بیست و هشتم اردیبهشت ماه سالروز بزرگداشت "حکیم عمر خیام" شاعر، فیلسوف، ریاضیدان و منجم ایرانی
#عمرخیام_نیشابوری (نام کامل:غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری) (زاده ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور - درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ خورشیدی در نیشابور) فیلسوف، ریاضیدان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دوره سلجوقی است.
گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و لقبش «حجةالحق» بوده‌است؛ ولی آوازه وی بیشتر به واسطه نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.
افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه نموده‌اند،
#ادوارد_فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایه شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین گردیده‌است.
بنا به روایتی خیام، حسن صباح و خواجه نظام‌الملک به سه یار دبستانی معروف بوده‌اند که در بزرگی هر یک به راهی رفتند. حسن رهبری فرقه اسماعیلیه را به عهده گرفت، خواجه نظام‌الملک سیاست‌مداری بزرگ شد و #خیام شاعر و متفکری گوشه‌گیر که در آثارش اندیشه‌های بدیع و دلهره و اضطرابی از فلسفه هستی و جهان وجود دارد. چنان که فروغی در مقدمه تصحیحش از خیام اشاره کرده‌است این داستان سند معتبری ندارد و تازه اگر راست باشد حسن صباح و خیام هر دو باید بیش از ۱۲۰ سال عمر کرده باشند که بسیار بعید است. به علاوه هیچ یک از معاصران خیام هم به این داستان اشاره نکرده است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دوره سلطنت ملک‌شاه سلجوقی(۴۲۶-۵۹۰ هجری قمری) بود، دانست. وی بدین منظور مدار گردش کره زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه نمود
جورج سارتن با نام بردن از خیام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریاضیدانان قرون وسطی چنین می‌نویسد:
"خیام اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته، و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده‌است".
معاصران خیام نظیر نظامی عروضی یا ابوالحسن بیهقی از شاعری خیام یادی نکرده‌اند.
شهرت خیام به عنوان شاعر مرهون ادوارد فیتزجرالد انگلیسی‌است که با ترجمه شاعرانه رباعیات وی به انگلیسی، خیام را به جهانیان شناساند. با این حال در مجموعه خود اشعاری از خیام آورده است که به قول هدایت نسبت آنها به خیام جایز نیست.
نخستین تصحیح معتبر #رباعیات خیام به دست #صادق_هدایت انجام گرفت در ۱۳۱۳ آن رابا مقدمه‌ای طولانی با نام ترانه‌های خیام به چاپ رسانید. تصحیح معتبر بعدی به دست محمد علی فروغی در ۱۳۲۰ به انجام رسید.
ویژگی:
خصايص كلام حكيم عمر خيام می‌توان به اين موارد اشاره كرد:
كلام او در نهايت فصاحت و بلاغت است و از تصنّع و تكلف به دور است. او در پی آرايش كلام نيست و مقام حواس خود را متوجه معنی و پيام شعر می‌كند.
از ديگر خصايص خيام ذوق لطيف و حس شديد اوست. با اينكه قصد شاعری ندارد، از ديدن مناظر زيبای طبيعت و ديدن مهتاب و ابر و باران، بی‌اختيار به سرودن شعر می‌پردازد. از سخنان او برمی‌آيد كه از مرگ بيمی ندارد؛ زيرا كسی كه از مردن ميیترسد، اين اندازه اصرار در يادآوری مرگ ندارد، بلكه تا ميیتواند خود را از ياد آن منصرف و غافل می‌سازد.
آن كس كه زمين و چرخ و افلاک نهاد
بس بس داغ كه او بر دل غمناک نهاد
بسيار لب چو لعل و زلفين چو مُشک
در طبل زمين و حقه‌ی خاک نهاد
خاصيت ديگر كلام خيام،؛ سنگينی، متانت و مناعت اوست.
او اهل مزاح و مطايبه نبود، بلكه حكيمی متفكر و متذكر می‌نمود كه مدار فكرش حول اين مطالب می‌گشت:
تذكر مرگ، تأسف بر ناپايداری زندگانی و بی‌اعتباری روزگار.
كلام او سرشار از پند و عبرت برای همگان است.
حكيم عمر خيام از ديرگاه سرآمد رباعی سرايان شناخته شده بود و گاهی می‌گفتند هم‌چنان كه فردوسی در رزم‌سازی و سعدی در غزل‌سرایی در نخستين پايه‌اند، خيام هم در سرودن #رباعی اين مقام را دارد.
