Кровосток і некаторыя праблемы сучаснай філасофіі

#philosophy

Добрай раніцы. Лічу, што пачаць гэты панядзелак трэба з разгляду праблем сучаснай філасофіі на прыкладзе тэкстаў Кровосток. Here we go:

"Можно Сдохнуть" і фізічны дэтэрмінізм vs свабода волі

Можно сдохнуть во время крепкого без сновидений сна
Можно сдохнуть когда всех вокруг тупо сводит с ума весна
Можно сдохнуть завязывая в тёмной прихожей нагнувшись шнурок
Можно сдохнуть расфасовав пиздато по пакетикам порошок
Можно сдохнуть короче как и когда угодно, 
Так что чувствуй, чувствуй скорее себя свободно

Дадзены ўрывак з’яўляецца маніфестам антычнаму стаіцызму, як практычнай філасофіі, закліканай пазбавіць чалавека турботаў пра рэчы не пад ягоным кантролем. Як вядома, стоікі былі кампатыбілістамі - не бачылі супярэчнасці паміж фізічным дэтэрмінізмам і свабодай волі ці атрыбутацыйнай маральнай адказнасцю. Яны адрознівалі рэчы, якія мы кантралюем: адчуванні, меркаванні і жаданні, а таксама рэчы, якія не: калі і як здохнуць. Яшчэ, стоікі адрознівалі прынцыповую і дапаможную прычыннасць: калі A -> B -> C -> D - прычынна-следчая паслядоўнасць, тады A і B - дадатковыя прычыны D, тады як толькі C - прынцыповая. Стоікі лічылі фізічны дэтэрмінізм толькі дэкларацыяй узаемазвязанасці сусвету праз дадатковую прычыннасць, тады як для свабоды волі дастаткова прынцыповай прычыннасці, калі прынцыповая прычына - нашыя жаданні ці іншыя рэчы пад нашым кантролем. Адпаведна, не гледзячы на тое, што нашыя жаданні таксама выкліканыя дадатковымі фізічнымі прычынамі, стаіцызм, як практычная філасофія, разглядае гэты факт як ірэлевантны - адчуваць сябе свабодным можна і без непазбежнасці смерці па віне нейкіх незнаёмых мудзіл, альбо ставячы на вяртушачкі рарытэтны вініл.

"Думай позитивно" і Problem of Evil

Ты оптимист, ты не слышал, как шипит на коже расплавленный свинец
У тебя крепкий сон, ты не снимал снафф - муви, где к трупу прилип леденец
Ты в хороших с самим с собой, тебе не приходилось грабить стариков
Твой пульс ровный, ты не срезал с людей скальп ради элитных париков

Натуральна, тэксты Кровосток высмейваюць філасоўскі аптымізм Лейбніца альбо веру ў best of all possible worlds як спробу вырашыць т.з. problem of evil. Згодна з духам вальтэраўскай крытыкі аптымізма, тэксты Кровосток падкрэсліваюць, што існаванне снаф-муві з трупамі і ледзянцамі, а таксама практык зразання скальпаў дзеля элітных парыкоў крыху разыходзіцца з ідэяй існавання іманентна добрага Бога, які стварыў людзей па сваім падабенстве і таму мы існуем у лепшым з усіх магчымых сусветаў.

"Простые Слова" і мета-этыка

Трезвость тупее обдолба
Скромность скучнее апломба 
Кока-кола популярнее гексогена
Чебурашка моднее крокодила Гены
Инъекции глубже массажа
Костёр горячее пляжа
Слова значительнее поступков
Соски сексуальнее обрубков

Дадзены тэкст адрасуе вядомую праблему мета-этыкі, а менавіта - наяўнасць аб’ектыўных падстаў маралі. Маральны скептыцызм, як вера ў тое, што ніхто не мае эмпірычных ведаў пра мараль, адхіляецца. Замест, пераканаўча дэманструецца эквівалентнасць маральных меркаванняў (“Скромность скучнее апломба”, “Слова значительнее поступков”) і эмпірычных фактаў (“Кока-кола популярнее гексогена”, “Чебурашка моднее крокодила Гены”).

"Ночь" і Bayesian reasoning

Ночь накрыла город и я тоже внутри попался
Странная поебень наша жизнь как говорят китайцы
Хотя эти китайцы  - те ещё разводилы с огромным стажем
Тут я с ними согласен - жизнь её хуй проссышь, прямо скажем

Аўтар відавочна сцвярджае прымат Bayesian reasoning як метада пазнання. Ведаючы высокую дакладнасць медыцынскага тэсту, паслухмяны байесавец пры атрыманні пазітыўнага тэсту будзе зніжаць ацэнку верагоднасці наяўнасці ў сябе хваробы са зніжэннем распаўсюджанасці хваробы ў папуляцыі. Аналагічным чынам, ведаючы, што жыццё - дзіўная паябень, а таксама тое, што кітайцы - тыя яшчэ развадзілы, аўтар тэкста справядліва заключае, што развадзільнасці кітайцаў не дастатковая, каб адхіліць моцную першапачатковую гіпотэзу аб тым, што жыццё - тая яшчэ паябень, бо гіпотэза падтрымліваецца вялікай колькасць доказаў, незалежных ад існавання кітайцаў.

"Прыгожую ці разумную", "Багатага ці добрага" альбо іншыя фундаментальныя пытанні патрыярхальнага грамадства часоў позняга капіталізму

#statistics #everyday

Выбіраць сабе партнёра з дапамогай статыстычнага аналізу, вымярэнняў і тэстаў ёсць вельмі эфектыўнай стратэгіяй: так вы пераканаеце патэнцыйнага партнёра ў сваёй адэкватнасці, высокай ступені эмпатыі і адсутнасці аўтызму. Але для таго, каб гэта рабіць, патрэбныя дадзеныя. Зараз мы гэтым і займемся.

