مهران صولتی
6.47K subscribers
126 photos
36 videos
21 files
489 links
دانش آموخته دکترای جامعه شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

@mehran_solati : ارتباط با نویسنده

https://instagram.com/solati_mehran
Download Telegram
تقویت جامعه: تجربه نشان داده که نفی تکثر و تنوع موجود در جامعه ایران و تلاش بی‌حاصل برای گنجاندن همگان در یک قالب فکری و زیستی، جدای از هزینه‌های مادی و انسانی فراوان، تعارضاتی اجتناب پذیر بین جامعه و حکومت پدید آورده، و مهم‌تر از آن، به تضعیف پیوندهای اجتماعی و سستی تار و پود جامعه انجامیده است. در حالی‌که، در غیاب یک جامعه قوی داشتن یک حکمرانی مؤثر با هزاران دشواری روبرو خواهد شد. قدرت جامعه نیز در گروی ارتباط و تشکّل افراد در گروه‌ها و نهادها و اجتماعات گوناگون و فعالیت در فضایی آزاد و قانونمند است. در واقع، به‌جای تقسیم افراد به خودی و غیرخودی و مقابل همدیگر قرار دادن مردم، باید گوناگونی فکری و رفتاری آن‌ها را به رسمیت شناخت و به تحکیم پیوندهای اجتماعی میان‌شان اهتمام ورزید. گفتار و رفتار آن پنج نامزد دیگر، با تفاوت‌هایی جزئی، نشان از آن دارد که برای هیچ‌کدام‌شان پذیرفتن واقعیت تنوع و تکثر اجتماعی و نیز مخالفت با سیاست-های معطوف به یکسان‌سازی سبک فکری و زیستی مردم اولویت ندارد. در نتیجه این نگرانی وجود دارد که در صورت روی کار آمدن‌شان شاهد استمرار رویه‌های ناصوابی باشیم که بنیان‌های جامعه را تضعیف کرده و به مخاطراتی مثل فروپاشی اجتماعی دامن می‌زند. مواضع فکری پزشکیان و پیشینۀ او البته از این جنس نیست و همین مایۀ امیدواری است که با روی کار آمدن‌اش فضا و فرصتی برای ترمیم زخم‌های اجتماعی و تقویت جامعه مدنی فراهم آید. امّا خام‌اندیشی است که تصور شود سیاست‌ها و رویه‌های نادرست جاری به آسانی تغییر کنند. بلکه به عکس باید منتظر دوره‌ای از کشمکش و تنش میان ارکان مختلف قدرت باشیم که معلوم هم نیست نتیجۀ مطلوبی به بار آورد. در هر حال، جامعه برای قدرتمندشدن ناگزیر از عبور از همین مسیر سنگلاخ و ناهموار است، ولی رأی به پزشکیان هم جز کورسویی از امید به تغییر اوضاع پیش چشم نمی‌آورد

واقعیت و ریسک: جامعه و حکومت دو سر یک طیف‌اند و مناسبات مطلوب میان‌شان در گروی رعایت متقابل حقوق و حرمت یکدیگرست، هرچند که جامعه میزبان است و حکومت میهمان و مراعات احوال صاحبخانه در هر حال اولویت دارد. برای تقویت جامعه، نمی‌توان به‌کلّی به حکومت بی‌اعتنا و بی‌اعتماد بود، بلکه باید برای تغییر نگاه اصحاب قدرت به جامعه از راه‌های مختلف تلاش کرد. از سوی دیگر، روندهای اجتماعی تا حدّی وضعیت آینده جامعه را مشخص می کنند، ولی آینده عرصۀ امکان‌های ناشناخته و محاسبه ناپذیر هم هست. انتخابات یکی از همین فرصت‌ها و رخدادهاست که پس از تکوین و بسط در بستر زمان و در تفاعل و تعامل با دیگر عوامل اجتماعی می‌تواند به نتایجی نامنتظر، اعم از مثبت یا منفی، برسد. بر همین اساس و با اتکاء به همین کورسوی امید است که تصمیم دارم برای ترمیم و تقویت جامعۀ زخم‌خوردۀ ایرانی، به پزشکیان رأی بدهم. تصمیمی تردیدآلود که تضمینی برای نتیجه‌بخشی‌اش نمی‌یابم. بعید نیست که رأی‌ها مصادره گردد و یا پزشکیان نتواند و یا نگذارند که به تقویت جامعه بپردازد. در همۀ این حالت‌ها البته از رأی‌دادن به او متأسف خواهم شد ولی پشیمان نه، و برای تسکین خودم سخن لویی پاستور را به یاد خواهم آورد که من آنچه را که در توانم بود، انجام دادم.

