Тожикистон фавқулодда хизматлари фаолиятини юқори баҳолаймиз.

Хабарангиз бор, Тожикистон фавқулодда хизматлар сайтида ҳар куни бир кун олдин Тожикистонда сел-сув тошқин, лой, тупроқ, тош кўчкиси ва аҳолининг сувда чўкиши билан боғлиқ фавқулодда вазиятлар ҳақида ҳисобот жойлаб борилади.

Ҳисоботда ҳудудлар кесимида ҳар бир фавқулодда вазиятлар содир бўлиш сабаби, масъул куч тузулмаларни объектга йўналтириш, хавфни бартараф этиш бўйича оғир техник воситаларни жалб қилиш, жабрланган ва ҳалок бўлганлар шахси, ёши, жинси, психологик холати келтириб ўтилади.

Кузатувчи мана шу хабарларни ўқий туриб ҳам минтақада сел—сув тошқин хавфи қай даражада бўлаётганини тасаввур қилади. Шунга монан тайёргарлигини, фарзандлари устидан назоратини кучайтиради.

Юқорида ҳам хизматнинг кеча Хўжандда кўприк устига оқиб келган тош уюмлари тозаланиб, кейин автомобиль ҳаракатини йўлга қўйиш бўйича вазиятни мувофиқлаштирганини кўриш мумкин.

Кеча ҳам Тожикистоннинг 10 та нуқтасида турли кўринишда сел-сув тошқинлари кузатилган.

Ўзининг "бағрига" Тожикистон фавқулодда хизматлар тузилмасидан 8-10 тачасини сиғдирган бутун бошли ўзбек Фавқулодда вазиятлар вазирлик тузилмаси асосий сайтидаги хабарлар эса тантанавор кайфиятга эга.

Кеча Ўзбекистонда фақатина "Қамчиқ" довонидагина сел-лой оқизиқ, кўчки билан боғлиқ фавқулодда вазият рўй берган холос.

Вазирликка кўра, кеча ва олдин кунлари ҳам бошқа ҳудудларда сел ҳодисалари рўй бермаган ва зарарлар ҳам шунга яраша бўлмаган.

Ижтимоий тармоқларда эса ундай эмас.

Афғонистон шимоли Ўзбекистоннинг жанубий вилоятларига анча яқин Бағлон вилоятида сел оқизиқларидан ҳалок бўлганлар сони 100 дан ортган.

Фарғона вилоятининг тўлиқ Қирғизистон билан чегараланган Сўх тумани адирликларида 605 гектар ер майдонидаги ерларнинг тўлиқ ўзлаштириш ишлари жадал давом этмоқда.

Бир йил ичида 205 гектар ер майдонида ўрик плантациялари барпо этилиб, плантациялар маҳаллий аҳолига топширилиш арафасида экан.

Сўнгги уч соатликда (14.00 дан 17.00 гача) Олмаота ионасфера институти датчиклари ионасферада 9 баллик экстремал магнит бўрони қўзғалишларини қайд этди.

Айтмоқчи, мана шу 9 баллик гоемагнит фаоллик яна 9 соатларча давом этса, ўзбекистонликлар (асосан Тошкент вилояти ва Қорақалпоғистон Республикаси) ҳам тунда шимол қутб ёғду шуъласига гувоҳ бўлиши мумкин.

Ҳаваскор фотограф ва видеографлар мазкур ғайритабиий ходисани муҳрлаши учун яхшилаб "қуролланиб" олиши лозим.

Қуёшнинг 3664-сон доғида бугун иккита М синф, иккита Х синфга мансуб чақнаш рўй берди. Кеча эса айнан шу доғда 10 га яқин М ва 1 та Х синфга мансуб кучли Қуёш чақнашлари кузатилган.

Мазкур чақнашлардан ажралган коронал Қуёш плазмаси тўғри Ер томон йўл олмоқда. Ва келаётган янги ҳафта иш кунлари бошида биз яна кучли магнит бўрони таъсирида бўлишимиз максимумга яқин.

Сўнгги 5 соатликда 5 баллик магнит бўрони кузатилмоқда.

Магнит бўрон қўзғалишлари бироз пасайди. Шундай қилиб, 8—9 баллик геомагнит бўрони қўзғалиши Ерда 1 сутка давом этди.