Характар людзей звычайна мераюць з дапамогай Big 5 personality traits model. Яна складаецца з 5 характарыстык: Conscientiousness (адказнасць/сабранасць/добрасумленнасць), Extraversion, Neuroticism, Agreeableness і Openness to Experience. Трэба разумець, што гэтыя характарыстыкі не з’яўляюцца эмпірычнымі сутнасцямі самі па сабе, але зручна апісваюць комплексную эмпірычную рэальнасць чалавечага характара. І важна не блытаць мадэлі з тым, што яны апісваюць.

Падабенства характараў мае пазітыўны ўплыў спачатку і таму ёсць шмат доказаў. Аднак, яно мае негатыўны ўплыў на доўгатэрміновае задавальненне шлюбам, калі разглядаць перыяд ад 10 да 20 год. Асабліва негатыўны ўплыў мае падабенства па Conscientiousness і Extraversion. Пры гэтым, падобныя па Extraversion пары і першапачаткова мелі ніжэйшую задаволенасць шлюбам, тады як падабенства па Conscientiousness напачатку не мае ніякага негатыўнага эфекту, але істотным чынам спрыяе дэградацыі шлюба з часам.

Выглядае, што двум арганізаваным, працавітым і амбіцыёзным выпускнікам умоўнага МДЛУ прасцей сыйсціся, асабліва калі толькі адзін з іх – флексер і ўмее ў каралеўскі ніжні брэйк, а другі аддае перавагу серыялам, кнігам ці Доце. Аднак, пры нарастанні істотнасці эфектыўнага размежавання абавязкаў (напрыклад, са з’яўленнем дзяцей), пры падабенстве па Conscientiousness нарастае канфлікт інтарэсаў: у абодвух амбіцыі, у абодвух ПРАВІЛЬНАЕ разуменне таго, як і што рабіць, якое яны змяняюць з вялікімі цяжкасцямі.

Калі разглядаць індывідуальныя характарыстыкі, то высокі бал у Neuroticism негатыўны паўплывае на задавальненне шлюбам, тады як высокі бал у Agreeableness, Conscientiousness і Openness to Experience – пазітыўна. Для Extraversion дакладнай карэляцыі знайсці не атрымалася. Наўрад ці гэта вельмі шакуючыя навіны: нікому не падабаюцца шуганыя неўротыкі, усім падабаюцца арганізаваныя, адкрытыя да новага досведу людзі, з якімі лёгка дамаўляцца.

Калі цікава, тэст на Big 5 можна прайсці тут ці тут.

Цяпер пра тое, што хвалюе кожнага беларуса: заробак. Вядома, што гістарычна рост фінансавай незалежнасці жанчын спрыяў большай ініцыяцыі разводаў з іх боку. Аднак для сучасных шлюбаў, ні фінансавая незалежнасць жанчын, ні агульны прыбытак сям’і не карэлююць з верагоднасцю разводу. Адзіная рэч, якая з ёй карэлюе – адсутнасць у мужчын full-time працы, што вядзе да значнага павелічэння рызыкі разводу. Ведаю, я сам у шоку.

Куды цікавей залежнасць паміж адносным заробкам і здрадамі. Графік настолькі прэкрасны, што вельмі раю да яго дагартаць: старонка 483 выдання, альбо 15/27 самаго pdf. Уявім шкалу, дзе -1 рэпрэзентуе, што зарабляе толькі мужчына, +1 – тое, што зарабляе толькі жанчына, а 0 – аднолькавы заробак. У жанчын залежнасць строга лінейная: з ростам значэння на шкале верагоднасць здрады падае, з 5.5% пры -1 да 1.8% пры +1. Для мужчын залежнасць куды весялей: пры -1 верагоднасць здрадзіць каля 14.5%, потым яна імкнецца да свайго мінімума на адрэзку -0.1 да +0.2 (каля 3%), потым зноў пачынае расці і на +1 выходзіць на 4%. Выснова для жанчын: бярыцеся шлюбам з тымі, хто зарабляе на 20% менш.

Калі спрабаваць тлумачыць гэты феномен, можна звярнуць увагу на гетэрагенны эфект адукацыі: так, каля 85% жанчын лічыць, што пул патэнцыйных партнёраў зменшыўся апасля атрымання імі ступені, тады як 90% мужчын лічыць, што адукацыя наадварот павялічыла колькасць даступных ім партнёраў.

"Прыгожую ці разумную", "Багатага ці добрага" альбо іншыя фундаментальныя пытанні патрыярхальнага грамадства часоў позняга капіталізму. Частка 2

#statistics #everyday

Увесь тыдзень я абмяркоўваю са сваімі знаёмымі папярэдні пост пра статыстыку і пошук партнёраў. Натуральна, усе мы малпачкі і гэтая тэма усіх нас цікавіць. Я вырашыў яе працягнуць, аддаўшы цяпер павагу нашым далёкім продкам.

Некалькі слоў пра біялагічныя тлумачэнні паводзінаў людзей. Яны выклікаюць вялікую незадаволенасць пэўных колаў больш гуманітарнай акадэміі. З аднаго боку, гэта вылікана спадчынай сацыяльнага дарвінізму і папулярнымі некалі практыкамі апраўдваць “прыродай” прымус і эксплуатацыю: іншых рас, іншых народаў, жанчын. З іншага боку, гэта выклікана нізкай падрыхтаванасцю гэтых колаў ў плане эмпірычных даследванняў. Агулам, трэба заўсёды памятаць, што чалавечыя паводзіны комплексныя, на іх уплывае мноства чыннікаў і нават калі біялагічныя тлумачаць частку варыяцыі, яны ніколі не тлумачаць усю.

У Швецыі існуе база дадзеных па адаптаваных дзецях. Як правіла, менавіта такія дадзеныя выкарыстоўваюцца для размежавання сацыяльных і біялагічных эфектаў, асабліва калі біялагічныя бацькі ніякім чынам у выхаванні дзяцей не ўдзельнічалі. Прыкладна год таму выйшла даследванне каля 20.000 адаптаваных дзяцей на прадмет патэрнаў іх сямейнага жыцця.

