مؤسسه‌ فرهنگی‌هنری سروش مولانا

برنامه‌ای برای مطالعۀ آثار سعدی

ایرج شهبازی

اول اردیبهشت‌ماه، روزِ بزرگداشتِ شیخ اجل، سعدیِ شیرین‌سخن است. این مناسبتِ نیکو را به همۀ دوستان عزیزم تبریک می‌گویم. سعدی، در کنارِ فردوسی، خیام، مولانا و حافظ، یکی از ارکان زبان و ادبیات فارسی است.

بی‌تردید سعدی از اندک کسانی است که به عمقِ پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های زبان فارسی نفوذ کرده و شناختی عمیق و راستین از سازوکار و ساختار این گنجینۀ بس ارزشمند داشته است. گواه این ادعا، استفادۀ هنرمندانه و کم‌نظیر او از امکانات زبان فارسی و به جای نهادن آثارِ سحرانگیز و حیرت‌آور در این زبانِ شکرین است. سعدی در گونه های مختلف ادبیات فارسی مهارت بی‌مانند و چیرگی فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده و هنوز هم در بسیاری از عرصه‌ها، یکه‌تازی بی‌رقیب و تک‌سواری بی‌همآورد است.

سعدی نه تنها از نظرِ زبان و بلاغت در اوجِ خلاقیتِ هنری است، بلکه از حیثِ اندیشه نیز یکی از پیامبرانِ شعر فارسی به شمار می‌آید و فرزانگی و فرهیختگیِ او به شدت موردِ نیازِ جامعۀ ماست؛ ازاین‌رو بسیار شایسته است که هر ایرانیِ فرهنگ‌دوستی همۀ آثارِ سعدی را به دقتِ تمام مطالعه کند و حد اقل هر ده سال یک بار، از نو به مطالعۀ دقیقِ آنها بپردازد. سعدی از کسانی است که نمی‌توان یک بار برای همیشه، آثار او را خواند و تا پایانِ عمر از آنها بی‌نیاز بود.

به نظر می‌رسد که این از ویژگی‌های ذاتی همۀ شاهکارهای بشری است که باید پیوسته به آنها مراجعه کرد و در آنها به تأمل پرداخت. آثار سعدی نیز، متناسب با دانش و تجربۀ شخص در طول زندگی، لایه‌ها و ابعادِ جدیدی از خود را بر ملا می‌سازند و نکاتِ جدیدی را بر او آشکار می‌کنند.

از همۀ دوستان عزیزی که تا کنون نتوانسته‌اند آثار سعدی را به طور کامل مطالعه کنند، درخواست می‌کنم از امروز با خود پیمان ببندند که از همین امروز، یک برنامۀ منظم و مرتب برای مطالعۀ آثارِ دل‌انگیزِ سعدی در نظر بگیرند و روزی یک ساعت از وقتِ خود را برای این کار مهم اختصاص بدهند. برای چنین کسانی، من پیشنهاد می‌کنم به این روش برنامه‌ریزی کنند:

۱) مطالعۀ دقیق «بوستان سعدی» از روی نسخۀ استاد غلامحسین یوسفی. حتماً مقدمه و تعلیقاتِ استاد یوسفی را با دقت تمام مطالعه بفرمایید. بوستان یک مثنوی اخلاقی و تربیتی است، در چهار هزار بیت که حقیقتاً گنجینه‌ای از معرفت و حکمت است، در زیباترین و شیواترین زبان. زبان بوستان سعدی بسیار ساده و زودیاب است و اگر هر روز صد بیت از این کتاب شریف را مطالعه کنید، دقیقاً در چهل روز، می‌توانید یک بار آن را بخوانید؛ یک چلۀ تمام.

۲) مطالعۀ دقیق «گلستان سعدی» از روی نسخۀ دکتر غلامحسین یوسفی، یا دکتر خلیل خطیب رهبر. گستان شاهکار نثر فارسی است و مطالبِ بسیار متنوعی دربارۀ جامعه و عرفان و اخلاق و عشق و تربیت دارد. حجم گلستان حدود صد و پنجاه صفحه است و اگر روزی سه صفحه از آن را بخوانید، می‌توانید در پنجاه روز، یک بار آن را بخوانید.

۴) مطالعۀ دقیقِ «غزلیات سعدی»، از روی نسخۀ استاد محمدعلی فروغی، یا دکتر مظاهر مصفا، یا دکتر غلام‌حسین یوسفی. غزلیات سعدی تا امروز، عالی‌ترین غزلیات عاشقانه در زبان فارسی هستند. خوشبختانه زبان این غزلیات آن قدر ساده و دلنشین است که نیازی به شرح و تفسیر ندارند و با اندکی علاقه و توجه می‌توان تا حدود زیادی این غزل‌ها را فهمید و از آنها لذت برد. سعدی حدود هشتصد غزلِ زیبا دارد و اگر روزی بیست غزل را با دقت بخوانید، می‌توانید در چهل روز، یک دور آنها را مطالعه کنید.

۴) مطالعۀ دقیق «قصیده‌های فارسیِ سعدی». قصیده‌های فارسی سعدی، بر خلاف جریان عمومیِ قصیده‌سرایی در ایران، صرفاً به مدحِ پادشاهان و بزرگان اختصاص ندارند و مسائلِ بسیار عمیقِ اخلاقی و انسانی و معنوی را مطرح می‌کنند. سعدی حدود شصت قصیدۀ بسیار زیبا و عمیق به زبان فارسی دارد و اگر روزی سه قصیده را بخوانید، در بیست روز می‌توانید این قصائدِ بسیار عالی و زیبا را مطالعه کنید.

همان‌طور که می‌بینید، با یک برنامه‌ریزیِ منظم و دقیق، می‌توانید در کمتر از شش ماه، یک دور آثار سعدی را بخوانید و حظی ببرید که نگو و نپرس و درس‌هایی بیاموزید که در سراسر زندگانی‌، به کارتان بیاید.

✅ آخرین نکته این‌که بهترین نسخه‌های دیوان سعدی عبارتند از این نسخه‌ها:
۱) کلیات سعدی، به تصحیح استاد محمدعلی فروغی.
۲) گلستان، بوستان و غزلیات سعدی، به تصحیح استاد غلام‌حسین یوسفی.
۳) کلیات سعدی به تصحیح دکتر مظاهر مصفا.

امیدوارم که به آموزگارِ بزرگِ زندگی، سعدی، دل ببندید و با آثارِ جاودانۀ او زندگی کنید.

#سروش_مولانا

@sorooshemewlana

4.3K views08:30