💠 حکایت نام « فریبرز » فرزند کیکاووس از پادشاهان باستانی ایران.

#نسخه_خوانی

و دیگر [فرزند کیکاووس] «فریبرز» [ بوده] و نام او [ در اصل] « برز فری » بودست؛ [و] فردوسی در آن تقدیم و تاخیر کرد تا در وزن شعر آمد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 مولف : که متاسفانه ناشناخته.است،فقط از جد خود «مُهلّب بن محمد بن شادی اسدآبادی» در کتاب ذکر کرده.
ضمنا تالیف این اثر به تصریح مؤلفش، در سال 520 ق و با استفاده از منابع معتبر موجود در آن زمان،آغاز شده‌است.

📕 نسخۀ خطی مجمل التواریخ و القصص، محفوظ در کتابخانۀ هایدلبرگ آلمان. تاریخ کتابت این نسخه، قرن 9 هـ.ق

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

‍ 💠 ابوالقاسم عبیدالله بن حسن بغدادی (متوفای ۳۷۶ق)، معروف به "غلام زحل" از منجمان و دانشمندان قرن چهارهم هجری قمری در بغداد و مولف آثار متعددی در علم نجوم بود. حکایتی از او را می‌خوانیم.

#نسخه_خوانی

حکایت

از مشاهیر منجّمان، ابوالقسم [ابوالقاسم] مشهور به « غلام زحل » است. [او] در خدمت ابویوسف برندی می‌بود.
روزی ابویوسف ارادۀ آن کرد که سوار شود به طرف ابکه رَوَد و به سلامِ برادر خود ابوعبدالله. ابوالقسم گفت:
- ایّهاالاستاد! سوار مشو که امروز به موجب حساب تحویل¹، بر تو قطع تجدید است.
[ ابویوسف] گفت: یا غافل! من به جانب برادر خود می‌روم. از چه چیز بترسم؟!
غلام زحل برگشت و به خانۀ او آمد و آنچه [از وسائل خود] در آنجا داشت، می‌بُرد.
حجّاب² [منزل ابویوسف] گفتند: به کجا می‌روی؟!
[ غلام زحل در پاسخ] گفت: می‌گریزم! چه، بعد از ساعتی این سرای، به‌غارت خواهد رفت.
و چون ابویوسف نزد ابوعبدالله رفت در آن روز، [ابوعبدالله] او را بکُشت!

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📙 از یک مجموعۀ خطی محفوظ در کتابخانۀ ملی تحت عنوان خواص الاشیاء، به شماره ثبت 816373

✍️ توضیح برخی واژگان:
¹ - در علم احکام نجوم، تحویل یا انتقال هر جرم سماوی به یک برج خاص، احکامی ویژه داشته است که می‌توانسته سعد یا نحس باشد. ( به نقل از مقالۀ تحویل (https://www.cgie.org.ir/fa/article/225585/%D8%AA%D8%AD%D9%88%DB%8C%D9%84) ، مندرج در وبسایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)
² - حُجّاب : در اینجا به معنی دربانان و نگهبانان.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 به یک غزل دلچسب دعوتید که نه در متن اصلی نسخه، بلکه بعدا در حاشیۀ یک صفحۀ خالی آن درج شده است.

#نسخه_خوانی

افسوس که پاداش محبّت، همه جور است
صد داغِ جفا بر دلم از گردش دور¹ است

چاهِ زنخ و زلف و خط و خال، شده جمع
گویی که به قتلم صنما! مجلس شور² است

دل در سرِ زلف تو وطن کرده و هرگز
حالش تو نپرسی که چگونه‌ست و چطور است

در ماه حَمَل³ وعدۀ وصل تو شنیدم
ای کافر بی‌دین! بِنِگر، آخرِ ثور⁴ است!

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: در این نسخه، نامشخص.

📕 نسخۀ خطی راه راست ( محمدباقر بن محمد حسین طبیب ) ، به شماره بازیابی 5503 گتابخانۀ مجلس ، کتابت قرن 13 هـ.ق

✍️ توضیح برخی واژگان:
¹- دور: دور یا گردش روزگار.
²- شور: مشورت، همفکری
³- حَمَل: فروردین
⁴- ثور: اردیبهشت

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 تو خود، حجابِ خودی حافظ! از میان برخیز.

#نسخه_خوانی

حکایت

مردی را چشم‌درد آمد و درمانْد که هر ساعت، دست به عیادت او [یعنی چشمش] می‌رفت و گِردِ او برمی‌آمد. چشم در جوابِ او می‌گفت:
- گرچه مرا این جراحت بود، اما تا تو نیامده‌بودی هزار راحت بود!