У выбарку траплялі дзеці, адаптаваныя да 10 год ў поўныя сем’і, толькі пры наяўнасці дадзеных пра біялагічных бацькоў. Гэта дазваляе параўноўваць патэрны сямейнага жыцця паміж імі, іх біялагічнымі і легальнымі бацькамі. Вынікі наступныя: развод легальных бацькоў уплывае на развод дзяцей ў межах ад -14% да +7%, тобок ніяк не паўплывае; развод біялагічных бацькоў строга павялічвае шанец разводу дзяцей, ад +13% да +31%.

Але, у мяне ёсць некалькі пытанняў да гэтага даследвання. Па-першае, планка “да 10 год” падаецца даволі высокай, бо значныя этапы сацыялізацыі ўжо паспелі адбыцца. Гэтую праблема можна было б вырашыць проста ўключыўшы ў аналіз ўзрост адаптацыі. Але гэтага я не знайшоў, што вылікае падазрэнні. Па-другое, адсутнічае кантроль за камунікацыяй паміж адаптаванымі дзецьмі і іх біялагічным бацькамі. Калі такая камунікацыя магчымая, біялагічныя бацькі ўсё яшчэ могуць выступаць для сваіх дзяцей сацыяльным прыкладам. Магчыма, такая камунікацыя абмяжоўваецца законам, напрыклад праз нераскрыццё інфармацыі пра біялагічных бацькоў, але з артыкулу гэта не зразумела, а па-швецку я не чытаю.

Таксама, даволі даўно вядома, што развод аднаго з моназіготных блізнят у значна большай ступені павялічвае верагоднасць разводу другога, у параўнанні са звычайнымі (гетэразіготнымі) братамі і сёстрамі. З улікам таго, што моназіготныя блізняты генэтычна нашмат больш падобныя, гэты факт кажа на карысць наяўнасці генэтычных чыннікаў разводаў.

Цяпер паразмаўляем пра тое, аб чым вы ўсе разважаеце перад сном: пра ваш major histocompatibility complex (HLA). HLA - гэта генэтычны кластэр, які ў вялікай ступені адказвае за адаптыўную імунную сістэму. Прынамсі, гэта тое, як я гэта зразумеў апасля 20 хвілін кавырання ў гугле. Вядома, што вялікая колькасць млекакормячых шукае сабе сэксуальным партнёраў з адрозным HLA, што вядзе да больш варыятыўнай і таму больш эфектыўнай імуннай сістэмы нашчадкаў. Карыстаюцца яны для гэтага сваім абаняннем.

Пытанне ў тым, ці існуюць аналагічныя патэрны сярод людзей. Канешне ж існуюць. Сама здольнасць людзей аддаваць перавагу пахам на падставе ступені адрознення HLA не з’яўляецца вельмі добра даказанай, бо існуюць эксперыменты з канкуруючымі вынікамі. Аднак добра вядома, што ступень адрознення HLA пастаянных партнёраў большая, чым можна было б чакаць by chance. Пры гэтым, нават сярод пастаянных партнёраў большае адрозненне HLA карэлюе са ступенню задаволенасці адносінамі, сэксуальным задавальненнем, а таксама жаданнем завесці дзяцей. Цікава, што першыя дзве залежнасці назіраюцца як сярод мужчын, так і сярод жанчын, але апошняя - жаданне завесці дзяцей ад HLA адрознага партнёра - назіраецца толькі сярод жанчын, тады як мужчын HLA маці сваіх патэнцыйных дзяцей пакідае раўнадушным.

2022 comeback

Вырашыў вярнуцца да гэтага каналу. З даволі простай нагоды.

Такі час, што кожнаму варта рабіць тое, што ён умее і чакаць, што будзе. Я ўмею рабіць статыстычны аналіз так, каб прыносіць карысць людзям. Таксама, відавочная атака на беларускую мову мяне раздражняе і злуе, я хачу нешта з гэтым рабіць. Чым больш беларускамоўнага кантэнту - тым лепш.

Пра мяне:
Я зарабляю на жыццё статыстычныя аналізам. Зараз працую ў кампаніі Flo, дзе будую статыстычныя мадэлі для прадказання розных аспектаў жаночага здароўя, аналізую публікацыі ў медыцынскіх часопісах на прадмет якасці метадалогіі і аналізу, а таксама дызайню даследаванні рознай ступені клінічнасці. Маё хобі - штодзённы аналіз дадзеных, альбо як сучаснаму грамадзяніну разабрацца ў патоку навуковых фактаў, лічбаў, статыстык і як выціснуць з гэтага карыснае, каб палепшыць якасць жыцця. Мне можна пісаць у твітэры ці на пошту: a.v.kazlou@gmail.com

Асноўныя прынцыпы гэтага каналу:
- Спасылкі на першакрыніцы aka peer-reviewed articles і preprints. На платныя артыкулы спасылаюся толькі калі інакш ніяк
- Стараюся тлумачыць вузкаспецыялізаваныя аспекты метадалогіі і статыстыкі так, каб усім было зразумела
- Калі проста тлумачыць не атрымліваецца, буду тлумачыць як ёсць. Лепш так, чым чарговы стылізаваны міф - для іх існуюць трэды ў твітэрах
- Калі раблю для вас графікі ці іншы аналіз, буду старацца даваць спасылкі на код

