🌷🌿« ترانه‌های اعتراضی »/بخش ششم


🔻ب/۳: دوران نخست ترانه‌های اعتراضی برون‌مرزی( از میانه‌ی دهه‌ی شصت تا ۱۳۸۸)

🔰پس‌از سکوت و پایان وقایع رویارویی خیابانی و #مسلحانه‌ی اعضای گروه‌های چپ‌گرا و مجاهدین خلق در سال۱۳۶۰، روند تولید ترانه‌های اعتراضی در داخل کشور( تقریباً تا سال ۱۳۶۳ )رو به کاهش و حتی توقف نهاد.
برخی‌از دلایل این امر عبارتنداز:
۱- مهاجرت بسیاری از هنرمندان به خارج از کشور
۲- #بازداشت و زندانی شدن تعدادی از هنرمندان خالق ترانه‌های اعتراضی، مانند: هوشنگ ابتهاج، سعید سلطانپور، مرجان(شهلا صافی‌ضمیر)
۳- بازداشت و زندانی شدن بسیاری از اعضای گروه‌های چپ‌گرا و مجاهدین خلق و نیز کشته شدن بسیاری دیگر از آن‌ها
۴- #مهاجرت تعدادی از سران گروه‌های سیاسی چپ‌گرا و مجاهدین خلق به خارج از کشور
۵- تعطیلی و انحلال مراکز فعالیت‌های گروه‌های نام‌برده
۶- #سانسور و کنترل شدید فعالیت‌های هنری و موسیقایی از نظر محتوا و تولید آثار جدید 
۷- توجه و تمرکز هنرمندان داخلی بر پدیده‌ی جنگ ایران و عراق باهدف تقویت انسجام ملی
۸ - محدودیت‌های #ایدئولوژیک و #فقهی برای فعالیت‌های حوزه‌ی موسیقی
۹- تولید نوحه و سرودهای #مرثیه‌گونه در رثای کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق
۱۰- فضای دوگانه‌ی #انقلابی و #ضدانقلابی در فعالیت‌های هنری
۱۱- تغییر جهت فعالیت کانون #چاووش* از محتوای اعتراضی و انحلال آن در سال ۱۳۶۳
 *( عوامل پیدایش چاووش در ابتدای دهه‌ی پنجاه، اهداف آن، پیامدهای آثار این گروه، اعضایش، محتوای آثار، تغییر سمت و سوی گروه، انشعابات آن و درنهایت انحلال این کانون در میانه‌ی دهه‌ی شصت؛ پژوهش و نوشتار مستقلی است که نیاز به فرصتی دیگر برای روایت و تحلیل دارد و در این مجال نمی‌گنجد).

🔷 « در درون ایران، اگرچه ترانه اعتراض سر بلند نکرد ولی اعتراض به درون #آوازهای_سنتی نقل مکان کرد. خوانندگان برجسته کوشیدند فریادهای خفته در گلو را در قالب غزل‌هائی از حافظ و مولوی سردهند که ظرفیت تعبیر و تأویل دارند. #محمدرضاشجریان با دقت و کیاست کافی، در این گام پیشقدم شد و در برنامه معروف «همایون و بیداد» که با همکاری پرویز مشکاتیان اجرا می‌شد، یکی از دو غزل قابل تعبیر حافظ را وسیله بیان سرخوردگی‌های خود قرار داد:
آب حیوان تیره‌گون شد، خضر فرخ پس کجاست/ خون چکید از شاخ گل ابر بهاران را چه شد/
شهریاران بود و خاک مهربانان این دیار/ مهربانی کی سرآمد، شهریاران را چه شد؟»(خوشنام، محمود، مروری بر ترانه‌های اعتراض/از مشروطیت تا جنبش سبز، ۱۳۹۰).