@solati_mehran

#پزشکیان
#انتخابات
#اسماعیل‌نیا
🔹 جامعه شناسی انتخابات ریاست جمهوری!

@solati_mehran

مهران صولتی


مسعود پزشکیان در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی رسید. انتخاباتی که اگرچه از نظر حاشیه‌های پیرامون آن پررونق و از حیث تعداد مشارکت کنندگان کم‌رمق بود ولی به دلیل برخورداری از شماری تفاوت‌های بدیع با تجربه‌های پیشین شایسته تحلیل‌های عمیق‌تری می‌باشد. در این یادداشت می‌کوشم تا از منظر جامعه شناختی نگاهی اولیه به برخی از ویژگی‌های این انتخابات بیفکنم:

کلیدواژه انتخابات اخیر نه توسعه سیاسی یا اصلاحات اقتصادی بلکه تلاش برای یک زندگی معمولی بود. پیامی که کمپین پزشکیان از جنبش زن، زندگی، آزادی وام گرفت و به فصل مشترک مردم و تنها نامزد اصلاح‌طلب حاضر در رقابت‌ها تبدیل شد. عبارتی که هیچ توضیحی برای معرفی نیاز نداشت و صرفا از یک فقدان چنددهه‌ای در کشاکش  آرمان‌های پرطمطراق سیاسی مانند انقلاب، بسط عدالت، و مبارزه با استکبار جهانی حکایت داشت.

این انتخابات از همان آغاز با قوی‌ترین و منسجم‌ترین موج تحریمی که تاکنون ظهور یافته است روبرو شد که ناشی از شکل‌گیری نوعی خودآگاهی ملی در طی پنج سال اخیر بود. پدیده‌ای که به مجموعه‌ای از گفت‌و‌گوهای صریح و رادیکال میان قائلین به تحریم از یک‌سو و مشارکت جویان از طرف دیگر دامن زد. از همان ابتدا هم شمار خیرخواهان و دغدغه‌مندان در هر دو اردوگاه قابل توجه به نظر می‌رسید، امری که بیش از پیش بر غنا و ژرفای گفت‌و‌گوها می‌افزود.

انتخابات اخیر واجد هیچ گونه خیال‌بافی یا رویا فروشی از سوی پزشکیان یا هواداران او نبود. هر دو نسبت به ظرفیت‌های جایگاه ریاست جمهوری کاملا اشراف داشتند و بر خلاف کمپین رقیب به یک جهان فرصت و یک ایران جهش قائل نبودند. موافقان پزشکیان پیش از هر چیز او را به مثابه روزنه‌ای برای ورود عقلانیت به عرصه اجرایی کشور می‌نگریستند تا بتواند از تحمیل‌ زیان‌های بیشتر بر ایران و ایرانیان جلوگیری به عمل آورد.

بیشتر مشارکت کنندگان در انتخابات از چیزباختگان چند ساله اخیر بودند که به دلیل هراس از سقوط در سیاه‌چاله توهمات جلیلی به صندوق آراء روی خوش نشان دادند. همان کسانی که مدت‌ها در برزخ میان رای دادن یا ندادن سرگردان بودند و بالاخره از بیم ویرانی ایران به پزشکیان رای دادند. رویدادی که پیشاپیش بر صحت این عبارت مهر تایید می‌زد که؛ رئیس جمهور آینده امکان محدودی برای اصلاح ولی امکان نامحدودی برای تخریب در اختیار دارد.

