👈نام‌های جانوری در تاجیکستان

@LoversofIRAN

#تاجیکستان، بخشی از "ایران زمین کهن و باستانی" است که مردم آن به زبان فارسی تاجیکی سخن می گویند. یادگاری از دوران هخامنشیان(پیش از اسلام) تا سامانیان(پس از اسلام) و امروز #فارسی #تاجیکی #تاجیک

⬅️ در یک متن #سیریلیک تاجیکی به عبارت #حیوانات_شیرخوار برخوردم و دریافتم که منظور همان «پستان‌داران» است.
«مهره‌داران» را هم #اره_‌پشت و «گیاه‌خواران» (چهارپایان) را نیز #حیوانات_سم‌دار نوشته بود.
اکنون جهت آگاهی، رایج‌ترین نام‌های جانوران در #تاجیکستان را از منابع کتبی و شفاهی در پی می‌آورم:

آرو: (زنبور)؛
اِزار سُرخک [شلوار سرخک]: (دارکوب)؛
اسپ: (اسب)؛
اَکّه: (زاغچه)؛
بوم‌قوش: (جغد سنگی)؛
بَرزه‌گاو: (گاو گاوآهن)؛
بز بچه/ بزغاله: (بزغاله)؛
بوقّه: (گاو نر)؛
بوم/چُغذ: (جغد)؛
بی‌دانه/ وَرتیش: (بلدرچین)؛
بَیطل: (مادیان)؛
پاختک: (فاخته)؛
پوتیش/ شانه سَرک: (پوپک، شانه به سر)؛
پیشک/گربه: (گربه)؛
تارتَنک: (عنکبوت)؛
تای: (کره‌اسب)؛
تُرنَه: (درنا)؛
تُقوم‌شولوک: (حلزون)؛
جور: (چکاوک)؛
جَیره: (جوجه تیغی)؛
چارُق‌دوزک، خالک/ خالهء بهار: (کفش‌دوزک)؛
چوجه: (جوجه)؛
خارپشتک: (خارپشت)؛
خاموشک: (پشه)؛
خچیر: (قاطر)؛
خوک: (هر نوع گراز)؛
روده‌پا: (سپیداج، نوعی هشت‌پا)؛
زرگوش: (نوعی خرگوش)؛
زُلوک: (زالو)؛
سالوغ: (میش)؛
سگ‌بچه/ کوچوک: (توله‌سگ)؛
سنگ‌پشت: (لاک‌پشت)؛
سوزنک: (سنجاقک)؛
سَوسار: (سمور)؛
سوغور: (مارموت، نوعی سنجاب)؛
سی‌واغر: (سُهره، سر سیاه)؛
شَبوشک: (شپش)؛
شیرپول: (کلاغ سیاه)؛
شیرین‌چه: (شته)؛
شیشَک: (گوسفند دوساله)؛
غُنده: (رُتیل)؛
فراش‌توروک: (پرستو)؛
قوشقار: (قوچ)؛
کاغذخورَک: (کرم کتاب)؛
کرم خَرک: (خرخاکی)؛
کرم دریایی: (میگو)؛
کرمک: (کرم ابریشم)؛
کرم لای‌خورک: (کرم خاکی)؛
کف‌لیسَک: (نوزاد قورباغه)؛
کَلپیسه: (مارمولک)؛
کَلته‌کَلاس/ کَرَفسه: (بزمجه)؛
کلّه‌موش: (موش خرما)؛
کورشه‌پرک: (خفاش)؛
کورموش: (موش کور)؛
کوکو: (قرقی)؛
کَیک: (کَک)؛
گاوپلنگ: (زرافه)؛
گربچه: (بچه گربه)؛
گل‌ماهی: (قزل‌آلا)؛
گمبوسک: (قاب‌بالان=نوعی سوسک)؛
گهواره‌جنبان:(آخوندک)؛
لاشه‌خور: (لاش‌خور، کرکس)؛
ماما جُرغاتک: (چرخ‌ریسک بزرگ)؛
مرغ مرجان: (بوقلمون)؛
موسیچه: (یاکریم)؛
میتَّه: (بید)؛
نان‌خورک: (سوسک آشپزخانه)؛
نخجیر: (بز کوهی)؛
هفت رنگ/ بوقلمون: (آفتاب پرست).

/از کانال حسن قریبی@hassangharibi/


⬅️ توضیحی درباره این مطلب:

برزه گاو، همان ورزا گاو است که در ایران و به ویژه در #گیلان [و #مازندران] هم می گویند.

طبیعتا پاختک و فاخته و زلوک و زالو، کیک و کک، پیشک و پیشی یک واژه اند با دو تلفظ و در ایران بوم، خارپشت و سنگ پشت، همچنان گفته می شود.

ازار به معنی شلوار هم در متون کهن #پارسی آمده و هم دربرخی گویش های #ایران همچنان رواج دارد.

لاشخور و لاشه خور، کورموش و موش کور، شبوشک و شپش هم یک واژه هستند، با دو تلفظ و با جابه جایی اندک؛ و «کورشه برک» همان شهپرک کور است.