Тэмы, пра якія я збіраюся распавядаць у бліжэйшы час:
- Вітамін D, ягоная карысць, рэжымы ўжывання, цікавыя факты
- Іншыя карысныя (і не) дадаткі: магній/цынк/розныя ашвагады і г.д.
- Апошнія сацыялагічныя апытанні па Беларусі, іхнія метадалагічныя абмежаванні і практычная карысць
- Крызіс рэплікацыі альбо чаму не варта давяраць кожнаму (большасці) даследванняў у біямедыцынскіх і сацыяльных навуках. Што з гэтым рабіць, калі і каму давяраць
- Як выгадаваць самых разумных/здаровых/таленавітых дзяцей: ці варта катаваць немаўля класічнай музыкай і іншыя падазорныя практыкі эпохі навукпопа
- Гучныя выпадкі фальсіфікацыі дадзеных у даследаваннях, пра якія вы верагодна чулі і пра якія распавядаеце сябрам за настолкамі

Калі вам цікавая нейкая канкрэтная тэма, мне можна пісаць - я, калі будзе магчымасць, пастараюся нешта па ёй прааналізаваць і падзяліцца

Пра вітамін D

#vitamin_d #health #everyday

Калі зайсці на cochrane library і пашукаць інфармацыю пра вітамін D (а менавіта там трэба шукаць медыцынскую інфармацыю) , можна зразумець, што D - гэта новы вітамін C. Там пра ўплыў/лячэнне вітамінам D астмы, рассеянага склерозу, хранічных боляў і яшчэ 89 рэв'ю (сістэматызацыя клінічных доказаў), а таксама дадзеныя пра 15797 клінічных эксперыментаў з вітамінам D. Ёсць, дзе пакавырацца.

Нас цікавіць пераважна уплыў D на настрой. Прычыны даволі простыя: 1) у нас з вамі выдаўся не самы просты перыяд і да нашага настрою ёсць пытанні 2) мы жывем у лакацыі з маленькай колькасцю сонечных дзён. Маленькая колькасць сонечных дзён - мала D. Калі дэфіцыт вітаміна D спрыяе млявасці і абыякавасці да жыцця, у нас праблема.

На гэтым тыдні будзем разбірацца, якія ў нас ёсць на руках доказы і што нам рабіць (спойлер - піць вітамін D).

Калі разглядаць эпідэміялагічныя дадзеныя (проста назіраем за людзьмі, ніякіх эксперыментаў), у нас звычайная праблема карэляцыя vs прычыннасць - гэта людзі мала гуляюць па сонцы і таму сумныя, ці ў іх дэпрэсія і ім агулам цяжка выходзіць з хаты? Але пачнем менавіта з іх.

Я уцягнуў дадзеныя па суіцыдах адсюль і па сонечнай актыўнасць адсюль. Зразумела, што суіцыды - не самая аптымальная аперацыяналізацыя, калі трэба памераць эфект на настрой агулам, без экстрымаў (беларусь, дарэчы, традыцыйна ў топ-5). Ультрафіялет таксама можа быць не лепшай аперацыяналізацыяй. Але гэта было прасцей за ўсё знайсці, так што пачнем з таго, што ёсць.

Першы графік паказвае карэляцыю (па краінах) паміж суіцыдамі і сонечнай актыўнасцю. Яна не моцная, але яна ёсць. Агулам, 16% варыяцыі ва ўсіх суіцыдах на планеце можна "патлумачыць" сонечнай актыўнасцю. Менш сонца - больш суіцыдаў. Другі графік - тыя ж самыя дадзеныя, толькі для 20 найбольш і найменш суіцыдальных краін.

Код для рэплікацыі

Пра вітамін D і дэпрэсію

#vitamin_d #health #everyday

Ад панядзелка пераходзім да аўторка, а ад суіцыдаў - да дэпрэсій. Працягваем разбірацца з эпідэміялагічнымі дадзенымі (не дадзенымі эксперыментаў) пра вітамін D і настрой.

Насамрэч, добрых клінічных дадзеных мала. Гістарычна, вітамін D вывучыўся ў кантэксце лячэння рахіта ў дзяцей, астэапароза і іншых праблем такога кшталту, а ў зусім дагістарычныя часы - туберкулёза. А розныя дрэнныя настроі і дэпрэсіі - праблемы белых людзей былі не ў першым прыярытэце. Таму, напрыклад, шмат дадзеных - выключна пра людзей сталага ўзросту. Але нейкія дадзеныя ёсць, з імі і будзем працаваць.

Даследванне 1:
Швейцарыя, 380 пацыентаў, гаспіталізаваных з дэпрэсіяй (ICD-10 depressive episode). Сярод іх, толькі ў 12.6% узровенень D быў вышэй за 20.8 ng/ml. У 55.5% ён быў ніжэй за 13.87 ng/ml. Агулам, карціна даволі жудасная. Але памятаем пра тое, што карэляцыі гэта не прычыннасць - людзі, якія заграмелі ў шпіталь, маглі месяцамі не выходзіць з хаты. 46% былі гаспіталізаваныя ў зімовы перыяд, што таксама паказальна

Даследванне 2:
Нідэрланды, 1282 чалавекі ўзростам 65-95 год, 169 з дыягнаставанай умеранай (minor) дэпрэсіяй і 26 - з глыбокай (major). У людзей без дэпрэсіі сярэдні ўзровень вітаміна D быў 22 ng/ml, у людзей з любым тыпам дэпрэсіі - 19 ng/ml. Розніца ёсць, але не такая заўважная, калі глядзець на абсалютныя лічбы. Аднак трэба разумець, што сярэдні ўзровень там агулам нізкі - 21 ng/ml. Таксама мяне засмучвае той факт, што ў людзей без дыягнаставанай дэпрэсіі часцей бралі аналізы ў зімні перыяд (26.7% супраць 20.7% і 23.1%)

Даследванне 3:
ЗША, ментальна хворыя падлеткі, 104 чалавекі. Сярод іх, у 34% моцны дэфіцыт - < 20 ng/ml, у 38% проста дэфіцыт - 20-30 ng/ml. У гэтым плане ментальна хворыя амерыканскія падлеткі не моцна адрозніваюцца ад беларусаў. Пры гэтым, у дзяцей з прыступамі псіхозу ўзровень вітаміна D быў 20.4 ng/ml супраць 24.7 ng/ml у астатніх. Зноў тая ж карціна - розніца ёсць, але не драматычная.