انتخابات اخیر همچنین فرصتی برای اعتماد دوباره به سیاست‌مداران در ایران فراهم آورد. امری که بعد از پایان دوره محمد خاتمی کمتر سابقه داشت. پزشکیان موفق شد تا خود را به عنوان فردی صادق و سالم معرفی کند که عزم بهبود وضعیت کنونی را دارد. نتیجه انتخابات هم نشان داد که اقبال مردمی که این بازنمایی را پذیرفته‌اند می‌تواند آغازی بر ترمیم سرمایه اجتماعی و احیای اعتماد از دست رفته نسبت به مسئولان در کشور محسوب شود.

🔹 نکته پایانی: انتخابات اخیر اما نشان داد که ایرانیان راه بلندی برای توسعه‌یافتگی پیش‌روی خود دارند. از یک‌سو نامزدها جز کلی گویی هیچ نقشه‌راهی به مخاطبان خود معرفی نکردند و از سوی دیگر مشارکت‌جویان و تحریم‌کنندگان نقطه مشترکی برای مفاهمه نیافتند. از همین رو به نظر می‌رسد این حجم از تفرق و بی‌افقی در ایران امروز تا مدت‌ها سرمایه‌های فکری این سرزمین را اتلاف و مردمان‌اش را سرگردان خواهد ساخت!

@solati_mehran

#انتخابات
#پزشکیان
#جامعه_شناسی
🔹 تنها دو ماه فرصت باقیست!

@solati_mehran


حسین قدرتی- جامعه شناس


🔺 ماشین دولت تحول خواه، تنها دو ماه فرصت دارد تا از بدنه اجتماعی سوخت‌گیری کند. اکثریت مردم، این ماشین را فرسوده و فرونشسته در گل‌زار حاکمیت می‌‌دانستند. آن‌ها ناامید از امکان حرکت، ماشین را رها کرده بودند. با این حال چند درصدی در مرحله دوم برگشتند و به هل دهندگان ماشین پیوستند. اتفاقا ماشین روشن شد، امیدی شکل گرفت اما بسیار شکننده، آن‌چنان‌که دیگر مقیاس فرصت دولت، چهار سال نیست، باید از یک سال، نیم سال و حتی از دو ماه سخن گفت.

🔺 تحریمی‌ها می‌گفتند در حدود سه دهه گذشته، بیش از نیمی از دولت‌ها در دست اصلاح طلبان و اعتدالی‌ها بوده اما کلیت روند حرکت جامعه و شاخص‌های توسعه افول کرده است. اگر چه به وضوح در دولت‌های مذکور، شاهد تفاوت‌های ملموسی در بهبود اوضاع جامعه، در مقایسه با دولت‌های محافظه‌کار و اقتدارگرا بوده ایم، اما این دولت‌ها نیز نتوانسته‌اند مکانیسم «پایدارسازی اصلاحات» را تعبیه کنند تا اکنون شاهد بازگشت پرهزینه فرایند اصلاحات نباشیم.

🔺 اینک پزشکیان رییس جمهور شده و تحلیل‌گرانی که مشوق شرکت مردم ناامید در انتخابات بودند هم‌چنان به نوشتن تحلیل‌ها و نامه‌های توصیه آمیز به او ادامه می‌دهند.  این‌کار اگرچه لازم است اما کافی نیست. پزشکیان یک نفر است و یک ذهن با تمام محدودیت‌های عملی‌ آیا فرصت خواندن این حجم از نظرات را دارد؟ آیا او می‌تواند به آن‌ها جامه عمل بپوشاند؟ «مجاهدان شنبه» از راه می رسند و بر سرش آوار می‌شوند! الگوهای تکراری و نهادینه شده کنش‌های قبلی در موقعیت پس از انتخاب رییس جمهور، برای او اینرسی، محدودیت و فشار ایجاد می کنند.