/با سپاس از خانم دکتر رضایی_گروه ایرتاج(انجمن دوستی ایران و تاجیکستان)
از کانال اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی@CUIIC/

@LoversofIRAN

👈بالاگرفتنِ هیاهوها بر سر واژه‌ "خیابان" در افغانستان


⬅️چند هفته پیش، هیاهوها بر سرِ واژه‌ «خیابان» در شهرِ هراتِ #افغانستان بالا گرفت

به گزارشِ مردم‌سالاری آنلاین، این هیاهوها از آنجا آغاز شد که شهردارِ #هرات، محمدداوود انوری، خواستارِ جایگزینی واژه‌ی #هندی سرک بجای واژه پارسیِ "خیابان" شد و در کمال بلاهت در برگه‌ی فیس‌بوکش نوشت: اصول و قاعده‌ی ملت‌سازی حکم می‌کند که افغانستان به جای کلمه‌ خیابان کلمه‌ی سرک را به کار ببرد. هرچند کلمه‌ خیابان مقبول است، ولی برای تفکیکِ هویتِ ملی در افغانستان باید از کلماتِ رایج در #ایران خودداری کنیم!!!

این سخنانِ شهردارِ هرات میانِ کاربرانِ #هراتی شبکه‌های اجتماعی، به ویژه فیس‌بوک، با واکنشهایی بسیار روبه‌رو شد. #نجیب_بارور شاعرِ نامیِ از #پنجشیر، این را "در پاسخِ شهردارِ بی‌فرهنگِ هرات" سرود:

زادگاهِ رستم و شاهانِ ساسانی یکی ‌ست
شوکتِ شهنامه و فرهنگِ ایرانی یکی ‌ست

ارزشِ خاکِ بخارا و سمرقندِ عزیز
نزدِ ما با گوهر و لعلِ بدخشانی یکی‌ ست

ما اگر چون شاخه‌ها دوریم از هم عیب نیست
ریشه‌ی کولابی و بلخی و تهرانی یکی ‌ست

از درفشِ کاویان آوازِ دیگر می‌رسد
بازوانِ کاوه و شمشیرِ #سامانی یکی ‌ست

چیست فرقِ شعرِ #حافظ، با سرودِ #مولوی؟
مکتبِ هندی، عراقی و خراسانی یکی ‌ست

فرقِ شعرِ #بیدل و #اقبال و #غالب در کجاست؟
#رودکی و حضرتِ #جامی و #خاقانی یکی ‌ست

مرزها دیگر اساسِ دوریِ ما نیستند
ای برادر! اصل ما را نیک می‌دانی یکی‌ ست

#تاجیکی، یا #فارسی، یا خویش پنداری #دری
این زبان #پارسی را هرچه می‌خوانی، یکی ‌ست!

این سروده همچون برگِ زر در شبکه‌های اجتماعیِ کاربرانِ افغانستانی دست به دست شد و سروده‌ها و سخنانی از این دست گروهی از جوانانِ #هراتی را چنان برانگیخت که در خیزشی خودجوش همه‌ تابلوهایی که در آن واژه‌ی بیگانه ی "سرک" جایگزینِ واژه‌ "خیابان" شده بودند از راهها و گذرها پایین کشیدند.

@LoversofIRAN

اقبال؛ اقبال لاهوری شاعر پارسی گوی از #پاکستان
بیدل؛ بیدل دهلوی شاعر پارسی گوی از پنته هندوستان

نماهنگ زیبای #فارسی #تاجیکی:
دل نما
#تاجیکستان
خواننده و آهنگساز:
#نگینه_امانقلوا هنرمند نامدار تاجیک

به نمای مسجد و بنایی که این توژک(ویدیو) در آن گرفته شده است نگاه کنید و ببینید همسان با مسجدهای برجسته درون خاک ایران است

کاشیکاری های ارزنده و تزیینات شیوه #ایرانی و مهرازی(معماری) ویژه ایران

همچنین تن پوشهای #پارسی و سربندهای زنانی که در این نماهنگ اجرا می کنند و شیوه رقص آنها، همگی نشانه هایی روشن و استوار از همسان بودن فرهنگ هنری این سرزمین ها با #ایران است.

کسانی که هنوز در پی جداکردن فرهنگی سرزمین هایی هستند که از دید جغرافیایی از ایران امروز دورافتاده اند، و با وجود تنش های سیاسی دولت هایی که در ازبکستان تاجیکستان افغانستان باکو و بحرین برسر کارند هستند، با دولت های ایران؛ حتا(حتی)همین پیوندهای باقی مانده فرهنگی_هنری را هم برنمی تابند، جاهلانی کوردل اند که در ژرفای تاریخ #ایران_زمین محکوم به نابودی اند، هر چند هنوز از روی بیچارگی خود در کویر بی هویتی، دست و پا می زنند!

جاسوس های #روسیه و #انگلیس و #اسراییل #آمریکا، هنوز درپی نقشه اهریمنی نابودی مفهوم ایران بزرگ هستند.