З гэтага можна зрабіць наступную выснову. Так, эпідэміялагічныя дадзеныя за тое, што нізкі ўзровень вітаміна D асацыяваны з дэпрэсіяй і іншымі растройствамі, прысутнічаюць. Але розніца не такая заўважная, месцамі зусім дробная. Мае высновы з большага рэзаніруюць з даступнымі мета-аналізамі, напрыклад гэтым.

З такім аналізам ёсць адна даволі істотная праблема - арыентацыя на сярэднія значэнні. Наступным пастом паспрабую патлумачыць, пра што я.

Арыентацыя на сярэдні ўзровень вітаміна D можа быць дрэннай метрыкай, таму што ў паўночным паўшар’і большасць з нас жыве з перманентным дэфіцытам. Тады пытанне - што пра людзей з высокім узроўнем вітаміна D? Адсюль я ўзяў дадзеныя пра колькасць здаровых людзей/з дэпрэсіяй, сярэдні ўзровень вітаміна D і іншыя статыстыкі і правёў простую сімуляцыю. Атрымалася, што ў людзей з > 44.8 ng/ml не бывае дэпрэсіі (гэта разавая сімуляцыя і таму шумная велічыня, але аргумент ілюструе). Усяго ў маёй сімуляцыі сярод 246 чалавек з >30 ng/ml дэпрэсія сустрэлася ў 22. У групе <=30 ng/ml яна сустракалася ў 2.3 разы часцей.

Гэта я пра што. Статыстыка часам можа быць скошаная адносна практычных крокаў. Якая нам розніца, што там у людзей з 21 ng/ml, калі можна мець 50 ng/ml. Маё ўяўленне пра карысць вітаміна D, дарэчы, таксама можа быць скошаным (я хутка пойду ад дзвярэй да дзвярэй ў ягонае імя прапаведваць). Праўда пасярэдзіне у рандамізаваных клінічных даследваннях, пра якія распавяду на днях

Пра вітамін D, дэпрэсію і рандамізаваныя клінічныя даследванні

#vitamin_d #health #everyday

Ад карэляцый пераходзім да прычынна-следчых сувязяў і вывучаем дадзеныя эксперыментаў альбо рандамізаваных клінічных даследванняў.

Даследванне 1:

Метааналіз (групіроўка дадзеных з розных эксперыментаў). 4 эксперыменты, Індыя і Кітай, 948 удзельнікаў. Выснова: прыём вітаміна D змяншае ўзровень дэпрэсіі, памер змяншэння - сярэдні (замяралі яны гэта ў т.з. Cohen’s D. Гэта ўніверсальная метрыка, каб параўноўваць кілаграмы, сантыметры, ступені дэпрэсіі, што заўгодна. Яны знайшлі эфект у 0.58. Калі яго пераводзіць у чалавечы рост, гэта эфект у ~3 сантыметры розніцы паміж эксперыментальнай і кантрольнай групай. Калі вам падаецца, што гэта не шмат, запытайцеся, што на гэты конт думаюць хлопцы 177 см)

Даследванне 2:
Таксама метаанілз. 4923 удзельнікі. Эфект быў станоўчы, але ўжо ў два разы менш - 0.28 (у чалавечым росце гэта ~1.6 сантыметраў). Аднак, самі аўтары адзначаюць 2 нюансы. Па-першае, у гэтых клінічных даследваннях вельмі мала людзей з дэпрэсіяй, агульныя лічбы па розных шкалах дэпрэсіі нізкія. Па-другое, у некаторых з гэтых эксперыментаў дозы былі вельмі маленькія - напрыклад, 400 IU цягам 5 дзён (?????). Тым не менш, статыстычна значны эфект не знойдзены.

Даследванне 3:

(Уключана ў метааналіз 2, але распавесці ўсё роўна цікава)

Нарвегія, 334 удзельнікі, 3 групы - 40.000 IU кожны тыдзень, 20.000 IU кожны тыдзень і кантрольная група з плацэба. Працягласць - 1 год. Замяраўся т.з. total BDI scores. Шкала наступная: 0–13 - няма дэпрэсіі, 14-19 - лёгкая форма, 20-28 - сярэдняя форма, 29-63 - цяжкая форма. У тых, хто год прымаў 40.000 IU, сярэдні бал упаў з 4.5 да 3. У тых, хто прымаў 20.000 IU, бал упаў з 5 да 4. У тых, хто прымаў плацэба, бал упаў з 4 да 3.8, тобок амаль не змяніўся. Вынік - змяншэнне сімптомаў дэпрэсіі з ростам дозы вітаміна D

Высновы:
- Рандамізаваныя клінічныя даследванні - лепшая крыніца доказаў
- Іх пра вітамін D і дэпрэсію не так шмат - 11, калі я правільна падлічыў
- З ростам дазіровак расце станоўчы эфект
- Эфект альбо слабы, альбо сярэдні. Магічнай пілюляй вітамін D не з’яўляецца
- Для людзей з ужо нармальным узроўнем вітаміна D і з нізкім узроўнем дэпрэсіі заўважнага эфекту хутчэй за ўсё не будзе

Як хутка правяраць медыцынскую інфармацыю

#health #everyday #vitamin_d

Перад тым, як скончыць серыю пра вітамін D, хачу падзяліцца сайтам, якім я карыстаюся, калі мне лянота самому шукаць і аналізаваць даследванні - examine.com. Сайт створаны для акамуляцыі медыцынскай інфармацыі ў адзін фармат і не прымае данаты, спонсараў, на ім няма рэкламы і г.д.