Олмаота ионосфера институти

Супара-Чунчурчак этнокурорти.

Қирғизистондаги мазкур баҳова дам олиш масканининг бошқа курортлардан фарқи бу ерда сайёҳ маҳаллий аҳоли маданияти, қадриятлари, уларнинг санъати, қўшиқлари, миллий рақсларидан баҳраманд бўлади.

Курорт — маҳаллий аҳоли яшаш хонадонлари, уларнинг тирикчилик манбаи бўлган яйловлар улардан "тортиб олинмасдан" туризмни ривожлантиришда "юқоридан пастга эмас, пастдан юқорига" қараб чуқур ўрганиш тамоиллари асосида ташкил этилган.

Натижада, маҳаллий аҳоли ҳам қулай йўл инфраструктурасига, ҳам даромадга эга бўлди. Мамлакат иқтисодиёти туристик оқимдан даромад кўра бошлади.

📍 Геолокация

6 баллик геомагнит бўрон таъсиридамиз.

Менинг икки йил давомида магнит бўрони кузатилаётган моментда унинг таъсирини аҳоли ҳис қилиш билан боғлиқ каналда ўтказган сўровномаларимга кўра, айнан 5—6 баллик магнит бўронини кўпчилик аҳоли ўзида "ноқулай" ҳис қилишини таъкидлашади.

Аксинча, 7 баллдан юқори, масалан кеча сутка давомида 8—9 баллик экстремал магнит бўрон таъсирини ҳис қилиш бўйича ўтказилган сўровномада жами 2 мингга яқин кузатувчи қатнашиб, уларнинг 21 % и бу кучли таъсирни ўзида яхшигина ҳис қилаётганини келтирган. 45 % иштирокчилар экстремал магнит бўрон қўзғалишини деярли ҳис қилмаганини таъкидлашган.

#медицина_метеорологияси

10—11 май кунлари Ерда кучли экстремал магнит бўронлари ортидан, аҳолиси ионасферада шимол ва жанубий қутб ёғдулари ҳодисасига гувоҳ бўлган мамлакатлар рўйхати.

Ҳатто анча жанубдаги Ҳиндистон шимолий штатлари баланд тоғликларида истиқомат қилувчи аҳоли шимолий қутб ёғдусига гувоҳ бўлишибди.

Манба

Ерда магнит майдони фаоллиги минимал бўлган вақтларда Ерда ҳаёт гуллаб яшнаган.

Магнит майдон ҳосил бўлиши ернинг ядросига боғлиқ (магнит майдон қандай ҳосил бўлиши ҳақида мана бу постни ўқисангиз бўлади. Ернинг ядроси назарияларга кўра, 2,5 миллиард йил аввал пайдо бўлган. Албатта бу,одатий гипотезик қарашларга таянилган бўлиб, ядрода айнан радиоактив элементлар мавжуд эмас деб қаралганда унинг ёши шундай геологик вақт бирлигини кўрсатади. Ер ядросида радиоактив элементларлар мавжуд деб қараладиган бўлса, унинг ёши тахминан 1-1,5 миллиард йилни ташкил этади. Қандай ҳосил бўлганлигини ва унинг энергия баланси ҳақида мана бу мақоладан билиб олишингиз мумкин.

Илм-фан қизиқ муштарийлар! Бир тадқиқот бундай деса, бошқа тадқиқотда эса уммуман туб натижалар ва бошқа хулосаларни юзага кўтариши мумкин. Айнан янги тадқиқот ҳам кўп йиллик назариянинг курсисини "силжитиб" қўяди.

Шу вақтгача кўплаб олимлар Ерда ҳаёт бўлишининг асосларидан бири сифатида ерда магнит майдонлари пайдо бўлган вақтдан бошлаб Ерда ҳаёт нишоналари вужудга кела бошлаган деган қарашда бўлишган. Яқинда Массачусетс технология институти олимлари томонидан шу назарияни янада чуқурроқ исботловчи тадқиқот ўтказилди. Тадқиқот натижаларига кўра, Гренландиядаги тоғ жинсларида Ер магнит майдонининг излари сақланиб қолган ва бундан 3,9 миллиард йил аввал Ерда ҳаётнинг илк намуналари ҳосил бўлган деган икки қадим муҳим ҳодисаларнинг боғлиқлигини аниқлашди. Бу тадқиқотдан хулоса қилсак, ҳақиқатдан ҳам Ерда содда протомикроорганизмларнинг вужудга келишида айнан магнит майдони ҳал қилувчи роль ўйнагани олдинга чиққаннини кўришимиз мумкин.

