده است که این نامه دربردارنده‌ی چند داستانِ فرعی از اصلِ هندی است.

این نمونه‌ها اهمیتِ ادبیاتِ ساسانی و ترجمه‌های ساسانی را در رشد و تکاملِ شعر و نثرِ فارسی نشان می‌دهد. اگرچه ترجمه‌هایی وجود داشت که مستقیماً از فارسیِ میانه به فارسی شده بود(به احتمالِ بسیار زیاد ویس و رامین از این مقوله بوده است)، در بیش‌ترِ موارد، تأثیرِ این آثار در فارسی از طریقِ نخستین ترجمه‌های عربی صورت پذیرفت، گو این‌که به نظر می‌رسد مکملِ اطلاعِ موجود در ترجمه‌های عربیِ مطالبی بوده که دانشمندانِ زرتشتی از کتبِ فارسیِ میانه تأمین می‌کردند.(ص ۳۹۷_۳۹۶)

مأخذ: تاریخ ادبیات فارسی به قلم گروهی از ایران‌شناسان؛ به اهتمام بنیاد میراث ایرانی و مرکز مطالعات ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا؛ زیر نظر احسان یارشاطر؛ ویراسته‌ی یوهانس توماس پتر دو برن؛ ترجمه‌ی مجدالدین کیوانی، تهران: سخن، چاپ اول ۱۳۹۳
@atorabanorg

ویس و رامین، داستانی با اصلی اشکانی
#اشکانی
#ساسانی
#زبانشناسی
#متون‌_پهلوی
#ساسانی
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#داستانهای_تاریخی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
پی‌دی‌اف شده برای نخستین بار از کتابِ《امپراتوری اشکانی》، مجموعه مقالات، به کوششِ پرفسور ژوزف ویسهوفر
@atorabanorg

ویس و رامین، داستانی با اصلی اشکانی
#اشکانی
#ساسانی
#کتاب_مرجع
#زبانشناسی
#متون‌_پهلوی
#ساسانی
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#داستانهای_تاریخی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
@atorabanorg

برگردانِ پارسیِ مقاله‌ی مینورسکی راجع به داستان ویس و رامین تقدیم به علاقمندان
#اشکانی
#ساسانی
#کتاب_مرجع
#زبانشناسی
#متون‌_پهلوی
#ساسانی
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#داستانهای_تاریخی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
@atorabanorg

خداینامک، کتابشناسی از دکتر مریم میراحمدی
#تاریخ_نویسی_در_ایران_باستان
#خداینامک
#متون_پهلوی
#اشکانی
#ساسانی
#اساطیر
#ایران_در_قرون_نخستین_اسلامی
#منابع_تاریخ_ایران_باستان
#فردوسی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
یک کتاب‌شناسیِ کامل و بی‌نقص در موردِ خداینامک‌های ساسانی از بانوی دانشمند دکتر مریم میراحمدی(پی‌دی‌اف شده برای نخستین بار)

شاملِ ۳ مبحث:
■ سابقه‌ی تاریخیِ خداینامه
■ زمینه‌های داستانی و تاریخیِ خداینامه
■ ترجمه‌های خداینامه
@atorabanorg

گزارش شطرنج و نهش نیو‌اردشیر، تورج دریایی
#کتاب_مرجع
#متون_پهلوی
#ساسانی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
شمارِ برگ‌ها: ۳۱۴
چاپِ ۲۰۱۶
@atorabanorg

خردِ فرزانگانِ ساسانی(دینکردِ ششم)، برگردان از شائول شاکد
#کتاب_مرجع
#متون_پهلوی
#ساسانی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
شمارِ برگ‌ها: ۳۸۴
چاپِ ۱۹۷۹
@atorabanorg

زندِ فرگردِ جُددیوداد(وندیداد به پهلوی)، مهناز معظمی
#کتاب_مرجع
#متون_پهلوی
#ساسانی
#ایرانشناسی
#پژوهشگاه_ایرانشناسی
شمارِ برگ‌ها: ۴۵۱
چاپِ ۲۰۲۰
@atorabanorg