آمایش و عدالت در تخصیص منابع و فرصت های شهری

✍ #دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی

▪️در بند سیزدهم چرخش های تحول آفرین چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت «اقدام بر اساس آمایش و عدالت در تخصیص منابع و فرصت ها به جای عدالت توزیعی» عنوان گردیده است. #آمایش_سرزمین در گسترۀ کشوری و به تبع آن آمایش شهری مقولۀ بسیار مهمی است که در ایران آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته و بسیاری از مشکلات و معضلات امروز در موضوعِ توسعه ناشی از فقدان آن است.
 
▪️چه بسیار استان ها و شهرهایی که رفتارها، فعالیت ها، امکانات و روندهای توسعه ای اختصاص یافته برای آنها از دیرباز با نیازها و استعدادهایشان همخوانی ندارد و در این زمینه بخش قابل توجهی از قابلیت ها و ظرفیت هایشان ناشناخته هدر می رود. این امر در حوزه شهری نیز قابل بررسی است. امروزه #شهرنشینی الگوی غالب سکونت در دنیا شده است.
 
▪️ویژگی‌های منطقه‌ای و نشانه های هویتی که یک شهر در آن استقرار یافته نقش مهمی در توسعه شهری دارد. نظام برنامه‌ریزی #کلان_شهری متأثر از فرآیندها و روندهای درونی و بیرونی است. هر شهر بسته به موقعیت جغرافیایی خاص خود، ویژگی‌های متفاوتی در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی دارد که توان بالقوه‌ای به آن داده و به منظور بالفعل کردن این ظرفیت‌ها باید برنامه‌ریزی متناسب با آن صورت پذیرد.
 
▪️«آمایش شهری» به تعبیری آمایش سرزمین در محدوده فضای جغرافیایی شهر است که با رویکرد تحقق نیازهای ساکنان فضاهای شهری به دنبال بازآفرینی نقش ها و کارکردهای عناصر شهری است. برای تحقق رویکرد #تحول_آفرین آمایش و عدالت در تخصیص منابع و فرصت ها باید اصول توسعه پایدار شهری شامل موارد شش گانه؛
 
▪️آینده گرایی(بلند مدت)، مشارکتی، مقید به محدودیت ها، طبیعی و جغرافیایی، ابزارگرا، کل نگر (به هم پیوسته) مورد توجه قرار گیرد. شاید زیر ساخت اساسی و بسیار مهمی که در این راستا باید مورد توجه باشد چگونگی تعیین حدود و ثغور #مناطق_شهری است.
 
▪️در فرآیند آمایش شهری توزیع بهینه امکانات، خدمات، نشان های هویتی، کاربری‌ها و سرانه‌ها بر طبق استانداردهای ملی و جهانی در فرآیند برنامه‌ریزی شهری مورد توجه است و هدف از انجام آن کاهش مشکلات شهر و حرکت آن به سمت توسعه پایدار و ایجاد رفاه برای #شهروندان است. روال منطقی این است که قبل از برنامه‌ریزی شهری، برنامه آمایش سرزمین به صورت علمی و دقیق تهیه و تنظیم شود.
 
▪️شهرنشین شدن در کشور ما در بازه زمانی کوتاهی اتفاق افتاد در حالی که در کشورهای توسعه یافته این روند آرام بود. همین امر سبب گردیده است که روند مطالعات مربوط به آمایش شهری صورت نگیرد و اتفاقات و چالش های مهمی همچون حاشیه نشینی و عدم توازن #توسعه_شهری رخ دهد.
 
🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰، شماره ۳۴۷۵


https://shahraranews.ir/fa/publication/content/12067/332378


#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar

✍ نگاه تمدن ساز و جهان شهری
#دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی

✅ در بند یازدهم چرخش هایِ #تحول_آفرین چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت «نگاه تمدن ساز و جهان شهری به جایگاه شهر مشهد به جای کاربست مفهوم کلانشهری»، بیان شده است. در ادبیات رایج ایران وقتی می گوییم کلانشهر منظور شهری است که از نظر موقعیت و تأثیر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جمعیتی در بین سایر شهرها سرآمد باشد. برمبنای تعریف بین المللی کلانشهر (معادل مادرشهر یا متروپلیس)  که سازمان ملل متحد ارائه کرده است شهری که بالغ بر چهار میلیون نفر جمعیت داشته باشد کلانشهر محسوب می گردد. اما مفهوم کلانشهر براساس سطح فعالیت‌ها، حوزه نفوذ شهر و جمعیت‌پذیری در هر کشور متفاوت است.