زهی خیال باطل❗
@LoversofIRAN

👈مهرازی ایرانی، گواه بی چون و چرای یکپارچگی سرزمین های پیرامون ایران با ایران


⬅️یک نمونه از یکپارچگی مهرازی(معماری) #ایران_زمین

این بنایی که #نگینه_امانقلوا( امانقلی اوا)، هنرمند نامدار کشور #تاجیکستان، به همراه رقصندگان #سمرقندی (در کشور #ازبکستان، همسایه تاجیکستان)، ترانه ی "دلنامه" را اجرامی کنند، میدان ریگستان شهر #سمرقند است.

ساختمانی که پشت سر او می بینید "مدرسه ی شیردار" است که از کهنترین مدرسه های #سمرقند به شمار می رود و به این دلیل به آن مدرسه ی شیردار می گویند که در دو سوی درآمدگاه(ورودی) مدرسه دو شیر که برپشت خود خورشید دارند بر کاشی سر در مدرسه نقش بسته شده اند؛ یعنی نشان تاریخی #شیر_و_خورشید ایرانی

این تزیینات نما، کار استادکار #اصفهانی است و کتیبه ها همه به #فارسی نوشته شده اند. سمرقند و بخارا که امروز در کشور نوپای ازبکستان هستند، کمتر از ۲۰۰ سال پیش هنوز بخشی از گستره پادشاهی #ایران بودند که با دسیسه های استعمارگران #روس از سرزمین های ایران بزرگ، پاره پاره شدند و به گستره امپراتوری نوین کمونیستی #شوروی پیوست شدند که البته این قلمروز بیش از چند دهه پایدار نماند و در ۱۹۹۱ از هم فروپاشید.

اما پس از استقلال از شوروی سابق و در ۲۸ سال گذشته هم، کشورهای تازه ساز #تاجیکستان و #ازبکستان و #ترکمنستان به ایران امروز از دید روابط فرهنگی و مردمی و اقتصادی نه تنها نپیوستند بلکه نزدیک هم نشدند. البته تاجیکستان اگرچه با زبان رسمی #تاجیکی که یک گویش (لهجه) از زبان فارسی است، تلاش کرده است ریشه های کهن فرهنگ و تمدن مستقل خود را ورای سایه سنگین و ادامه دار فرهنگ #روسیه بازیابی کند اما با دوری و جدایی عمدی که دولت این کشور با ایران امروز دارد و مناسبات فرهنگی و گردشگری مردم دو کشور چندان خوشایندش نیستند.

مبادا تاجیک ها هوای بازگشت به مفهوم ایران بزرگ را داشته باشند، چنانکه حتا(حتی) فعالیت بازرگانان و هنرمندان ایرانی در تاجیکستان را هم محدود کرده است در دو سال گذشته!!! و البته در این سه دهه پس از رهایی از یوغ #روس ها هنوز رییس جمهور خودرای و دیکتاتور تاجیکستان، #امام_علی_رحمان برخلاف درخواست های فراوان بزرگان فرهنگ آن کشور اجازه رسمی شدن #خط_فارسی را در آن دیار نمی دهد و آنها زبان فارسی را با خط روسی #سیرلیک می نویسند و همین مایه کمرنگ شدن پیوستار تاریخی آنها با ادبیات کهن فارسی شده است که کتب فراوانی از آن به خط فارسی در #فرارود (تاجیکستان و ازبکستان) هنوز در کتابخانه ها یافت می شود.

تازه این روزگار خوش فارسی زبانان فرارود در تاجیکستان است که گویا دولتش (که تنها با یک رییس جمهور سالهاست روزگار می گذراند) هنوز زیر سیطره استعماری روسیه، دیوارهای فاصله بین ایرانی تباران و ایرانیان درون مرزهای ایران را پررنگ نگه می دارد.
در ازبکستان و ترکمنستان که اوضاع بسیار بدتر است چنانکه ترکمنستان که شهر باستانی #مرو از تمدن ایرانی در قراردادهای ننگین دوره #قاجار از ایران جداشد و پس از فروپاشی کمونیست هم در ترکمنستان جای گرفت تلاش کرده است در سه دهه همه نشانه های ایرانی به جا مانده در این سرزمین را دگرگون کند یا مسکوت بگذارد و این کشور را میراث محض #ترکمن ها نشان دهد گرچه تاریخ را نمی شود دستکاری کرد.

ازبکستان هم که پس از #فروپاشی_شوروی، برای برپایی کشور #ازبک ها دچار تنش و جنگ با #تاجیک های درون خاکش شد و دست آخر هم به بایکوت طولانی و سرکوب مظاهر تاجیکی (فارسی زبانان) برای بیش از دو دهه در ازبکستان انجامید. #زبان رسمی ازبکستان امروز زبان #ازبکی (یک شاخه از زبان #ترکی ) است. بسیاری از تاجیک ها که شمار بزرگی از توده جمعیتی این کشور نوپا بوده اند در این دو سه دهه مجبور به کوچ به تاجیکستان شدند تا دستکم زبان و فرهنگ خود را بتوانند آسوده تر حفظ کنند.