🔺 حال در این وضعیت اگر ما دست به کنش‌های جدید و خلاقانه نزنیم در کماکان بر همان پاشنه قبلی خواهد چرخید. همان‌گونه که در مناظره‌ میان تحلیل‌گران، گفته می‌شد که راه برون رفت از انسداد فعلی، ایجاد توازن ساختاری از طریق کسب قوه مجریه است، اکنون نیز برای پیشگیری از تاثیر روندهای کهنه‌ی موثر بر تعیین کابینه، باید به همان منطق توازن پناه برد.

🔺 باید به جامعه بازگشت تا فشار اجتماعی بتواند به هنگام رای گیری وزرا از مجلس، در برابر اقتدارگرایی و سهم خواهی، توازن ایجاد کند. به عنوان مثال در حوزه آموزش و پرورش در هر شهر، نمایندگان صنف معلمان با هم‌فکری  و با محوریت اعضای ستاد انتخابات دکتر پزشکیان، اقدام به تهیه و ارایه لیستی از افراد توان‌مند برای تصدی وزارت نمایند. ستادهای استانی این فهرست‌ها را از تمام شهرها جمع آوری، جمع بندی و سپس به ستاد کشوری (به صورت سرگشاده) ارایه دهند.

🔺 یا مثلا در مورد وزارت علوم، انجمن های صنفی اعضای هیات علمی و کارکنان، با هم‌فکری به ارایه لیست وزاری پیشنهادی به رییس جمهور بپردازند. این کار برای همه وزارت‌خانه‌ها می‌تواند صورت گیرد. در واقع پزشکیان و جامعه تحول‌خواه ایران، دو ماه بیشتر فرصت ندارند. اگر یک کابینه چابک با وزرایی شجاع، سالم، متخصص، مستقل و کارامد شکل نگیرد انتظار چندانی نمی‌توان داشت.

🔺 خوب است همه کنش‌گران دغدغه‌مند در پیرامون رییس جمهور، سرشان را از حوزه سیاسی به سمت جامعه برگردانند، به همان‌جایی که سیاست از آن گسسته است. همین امروز و همین حالا.  شب ها بنویسند و روزها به سراغ افراد در نشست های هم‌فکری بروند.
از سوی دیگر ما مردم نیز عادت کرده‌ایم که پس از شرکت در انتخابات و تمام شدن کار، صرفا بایستیم و منتظر انجام تغییرات مثبت باشیم.

🔺 باید از این پیله عادت دیرینه بیرون بیاییم. باید با هر تعداد در حوزه‌های کاری مشترک، با گفت‌و‌گو و هم‌فکری، ابتکار عمل را در دست بگیریم. ما غیر از خودمان هیچ‌کس را نداریم. اکنون هنگام مطالبه‌گری با ایجاد گروه‌های کوچک مبتنی بر خرد جمعی و گفت‌و‌گو است؛ این مطالبه‌گری به معنای انتظارات غیر واقع‌بینانه نیست بلکه به معنای ایجاد پشتوانه اجتماعی برای رییس‌جمهور در برابر تمامیت‌خواهی اقتدارگرایان و زیاده خواهی منصب دوستان است.

🔺 باید موج تقاضاهای مکتوب (حاوی اسامی وزرای پیشنهادی)، مبتنی بر حداکثر مشارکت، تعامل و هماهنگی  میان فعالان اجتماعی، در تمام نقاط ایران راه بیفتد و هم‌چون نهرهای کوچکی به هم بپیوندد و رودی آرام ، پرهیبت، و زندگی‌بخش را جاری سازد.

@solati_mehran

#پزشکیان
#قدرتی_حسین
🔹 چشم‌انداز آینده دولت پزشکیان!