✅ در کشور ما شاخص جمعیت بیشترین اثر را در تعیین یک نقطه جغرافیایی بعنوان شهر یا کلانشهر دارد. براین اساس اصطلاح کلان‌شهر معادل #مادرشهر (متروپلیس) است و به شهرهایی اطلاق می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته و واجد مرکزیتی اقتصادی سیاسی است که در مقیاس ناحیه‌ای یا ملی از موقعیتی مرکزی برخوردار باشد. در ارتباط با مفهوم کلانشهر و نیازها، ارتباطات و چالش های آن فعالیت های زیادی صورت گرفته است. اما کمتر به نگاه تمدن سازی و جهان شهری پرداخته شده است. زیرا کلانشهرهای ما هنوز از شاخص های جهانشهری بهره مند نیستند و ارتباطات و اثرات فراملی برای مدیریت شهری ما هنوز در معنای واقعی آن درک نشده است.

✅ جهان شهری دو پیش نیاز اساسی دارد:

1⃣ بهره مندی کلانشهر از بستر معنایی، معرفتی و محتوایی جهانشمول:

#کلانشهر_مشهد به دلیل وجود مرقد شریف امام هشتم شیعیان و حضور سالیانه قریب به سی میلیون زائر داخلی و خارجی و ارادت بسیاری از مسلمانان و آزادگان جهان به ساحت مقدس امام همام از این بستر معنایی و محتوایی به نحو کاملی برخوردار است. بر همین اساس بسیاری از آموزه های رضوی در حوزه دینی، علمی، اخلاقی و معرفتی ادبیاتی فراگیر و جهانشمول دارد.

2⃣ زیرساخت های جهان شهری:

زیرساخت های #جهان_شهری طیف گسترده ای از تسهیلات، تجهیزات، خدمات و اقدامات اقتصادی، اجتماعی و بنیادی جهت خدمات اثربخش شهری است که تأثیرات عمده ای بر کیفیت زندگی اجتماعی، رشد و چشم انداز توسعه اقتصادی دارد. لذا زیر ساخت های جهانشهری قوی ترین مظاهر و نمادهای فرهنگ مادی و طیف گسترده ای از تأسیسات کلان شامل؛ فرودگاه¬های بین المللی بزرگ باعملکرد هاب هوایی، شبکه حمل و نقل پیشرفته، زیرساخت های مدرن اطلاعاتی، ارتباطاتی، مراکز فرهنگی، آموزشی، ورزشی و آثار معماری با شهرت و برند جهانی است.

✅ اکنون که با پدیده جهانی شدن و تغییر ساختار و عملکرد شهرها مدیریت شهری از اختیارات بیشتری در توسعه محلی با رویکرد فراملی برخوردارگردیده است باید برنامه ریزی راهبردی #توسعه_شهری با تأکید بر زیرساخت های شهری مبتنی بر استانداردهای جهان شهری در راستای رقابت های جغرافیایی و ارتقای منزلت شهری پیش از پیش در عملکرد سازمان های محلی ظهور و بروز یابد. امری که در دوره ششم شورای اسلامی چرخش دیدگاه کاربست کلانشهری به جهانشهری را ضروری ساخته است.

🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻شنبه ۲۴ مهر ۱۴۰۰، شماره ۳۵۰۴

https://shahraranews.ir/fa/publication/content/12183/334837


#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar

✍ شهروند مهم تر
#دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی
 
✅ شهر متعلق به همه شهروندان است پس خدمات مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، زیست محیطی و هر چیز دیگری که در حوزه عملکرد و وظایف #مدیریت_شهری قرار دارد باید به گونه ای باشد که امکان بهره برداری از آن برای همه شهروندان فراهم گردد.
 
✅ به عنوان مثال خیلی دور نیست و همه ما به یاد می آوریم که در طراحی ها و برنامه های مربوط به ساخت و سازها و مسائل عمران و توسعه شهری هیچ گاه معلولین مورد توجه جدی قرار نداشتند. اما اکنون دستکم این ذهنیت وجود دارد که سازه های شهری و #ترافیکی باید به گونه ای باشند که معلولین هم بتوانند به راحتی از آن ها استفاده کنند.
 
✅ خصوصاً در شهرهای #توسعه_یافته تر کشور این مسأله بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. هر چند تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری داریم اما همین که نسبت به گذشته در این مهم بی تفاوت نیستیم، قانون گذاری شده و در برخی زمینه های اقداماتی هم صورت گرفته است خود می تواند سرآغاز خوبی برای اتفاقات مطلوب باشد.
 