Як карыстацца:
- Уводзім назву прэпарата/рэчыва/г.д., якое нас цікавіць
- У іх ёсць секцыі How to Take (пра дазіроўкі) і Human Effect Matrix
- У Human Effect Matrix ёсць 5 калонак:
- Level of evidence, пра тое, які аб’ём высокаякасных доказаў. Пад імі маецца на ўвазе рандаізаваныя кантрольныя даследванні. Чым больш, тым лепш
- Outcome, на што паўплывае
- Magnitude of effect, наколькі моцна паўплывае
- Consistency of Research Results, наколькі даследванні сябруюць паміж сабой (паказвалі адное і тое ж)
- Notes, падсумаванне і ўсялякая дататковая інфармацыя
- Найбольш істотным з’яўляецца камбінацыя калонак Level of Evidence і Consistency of Research Results. Калі абодва значэнні высокія, таму, што напісана, можна давяраць. Калі так шукаць лянота, проста чытаем/перакладаем калонку Notes. Там звычайна добрае падсумаванне.
- Нармальна перакладаецца гугл хромам

На прыкладзе вітаміна D:
Калі глядзець на найбольш даказаныя эфекты вітаміна D (высокія Level of Evidence і Consistency of Research Results), спіс наступны:
- Менш частыя прыступы астмы
- Зніжэнне рызыкі інфекцый дыхальных шляхоў
- Зніжэнне рызыкы пералому костак
- Зніжэнне парашчытападобных гармонаў

Вітамін D: што такое норма і колькі прымаць

#vitamin_d #health #everyday

Норма вітаміна D:

Праблема ў тым, што мы яе не ведаем. Само пытанне “які ўзровень вітаміна D нармальны” дрэннае.

Метадаў, якім чынам правесці мяжу, шмат:
- Можна набраць шмат “здаровых” людзей, памераць узровень вітаміна D, адкінуць па 2.5% найбольш экстрэмальных вынікаў з абодвух бакоў і назваць гэты дыяпазон “нормай”
- Памераць у дачыненні да канкрэтнай пераменнай. У выпадку вітаміна D звычайна мераюць % пераломаў і спрабуюць знайсці мяжу, за якой назіраецца заўважнае падзенне/рост. Альбо праз рызыку рахіта ў дзяцей.
- Дадаць рандамізацыю і выпісваць вялікай групе людзей розныя дозы вітаміна D, каб паглядзець, як працуюць менавіта інтэрвенцыі
- Перасячэнні/кабмінацыі гэтых варыянтаў, розныя іншыя метады

У выніку ў нас наступныя варыянты таго, адкуль пачынаецца дэфіцыт:
< 12.5 ng/ml
< 20 ng/ml
< 25 ng/ml
< 30 ng/ml

А гэта толькі дэфіцыт, ёсць ж яшчэ і “недахоп” і толькі пасля “норма”. Ну, вы зразумелі. У адпаведнасці, калі мяне цікавіць “норма” вітаміна D з пункту гледжання майго настрою, мяжа дэфіцыту, падлічаная на падставе якасці костак аўстралійскіх пенсіянераў - не самая рэлевантная метрыка.

Прааналізаваўшы гэтае падрабязнае рэв’ю, у тым ліку - дадзеныя пра таксічнасць вітаміна D, я прыйшоў да высновы, што аптымальны для мяне ўзровень - каля 45-50 ng/ml

Колькі прымаць:

Гэта таксама складанае пытанне. Рэжымаў і дыяпазонаў вялікае мноства. У тых клінічных даследаваннях, што я бачыў, рэжымы былі ад 200 IU штодня, да 540.000 IU разава тым, хто трапіў у рэанімацыю. Усё без пабочак.

Калі зайсці з боку таксічнасці, дадзены аналіз паказвае, што перадазіроўка вітамінам D здараецца пры 175–1161 ng/ml (медыяна 371), а кумулятыўная доза вітаміна D, якая да гэтага прывяла, складала ў сярэднім 3.600.000 IU. З улікам улікам таго, што з маім рэжымам у 5.000 штодня, мой узровень рэдка падымаецца да 50 ng/ml - мне няма чаго баяцца.

Examine.com паведамляе, што верхняя бяспечная норма вар’юецца ад 4.000 IU да 10.000 IU штодня, у залежнасці ад краіны і арганізацыі. Пры гэтым, стандартная рэкамендацыя - прымаць 400-800 IU. Але гэтая рэкамендацыя верагодна неадэкватная.

Вось гэты аналіз розных рэжымаў прыёму паказаў наступнае:
- Калі прымаць 50.000 IU раз у тыдзень чатыры тыдні, а потым столькі ж раз у месяц на працягу пяці месяцаў, да “нармальнага” узроўню дацягнулі 38% пацыентаў
- Калі прымаць 50.000 IU тры разы на тыдзень на працягу шасці тыдняў, “нармальнага” узроўню дасягнулі 82% пацыентаў

Нават мой рэжым у 5.000 - гэта толькі 35.000 IU у тыдзень. 800 IU - гэта ўсяго 5.600 IU у тыдзень. Для мяне мой рэжым у 5.000 працуе. Калі б ён не працаваў, я б разглядаў рэжым 10.000 IU пасля кансультацыі з доктарам і кантролем праз аналізы.

Высновы:
- Што такое “норма вітаміна D” не да канца зразумела, лепшы арыенцір - 40-50 ng/ml
- Прыём 1.000 - 2.000 IU наўрад ці выправіць ваш дэфіцыт
- Прыём 4.000 - 10.000 IU штодня лічыцца бяспечным, але без кансультацыі з доктарам і рэгулярных аналізаў я б 10.000 IU не прымаў

#затыдзень

Вырашыў рабіць падборкі за тыдзень, каб у сонечную нядзелю вам было, чым заняцца (але лепш выходзьце на шпацыр):

1. Вітамін D і суіцыды
2. Вітамін D і дэпрэсія
3. Вітамін D, дэпрэсія і рандамізаваныя клінічныя даследванні
4. Як хутка правяраць медыцынскую інфармацыю
5. Што такое норма і колькі прымаць

Dan Aierly, ягоны сабака і фальсіфікацыя дадзеных

#science

На гэтым тыдні распавяду вам пра тое, як навукоўцы фальсіфікуюць дадзеныя.