آرامگاه خیام که در محله کهن شادیاخ در نیشابور است.
#عمرخیام_نیشابوری (نام کامل:غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری) (زاده ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور - درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ خورشیدی در نیشابور) فیلسوف، ریاضیدان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دوره سلجوقی است.
گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و لقبش «حجةالحق» بوده‌است؛ ولی آوازه وی بیشتر به واسطه نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.
افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه نموده‌اند،
#ادوارد_فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایه شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین گردیده‌است.
بنا به روایتی خیام، حسن صباح و خواجه نظام‌الملک به سه یار دبستانی معروف بوده‌اند که در بزرگی هر یک به راهی رفتند. حسن رهبری فرقه اسماعیلیه را به عهده گرفت، خواجه نظام‌الملک سیاست‌مداری بزرگ شد و #خیام شاعر و متفکری گوشه‌گیر که در آثارش اندیشه‌های بدیع و دلهره و اضطرابی از فلسفه هستی و جهان وجود دارد. چنان که فروغی در مقدمه تصحیحش از خیام اشاره کرده‌است این داستان سند معتبری ندارد و تازه اگر راست باشد حسن صباح و خیام هر دو باید بیش از ۱۲۰ سال عمر کرده باشند که بسیار بعید است. به علاوه هیچ یک از معاصران خیام هم به این داستان اشاره نکرده است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دوره سلطنت ملک‌شاه سلجوقی(۴۲۶-۵۹۰ هجری قمری) بود، دانست. وی بدین منظور مدار گردش کره زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه نمود
جورج سارتن با نام بردن از خیام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریاضیدانان قرون وسطی چنین می‌نویسد:
"خیام اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته، و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده‌است".
معاصران خیام نظیر نظامی عروضی یا ابوالحسن بیهقی از شاعری خیام یادی نکرده‌اند.
شهرت خیام به عنوان شاعر مرهون ادوارد فیتزجرالد انگلیسی‌است که با ترجمه شاعرانه رباعیات وی به انگلیسی، خیام را به جهانیان شناساند. با این حال در مجموعه خود اشعاری از خیام آورده است که به قول هدایت نسبت آنها به خیام جایز نیست.
نخستین تصحیح معتبر #رباعیات خیام به دست #صادق_هدایت انجام گرفت در ۱۳۱۳ آن رابا مقدمه‌ای طولانی با نام ترانه‌های خیام به چاپ رسانید. تصحیح معتبر بعدی به دست محمد علی فروغی در ۱۳۲۰ به انجام رسید.
ویژگی:
خصايص كلام حكيم عمر خيام می‌توان به اين موارد اشاره كرد:
كلام او در نهايت فصاحت و بلاغت است و از تصنّع و تكلف به دور است. او در پی آرايش كلام نيست و مقام حواس خود را متوجه معنی و پيام شعر می‌كند.
از ديگر خصايص خيام ذوق لطيف و حس شديد اوست. با اينكه قصد شاعری ندارد، از ديدن مناظر زيبای طبيعت و ديدن مهتاب و ابر و باران، بی‌اختيار به سرودن شعر می‌پردازد. از سخنان او برمی‌آيد كه از مرگ بيمی ندارد؛ زيرا كسی كه از مردن ميیترسد، اين اندازه اصرار در يادآوری مرگ ندارد، بلكه تا ميیتواند خود را از ياد آن منصرف و غافل می‌سازد.
آن كس كه زمين و چرخ و افلاک نهاد
بس بس داغ كه او بر دل غمناک نهاد
بسيار لب چو لعل و زلفين چو مُشک
در طبل زمين و حقه‌ی خاک نهاد
خاصيت ديگر كلام خيام،؛ سنگينی، متانت و مناعت اوست.
او اهل مزاح و مطايبه نبود، بلكه حكيمی متفكر و متذكر می‌نمود كه مدار فكرش حول اين مطالب می‌گشت:
تذكر مرگ، تأسف بر ناپايداری زندگانی و بی‌اعتباری روزگار.
كلام او سرشار از پند و عبرت برای همگان است.
حكيم عمر خيام از ديرگاه سرآمد رباعی سرايان شناخته شده بود و گاهی می‌گفتند هم‌چنان كه فردوسی در رزم‌سازی و سعدی در غزل‌سرایی در نخستين پايه‌اند، خيام هم در سرودن #رباعی اين مقام را دارد.
آرامگاه خیام که در محله کهن شادیاخ در نیشابور است.