✅ این درست است که آمار معلولین شهرها به نسبت کل جمعیت شهر ناچیز است اما در #توسعه_شهری قطعاً این گونه محاسبات صحیح نیست. این امر در مورد مسائل دیگر هم وجود دارد. به عنوان مثال چند سالی است که«مفهوم توسعه متوازن و زیست پذیری در تمام نقاط شهر» مطرح گردیده است.
 
✅ امری که غفلت از آن در سال های قبل سبب شد مناطق کم برخوردار شهری ایجاد شوند از حیث امکانات عمومی از قبیل پارک ها، مال ها، نوسازی معابر و حتی خدمات عمومی همچون نظافت به نسبت #مراکز_شهری و یا مناطق بالانشین بهره کمتری برده اند.
 
✅ علاوه بر این آن جا که قرار است نظرات عموم مردم در شناخت نیازها و اولویت های خدمت رسانی مورد توجه قرار گیرد نیز باید نگاه #عدالت_محور برقرار باشد. بدین معنا که ما  «شهروند مهم تر» نداریم و آحاد مردم برای مدیریت شهری محترم هستند و نظرها، علاقه مندی ها، خلاقیت و ابتکار، آیین ها و سنت‌ها و نیازهای همه آن ها اهمیت دارد.
 
✅ از طرف دیگر امتیاز ویژه قائل شدن برای ساخت و سازها، پرداخت #عوارض_شهری، پارکینگ ها و هر گونه خدمات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و خدماتی دیگر هرگز معنایی ندارد و رویکرد «عدالت محور» حکم می کند تا همه بتوانند از فرصت ها و امکانات موجود به صورت عادلانه بهره مند باشند.
 
✅ پیشرفت و توسعه مفهومی فراتر از رشد فردی دارد. بر همین اساس اگر قرار است همه شهروندان عوارض شهری را بپردازند و در اداره شهر احساس تکلیف نموده و #مشارکت داشته باشند پس باید از کلیه مواهب ناشی از آن نیز بهره مند باشند و حقوق خود را به صورت کامل استیفا کنند.
 
🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻یکشنبه ۷ آذر ۱۴۰۰، شماره ۳۵۴۰

#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar

✍ یکپارچگی شهر
#دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی

✅ شهرها باید ضمن حفظ «ویژگی های منحصر و آداب و فرهنگ های خاص» در مناطق و محلات مختلف از خاصیت یکپارچگی بهره مند باشند. بر همین اساس در بند کالبد شهری «چشم انداز جهان شهر برکت و کرامت» شهر «یکپارچه، روان و متصل» توصیف گردیده است. یکپارچگی شهری مفهوم کلانی است که هم از جهت منظر و کالبد شهر، هم از جهت سبک زندگی و رویه های حاکم بر رفتار مردم، هم از حیث توسعه یافتگی و توزیع عادلانه امکانات و هم روح حاکم بر #تعاملات_شهری قابل بررسی می باشد. یکپارچگی شهری در سه زمینه مهم مورد توجه قرار می گیرد:

1⃣ منظر و حیات: 

«یکپارچگی» رویکردی کلیدی در منظر و حیات شهری است. که بر اساس آن ضمن طبیعی، رسمی و محترم شمردن تفاوت های منطقه ای و محله ای به دنبال ایجاد منظر و حیاتی یکپارچه در شهر است. منظور از #یکپارچگی منظر و حیات ایجاد تشابه نیست. بلکه حفظ «تناسب، توازن، تقارن و تعادل» در عین تفاوت هاست. رنگ ها، سازه ها، فضاها، طراحی ها و ... در این امر نقش مهمی دارند.

2⃣ مدیریت: 

#مدیریت_یکپارچه از مهم ترین دستاوردهای توسعه سازمان های محلی است. مقوله مهمی که کشور ما تا تحقق آن فاصله زیادی پیش روی خود دارد. اما قطعاً تحقق یکپارچگی شهری از مسیر مدیریت یکپارچه میسر می شود. در این راستا نکته قابل بحث ضرورت اصلاح رویه های حاکم بر الگوی مدیریت توسعه شهری است که نوعی تعامل مؤثر و هدفمند را با جریان شهرنشینی مطرح می کند.
 
3⃣ پیشرفت و توسعه: 

شهرها باید به صورت یکپارچه، همه جانبه و در همه ابعاد رشد نمایند. در صورت بروز این حالت است که مفهوم #توسعه_شهری متجلی می گردد و شهر در مسیر پیشرفت قرار می گیرد. اگر این اتفاق (که امری آرمانی و بسیار سخت است) تحقق یابد مفاهیم حاشیه، بالا یا پایین، کم برخوردار یا برخوردار و ... در ادبیات شهری حذف می شوند یا تعابیر متفاوتی پیدا می کنند.
 