Ёсць такі эканаміст і псіхолаг Dan Aierly. Дэн - навуковец папулярны, ягоныя TED размовы глядзяць мільёны людзей, размовы ў гугле - сотні тысяч. Там ён распавядае пра кагнітыўныя скажэнні, ірацыянальнасць, чаму людзі хлусяць, дурнаватых мэйнстрымавых эканамістаў, пра іншыя модныя рэчы. Ягоныя працы працытаваныя 58 тысяч разоў.

Выглядае, што Дэн таксама выдумляе свае дадзеныя.

Зразумелі гэта на прыкладзе ягонага даследавання пра хлусню з прабегам аўтамабіляў. Пры розных справах са страхоўкамі ў вас могуць спытаць пра прабег. Людзі схільныя прабег заніжаць - каб павысіць шанцы на атрыманне выплат, напрыклад. Таму часам у канцы дамовы вас просяць падпісаць нешта кшталту “дадзеныя, якія я прадставіў, праўдзівыя”. Дэн прыдумаў гіпотэзу, што калі прасіць людзей падпісаць гэта перад тым, як запытваць пра прабег, а не ў самым канцы, людзі перастаюць хлусіць. І даказаў! - прабег у сярэднім пачаў вырастаць на 10.3% альбо на 3.862 кіламетры.

Цяпер, пра вясёлае.

1. Па-першае, у эксэль файле роўна 50% дадзеных у шрыфце Calibri, а іншыя 50% - у Cambria. Пры гэтым, на любога кліента страхавой у Calibri, можна знайсці амаль такога ж кліента ў шрыфце Cambria. Тобок увесь эксэль файл складаецца з кіроўцаў-двайнікоў - проста ў розных шрыфтах

2. Любы кіроўца ў шрыфце Cambria адрозніваецца ад свайго двайніка з Calibri на выпадковую велічыню ад 0 да 1000. Ну, як калі б нехта зрабіў Ctrl+C -> Ctrl+V, а потым, каб яго не злавілі, дадаў выпадковы лік ад нуля да тысячы да копіі

3. Калі б не розныя шрыфты, гэтага маглі б і не заўважыць. Але чаму розныя шрыфты? Хутчэй за ўсё, арыгінальныя дадзеныя ад страхавой кампаніі былі ў Calibri, а ўсе маніпуляцыі Дэн праводзіў на сваім камп'ютары з Cambria у эксэль ці іншай праграме, якой карыстаўся

4. Лікі ў гэтым эксэль файле агулам выглядаюць, як вынік рандомнага генератара. Калі ў людзей спытаць, колькі яны праехалі, нашмат больш людзей адкажа “нуу, 200.000 кіламетраў”, чым “нууу, 201.034 кіламетры”. А ў гэтых дадзеных месцамі няма пікаў на круглых лічбах

Але гэта яшчэ ладна - трэба было лезці і капацца. Калі вы лічыце, што навукоўцы часта пераправяраюць адзін за адным працу - гэта вы дарма. Пісаць арыгінальныя працы нашмат больш карысна для кар’еры, чым за кімьсці нешта правяраць, а калі правяраць усялякіх навуковых зорак, яны могуць у адказ паламаць табе кар’еру

Але ёсць у гэтым эксэль файле яшчэ больш смешнае. Ці Дэн адчаяны, ці яму проста пляваць, мне сказаць складана. Там ёсць размеркаванне кіламетражу за ~2 гады. Як людзі ездзяць на машынах? - нехта забіў і зусім не ездзіць, нехта ездзіць вельмі шмат, большасць ж ездзіць з сярэдняй інтэнсіўнасцю. Але ў Дэна ў дадзеных раўнамернае размеркаванне. Ну, кажучы проста, тых, хто праехаў адзін кіламетр за два гады прыкладна столькі ж, колькі тых, хто праехаў 100, 1.000, 10.000, ці 80.467 кіламетры (50.000 міль). Тых, хто праехаў больш, няма. Ну, тобок, як быццам б дадзеныя атрыманыя рандомным генератарам ад 0 да 50.000. Для таго, каб гэта пабачыць, трэба пабудаваць роўна адзін просты графік.

Гісторыя скончылася даволі стандартна для сучаснай акадэміі: артыкул адклікалі, Дэн сказаў “гэт не я”, ну і з большага ўсё. Узніклі пытанні і да іншых ягоных прац, але цяпер ён проста адказвае, што дадзеныя з’еў сабака згубіліся. Такія справы.

Прыемных TED і Google Talks відэа!

Працягваем пра падман у навуковых артыкулах

#science

Ёсць (быў) такі навуковец Brain Wansnik. Ён дыетолаг (?), карацей food researcher - спецыяліст па харчаванні. Па стане на ўчора ў яго было 17 адкліканых навуковых артыкулаў, яшчэ 23 - пад разглядам, а сам ён вылецеў з працы.

Чаму гэта важная гісторыя? Таму што пра такія навуковыя артыкулы часта пішуць артыкулы ў СМІ: “навукоўцы даказалі, што кава выклікае рак пяткі” і кшталту таго. Больш за тое, яны кладуцца ў розныя дзяржаўныя праграмы, на падставе іх прымаюцца законы і г.д. Таксама, у яго ёсць даволі папулярная кніжка пра пераяданне, у якой на амазоне рэйтынг 4.5 з 5.

Вось некалькі сфабрыкаваных ім артыкулаў і высноў:

Калі есці з вялікіх талерак, людзі пераядаюць, калі вымушаць дзяцей “даядаць усё да чыстай талеркі”, яны таксама потым пераядаюць, калі шмат глядзець баевікоў ці токшоў, таксама, ага ага, пераядаеш, калі называць моркву “СУПЕРМОРКВА для СУПЕРГЕРОЯЎ”, дзеці больш з'ядаюць і г.д.

