آموزش و پرورش؛
نظام هشت طبقه تولیدی*

✍سعید معدنی

این روزها آغاز سال تحصیلی است. والدین فرزندان‌شان را با هزار آرزو به مدرسه می فرستند تا آرزوهایی که خودشان به آن نرسیده‌اند فرزندشان جامه عمل بپوشانند.
اما همه چیز دست والدین و فرزندان نیست. بخصوص در جامعه بشدت نابرابرما، اگر استثناها را کنار بگذاریم، فرزندان خانواده های فقیر بازتولید شده و دوباره کم سواد از مدارس فارغ التحصیل‌ و فقیر به جامعه برمی‌گردند. چرا که امکانات و کیفیت آموزش برای فرزندان این سرزمین یکسان نیست و برونداد آن با توجه به تنوع مدارس فرق می‌کند. فقرای روستایی و شهری مدارس خود را دارند و فرزندان ثروتمندان و برخورداران هم مدارس خاص خود را دارند. برای هر قشری هم مدرسه تعریف شده. در یک بررسی سر انگشتی ما در جامعه هشتاد میلیونی‌مان هشت نوع مدرسه داریم و برونداد این هشت نوع مدرسه هشت قشر و طبقه متفاوت تولید می‌کند.

۱-مدارس دولتی؛ اکثر خانواده های ایرانی بخصوص طبقه کارگر، کارمند و... که توان پرداخت مدارس پولی را ندارند فرزندان‌شان را به این مدارس می‌فرستند. نتیجه آنکه از چهل نفر افراد برتر کنکور۱۴۰۲ تنها سه نفر از این مدارس بودند.

۲-مدارس هیات امنایی؛ همان مدارس دولتی هستند منتهی چند سالی است برای اینکه امورات مدرسه بچرخد مبلغی از والدین میگیرند.‌ اما فاصله‌ی اندکی با مدارس دولتی دارند.

۳- دبیرستان‌های ماندگار؛ اینها مدارس قدیمی‌اند که در خاطره‌ی مردم در گذشته از شهرت فراوانی برخوردار بودند. سعی کردند این مدارس با همان کیفیت حفظ کنند.آزمون‌های ورودی جدی برگزار می‌کنند اما متنفذین فرزندان خود را با پارتی به این مدارس تحمیل می‌کنند. مدرسه فنی و البرز تهران از این نوع هستند.

۴-نمونه دولتی؛ این مدارس در راستای جذب  فرزندان درس‌خوان و باهوش همه‌ی مناطق کشور ایجاد شده است. از این لحاظ خوب است که برای دانش آموزان با استعداد مناطق دورافتاده و روستایی خوابگاه دارند. این مدارس مبلغی برای ثبت نام دریافت میکنند. بدیهی است که این مدارس دانش آموزان تحمیلی و سفارشی هم دارد!

۵- مدارس سمپاد یا تیز هوشان: این‌ مدارس در ادامه مدارس " استعدادهای درخشان " قبل از انقلاب است. اما چون مدارس غیر انتفاعی - معدود و خاص- با پول هنگفت و برگزاری آزمون، رقیب مدارس تیزهوشان شد، این مدارس هم پولی شدند لذا دانش آموزان لزوما تیزهوش نیستند. گاهی پول‌داری هم‌ تیزهوشی می آورد!

۶- مدارس شاهد: این مدارس ابتدا برای فرزندان شهدا ایجاد شد. اما وقتی انبوه  فرزندان شهدا از مرحله دبیرستان عبور کردند. فرزندان جانبازان، جبهه رفته ها و مردمان عادی- با پرداخت مبلغی - در این مدارس درس می خوانند. مدارس شاهد به خاطر توجه خاص به فرزندان شهدا کیفیت نسبتا خوبی داشتند. هنوز از همان شهرت قدیم خود سود می‌برند.‌

۷-مدارس غیر انتفاعی: این مدارس برای کسانی است که حاضراند برای آسایش و آینده فرزندان شان پول هنگفت پرداخت کنند. طیف این مدارس متنوع است. شامل مدارس سما و... می شود.

۸- مدارس بین‌المللی: دروس این مدارس به زبان انگلیسی است. پولی بوده و شکل و ماهیت آن متفاوت از سایر مدارس است. فرزندان افراد خارجی مقیم ایران، همچنین ایرانیانی که فرزندان‌شان خارج از کشور بزرگ شده اند در این مدارس درس می خوانند.

درمدارس ماندگار، نمونه دولتی، شاهد و سمپاد بیشترین پارتی بازی رواج دارد. این هشت نوع مدرسه در درون خود بستگی به کیفیت لایه‌های متفاوت دارند. مثلا کیفیت مدارس دولتی مناطق مرفه‌نشین با مناطق محروم فرق میکند. درکل این هشت نوع مدرسه هشت طبقه تولید و عملا جامعه ایران را به لایه‌ها و بروندادهای تبعیض‌آمیز تبدیل کرده است. غیر از مدارس دولتی بقیه پولی هستند از ده میلیون گرفته تا صدمیلیون در سال هزبنه می‌شود. البته مدارس دولتی هم گاهی پول می‌گیرند اما قانون مصوب ندارد. 

در قانون اساسی آمده است تحصیلات در ایران تا پایان متوسطه رایگان است. اما قانون را دور زدند و برای ثروتمندان و برخورداران جامعه مدارس اختصاصی پولی ساختند و تبعیض عادی شد. تا آنجا که وزیر آموزش و پرورش گفته: "برای ثبت نام در مدرسه با کیفیت، باید مانند خودروی مدل بالا پول بیشتری پرداخت"!

نمی‌دانیم در این میان فارغ‌التحصیلان مدارس دولتی در مناطق محروم که اکثریت مردم را تشکیل می‌دهند و غالبا هم مدرک شان سودی ندارد، با مشاهده مدارس پرامکانات و لاکچری، چه تحقیرها و عقده‌های فروخورده ای در جامعه بازتولید می‌‌‌کند.

دوم مهرماه ۱۴۰۲

*اول انقلاب شعار موهوم "جامعه‌ بی‌طبقه‌ توحیدی" بر سر زبان‌ها بود. جلال‌الدین فارسی سال ۶۰- ۱۳۵۹ به همراه هیاتی به شوروی سابق سفر می کند. حاصل خاطرات‌اش در کتابی با عنوان " جامعه هشت طبقه تولیدی" چاپ می شود. عنوان یادداشت از این کتاب گرفته شده است.  

#سعید_معدنی
#طبقه_اجتماعی
#مدارس_طبقاتی
#محرومیت
#تبعیض
#فقر

@Saeed_Maadani