 🔻پس‌از گذشت چندسال از آغاز #جنگ هشت ساله با عراق، و تثبیت شرایط زیستی و حرفه‌ای برخی‌ هنرمندانی که ایران را ترک کرده و در آمریکا و اروپا اقامت گزیده بودند؛ اندک اندک ترانه‌های اعتراضی، تقریباً در میانه‌ی #دهه‌ی_شصت دوباره شکل گرفته و زایشی نو یافت.
👈به تعدادی‌از این ترانه‌ها اشاره می‌شود:
🎵 ترانه« نخواب آروم گل بی‌خار و بی‌کینه»، شهیار قنبری
🎶 ترانه« سنگسار »، شعر از اردلان سرفراز، باصدای رامش، آهنگ از اسفندیار منفردزاده 
🎵 ترانه‌های «وطن،ترانه زندانی»،« خاک من، ایران من،کو»،«دوباره می‌سازمت وطن»،« نون و پنیر و سبزی »،«نامه به وطن »،«بچه‌های ایران»،«کهن دیارا» باصدای داریوش‌اقبالی، و اشعاری از احمدشاملو، سیمین بهبهانی، نادر نادرپور، شهیار قنبری، هما میرافشار، شمس‌الدین حسینی؛ و آهنگ‌: فرید زلاند، احمد پژمان ، محمد زمانی، همایون خسروی
🎶 ترانه« داروغه»، باصدای مرتضی برجسته، و شعر مسعود امینی
🎵 ترانه« وطن ای شکسته »، باصدای مرجان، شعر از علیرضا میبدی، آهنگ از عمادرام (سال ۵۹) و ترانه‌های« رویش ناگزیر»،« قدغن»، «وقت‌براندازی»، «اوین بگو»، «میهنی میسازیم»، « شهیدای شهر»، و «پرچم» در خارج از ایران با آهنگ محمد شمس. 
🎶 ترانه‌های «پاینده باد ایران»،«ایران طاعون‌زده»،« هموطن همخون»،«زنجیر ورچین» ،«خانه سرخ است»،« هلا»،«بشکن»، باصدای ابراهیم حامدی، و اشعاری از احمد شاملو، ایرج جنتی عطایی، مینا اسدی، حسین سماکار، اردلان سرفراز، تورج نگهبان؛ و آهنگ: اسفندیار منفردزاده، فرید زلاند، بابک افشار، خسرو پیشکاری، منوچهر چشم آذر
🎵 ترانه‌های« گل پونه»،«ایران ایران»،«دلم گرفته هم‌وطن» باصدای ستار، اشعار از اردلان سرفراز، شهرام شب‌پره، علیرضا میبدی؛ و آهنگ فرید زلاند، عمادرام 
🎶 و ترانه‌هایی با صدای: شاهرخ، هایده، سعید محمدی، فرامرز آصف.  

👈برخی‌از ویژگی‌های ترانه‌های اعتراضی این دوره عبارتنداز:
۱- حضور بیشتر #هنرمندان_زن( خواننده و ترانه‌سرا)
۲- بهره‌مندی از موسیقی پاپ
۳- بهره‌مندی از شعرنو و ترانه
۴- محتوای #وطن‌دوستی، یاد وطن، حسرت بازگشت به وطن، #زندگی_شاد و آرام
۵ - دوری از مضامین دینی و #ایدئولوژیک
۶- نقش کم‌رنگ گروه‌های سیاسی چپ‌گرا
۷- اقبال زیاد مخاطبین در داخل و خارج از کشور
ادامه دارد

✍️ فریبا نظری
۲۶ خرداد ۱۴۰۲

https://t.me/Sociologyofsocialgroups

🔰🔰🔰« مجروحین اعصاب و روان، ابژه‌ی طردشده‌ی گفتمان تقدس‌نمایی »


🔵  برمبنای یک سری رخدادها و پدیده‌های مشترک، مفاهیم و واژه‌هایی در جوامع مختلف بوجود آمده‌اند. وقتی سربازی در جنگ به اسارت گرفته می‌شود، به او #اسیر می‌گویند. یاوقتی در میدان نبرد زخمی می‌شود، به وی #مجروح جنگی گفته می‌شود.
گفتمان رسمی متولیان آن جوامع ضمن پاسداشت فداکاری این افراد، آنان را شایسته‌ی زندگی عزت‌‌مندانه با رفاه و آسایش می‌دانند. به‌ویژه که این افراد بخشی از سلامت جسم و روان خود و نیز آرامش و توانمندی اداره‌ی زیست شخصی و اجتماعی خود را در راه #وطن و آرمان‌های ملی ازدست داده‌اند.
🔷 پس‌از انقلاب سال ۱۳۵۷، واژگان و مفاهیم جدیدی خلق شدند که باوجود تلاش بر حفظ اشتراک معنایی با سایر کشورها؛ یک ویژگی متمایز از واژگان مترادف خود در جوامع دیگر دارند و این ویژگی، #تقدس‌نمایی و بار #ایدئولوژیک آن‌هاست. واژگانی که با تأکید بر هاله‌ی تقدس؛ بسیاری از شرایط عینی و مشکلات زیست شخصی و اجتماعی بازماندگان جنگ هشت ساله‌ی ایران و عراق را در استتار قرارداده و یا شناخت و تعریف ناقصی از این افراد به جامعه منتقل کرده است. این گفتمان مقدس‌سازی بازماندگان جنگ در ایران، متأثر از گفتمان ایدئولوژیک رسمی جمهوری اسلامی است که در چهاردهه‌ی گذشته درحال تغییر مستمر در چارچوب مناسبات قدرت است. گفتمانی که از #زبان به‌عنوان ابزار نوزایی مفاهیم و واژگان بهره می‌برد.
🔺یک گروه ویژه از بازماندگان جنگ، #مجروحان_اعصاب‌وروان هستند که با عناوین مقدس #جانباز و شهید زنده احاطه شده‌ و شوربختانه از تکریم واقعی در زندگی #محروم مانده‌ و درمعرض انواع آسیب‌ها قراردارند.

