اعجاز رودکی - بوی جوی مولیان

بدون شک یکی از خواندنی ترین حوادث ادبیات پارسی مربوط است به شعری از رودکی که احوالات حاکم را چنان دگرگون ساخت و چنان شور و دلتنگی در او به پا کرد که بدون هیچ تشریفاتی با پای برهنه به سمت بخارا به راه افتاد ...

در تذکره‌ ها آمده رودکی چنگ نواز بوده‌ است. می‌گویند توان و چیرگی رودکی در شعر و موسیقی به اندازه ‌ای بوده ‌است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش ، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد. این داستان که در کتاب چهار مقاله از نظامی عروضی آمده ‌است بر این قرار است که  امیرنصر سامانی (یا امیری دیگر) از بخارا به هرات می‌رود و دلبستهٔ هوای هرات می‌گردد. بازگشت به بخارا را چنان فصل به فصل عقب می‌اندازد که مدت چهار سال او و ملازمانش در هرات می‌مانند. لشکریان که دلتنگ بخارا  شده بودند به رودکی که در آن زمان نزد امیرمحتشم و مقبول القول بود روی آورده و به او گفتند اگر هنری بورزد و شاه را به بازگشت به بخارا ترغیب کند پنجاه هزار درم به او پاداش می‌دهند. رودکی نیز می ‌دانست در این هوای لطیف نثر کارگر نیست و باید چیزی بسراید و بنوازد که از هوای هرات لطیف تر بنماید. از این رو قصیده ای می‌سراید و هنگامی که امیر سامانی صبوحی کرده بود ، چنگ نواخته و آن تصنیف را با  آواز می‌خواند؛ و امیر چنان تحت تأثیر قرار می‌گیرد که بدون آنکه کفش را در پایش کند سوار بر اسب می‌شود و مستقیم به سوی بخارا می‌تازد؛ و نقل است که کفش‌ هایش را تا دو فرسنگ دنبال  او می‌بردند؛ و رودکی پنجاه هزار درم از لشکریان می‌گیرد آن قصیده اینگونه‌است:

بوی جوی مولیان آید همی
یاد یار مهربان آید همی
ریگ آموی و درُشتی‌های او
زیرپایم پرنیان آید همی
آب جیحون از نشاط روی دوست
خنگ ما را تا میان آید همی
ای بخارا ، شاد باش و دیر زی
میر زی تو شادمان آید همی
میر سرو است و بخارا بوستان
سرو سوی بوستان آید همی
میر ماه ست و بخارا آسمان
ماه سوی آسمان آید همی ...



تاثیر بوی جوی مولیان بر دیگر شاعران

رودکی را پدر ادبیات فارسی ، نخستین شاعر دیوان دار ، استاد شاعران و مبتکر رباعی می دانند او تاثیرات زیادی پس از خود برای همیشه بجای کذاشت بعنوان مثال در مورد شعر بوی جوی مولیان ، مولانا یکی از شاعران شناخته شده در تقلید از آن اینگونه سروده ‌است:
بوی باغ و گلستان آید همی
بوی یار مهربان آید همی
از نثار گوهر یارم مرا
آب دریا تا میان آید همی
با خیال گلستانش خارزار
نرم تر از پرنیان آید همی

رودکی در شعر و اندیشهٔ حافظ  کاملاً تأثیر گذار نشان می‌دهد و جدای از تضمین حافظ از شعر  رودکی سبک شاعری و اندیشه‌های شاعرانهٔ رودکی نیز در شعر حافظ به وفور دیده می‌شود. از همین غزل فوق خواجه حافظ شیرازی غزلسرای بزرگ سدهٔ هشتم در استقبال از مهاجمی که احتمالاً امیرتیمور است اینگونه شعر رودکی را یادآوری کرده و دیگران را به غازی مهاجم فرا می‌خواند:
خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم
کز نسیمش بوی جوی مولیان آید همی ...

منابع: کتاب نظامی عروضی ، چهارمقاله ، به اهتمام دکتر محمد معین ، نشر صدای معاصر / کتاب دیوان رودکی سمرقندی، سعید نفیسی / کتاب از کوچه رندان ، عبدالحسین زرین کوب ، نشر سخن

همچنین در عرصه موسیقی نیز روح الله خالقی بروی این شعر موسیقی ساخت که با صدای غلامحسین بنان و بانو مرضیه ماندگار شد.

#رودکی #ادبیات #شعر_خوب #موسیقی

محمدرضا شجریان

بوی جوی مولیان

با همکاری :
حبیب الله بدیعی جلیل شهناز
جهانگیر ملک
مایه : ابوعطا

شعر آواز : رودکی
گوینده متن : آذر پژوهش
گوینده برنامه : فریدون توفیقی

#شعر_خوب #بوی_جوی_مولیان #رودکی #بازخوانی_ترانه #موسیقی