@LoversofIRAN

نماهنگ زیبای #فارسی #تاجیکی:
دلنامه
#تاجیکستان
خواننده و آهنگساز:
#نگینه_امانقلوا هنرمند نامدار تاجیک
https://t.me/LoversofIRAN/8873

زبان #ازبکی برای سده ها زیر نفوذ زبان #پارسی قرار داشته است. این نفوذ را می توان در سرود ملی #ازبکستان دید.

در سرود بالا، واژه های با رنگ سفید، واژه های ازبکی هستند و واژه های زردرنگ، واژه هایی هستند که از #زبان پارسی به ازبکی راه یافته اند.
متن ازبکی و برگردان #فارسی همزمان در ویدیو آورده شده اند@baadafrah


زبان ازبکی که امروز زبان رسمی ازبکستان است شاخه ای از زبان های #ترکی آسیای میانه است که امروز جایگزین زبان #تاجیکی (گویشی از زبان فارسی) در بخشی از سرزمین های #فرارود شده است برخلاف شمار بالای گویشوران تاجیک در آن جا

@LoversofIRAN

👈نامه سرگشاده "پارسی انجمن"، به سر رشته دارانِ "تاجیکستان"

کاری بسیار شایسته و بایسته از کنشگران "پارسی انجمن" در واکنش به ادامه سیاست دورکردن #فارسی زبانان #فرارود ( آسیای میانه) که در #تاجیکستان و #ازبکستان زندگی می کنند از تاریخ و فرهنگ و مردم #ایران که از دوره کمونیستی شوروی آغاز شد و هنوز هم با بهانه های گوناگون اما با فشار و تنش کمتر دنبال می شود. این نامه تنها به رییس جمهور مادام العمر (و البته دیکتاتور) و سران تاجیکستان نوشته شده است و نه ازبکستان؛ زیرا ازبکستان همه ۳۰سال پس از استقلال از شوروی را در چنبره حکومت #ازبک ها که ضد فارسی ها( #تاجیک ها) هستند در شرایطی است که اصلا نمی توان چنین درخواستی را در شکل یک نامه بدان گسیل داشت!


⬅️درود
به رئیس‌جمهورِ تاجیکستان جنابِ امامعلی رحمان،

به رئیسِ مجلسِ ملیِ مجلسِ عالیِ جمهوریِ تاجیکستان جنابِ محمدسعید عبیدالله‌اف،

به رئیسِ مجلسِ نمایندگانِ مجلسِ عالیِ جمهوریِ تاجیکستان جنابِ شکورجان ظهورف،

به نمایندگانِ مجلسِ عالیِ جمهوریِ تاجیکستان.

می‌دانیم که سده‌ی بیستم سده‌‌ای بسیار تلخ و دردناک برای زبانِ پارسی در #آسیای_میانه یا #فرارودان بود. در این سده، زبانِ #پارسی در تاجیکستان ضربه‌هایی بسیار سخت خورد، آسیبهایی بسیار دید، و سست و ناتوان گردید. اکنون، در زمانِ فرخنده‌ی استقلال، امید است که آنچه زبانِ ما در سده‌ی بیستم از کف داد در سده‌ی بیست‌ویکم دوباره به دست آورد، و شما بزرگواران در جایگاهِ رهبری و نمایندگیِ سرزمینِ نیاکانِ خردمندمان بر این کارِ بزرگ توانایید.

۱. می‌دانیم که تا سالِ ۱۹۲۵ زبانِ مردمانِ فرارودان را «پارسی» می‌نامیدند، و از #رودکی تا #عینی ادبیّاتی را که در این سرزمین پدید آمد ادبیّاتِ پارسی می‌گفتند. زین‌رو، از عالیجنابان درخواست می‌کنیم برای پاسداشتِ یکپارچگیِ ملیِ تاجیکستان، رشدِ خودشناسیِ #ملی و سربلندیِ #تاجیکان، پاسداشتِ میراثِ معنویِ تاجیکستان، تداومِ زبان و گسترش و بالش و شکوفاییِ آن و شراکت در همه‌ی افتخارهای فرهنگیِ پارسی‌گویانِ جهان، نامِ درست و راستینِ زبانِ تاجیکان که «پارسی» است به رسمیت شناخته شود.