@solati_mehran

مهران صولتی


معرفی ترکیب کابینه مسعود پزشکیان با موجی از واکنش‌های منفی در میان هواداران او روبرو شد. بسیاری اقدام او را خلف وعده‌ای بارز در نسبت با شعارها و انتظارات ایجاد شده در ایام انتخابات تلقی کرده و به تندی نسبت به آن اعتراض کردند. برخی هم آشکارا خود را مغبون و فریب‌خورده خوانده و به انتقاد از خویش پرداختند. این‌که او با نشان دادن ویترینی مانند ظریف و آذری ولی با معرفی مومنی و دنیامالی غش در معامله کرده است! در این میان بعضی از طرفداران هم‌چنان وفادار به پزشکیان هم از مخالفان کابینه خواسته‌اند تا به او فرصت دهند تا بتواند با گذشت زمان عمل‌کرد خود را فارغ از ترکیب دولت به نمایش گذارد. اما درباره چشم‌انداز دولت آینده پزشکیان نیز نکات زیر شایان ذکر است:

پزشکیان اگر هم قصد فریب دادن رای دهندگان را نداشت ولی نگاهی خوش‌بینانه و رمانتیک به عرصه سیاست داشت. این‌که می‌توان همه مسائل را با مردم در میان گذاشت، برجام را در شرایط جدید منطقه‌ای و جهانی احیاء کرد، در یک نظام هدایت‌گرا گشت ارشاد را منحل نمود و محمد جواد ظریف را با وجود مرجعیت فزاینده مردمی به وزارت گماشت بخشی از این خطاهای تحلیلی بوده است!

دولت وفاق ملی زمانی امکان تحقق دارد که؛ منافع ملی برای بازیگران سیاسی روشن و مورد اجماع بوده، توازن قوای سیاسی به رسمیت شناخته شده، واحد اصلی سیاست گذاری ملت باشد نه امت، و از وضعیت صلح مسلح میان ملت و حکومت رها شده باشیم. بدیهی است که در فقدان این شرایط وفاق ملی به وفاق جناحی، سهم خواهی‌های فزاینده، و شکل‌گیری دولتی آشفته، ناهماهنگ و بی‌برنامه تبدیل خواهد شد!

میان ترکیب یک کابینه و کیفیت کارگزاران آن با میزان تحقق برنامه‌ها و شعارهای یک دولت پیوندی وثیق وجود دارد. در این میان نقش وزیران کشور و اطلاعات هم بی‌بدیل است. ابعاد وسیع تاثیرگذاری وزارت کشور که حتی تا تایید اعضای NGO ها نیز امتداد یافته است، در کنار رویکردهای اطلاعاتی - امنیتی به فعالیت‌های سیاسی - مدنی اگر با باورمندی عمیق وزرای انتخاب شده به وعده‌های پزشکیان همراه نباشد هیچ بهبودی امکان‌پذیر نیست!

با قطعی دانستن اولویت توافق با ملت بر توافق با حکومت، و سیاست داخلی بر سیاست خارجی اکنون روشن است که رییس جمهوری با پایگاه مردمی نازل ۲۷ درصدی کار بسیار دشواری برای تحقق وعده‌های‌اش پیش‌رو دارد. واضح است که هر گونه گفت‌و‌گوی ثمربخش با حاکمیت پیشاپیش منوط به اتکا بر پشتوانه ملی است و در فقدان چنین شرایطی دولت پزشکیان وارد دومینویی از امتیازدادن‌های پیاپی خواهد شد که از استعفای ظریف آغاز شده و بی‌انتهاست!

انتخابات زمانی می‌تواند به بازی برد - برد دولت پزشکیان و حاکمیت تبدیل شود که حکومت تصویری حداقلی از التزام به تحقق وعده‌های دولت چهاردهم از خود به نمایش گذارد. عمل‌کرد مجلس در دادن رای به کابینه پزشکیان می‌تواند سنجه خوبی در این زمینه باشد اگر چه تاکنون وزرای معرفی شده برای کسب رای اعتماد ناچار به عدول از مواضع پیشین خود شده‌اند. روشن است که در این راستا همراهی صرفا زبانی حاکمیت نمی‌تواند ضامن موفقیت دولت باشد!