طبیب این بند¹ را از من چو بگشود
مرا از صحبتت پرهیز فرمود

تو ای مسکین! کز این‌سان خوار گشتی
ز دست خویشتن بیمار گشتی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 نویسنده: امیر فخرالسادات سید رکن الدین حسین غوری هروی معروف به امیرحسینی یا حسینی سادات، از عارفان قرن هفتم و هشتم هجری قمری.

📕 رسالۀ نزهت الارواح، از مجموعۀ خطی 9081 مجلس.

✍️ ¹- احتمالا منظور، چشم‌بند یا پانسمان چشم.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 از حَسَد تا خصومت با خدا!

#نسخه_خوانی

فی مذمّة الحسود والحسد

بنده‌ای را شاد می‌دارد خدا
حاسد بدبخت، غمگین می‌شود

پس بدین موجب حسود کوربخت
با خدا در خشم و در کین می‌شود

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: در این نسخه، نامشخص.

📕 جنگ خطی 8853 مجلس، تاریخ کتابت 1109 ق.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

سید محمد نجفی¹

بر هم زده گرگ این گَله را، چوپان کو؟
این پست و بلند دهر را سوهان کو؟

فاسق شده ابنای زمان، نوح کجاست؟
فاسد شده اجزای زمین، طوفان کو؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 در این نسخه، سید محمد نجفی [ احتمالا سید محمد عتابی نجفی، شاعر سدۀ 10 هـ.ق ، از ایرانیان ساکن عراق که بعدا به هندوستان مهاجرت کرد. عتابی در سرودن شعر به دو زبان فارسی و عربی مهارت داشت و در فن انشاء و خط نیز توانا بود. ]

📕 جنگ نظم و نثر (از: محمدمحسن اويسی) ، کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 8589 ، تاریخ کتابت 1054ق.

✍️ ¹- تذکر: در تذکرۀ عرفات، همین رباعی با اختلافی جزئی به‌نام مولانا عهدی ساوجی شاعر سدۀ 10 هـ.ق ثبت شده‌است.
تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات العارفین، انتشارات اساطیر، چ اول 1388، جلد4 ، ص 2662-2661

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 عاشق مشوید اگر توانید (سنایی)

#نسخه_خوانی

الله اکبر!

عشق، مرغیست آتشین منقار
نخورَد طعمه جز دل هشیار

ملا محب‌علی

عشق را خانه‌ایست بر سر دار
نه دَرَش بسته نه کسی را باز


ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر بیت اول: نامشخص (شاید همان محب علی باشد که در بالای بیت دوم درج شده‌است)
رضاقلی‌خان هدایت در تذکرۀ ریاض العارفین او را اینگونه معرفی کرده‌است: اسمش محب علی. اصلش از برلاس. مولدش تته. موطنش سند. معاصر اکبرشاه و جهانگیر شاه و از محققان آگاه. مشربش عارفانه و اشعارش موحدانه است.

📕 نسخه خطی 1303 س محفوظ در کتابخانه مجلس..

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

نسبتی تهانیسری

گریه در ابتدایِ عشق مکُن
اوّلِ نشئه را به آب مَدِه


[و نظر مخالف #روشنی_همدانی شاعر سدۀ 10 ق :

منعم مکن ز گریه که آغاز عاشقی‌ست
لازم بُوَد ترشّح آب از سفالِ نو]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 #نسبتی_تهانیسری (مولانا شاه محمد صالح نسبتی تهانیسری، متخلص به «نسبتی»؛ از شاعران قرن‌های دهم و یازدهم ه.ق در شبه‌قارۀ هند)

📙 از یک جنگ خطی مجلس؛ تاریخ کتابت: سال 1054 ه.ق

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 من آنچه شرط بلاغ است با تو می‌گویم / تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال (سعدی)

یک بیت مشابه دیگر. 👇

#نسخه_خوانی

مَنَت آنچه حق است، دادم پیام
تو دانیّ و تدبیرِ خود؛ والسّلام

[ و در برخی آثار دیگر، مصرع اول چنین نیز آمده:

مَنَت آنچه حق بود، گفتم تمام ]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر : معلوم نشد .

📕 یک نسخۀ خطی.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

حکایت:
شیخ احمد خضرویه¹ روزی به عیالِ خود گفت:
- می‌خواهم که فلان‌کس را که از معاریف شهر است، مهمان کنم.
زن گفت:
- او مردی است بزرگ، و ما را اسباب ضیافت او از کجا به‌دست آید؟! اما چون میل تو باشد، باید که گاوی و گوسفندی و خری بسمل کنی.
احمد گفت:
- گاو و گوسفند را دانم که چیست [یعنی برای میهمان و نیز فقرای محلّه است]. اما حکمت در کشتن خر چیست؟!
[زن در پاسخ] گفت:
- چون کریمان و بزرگان دست بر نمک زنند، واجب است که سگان محلّه نیز دندانی چرب کنند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 مؤلف: عبدالجواد بن عبدالرحیم باغبادرانی اصفهانی، از خطبا و دانشمندان اواخر دوره قاجاریه در اصفهان بوده است.