۲. از نخستین سالهای برپاییِ حکومتِ شوروی، نظریّه‌پردازانِ حزبِ #کمونیست #روسیه، برای مرزبندی و کشورسازی در سرزمینهایی که روسیّه‌ی تزاری به چنگ آورده بود و برای بریدن پیوند مردمانِ آن سرزمینها از خاستگاههای تاریخی، جغرافیایی و فرهنگیِ خودشان خطِّ کهنِ پارسی را به خطِّ بیگانه‌ی #سیریلیک (روسی) دگر کردند تا همه‌ی گنجینه‌ی فرهنگ و ادبِ نیاکان از دسترسِ نسلهای تازه دور بماند و یک گسستِ بزرگِ تاریخی و فرهنگی پدید آید و حافظه‌ی تاریخیِ مردمان پاک شود، که برآیندِ آن را می‌بینیم، اکنون مهم‌ترین دشواریِ تاجیکان برای پیوند با همزبانانِ خود، و نیز بهره‌گیری از میراثِ گرانسنگِ نیاکانیِ خویش، ندانستنِ دبیره‌ یا #خط پارسی است. تا زمانی که دبیره‌ی نیاکانی به تاجیکستان بازنگردد این کشور نخواهد توانست پیوندِ خود را با هم‌زبانانِ خویش در سراسرِ جهان استوار کند و از دستاوردهای کلانِ فنی، دانشی و فرهنگیِ هم‌زبانان بهره‌ گیرد و به این گنجینه‌ی بزرگ در راهِ پیشرفتِ خود دست یابد. بر همین پایه، از عالیجنابان درخواست می‌شود تا برنامه‌ای زمانمند برای بازگرداندنِ خطِّ نیاکانی به تاجیکستان پی‌ریزی کنند.

۳. زبانِ پارسی میراثِ مشترکِ یک حوزه‌ی تمدّنیِ کهن است که نقشی بزرگ در فرهنگِ جهان داشته است. هر یک از باشندگانِ این حوزه‌ی تمدّنی به یک اندازه‌ صاحبِ این میراثِ زبانی‌اند و به یک اندازه نیز دربرابرِ آن مسئول‌اند. زین‌رو، واژه‌های این زبان را به #افغانستانی و #ایرانی و #تاجیکی و … دسته‌بندی کردن سببِ سستیِ زبانِ مشترکِ پارسی‌زبانان خواهد شد. واژه‌های این زبان از هر سرزمینی که آمده باشند ازآنِ همه‌ی پارسی‌زبانان است، نه کشوری ویژه. در همین راستا، از عالیجنابان درخواست می‌شود تا با گذاردنِ قانون، جلوی سیاستِ جدایی‌افکنانه دشمنانِ زبانِ پارسی را بگیرند، و همچنین زمینه‌های قانونی برای پالایشِ زبانِ پارسی در تاجیکستان از واژه‌های بیگانه را فراهم آورند.

/از پارسی انجمن @parsi_anjoman/



@LoversofIRAN

👈نامه استادان زبان فارسی به رئیس جمهور تاجیکستان‏؛
«زبان پارسی» را به جای «زبان تاجیکی» به رسمیت بشناسید.
«خط پارسی» را جایگزین «خط روسی» کنید

@LoversofIRAN

⬅️روزنامه انتخاب گزارش داد:
گروهی از استادان زبان و ادب #فارسی در نامه‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهور #تاجیکستان، رئیسان و نمایندگان مجالس علیا و سفلی این کشور خواهان به رسمیت شناختن نام #زبان #پارسی و بازگشت خط پارسی در تاجیکستان شده‌اند. در تاجیکستان، زبان فارسی با نام "زبان #تاجیکی" رسمی است و زبان #روسی، زبان "معاشرت بین‌المللی" به شمار می‌آید.
از زمان استیلای #شوروی #کمونیست تا امروز که روزگار استقلال جمهوری های شوروی سابق است، رسم‌الخط رسمی تاجیکستان، خط روسی #سیرلیک است. ‏
ادامه در روزنامه انتخاب👇
https://www.entekhab.ir/fa/news/470315

👈چند واژه و اصطلاح در فارسی تاجیکی!

#تاجیکی

⬅️ از کانال #حسن_قریبی
/ @hassangharibi/
هرگاه صحبت از تقویت زبان‌معیار در #تاجیکستان می‌شود، نام استاد #صدراالدین_عینی و نقش او در زنده‌ نگاه داشتن #زبان #فارسی #تاجیکان، در دوران #شوروی، در ردیف نخست قرار می‌گیرد.

واژه و ترکیب‌های زیر از واژه‌نامهٔ کتاب "جلادان بخارا" اثر استاد #عینی (به کوشش دکتر #مصطفی_باباخانی، نشر آرو‌َن، تهران ۱۳۹۷) انتخاب شده است، با این توضیح که اصل داستان در سال ۱۹۱۸، یعنی یکسال پس از انقلاب سوسیالیستی اتفاق افتاد و در سال ۱۹۲۰ نوشته شد؛ اما علی‌رغم آن همه مبارزه علیه زبان فارسی در آن هفتاد سال، این واژگان و نمونه‌های بیشتر آن، همچنان و تا اکنون میان #تاجیک های #تاجیکستان و #ازبکستان رواج دارد که راوی بی‌نتیجه بودن آن ترفندها در #فرارودان ( #فرارود / #ماوراءالنهر) است:

آدم‌چه: (آدم کوچک، اصطلاحاً کوتوله)؛
آفتاب‌برآ: (مشرق)؛
آوازه: (شایعه)؛
بارشگری: (باریدن برف یا باران)؛
باشِشگاه: (اقامتگاه)؛
بای دادن: (باختن)؛
بچه‌غَر: (حرام‌زاده)؛
بدَرغه: (تبعید)؛
بی‌جاگرد: (ولگرد، هرزه‌گرد)؛
پرتافتن: (افکندن، انداختن)؛
پسخند: (لبخند مسخره‌آمیز، پوزخند)؛
تماشابین: (تماشاچی)؛
تَه‌خانه: (زیرزمین)؛
حال‌دان: (آگاه، باخبر)؛
خلاجا: (مستراح)؛
خودازخود: (خود‌به‌خود)؛
دارَم: (ثروتمند، دارا)؛
دعواگر: (شاکی، مدعی)؛
رفت‌و‌آی: (رفت‌و‌آمد)؛
رویاندن: (وصول کردن، ستاندن)؛
روی‌خط: (فهرست، سیاهه، لیست)؛
زَهیدن: (تراویدن، تراوش کردن)؛
سر دادن: (رها کردن)؛
سر شدن:(آغاز شدن)؛
سوادناک: (با سواد)؛
شاریدن: (جاری شدن)؛
شناندن: (نشاندن)؛
شوره‌پشت: (اوباش، فرومایه)؛
عهده‌نابرآ: ( بی‌لیاقت، بی‌دست‌و‌پا)؛
کاسه‌خانه: (حدقه)؛
کاهاندن: (عذاب‌دادن)؛
کفاندن: (پاره کردن، شکافتن)؛
کم‌نما: (کم‌پیدا)؛
کُنده‌لنگ: (اُریب)؛
گپ خوردن: (سکوت کردن)؛
گرفت‌و‌گیر: (مؤاخذه؛ بازپرسی)؛
گسیل‌کردن: (بدرقه کردن)؛
گمان‌بر: (مظنون)؛
گهواره‌بخش: (ناف‌بُر، دختر و پسری را از بدو تولد به نام هم کردن)؛
مدار: (تاب‌و‌توان)؛
مزه‌ناک: (بامزه)؛
مُهرانه: (مبلغی که برای مهر کردن اسناد پرداخت شود)؛
میان‌سرای: (راهرو بزرگ، لابی، کریدور)؛
نام برداشتن: (مشهور شدن)؛
نام‌بر شدن: ذکر شدن، عنوان شدن)؛
نقشین: (تقش‌و‌نگاردار)؛
نگاه‌و‌بین: (پرستاری، مراقبت)؛
نو‌کار: (تازه‌کار)؛
وزنین: (سنگین)؛
هنگامه‌طلب: (ماجراجو)؛
هوا دادن: (پرتاب کردن)؛
یازاندن: (دراز کردن)؛
یکجایه: (باهم، متحد)؛
یله: (گشاد، باز).



@LoversofIRAN

شعری عاشقانه با صدای #لایق_شیرعلی و به گویش فارسی #تاجیکی

▪️لایق شیرعلی؛ زادهٔ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۰ در روستای مزار شریف، پنجکنت – درگذشتهٔ ۱۰ تیر ۱۳۷۹ در دوشنبه پایتخت #تاجیکستان. روانش شاد

شاعر بزرگ و نام آور معاصر #تاجیک . او همراه #مومن_قناعت و #بازار_صابر از بنیان گذاران شعر نو تاجیکستان است/از آذری ها@ir_Azariha/

#فارسی_زبانان #فرارود/ آسیای میانه، ماوراءالنهر
#ایران_بزرگ_فرهنگی
#ایران_زمین کهن و باستانی


@LoversofIRAN

🖌📖 #ادبی

👈چند واژه در زبان فارسی گویش تاجیکی👉

#زبان_فارسی #فارسی #پارسی #تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #فارسی_تاجیکی #فرارود #تاجیکستان #ازبکستان #پارسی_سره #ایران_زمین #ایران_بزرگ_فرهنگی

■□ زبان فارسی در ردهٔ زبان‌های ترکیبی قرار دارد. هنر ترکیب‌سازی با پیوست کردن واژه‌ها به همدیگر و افزودن "وندها" یکی از راه‌های مهم و مؤثر در جهت پویایی، پایداری و ماندگاری زبان فارسی است.

نمونه ترکیب‌های معمول زیر از کتاب "غلامان" استاد #صدرالدین_عینی**(در ادامه درباره استاد عینی توضیح داده شده است) _به کوشش مصطفی باباخانی، آروَن، ۱۳۹۷_ انتخاب شده است که در میان مردمان تاجیک فرارود (ماوراءالنهر؛ تاجیکستان و ازبکستان) کاربرد داشته و در متون آنها آمده است:

(جالب آنکه این ترکیب های فارسی تاجیکی در زیر، همگی پارسی_سره هستند. سوی راست، واژگان تاجیکی است و سوی چپ، برابر امروزی آن در زبان فارسی ما در ایران)

