Forwarded from ЖУРНАЛ "МАХ ДУГ"
Театры реформатор Константин Станиславский дзырдта, Хуыцауæй режиссеры курдиатæй чи фæхайджын, уый йæ куыст, аивадуарзæгмæ, цы дуджы цæры, уым хъæугæ хъуыдытæ æвзæрын кæныны бындурыл кæй аразы. Брытъиаты Зариффæ уыцы уагæвæрдæн æххæстæй дзуапп лæвæрдта, æмæ аивадиртасæг Нелли Данилова зæрдæрухсæй фыста, режиссерæн йæ зæрдæйы цы æвзонг удгоймаджы арт судзы, уый руаджы нырма бирæ хæрзты кæй бацæудзæн царды райдзастдæр цинхæссæн – аивадæн. Фæлæ… хъайтарон трагедитæ, психологон драмæтæ æмæ цыргъзонд комедитæ æвæрыны тырнæнтæ аскъуыдтой æнусты дæргъæн азтæ ахæстоны. Йæ уарзон Ирыстонæн лæггад кæнынæй чи не ‘фсæст, уыцы æвæджиауы курдиаты хицау сылгоймагыл ныххуырстой социалистон фæллой хæлæттаггæнæджы уаргъ. Æппæтцæдисон театралон æхсæнады Цæгатирыстойнаг хайады сæргъы лæугæйæ бирæ фембæлдтытæ, конференцитæ, гастролтæ арæзта. Финансон фæзилæнтæм йæ хъус уыйас нæ дардта, хатт-иу гæххæттытыл репетицийы рæстæг уайтагъд йæ къух авæрдта æмæ… йæ сæрæн ницы зонгæйæ фыдгæнæгæй агæпп ласта. Цас адæмæн фæкодта хорздзинæдтæ, æмæ йыл уыдон та æмхуызонæй гадзрахатæй рацыдысты, аххосджын нæу, уый зонгæйæ. Йæ фарсхæцджытæ та разындысты Михаил Ульянов, Рубен Симонов, Георгий Товстоногов, Василий Лановой, йæ ахуыргæнæджы фырт Андрей Попов, Расул Гамзатов, Ирыстоны æмæ сыхаг республикæты культурæйы кусджытæй чидæртæ.
«Ирыстон мын ныридæгæн ахæстоны гæрстæхсæг, дзаумæттæ æмпъузæг æмæ дуаргæсы куыстытæ мæ бæрны бакодта, æмæ тынг хорз арæхсын. Мæ райгуырæн бæстæ мæ сæрыстыр уæд!» – мæстæлгъæд худгæ фыста Брытъиаты Зариффæ йе цæг иузæрдион хæлар, аивадиртасæг Маринæ Литвиненкомæ. Уый йæ цардæмбал, ахуыргонд-экономист æмæ политикон архайæг Чъерджиаты Хазбиимæ бæргæ архайдта ссæрибар æй кæныныл, фæлæ уый зын хъуыддаг уыд.
Фыстæджыты ма ис ахæм хъуыдытæ дæр, зæгъгæ, йæ «хæрзгæнджыты» фæндыд театрæй йæ атонын, æмæ сын кæй бантыст – здæхын æм йæ зæрды нал уыд. Бамбæрста, фыдæвзарæнтæ хорздзинад тауджытыл къæвдайау кæй уарынц, уымæн æмæ саузæрдæ адæм суанг сæ амæттаджы удварн фæкайын дæр сæ дзæцц сæ уд хонынц. Фыста, куы ссæрибар уа, уæд адæмæй искуыдæм хохы цъупмæ кæй фæлиддзæн. Бынтон та йæ уый мардта, æмæ йын йæ фыссæг-фыдыл дæр цъыф кæй калдтой, йæ фæллæйттæ йын дзыллæ, литературæ æмæ театры аккаг кæй нæ хуыдтой.
Фæскъæвда кæддæриддæр хур бон ракæны. Цыппар азæй фылдæры фæстæ цардæфхæрд сфæлдыстадон кусæгæн дæр райгуырæн бæстæйы зæххыл ныддæлгом уæвыны фадат фæци. Ницæй тыххæй бафхæрдта уый йæ чызджы, фæлæ йæм æрыздæхт, æмæ ма йæхимæ суанг, фыдбылызы кæй аххосæй бахауд, уыдонæн салам дæттыны хъару дæр ссардта. Балæууыд Гæлæуты Анатолийы фарсмæ – уый Аивæдты училищейы Ирон театры студи сарæзта æмæ уым актеры дæсныйад амонын райдыдта. Ахуыргæнæгæн нæ бæззын, зæгъгæ, уæзданæй дзырдта, фæлæ йæ йæ хъомылгæнинæгтæ тынг уарзтой йæ адæймагон æмæ профессионалон миниуджыты тыххæй.
…Ирон театры æмбæрзæн йæ куыстыл фæстаг хатт «саудыдта» 1995 азы. Уæд ма равдыстæуыд йæ спектакль Ходы Камалы пьесæ «Рухсанæ»-мæ гæсгæ.