Усё гэта лухта. Не ў тым сэнсе, што гэтыя эфекты не могуць быць сапраўднымі (канешне дзеці будуць больш ахвотна есці буракі, чым, прабач госпадзі, “свёклу”), а ў тым сэнсе, што доказаў у гэтых артыкулах няма.

Цяпер. Адкуль мы ведаем, што доказаў там няма і там напісаная няпраўда? У адрозненні ад астатніх падманшчыкаў, якія фальсіфікуюць дадзеныя так, каб іх не злавілі, спадар Браян не запарваўся з хітрымі стратэгіямі, а проста маляваў лічбы ад балды. Уявіце, што вы пішаце: “у маіх дадзеных 20% людзей дашкольнага ўзросту”. Зразумела, што людзей не дашкольнага ўзросту ў вас павінна быць 80%. А Браян гэтымі матэматычнымі фармальнасцямі не абмежаваны: у яго можа быць і 80%, і 90%, і 50%.

Звычайна, калі заўважаюць такія памылкі, выпускаюць карэкцыі. У выпадку з Браянам, спачатку даўжыня гэтых карэкцый была больш, чым даўжыня арыгінальных артыкулаў, а потым людзі кінулі і пачалі іх проста выдаляць, маўляў занадта шмат пісаць. Аднойчы, на 4 артыкулы знайшлі 150 памылак. Натуральна, памылкі былі заўсёды ў той бок, які даказвае гіпотэзы нашага дыетолага. Ну, тобок.

Зоркі, геі і аплікацыя ў дзіцячы садок

#science

Героя самай фенаменальнай гісторыі пра навуковую фальсіфікацыю, якую я ведаю, завуць Michael LaCour. Не ведаю, як правільна чытаць ягоная імя (Міхаэль?), таму сёння ён будзе Мікалай.

Мікола быў дактарантам у Каліфарнійскім універсітэце ў Лос-Анджэлесе. Мікола, на маю думку, быў самай вялікай зоркай у 2015 годзе, прынамсі сярод студэнтаў і маладых навукоўцаў. Што ён такога зрабіў? Ён правёў даследаванне, дзе прадэманстраваў, што калі хадзіць з палітычнай агітацыяй ад дзвярэй да дзвярэй і размаўляць пра геяў з кансерватарамі, гэта зніжае іхнюю гамафобію, тут і зараз. Але праз 9 месяцаў эфект знікае - кансерватары вяртаюцца да сваіх гамафобій. Але! Калі з імі будуць размаўляць не проста агітатары, а агітатары-геі, гэта зніжае гамафобію у доўгую - яны і праз 9 месяцаў не вярталіся на свае гамафобныя пазіцыі. Больш за тое, гамафобія пачынала зніжацца спачатку ў гэтай хаце сярод сваякоў, а потым і сярод суседзяў.

Артыкул быў настолькі паспяховым, што яго апублікавалі ў Science - самым прэстыжным, аўтарытэтным і папулярным навуковым часопісе. Ён за кароткі час увайшоў у топ 5% самых папулярных навуковых артыкулаў у гісторыі. Шок-кантэнт. Мікалаю адразу прапанавалі пазіцыю ў Прынстане (і шмат яшчэ дзе, ён выбіраў), абвешалі грантамі і ўзнагародамі.

Але не ўсе маглі спакойна спаць побач з такім поспехам. Група маладых навукоўцам вырашыла паглядзець уважліва ў ягоныя дадзеныя. Тое, што яны там знайшлі - гісторыя легендарная. Знайшлі яны тое, што ніякага эксперыменту ніколі не было: дадзеныя былі сцягнутыя з іншага даследавання і крыху мадыфікаваныя, фірма, якая нібыта праводзіла апытанні, не ведала ні пра даследаванне, ні пра Мікалая і шмат, шмат чаго яшчэ.

Апынулася, што ўсё ягонае CV (рэзюмэ) таксама складаецца з фальсіфікацый: выдуманыя гранты на мільёны грошаў, якія ён не атрымліваў, конкурсы, у якіх ён не перамагаў, узнагароды, якіх ён не атрымліваў і г.д. На хвалі бязмежнага ўгару людзі праверылі яго магістарскую і там таксама знайшлі фальсіфікацыі. Калі я перастаў сачыць за гісторыяй, народ правяраў ягоныя бакалаўрскія працы і агульнае меркаванне было ў тым, што сваю аплікацыю ў дзіцячы садок ён таксама сфальсіфікаваў.

Чым скончылася ягоная навуковая кар'ера? Поўным разгромам: ён не атрымаў PhD (ці яго адразу ж забралі), пазбавіўся пазіцыі ў Прынстане, ад усіх схаваўся і здаецца пагражаў суіцыдам. Але паранёк ён спрытны, не такі просты. Пару год ён ляжаў на дне, потым змяніў імя на Лідзію Ярмошыну Michael Jules і наколькі я разумею працуе дата сайнцістам у Snapchat. І я не здзіўлены. Студэнтам ён быў відавочна таленавітым: ведаў шмат статыстыкі, меў крутыя навыкі візуалізацыі дадзеных, умеў прадаваць (нават занадта) свае даследаванні. Мяне здзіўляе ягонае рашэнне фальсіфікаваць дадзеныя - даволі відавочна, што статус навуковай зоркі ён б мог атрымаць і без гэтага. Сэ ля ві.

#затыдзень

нядзельная падборка пра фальсіфікацыю навуковых артыкулаў:

1. папулярны эканаміст, псіхолаг і паспяховы ted talk'ер
2. дыетолаг, які ўсіх вучыў, як не пераядаць
3. узыходзячая навуковая зорка, які фальсіфікаваў усё ў сваёй кар'еры пачынаючы з бакалаўрыяту