از دخمه‌ها تا امام‌زاده‌ها: مرزهای سیال فرهنگی
دیگری‌نامه
اپیزود هشتم

برتولد اشپولر، پژوهشگر آلمانی در کتاب «تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی»، مذهب شیعه را مذهبی می‌‌داند که به مرور ایرانی شده است. از قضا آنچه او مورد استناد قرار می‌‌دهد به دنیای هنر، به‌ویژه معماری و تصویرسازی بازمی‌گردد.

اشپولر رد معماری آتشکده‌ها را در برخی زیارتگاه‌های شیعه در عراق امروزی جسته است و معتقد است تداوم تصویرسازی از قدیسان در میان شیعیان، احیانا سنتی ایرانی بوده که در دوران اسلامی علیرغم حرمت تصویرسازی، هرگز پایان نگرفته است. اشپولر می‌نویسد: 

«می‌بایستی احساس ایرانی، مبارزه‌ای مستمر علیه دشمنی با تصویر در اسلام داشته باشد. در ایران، هرگز مصور کردن حیوانات و انسان پایان نگرفت. و از این طریق مناطق دیگر اسلامی در نفی تصویرسازی همواره دچار تزلزل بودند. برداشت دوستانه‌ شیعیان از تصویرسازی مسلما به طور عمده از این واقعیت متاثر بود و تشیع در طول زمان به طور کلی مذهبی ایرانی شده بود.» 

تمایز دیدگاه اشپولر با نویسندگانی مانند احمد کسروی و حیدرعلی قلمداران بسیار معنادار و آموزنده است. در حالی که کسروی و قلمداران از درون هویت‌های متمایز ایرانی یا اسلامی می‌نویسند و گاه، به دنبال پیراسته کردن، یا به اصطلاح نوعی «ناب‌گرایی فرهنگی»‌اند، اشپولر تنها به آنچه که واقعیت است می‌پردازد.

از دید اشپولر واقعیت این است که تغییر هویت و فرهنگ به آرامی صورت می‌گیرد و بیشتر حالت طیفی دارد. با دقت هرچه بیشتر، پیوستگی‌ها را می‌توان پیدا کرد تا گسستگی‌ها را. در نتیجه، از دید قلمداران شباهت زیارتگاه‌های امامان معصوم یا فرزندانشان به بارگاه سلاطین جبار و فراعنه‌ روزگار حکایت از تاثیرپذیری فرهنگ…

برای مطالعه‌ی ادامه‌ی این یادداشت به صفحه‌ی گفت‌وشنود رجوع کنید:

‏ https://dialog.tavaana.org/podcast_others_8/

برای شنیدن نسخه کامل این اپیزود در یوتیوب به:

‏ https://youtu.be/dbizi6iWfJs?si=yrRCzvg62Do-2l3M

برای شنیدن نسخه کامل این اپیزود در ساندکلود به:

‏ https://soundcloud.com/tavaana/ilvafisop2pv

و برای شنیدن نسخه کامل این اپیزود در کست‌باکس به:

‏ https://castbox.fm/vd/647650249

رجوع کنید.

#دیگری_نامه #حیدرعلی_قلمداران #اشپولر #معماری_ایرانی #آتشکده #دخمه #زیارتگاه #شیعه #دگردینی #نقد_دینی #مدارا

‏ @Dialogue1402