@solati_mehran

#پزشکیان
#انتخابات
🔹 از دولت خاتمی تا دولت پزشکیان!

@solati_mehran

مهران صولتی


بالاخره دولت مسعود پزشکیان توانست با تکرار تجربه دولت‌ اول محمد خاتمی برای همه اعضای کابینه‌اش از مجلسی غیر هم‌سو رای اعتماد بگیرد. موفقیتی که به دنبال ریختن آتش تهیه کم‌سابقه تندروهای مجلس بر روی کابینه پیشنهادی او طی یک هفته اخیر ارزشمند جلوه می‌کند. از این منظر شاید مناسب باشد تا مقایسه‌ای میان دولت هفتم و چهاردهم انجام گیرد تا تحول سیاست‌ورزی در سه دهه گذشته بیشتر قابل فهم شود:

انتخابات دوره هفتم با مشارکت ۸۰ درصدی ایرانیان و بر بستری از امید فزاینده شکل گرفت (خاتمی موفق به کسب ۷۰ درصد آرا در یک مرحله شد)، در حالی‌که انتخابات چهاردهم با مشارکت کمتر از ۵۰ درصدی در مرحله دوم، و در زمینه‌ای سرشار از ابهام و تردید برگزار شد (پزشکیان ۲۷ درصد از آرای مرحله دوم را به‌دست آورد)

دولت خاتمی در زمانه‌ای شکل گرفت که افزایش رشد اقتصادی و اجرای برنامه‌های سازندگی به شکل گیری یک طبقه متوسط فربه و مطالبه‌گر انجامیده بود در حالی که دولت پزشکیان در هنگامه‌ای شکل می‌گیرد که اوضاع اقتصادی اسف‌بار، طبقه متوسط نحیف و تلاش‌ها بیش از توسعه معطوف به بقاست!

دولت خاتمی کوشید تا با تکیه بر وفاق ملی ناشی از مشارکت گسترده ایرانیان پروژه توسعه سیاسی را ناظر به انجام اصلاحات از پایین آغاز نماید در حالی‌که دولت پزشکیان با تاکید بر وفاق ملی (بخوانید وفاق جناحی) برخاسته از قهر گسترده انتخاباتی به دنبال انجام برخی اصلاحات محدود از بالا می‌باشد.

دولت خاتمی در شرایطی شکل گرفت که ایرانیان رویاهایی بزرگ مانند توسعه، دموکراسی، رفاه و منزلت جهانی را در ذهن می‌پروراندند در حالی ‌که دولت پزشکیان در موقعیتی شکل می‌گیرد که شهروندان آرزویی بیش از یک زندگی معمولی در سایه رفع فیلترینگ، حذف گشت ارشاد و رفع سایه جنگ از روی کشور را پیش‌روی خود نمی‌بینند.

دولت خاتمی اگر چه بر بستری از رابطه برد - برد میان جامعه و حکومت شکل گرفت ولی نتوانست به توافقی پایدار میان این دو بینجامد‌ (بی‌اعتمادی میان جامعه و حکومت گسترش یافت). دولت پزشکیان هم اگر چه از مبدا مشابه‌ای آغاز کرده است ولی اوضاع پرالتهاب منطقه، انباشت مطالبات داخلی و شکاف تاریخی ملت - دولت می‌تواند چالش‌های جدی برای آن ایجاد نماید.

🔹 نکته پایانی: اگر چه ایران و ایرانیان در سه‌دهه گذشته بر خلاف بسیاری از کشورهای جهان دستاوردهای اندکی به‌دست آورده‌اند ولی اگر فرآیند پیروزی و تشکیل دولت پزشکیان بتواند نمایشی از بازگشت عقلانیت، واقع بینی و دوراندیشی به ساختار قدرت در جمهوری اسلامی باشد می‌توان آن را مغتنم و ارزشمند تلقی کرد.

#خاتمی
#پزشکیان
#برای_ایران