«Дыууæ сæдæ спектаклы бæрц сæвæрдтон. Комедитæ бæргæ уарзтон, фæлæ мæ цард фылдæр драмæ æмæ трагедитæм здæхта. Амондджын уæвын цы у, зæгъгæ, мæ фæрсыс, æмæ зæгъын – бирæ йын нæ хъæуы. Зæрдæйæ æмæ удæй адæмимæ æнгом баст у, æмæ уый фаг у. Хорздзинад кæнынмæ арæхс, уымæй ма фæллай», – дзырдта Брытъиаты Зариффæ йæ царды фæстаг азты журналист Гокъоты Ксеняйæн. Йæ 80 азы бæрзæндæй акаст, æрæййæфта стыр советон паддзахады сæфт æмæ йемæ – культурæйыл гадзрахатæй рацæуыны заман. Ууыл куыдта æдзух йе ‘фхæрд зæрдæ. Йæ хъуыдытæ та-иу æй сценæмæ ахастой, йæ сæнтты актерты архайдмæ каст. Æмæ йæ миднымæр дзырдта: «Театр, ма ферох кæн дæ хъæбулы…»
#журналмахдуг #БрытъиатыЗариффæ
«Ирыстон мын ныридæгæн ахæстоны гæрстæхсæг, дзаумæттæ æмпъузæг æмæ дуаргæсы куыстытæ мæ бæрны бакодта, æмæ тынг хорз арæхсын. Мæ райгуырæн бæстæ мæ сæрыстыр уæд!» – мæстæлгъæд худгæ фыста Брытъиаты Зариффæ йе цæг иузæрдион хæлар, аивадиртасæг Маринæ Литвиненкомæ. Уый йæ цардæмбал, ахуыргонд-экономист æмæ политикон архайæг Чъерджиаты Хазбиимæ бæргæ архайдта ссæрибар æй кæныныл, фæлæ уый зын хъуыддаг уыд.
Фыстæджыты ма ис ахæм хъуыдытæ дæр, зæгъгæ, йæ «хæрзгæнджыты» фæндыд театрæй йæ атонын, æмæ сын кæй бантыст – здæхын æм йæ зæрды нал уыд. Бамбæрста, фыдæвзарæнтæ хорздзинад тауджытыл къæвдайау кæй уарынц, уымæн æмæ саузæрдæ адæм суанг сæ амæттаджы удварн фæкайын дæр сæ дзæцц сæ уд хонынц. Фыста, куы ссæрибар уа, уæд адæмæй искуыдæм хохы цъупмæ кæй фæлиддзæн. Бынтон та йæ уый мардта, æмæ йын йæ фыссæг-фыдыл дæр цъыф кæй калдтой, йæ фæллæйттæ йын дзыллæ, литературæ æмæ театры аккаг кæй нæ хуыдтой.
Фæскъæвда кæддæриддæр хур бон ракæны. Цыппар азæй фылдæры фæстæ цардæфхæрд сфæлдыстадон кусæгæн дæр райгуырæн бæстæйы зæххыл ныддæлгом уæвыны фадат фæци. Ницæй тыххæй бафхæрдта уый йæ чызджы, фæлæ йæм æрыздæхт, æмæ ма йæхимæ суанг, фыдбылызы кæй аххосæй бахауд, уыдонæн салам дæттыны хъару дæр ссардта. Балæууыд Гæлæуты Анатолийы фарсмæ – уый Аивæдты училищейы Ирон театры студи сарæзта æмæ уым актеры дæсныйад амонын райдыдта. Ахуыргæнæгæн нæ бæззын, зæгъгæ, уæзданæй дзырдта, фæлæ йæ йæ хъомылгæнинæгтæ тынг уарзтой йæ адæймагон æмæ профессионалон миниуджыты тыххæй.
…Ирон театры æмбæрзæн йæ куыстыл фæстаг хатт «саудыдта» 1995 азы. Уæд ма равдыстæуыд йæ спектакль Ходы Камалы пьесæ «Рухсанæ»-мæ гæсгæ.
«Дыууæ сæдæ спектаклы бæрц сæвæрдтон. Комедитæ бæргæ уарзтон, фæлæ мæ цард фылдæр драмæ æмæ трагедитæм здæхта. Амондджын уæвын цы у, зæгъгæ, мæ фæрсыс, æмæ зæгъын – бирæ йын нæ хъæуы. Зæрдæйæ æмæ удæй адæмимæ æнгом баст у, æмæ уый фаг у. Хорздзинад кæнынмæ арæхс, уымæй ма фæллай», – дзырдта Брытъиаты Зариффæ йæ царды фæстаг азты журналист Гокъоты Ксеняйæн. Йæ 80 азы бæрзæндæй акаст, æрæййæфта стыр советон паддзахады сæфт æмæ йемæ – культурæйыл гадзрахатæй рацæуыны заман. Ууыл куыдта æдзух йе ‘фхæрд зæрдæ. Йæ хъуыдытæ та-иу æй сценæмæ ахастой, йæ сæнтты актерты архайдмæ каст. Æмæ йæ миднымæр дзырдта: «Театр, ма ферох кæн дæ хъæбулы…»
#журналмахдуг #БрытъиатыЗариффæ