❓اما مجروح اعصاب و روان کیست؟
1️⃣گروهی که به دلیل موج انفجار، به بخشی از ساختار مغزی آن­ها آسیب وارد شده و از بیماری اعصاب و روان رنج می‌برند.
2️⃣کسانی که در دوران جنگ یا پس‌از آن به ­مرور زمان و افزایش سن، به بیماری ‏PTSD (اختلال استرس پس از حادثه) مبتلا می‌شوند، زیرا دیدن و یادآوری حوادث تلخ جنگی بر روان آن­ها تاثیر گذاشته و همچنان پس از سال‌­ها با آن دست به‌گریبان‌ هستند.
3️⃣رزمندگانی که فعالیت‌­های رزمی سخت و دشوار (مانند توپخانه یا آرپی­‌جی) داشتند و به ­دلیل صدای بلند سلاح‌های پرتابی، سیستم شنوایی و عصبی آنها دچار آسیب شده است.
4️⃣مجروحینی که قطع عضو یا دچار ضایعه‌ی نخاعی شده اند و ازبسیاری امکانات محروم و همین امر آن­‌ها را در خانه منزوی کرده و به مرور زمان برای آن­ها اختلالات روان ایجاد کرده است.
 مجروحی که دچار آسیب بدنی شده را شاید ‏بتوان به حالت عادی بازگرداند یا مداوا کرد، اما مصدوم اعصاب و روان هرگز به طور کامل مداوا نمی‌‏شود. آنها همیشه در مرز سلامتی و اختلال آن قرار دارند.
🔺بر اساس آمار سال ۱۳۹۷ بنیاد شهید، در کشور ۴۳ هزار مجروح اعصاب و روان داریم که ۷ هزار و ۲۰۰ نفر از آنان بیمار شدید روان­پزشکی هستند که به مراقبت‌­های بهداشتی ویژه نیاز دارند. اگر تعداد مجروحان اعصاب و روان شناسایی نشده و خانواده‌هایشان را نیز لحاظ کنیم، با جامعه‌ای چند ده هزار نفری مواجه‌ایم که آسیب‌­ها و معضلات خاص خود را دارند( ایرنا، ۱۴۰۱).

✅ برخی‌از مشکلات مجروحین اعصاب و روان و خانواده‌های شان عبارتنداز:
۱- نداشتن مدارک کافی مجروحیت برای اخذ درصد جانبازی و تسهیلات از سازمان متولی
۲- نداشتن اشتغال به دلیل نوع جراحت
۳- #فقرشدید به‌دنبال نداشتن اشتغال 
۴- نداشتن تسهیلات درمانی کافی
۵- نداشتن مسکن
۶- مصرف داروهای زیاد
۷- نیاز به بستری ادواری در #آسایشگاه
۸- احتمال ابتلای همسر و فرزندان به اختلال استرس پس‌از سانحه‌ی ثانویه و اختلالات سلامت روان 
۹- افزایش سوءمصرف مواد مخدر و روانگردان، خشونت خانگی و ترک منزل
۱۰- داشتن زیست ناآرام و آشفته‌ی خانوادگی 
۱۱- مسئولیت مضاعف همسر و فرزندان
۱۲- نبود شرایط حضور این مجروحان و خانواده‌های شان در مراکز و وسایل عمومی به دلیل نوع جراحت
۱۳- نداشتن رابطه‌ی عاطفی و جنسی مجروحان با همسرانشان به دلیل نوع جراحت، مصرف داروها یا سوءمصرف مواد
۱۴- نداشتن رابطه‌ی عاطفی مناسب آنان با فرزندان، خویشاوندان و همسایگان

💢 مجروحان اعصاب و روان با زبانی مقدس‌سازی شده در طرد کامل؛ روزگار را با درد و آسیب سپری می‌کنند.
آنان به واقع #ابژه‌های_طردشده‌ی گفتمان تقدس‌نمایی هستند که با عناوین مقدس در فرآیندی بظاهر خوشایند و محترمانه در تصادم گفتمان رسمی با لایه‌های گفتمان سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی؛ به چنبره‌ی #مکانیسم‌طرد دچار شده‌ و از یک زندگی معمولی همراه‌با عزت و رفاه و جبران آن‌چه ازکف داده‌اند، محروم گشته‌اند. 
👈پ.ن: این طردشدگی، پیامدهای آسیب‌زای گسترده‌ای برای خانواده‌های این گروه از بازماندگان جنگ و نیز جامعه دارد که در مجال دیگری بدان پرداخته می‌شود.

✍️فریبانظری
۱۵ شهریور ۱۴۰۲


https://t.me/Sociologyofsocialgroups