✅ برای تحقق #یکپارچگی_شهری موضوع «تقسیمات شهری» و کیفیت چگونگی انجام آن اهمیت زیادی پیدا می کند. امروزه تدوين تقسيمات شهر مبتني بر برنامه ريزي و اقتضائات است که سه عامل؛ «شهر»، «شهروند» و «مديريت شهري» در آن نقش دارند. تقسيمات شهري حاصل از تعامل اين عوامل سه گانه، يگانگي و پايداري شهر را رقم زده و گرداندن شهر تحت مديريتي واحد و يکپارچه را ميسر مي گرداند. ارتقای شرایط کار و زندگی همه جمعیت شهر با توجه ويژه به افراد و گروه‌های کم درآمد، زمينه سازي و ايجاد مشوق هاي توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار و حفاظت از محیط کالبدی شهر از مهم ترین دستاوردهای شهر یکپارچه قلمداد می شود.
 
🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻سه‌شنبه ۲۸ دی ۱۴۰۰، شماره ۳۵۸۳


#مدیریت_شهری
#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar

✍ بازآفرینی شهری
#دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی

✅ #انقلاب_صنعتی و توسعه قابل توجه فناوری های ناشی از آن سبب سرعت حداکثری تغییرات جمعیتی گردید و جمعیت شهرها را به سرعت افزایش داد. این افزایش جمعیت اثر قابل توجهی بر مراکز شهری گذاشت و سبب از بین رفتن تعادل نظام های اجتماعی، زیستی و محیطی گردید. اسکان جمعیت گسترده در شهرها و توسعه شهرنشینی (که بیشتر شامل مهاجران می باشند) سبب افزایش حاشیه نشینی شد و به دنبال آن تأثیرات عظیمی بر بافت های قدیمی و فرسوده برجای گذاشت.

✅ پیامد این رخدادها تخریب و فرسودگی بافت های مذکور و در نتیجه بروز مشکلات و محدودیت های فروانی است که امروز گریبان کلان شهرها را گرفته است. مجموع این اتفاقات ضرورت بازآفرینی شهری را پدید آورد. #بازآفرینی_شهری واژه ای است که مفاهیم گسترده ای مانند؛ نوسازی، بهسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان بخشی شهری را در بر می گیرد.

✅ مقوله ی مهمی که به معنای احیا، تجدید حیات و نوزایی شهری و دوباره زنده شدن شهرها است. در بازآفرینی شهری، توسعه شهری به مفهوم رشد کمی عناصر کالبدی شهر برای اسکان جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی، در قالب طرح های #توسعه_شهری رخ خواهد داد. بر اساس قواعد علمی شکل گرفته در حوزه مطالعات بازآفرینی مناطقی باید مورد احیا، بهسازی و نوسازی قرار گیرند که در آن ها:

▪️دسترسی ساکنان به خدمات محدود و وضعیت زیرساخت‌های #شهری نامناسب است.
▪️هویت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی مورد توجه قرار نگرفته و سبب توسعه #وندالیسم گردیده است.
▪️درآمد سرانة ساکنان آن منطقه کمتر از میانگین #شهر و نرخ بیکاری بالاتر از آن است.
▪️واحدهای #مسکونی آن کم‌دوام و ناایمن و تراکم ساکنان در واحد مسکونی بالاتر از میانگین شهری است.
▪️مشکلات محیط زیستی دارند. زمینه ناهنجاری‌های #اجتماعی و بروز آن نسبت به میانگین شهری بالاتر است.

✅ با وجود فعالیت های انجام شده در قالب طرح‌های بهسازی، نوسازی و ساماندهی و توانمندسازی در شهرهای مختلف، نه‌تنها مسائل موجود در این رابطه حل نشده بلکه روز‌به‌روز ابعاد مساله گسترده‌تر و #مشکلات_شهری افزون‌تر شده است. بی شک شهرداری‌ها به‌عنوان محور اقدامات اجرایی در سطح شهر و به‌عنوان عالی‌ترین و عمده‌ترین مرجع مدیریت شهری دارای گسترده‌ترین و متنوع‌ترین وظایف و مسوولیت‌ها در موضوع بهسازی شهری هستند.