Оксфорд университети билгичи Клер Николс тушунтириши бўйича, "Магнит майдонимиз бизни коинотнинг зарарли нурланишидан ҳимоя қилади, шунингдек, океанлар ва атмосферани узоқ вақт давомида биз учун барқарор ушлаб туради".

Асосий савол ва сўнгги тадқиқотга қайтсак. Taхминан 590 миллион йил аввал сайёранинг магнит майдони жуда кичик бўлган. Юқорида зикр этганимиздек, янги тадқиқотга кўра, магнит ҳимоя майдонининг заифлашиши биологик офатга айланмаган ва аслида бу ерда кислород миқдорини ошириб юборган бўлиши мумкин.

Фузалоларимиз Канада, Жанубий Африка ва Бразилия тоғ жинсларида магнит белгиларини ўргана туриб, ернинг магнит майдони тахминан 565 миллион йил аввал, кўп ҳужайрали ҳаёт шаклланган Эдиакар даврида маълум бўлган энг паст даражага заифлашишини аниқлашган.

Бундан 60 йилча аввал машҳур олим, илм-фан тарғиботчиси Сарл Саган ўз мақоласида шуни таъкидлайдики, атмосфера ва океан ҳаётни қуёшнинг кучли энергияга эга бўлган тўлқинларидан ҳимоя қила олади.

Қуёш шамоли эволюциясини моделлаштириш орқали олимларимиз заифлашган магнит майдон Ер атмосферасидан кўпроқ водород ионларининг чиқиб кетишига имкон берганлигини, бу эса кислород миқдорининг ошишига олиб келиши мумкинлигини ва бу ўз навбатида Эдиакар ҳаётининг мураккаблигига ҳисса қўшишини таъминлаган.

Манба

Бу материални ўқиб туриб, магнит бўронлари частотасининг сайёрада ортиши, бизнинг минтақаларда шимол қутб ёғдуларини "кўриниши" бу, гўзаллик эмаслигини, аксинча сайёрада яхлит биотизимнинг аста-секинлик билан ўзгариши мумкинлигини тушиниб етиш мумкин.

Аргентина йирик шаҳар кўчаларида карбонат ангдридни ютиб, кислород ишлаб чиқарадиган мосламалар ўрнатилмоқда.

Сўнгги пайтлар йирик шаҳарларда аҳоли ҳам табиий, ҳам антропоген сабаблар фонида баъзи муддтларда кислород етишмовчилиги билан курашмоқда.

Ана ўшандай ҳудудларга мазкур мосламанинг ўрнатилиши бир неча касалликлар, инсон саломатлиги билан боғлиқ вазиятни барқарорлаштириб, кишиларда суткалик Фойдали Иш Коеффициентини (ФИК) бир мунча ортишига олиб келади.

Айни дамда ва сўнгги уч соатликда (14.00 ва 17.00 ораси) 6 баллик геомагнит бўрон таъсири.

Олмаота ионасфера институти.

13 майга ўтар кечаси Ер ионасферасига навбатдаги кучли коронал плазма келиб урилиши мумкин.

Аммо, ҳозирда фазодаги сунъий йўлдош мосламалари ҳали бу каби хавф частотаталарини қабул қилганича йўқ.

Сайёрада яна кучли экстремал магнит бўронларини келтириб чиқариши мумкин бўлган плазма олдинроқ Қуёшдаги кучли чақнаш массасидир. Бу сафарги плазма Қуёшдаги 3664-сон доғида Х5.8 кучли чақнаш эффекти бўлиб, у алфа-бетта-гамма нурланишларга етарлича "тўйинган".

"Сайёра бу сафарги магнит бўрони оқибатларига тайёрланиши керак" — дейилмоқда магнит бўронини тадқиқ этувчи чет эл тузилма хабарларида.