آبچه‌کاری: صیفی‌کاری
آب‌خیزی: طغیان آب
آتش‌گیرک: اَنبر
باششگاه: اقامتگاه
بخارکش: دودکش
بدگپ: گستاخ
بدهوا: متکبر
بلاخور: مفت‌خور
بیکارخواب؛ بی‌استفاده مانده
پخشاپخش: غوغا، سر و صدا
پهلو دری: چارچوب در
پیش‌دهن: وراج
جان‌سَرک: بی‌قرار
جنایتچی: جنایتکار
جوابگر: جوابگو، پاسخگو، مسئول
چای‌جوش: کتری
خالی‌بیخ: کم‌پشت، تـُنک
خلاجا: مستراح
دیوکار: خستگی‌ناپذیر
روی‌کش: روپوش
سرتراشخانه: سلمانی
سیاه‌سر: بدبخت
شیرین‌کامه: حق دلالی، پورسانت
کارجامه: لباس کار
گاو جگر: ناترس، نترس، دلیر، شجاع
گل‌ماهی: قزل‌آلا
ماده‌های تَرکنده: مواد منفجره
یکجایه: باهم، متحد.

/با ویرایش از کانال "حسن قریبی"، پژوهشگر/
__________________________________


■□ /عاشقان ایران/
** آشنایی کوتاه با استاد صدرالدین عینی:

#ما_فارسیها_در_کوچه_بیخبری_تماشاگری_میکنیم!
استاد صدرالدین عینی، از نامداران ادب و فرهنگ در فرارود است. این جمله کوتاه اما تکان دهنده او را پیشتر هم در کانال گذاشته بودم:
《ما فارسی ها (فارسی زبان ها) در کوچه بی خبری، تماشاگری می کنیم!!!》

سپس به بخارا رفت و ادامه تحصیل داد.
ایشان در ۲۶ فروردین۱۲۵۷ / سال ١٨٧٨ میلادی در روستاى ساكتره بخارا در ازبکستان به دنيا آمد، روستای ساکتری در امارت بخارا آن زمان در دست "روسیه" بود. وی ۲۴ تیر ۱۳۳۳ در دوشنبه پایتخت تاجیکستان درگذشت. روانش شادباد. پدر او "سید مراد خواجه"، از پیشه‌وران روستا بود و تأثیر زیادی در رشد فرهنگی صدرالدین داشت.

او نخست در مكتب كهنه روستاى خود تحصيل كرد كه بعدا موضوع داستان "مكتب كهنه" عينى شد. او پس از مدتی به تاجیکستان رفت و در همانجا نیز درگذشت. او از بزرگ‌ترین نویسندگان و ادیبان زبان فارسی تاجیکی در آغاز سده بیستم، نخستین رئیس آکادمی علوم تاجیکستان (۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ میلادی) است. فرزند او نیز "عینی کمال" خاورشناس برجسته تاجیکستان است.

استاد عینی هم در داستان نویسی و هم در شعر تاجیکی پایه گذار و پیشرو بود. چنانکه در آغاز بيشتر شعر مى نوشت و از تازه پردازان شعر_پارسى بود. اما رفته رفته به داستان نويسى روی آورد و نخستين داستان هاى كوتاه و بلند معاصر فارسى در آسياى ميانه را نوشت.

《آدينه، جلادان بخارا، مرگ سودخور، يتيم، داخونده و غلامان》 از داستان هاى معروف عينى اند. 《نمونه ادبيات تاجيک》 عينى كه تذكره آثارى از #شعراى_كلاسیک_پارسى بود، در تعيين #هويت_تاجيكان (جلوگیری از استحاله کامل در فرهنگ روسها) در اتحاد جماهیر #شوروى که آن زمان بر سرزمین فرارود فرمان میراند، نقش مهم داشت.

《یادداشت ها》كتاب خاطرات عينى، از آخرين آفريده هاى او بود كه سال ١٣٦٢ خورشيدى با كوشش سعيدى_سيرجانى به خط_پارسى در ايران منتشر شد. زنده یاد سعیدی سیرجانی همان نویسنده نامدار معاصر است که در زندان با خوردن داروی نظافت، کشته شد.

صدرالدین عینی یکی از نخستین سرایندگان شعر نو فارسی است چنانکه پنج سال پیش از آن که نیما، شعر "افسانه" را بسراید عینی در همان وزن شعری سرود به نام "مارش حریت" یا همان "سرود آزادی" که ان را برای انقلاب روسیه نوشت بر پایه ترانه معروف مارسیز در انقلاب فرانسه. اما آنچه نیما را پدر شعر نوی فارسی کرده است، کوشش های پیوسته و با برنامه او برای یک انقلاب ادبی در شعر فارسی بود که در این راه زندگی خود را گذاشت.