📕 نسخۀ خطی تذکره السلاطین، به شماره 2228 کتابخانۀ مجلس.

✍️ ¹- اَحْمَدِ خِضْرویۀ بَلْخی، ابوحامد، از عارفان اهل فتوّت خراسان در قرن دوم و سوم هـ.ق.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

میرزا عرب

من نگویم که ز فردوس، کجا می‌خواهم
یک بغل‌وار در آغوشِ تو جا می‌خواهم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: میرزا عرب تبریزی متخلّص به «ناصح»، شاعر ادیب، از سخنوران قرن یازدهم هجری در اصفهان بوده است.

📕 سفینۀ خطی 8977 مجلس.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 همنشینِ خوب / همنشینِ بد

#نسخه_خوانی

در خبر آمده که:
- همنشینِ نیک، مثل عطّار است که اگر از عطر خود چیزی به تو ندهد، باری از رایحۀ او بهره‌مند گردی.
- و مَثَلِ قرینِ بد، مانند کورۀ آهنگر است. اگر به آتشِ آن نسوزی، اما از دود و بخار آن متأذّی شوی.

درگذر از کورۀ آهنگران
کآتشش دودی دهد از هر کران

رو بَرِ عطّار، کز پهلوی او
جان معطّر می‌شود از بوی او

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📕 از یک نسخۀ خطی

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

بهجتی همدانی

کاری ز ما درست نگردد به هیچ باب
بر گردنِ زمانه چو دستِ شکسته‌ایم

له

کو جوانمردی که از همّت مرادِ ما دهد
بستۀ فقرم، ازین ششدر¹ گشادِ ما دهد

پیش هر بی‌ظرْف نتوان آبروی خویش ریخت
همچو خُم دریادلی باید، که دادِ ما دهد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 بهجتی همدانی، از شاعران عهد صفوی.

📕 جنگ نظم و نثر (از: محمدمحسن اويسی) ، کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 8589 ، تاریخ کتابت 1054ق.

✍️ توضیح واژگان
¹- ششدر: دنیای فانی، [مجاز] عالم سرگشتگی و حیرت. (عمید)

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

غفـلـت

رفتم که خار از پا کشم، محمل نهان شد از نظر
یک لحظه غافل گشتم و صد سال راهم دور شد

( ملک قمی¹ )

ــــــ

تو مستِ مَیِ غفلت، من نیز به خواب اندر
این خانه به یغما رفت؛ داد از من و آه از تو!

در خانه چو دزد آید، هر چیز که دریابد
یکسر همه برْبایَد، خواه از من و خواه از تو

( نیّر ایزدی² )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعران:
¹- ملک قمی ، ملک قمی یکی از شاعران سبک هندی بود. او از شعرای عصر صفوی است و از کسانی است که به هند سفر کرد. وی از پایه‌گذاران سبک هندی به شمار می‌رود.
²- ایزدی، مهدی نیرخان شیرازی (متولد 1256 شمسی در تهران) نویسنده و شاعر، متخلص به «نیّر» . وی در جوانی به سبب حُسن خط، در زمرۀ منشیان فتحعلی‌خان صاحب دیوان بوده‌است. (معرفی از «اثرآفرینان»)

📕 یک نسخۀ دست‌نویس، محفوظ در کتابخانۀ مجلس . کتابت قرن 14 هـ.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى (ع) ...

#نسخه_خوانی

از نام مقدس رضا نور هدی
این نادره‌رمز شد به دل جلوه‌نما

اسماست هزار و یک، و این گوهر پاک
هست آینۀ هزار و یک نام خدا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: در این نسخه، نامشخص.

📕 حاشیۀ یک جنگ خطی مجلس.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ . ( قرآن کریم/ سوره مبارکه زمر/ آیۀ 53 )

خداوندا! ما را موفق به توبه و مشمول مژدۀ بزرگ بخشش و معفرت خود بفرما! آمین یا ربّ العالمین.

#نسخه_خوانی

شوکتی اصفهانی

در روز جزا که دل دو نیم است آنجا
نیمی امّید و نیم، بیم است آنجا

چندانکه گناه داری اندیشه مکن
خوش باش که کار با کریم است آنجا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: محمدابراهیم شوکتی اصفهانی، از شعرای قرن یازدهم هجری در اصفهان.

📕 یک نسخۀ خطی.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 یک دعای خوب، در حق شما. آمین!

#نسخه_خوانی

از آنچه نباید و نشاید، دور، و به آنچه باید و شاید، نزدیک باد بالنّبیّ و آله!

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📕 یک نسخۀ خطی

@manuscript_ir

〰️🍃🌺