✅ این تکالیف و مسوولیت‌هـا جنبه های مختلف بهسازی شهری شامل برنامه‌ریزی، نهادسازی، تامین مالی و اجرا را دربر می‌گیرند. #مدیریت_شهری در بازآفرینی شهر به دنبال ایجاد توازن و تعادل در زیست شهری است که بر اساس آن ضمن تازه گردانی کالبدی و هویتی شهر آحاد شهرنشینان از سطح و سبک متعادلی از زندگی شهری و قابلیت های آن بهره مند می شوند. این فرایند با توجه به سرعت مدرنیزه شدن جوامع در اجرا با چالش ها و هزینه های کلانی مواجه است که باید دولت های مرکزی در جهت تحقق آن از سازمان های محلی به صورت ویژه حمایت کنند.

🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻یکشنبه ۱۴ اسفند ۱۴۰۰، شماره ۳۶۲۱

#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar

✍ دانش بینان های شهری
#دکتر_مهدی_یاراحمدی_خراسانی

✅ #مدیریت_شهری با تنوع، تکثر و پیچیدگی های فراونی در حوزه فرایندی مواجه است. مجموعه گسترده ای از «کلان فرآیند، گروه فرایندی، فرایند، فعالیت و گام» جهت رسیدن به برنامه های سازمانی پیش بینی شده است که هر یک نقش مهمی در تحقق اهداف سیستم دارد. شهرداری ها برای ارائه خدمات به شهروندان در حوزه های مختلف فنی، عمرانی، معماری، شهرسازی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، حمل و نقل و ... باید از مجموعه نیروهای دانشی و متخصص بهره مند باشند و همچنین در همین راستا دانش و فناوری روز را در تمامی عرصه ها به کار گیرند. شهرهای دانش بنیان عامل اساسی توسعه ملی هستند.

✅ #کلان_شهرها و جهان شهرها امروز در عرصه رقابتی تنگانگ برای به دست آوردن جایگاه جهانی و منطقه ای قرار گرفته اند. این رقابت هنگامی شدت بیشتری می یابد که فناوری های ارتباطات و اطلاعات و همچنین مقولاتی همچون اینترنت اشیا، متاورس، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و ... خود را به عنوان پدیده های فرامدرن به عرصه خدمات شهری عرضه کرده اند. برای تحقق این مهم به مجموعه های دانش بنیان در حوزه های تخصصی شهری نیاز اساسی وجود دارد که بتوانند با به کارگیری دانش روز در زمینه های مختلفی که شهرداری ها خدمات ارائه می کنند سیستم مدیریت شهری را در مسیر نیل به اهداف و توسعه سازمانی یاری نمایند.

✅ روش های قدیمی #توسعه_شهری در جهان امروز دیگر کارایی ندارند بر این اساس اقتصاد شهری نوین خصوصاً در حوزه درآمدهای پایدار شهری باید رویکردها و روش های خود را بر پایه علم روز تازه گردانی نماید. دانش محوری از ارکان پیشرفت و توسعه پایدار شهری است که باید در تمامی روندها و فرایندها مورد توجه قرار گیرد. ارتباط مؤثر، هدفمند، برنامه ریزی شده و مبتنی بر محصول مدیریت شهری با مراکز آموزشی دولتی و خصوصی، دانشگاه ها، کارخانه های نوآوری، پارک های علم و فناوری و... از مهم ترین اقدامات در این راستا محسوب می شود.

✅ مهم ترین عرصه هایی که مجموعه ها و شرکت های #دانش_بنیان می توانند در چارچوب آن به مدیریت شهری کمک کنند در زمینه برنامه ریزی، حل مسأله، چالش های فناوری، صنایع آلاینده، بافت فرسوده، معضلات اجتماعی و ... می باشد. توسعه شهری دانش بنیان رهیافت و نمونه ای از توسعه است که زمینه های رقابت و پایداری را در ویژگی های مولد، زایشی و افزایشی اقتصاد دانش بنیان شهر دنبال می نماید. شهر دانش بنیان یا توسعه شهری دانش بنیان رهیافت و راهبرد جدید تعامل میان دانش و شهر است که با تولید و فعال سازی چرخه دانش در شهر، فرایندهای اقتصاد و پیشران توسعه شهری را به منابع اقتصاد دانش بنیان و با ویژگی های زایشی و افزایش دانش مرتبط می سازد.


🔺منبع: #روزنامه_شهرآرا،
🔻پنجشنبه ۲ تیر ۱۴۰۱، شماره ۳۶۹۶

#تحلیل_مسائل_روز
#پایگاه_جامع_مدیریار
www.modiryar.com

@modiryar