/برگرفته از ویکیپدیا و مقاله "عینی و نیما"/

#بخارا #دوشنبه #مارش_حریت #سرود_آزادی #روسیه #روس #آکادمی_علوم_تاجیکستان #شعر_نو #شعر_نوی_فارسی #ایرانی #سعيدى_سيرجانى #خط_پارسى #ايران #شعر_پارسى #شعر_فارسى #خط_فارسى #نیما #نیما_یوشیج #پدر_شعر_نو #افسانه


/ادامه مقاله "عینی و نیما" در پیام زیرین👇


💌عاشقان ایران🇮🇷
@LoversofIRAN

🎵 #موسیقی

قطعه: مادرم Модарам

خواننده: #نگینه_امانقلوا (امانقلی آوا) Нигина_Амонқулова

نگینه امانقلوا، خواننده نامدار تاجیک است. /از@Irtaj/

#تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #ایران_خاوری #ایران_زمین #ایران #ایران_بزرگ_فرهنگی #فرارود #فرارودان #ماوراءالنهر #سیحون #جیحون #خوارزم #دریاچه_خوارزم


■ فراوانی ترانه‌ و سروده ها برای مادران در تاجیکستان و میان تاجیکان بالا است. تاجیکان پارسی زبانانی هستند که لهجه تاجیکی دارند و بیشینه جمعیت #تاجیکستان، نیمی از #ازبکستان، بخشی از #افغانستان و اندکی هم در #قزاقستان و... را در بر می گیرند

تاجیکستان و ازبکستان، بال شمال خاوری سرزمین های بجامانده از تمدن کهن ایران_زمین هستند که پیشتر با نامهای فرارود ( ماوراءالنهر)، و نیز رودهای سیحون و جیحون و دریاچه خوارزم شناخته می شدند.

نام های ازبکستان و تاجیکستان (مانند دیگر کشورهای تازه بنیان پیرامون ایران که با پسوند پارسی #ستان ساخته شدند) پس از فروپاشی #شوروی سابق و استقلال سرزمین های گوناگون از آن بر بخش فرارودان گذاشته شد.


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN

نماهنگ زیبای #فارسی #تاجیکی:
دل نما
#تاجیکستان
خواننده و آهنگساز:
#نگینه_امانقلوا هنرمند نامدار تاجیک

به نمای مسجد و بنایی که این توژک(ویدیو) در آن گرفته شده است نگاه کنید و ببینید همسان با مسجدهای برجسته درون خاک ایران است

کاشیکاری های ارزنده و تزیینات شیوه #ایرانی و مهرازی(معماری) ویژه ایران

همچنین تن پوشهای #پارسی و سربندهای زنانی که در این نماهنگ اجرا می کنند و شیوه رقص آنها، همگی نشانه هایی روشن و استوار از همسان بودن فرهنگ هنری این سرزمین ها با #ایران است.

کسانی که هنوز در پی جداکردن فرهنگی سرزمین هایی هستند که از دید جغرافیایی از ایران امروز دورافتاده اند، و با وجود تنش های سیاسی دولت هایی که در ازبکستان تاجیکستان افغانستان باکو و بحرین برسر کارند هستند، با دولت های ایران؛ حتا(حتی)همین پیوندهای باقی مانده فرهنگی_هنری را هم برنمی تابند، جاهلانی کوردل اند که در ژرفای تاریخ #ایران_زمین محکوم به نابودی اند، هر چند هنوز از روی بیچارگی خود در کویر بی هویتی، دست و پا می زنند!

جاسوس های #روسیه و #انگلیس و #اسراییل #آمریکا، هنوز درپی نقشه اهریمنی نابودی مفهوم ایران بزرگ هستند.

زهی خیال باطل❗
@LoversofIRAN

🎵 آهنگ زیبای؛ من آریایی‌اَم🌷

آواز: #خجسته_میـرزا_ولی / خواننده #تاجیک


✴️ #ایران_خاوری:
#نقشه پشت سر این خواننده که نگاره هایی از شاعران و سرشناسان #ایران_زمین بر آن نقش می بندد، بخشی از گستره ایران_زمین است.
این نقشه پادشاهی #سامانیان یا همان آل_سامان است که پایتختشان #بخارا در سرزمین #فرارود(آسیای میانه امروزی) بود/ بال شمال خاوری ایران امروز.
از نخستین شاهان ایرانی پس از اسلام که به گسترش قلمرو به سوی فلات ایران پرداختند و گستره بزرگی را از مهاجمان عرب بازپس گرفتند.
اگر به صدا و گویش #تاجیکی این خواننده توجه نکنید، چهره او همانند زنان #آذری و #کرد ایران امروز است. بسیاری از مردمان باشنده در کشورهای پیرامون ایران، #آریایی هستند

از نسل آفتاب،از شهد ماهتاب،از اوج قله های سرافراز/
خورشید، نور را در چهارسوی سینه من جار
می زند/
خاک وجود من، انبوهی از غبار تمامی قرن هاست/
کز گردباد حادثه ها جان گرفته است/
برق نگاه من، آیین #مهر را از چشمه های صاف و صفابخش خوانده است/
شیرازه کتاب دلم عشق و زندگی است/
من دشمنم، با هرچه غلامی و بندگی‌ست/
من آریایی‌اَم/ من آریایی‌اَم/من آریایی‌اَم


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN