دده كاتب(dede katib)
1.07K subscribers
5.09K photos
1.23K videos
232 files
2.43K links
تورك دونياسينين بؤيوك عارف و شاعیري رحمتليك ٫٫دده كاتيب،، آشيق ادبياتي، شعر صنعتي وآزربايجان كولتورو
كانالينا قوشولون


@dedekatib
Download Telegram
... سن ده گول ...

گول غنچاسی گولوب دئدی موشتولوق.
باهار گلیر چوللر گولور سن ده گول.
قیزیل لاله زینت وئریر هر یانا.
باغدا آچان گوللر گولور سن ده گول.

ژاله قونوب قیزیل گوله سونبوله.
بنووشه لر بویون أییر بولبوله.
گؤزل کهلیک داغا سالیب ولوله.
یاغمور یاغیر سئللر گولور سن ده گول.

باغچالاردان مئیوه گلیر بار گلیر.
تاخچالاردان غوبار سیلین یار گلیر
سئوینجیدن دونیا منه دار گلیر.
قالخ آیاغا ائللر گولور سن ده گول.

کاتیب اوغلو بایرام گلیر یاز گلیر.
بولبول نغمه اوخور خوش آواز گلیر.
باشدا پاپاق آشیق الده ساز گلیر.
تورکو اوخور دیللر گولور سن ده گول.

#کاتیب_اوغلو
#کؤنولدن_دیله
#اورمو_گؤلو

@dedekatib
... منه خاطیر
🍃🌸🍃
🍃
گنه خسته کؤنلوم دولدو حسرته.
آشیق سازی اَله آل منه خاطیر
میضراب دَیسین تئله سازدیله گلسین
کدرلی هیجرانی چال منه خاطیر.


چال بحری دیوانی کاتيب ائشیدسین
شکر یازی اوخو درویش سئوینسین
جیغالی تجنیسدن کرم دیریلسین
سؤزو خالداری دان سال منه خاطیر


یالوار سازا چالسین قدیم سه ماهی
خوش قایدالی اوخو گوزل امراهی
دئنن سازا منه گلسین گوناهی
اولماسین بو گئجه لال منه خاطیر


خسته قاسم میسکین سؤزو دئییلسین
بیرده شرقی اوخو دردیم دئشیلسین
سن آللاه ایستیرسن ثواب یازیلسین
غملی اوخو دال با دال منه خاطیر


کاتیب اوغلو کدر مندن گئتمه دی
یئتمیش ایکی هاوا درده یئتمه دی
آغلایان گؤزمون یاشی بیتمه دی
صوبحه کیمین قوناق قال منه خاطیر
🍃
🍃🌸🍃
#کاتب_اوغلو
#کؤنولدن_دیله

@dedekatib
تزریق، واکسن و پیوند لوغتلری‌نین تورکجه‌سی آشی‌دیر و آشیلاماق؛ آغاجا پیوند وورماق، واکسن وورماق و آمپول تزریق ائتمک آنلامیندا و آشیلانماق؛ واکسینه اولماق و پیوند اولماق آنلامیندادیر. ائله بو کؤکدن، حئیوانلارین توپوغوندا اولان مفصله «آشیق» دئییب و او سوموکله آشیق اویونو اویناییریق.

آشیق اویونو بوتون تورک دونیاسیندا یاییلمیش و تورکلرین اورتاق اویونلاریندان بیری‌دیر کی هله ده بیزیم آذربایجان و ایرانین باشقا تورک بؤلگه‌لری‌نین شَمشین مجلیسلرینده اوینانالار. آشیغین آلتی اوزو اولور، یاستی اوزلرینه جیک و بؤک، دیک اوزلرینه آلچی و تووخان و لاپ دیک اوزلرینه اومبا دئییرلر. داها دوغروسو آشیغین اومبا دوشمه احتیمالی صیفیره یاخین اولدوغونا گؤره، جیک، بؤک، آلچی و تووخان اوستونده شرطله‌شرلر و آلچی دوشمک اویونو قازانماقدیر.

بیر آدامی اطرافلی تانییب و اونون هر اوزونو گؤرندن سونرا، «فیلانکسین جیکین بؤکون بیلیرم» ایفاده‌سی ایشله‌دیریک. بو ایفاده آشیق اویونونون دیلیمزه وئردیگی پای‌لاردان بیریدیر. هابئله چوخ اللرده دولانیب، سورتولوب صاف اولان آشیغا «تیلان» دئیرمیشلر کی ایندی چوخ سیرتیق و زیرنگ اوشاقلار اوچون ایشله‌نن بیر صفتدیر و بیزلر چوبانین سؤزونه باخماییب، اؤزباشینالیق ائدیب هامی‌نین یونجاسینا و ایجازه‌سیز اولاراق خالقین سوفراسینا سوخولان اینکلره و آداملارا «تیل مال» دئییردیک.

آلچی سؤزو اصلینده آلیجی سؤزو اولاراق، اویونو و مئیدانی قازانماق آنلامیندادیر. ائله بو لوغتله ایلگیلی شیکاری و قیریجی قوشلارا دیلیمیزده آلئی دئییب سونرالار «آ» حرفی دوشرک اونلاری «لئی» سسله‌میشیک. اونا گؤره زیرک، فیریلداق، آلیجی و فرصت‌طلب آداملارا دا، شفاهی ادبیاتیمزدا لئی دئییلمیش و تورکلرین افسانه‌وی قوماربازی‌نین آدی دا «لئیلاج»دیر کی بو لوغتین آخیرینده گلن «آج» پسوندی فاعلی صفت علامتی‌دیر. بئله‌لیکاه لئیلاج اصلینده آد یوخ، بلکه زیرک و باجارلیقلی قوماربازلارا خالق طرفیندن وئریلن لقب اولاراق، آشیغی همه‌شه آلچی دوشن آدام و آلیجی‌لارین آلیجی‌سی آنلامیندادیر.

ابراهیم ساوالان

@dedekatib
بیزیم دگیل...
🍃🌼🍃
🍃
قادر آللاه بو نه شوردور زاماندا
باخچا بیزیمکی دیر گول بیزیم دگیل
سن بؤلن بؤلگولر قبول اولمادی
پتک بیزیمکی دیر گول بیزیم دگیل

باهار چاغی گؤی گئیینیر صحرالار
ذوقا گلیب دالغا وورار دریالار
یاغمور یاغار یاشیل لانار دریالار
یایلا بیزیمکی دیر ائل بیزیم دگیل

قوردا یول وئردیلر خائین چوبانلار
خارا یولداش اولدو ناشی باغبانلار
اود آلیب معدن لر آلیشدی کانلار
معدن بیزیمکی دیر لعل بیزیم دگیل

نه طوفان دیر نه غوغادیر نه دومان
آتش آلیب خرمنیمیز یان ها یان
دده کاتیب دیلین ساخلا ، دور ، دایان
اوره ک بیزیمکی دیر دیل بیزیم دگیل...
🍃
🍃🌼🍃
#دده_کاتیب

@dedekatib
ما هم می‌دانستیم
بنفشه فرستادن را
به هنگام رفتن نزدِ یار.
اما رفیقان گرسنه بودند
پولِ بنفشه را خوردیم..

| برگردان: فرید فرخ‌زاد|

Bizde bilirdik yâre giderken
Menekşe yollamasını
Ama arkadaşlar açtı
Yedik menekşe parasını .

#nazım_hikmet

@dedekatib
⚫️«هوالباقی»

ابدیت نه رنگده‌دیر؟
✍️#سوسن_نواده‌رضی

ابدیت نه جۆر بیر شیئدیر؟
اوْردا دا می غربت وار؟
اوْردا دا می آیێرێرلار آداملاری
اؤز اؤزۆندن؟
بیربیرلریندن؟
و کیملێقلارێندان؟

ابدیت نه رنگده‌دیر؟
گؤگ رنگی وارمی؟
قێرمێزێسی نئجه؟
و یاشیلی؟
منه بیر شال گتیر ابدیتدن
یئل قاچێرتسا، بۇراخ قاچێرتسێن
من قره رنگی هیچ سؤیمرم

اوْردا دا می سؤیَنی اینجیدیرلر؟
اوْردا دا می قان اۇتدۇرۇرلار وۇرقۇنلارا؟
ابدیتده وطنین آدی نه‌دیر؟
سؤیماق اوْلارمی، قوْرخمادان، وطنی؟

مکانین جنّت مَلَك اۆزلۆ استادێمێز🖤🥀

@dedekatib
▫️آتی‌¹نی قارانلیق گؤره‌رک، عزمی بوراخماق،
آلچاق بیر اؤلوم وارسا، امینم بودور آنجاق.

دونیادا اینانمام، هانی گؤرسم ده گؤزومله،
ایمانی اولان کیمسه گبَرمز بو اؤلومله.

ائی دیپ‌دیری میّت! ایکی ال بیر باش اوچوندور،
داورانسانا!... اللر ده سنین، باش دا سنین‌دیر.

حیس یوخ، حرکت یوخ، آجی یوخ... لئش می کسیلدین؟
حئیرتلی ائدیرسن منی... سن بؤیله دئییلدین.

قورتولماغا عزمین نییه بیلمم کی سورَکسیز؟
اؤزون‌مو سنین، یوخسا اومیدین می اورَکسیز؟

آتی‌نی قارانلیق گؤره‌رک حئیرته دوشدون،
اسبابی الیندن آتاراق، یأسه یاپیشدین.
.
قارشیندا ضیا یوخسا، ساغیندان یا سولوندان-
تک بیر ایشیق اولسا، اونو تاپ... قالما یولوندان!

عالمده ضیا قالماسا، خالق ائتمه‌لیسن، خالق!
ائی اللری بؤیرونده یاتان شاشقین آدام، قالخ!

هر کس کیمی دونیادا هله حقِّ حیاتین-
وارکن، هانی هرکس کیمی عزمینده ثباتین؟

یأس اؤیله باتاق‌دیر کی، دوشرسن، بوغولارسان،
اومّیده ساریل سیم‌سیخی، سئیر ائت نه اولارسان!

عزمی‌یله، اومیدی‌یله یاشار هپ یاشایانلار،
مأیوس اولانین روحونو، ویجدانینی باغلار.

لعنت‌له‌مه بیر عُقده‌ی خاطر کی، چؤزولمز،
ان قورخولو جانی کیمی یأسین اوزو گولمز.

مادام کی آلچاقلیغی بیر، یأس ایله شِرکین،
مادام کی اوندان داها ملعون، داها چیرکین،
بیر سیِّئه یوخدور سنه، ائی عنصر ایمان،
نومید اولاراق رحمتِ موعودِ خدادان،
خسرانا رضا وئرمه... چالیش... عزمی بوراخما،
اؤزون یاناجاقسان بئله، اؤولادینی یاخما!

ائولر تونَک² اولموش، اوخویور بیر سورو بایقوش،
سسلرده: وطن تهلوکه‌ده‌یمیش... ییخیلیرمیش.

لاکین، هانی، میلیونلاری اؤرتن بو ییغیندان،
تک قول دا یاپیشسام -دئمه‌ییر- بیر طرفیندن.

صاحیبسیز اولان مملکتین باتماسی حاقدیر،
سن صاحیب اولارسان، بو وطن باتمایاجاقدیر.

فریادی بوراخ، اؤزونه گل، چونکی زامان دار،
اوغراش! کی، تلافی ائده‌جک بونجا ضرر وار.

فریاد ایله قورتولماسی معمول ایسه، هایقیر!
یوخ، یوخ! هله عزمینده‌کی زنجیرلری بیر قیر!

«ایش بیتدی...ثباتین سونو یوخدور» دئمه، ییلما!³
ائی ملّت مرحومه، ساقین یأسه قاپیلما!

#مهمت_عاکیف_ارسوی
¹ آتیه، گله‌جک
²-قوشلارین، اوستونه قونوب یاتدیغی بوداق
³-یورولماق، گئری چکیلمک، واز کئچمک (Yılmaq)
@dedekatib
‍ ‍ ‍ ▫️بیر حزین آزادلیق

ساتارسان گؤزلرینین دیقّتینی،
اللرینین نورونو.
بیر لوغما بئله دادمادان،
یوغورورسان بوتون نعمت‌لرین خمیرینی.
بؤیوک آزادلیغینلا چالیشیرسان ائل قاپیسیندا،
آنانی آغلادانی قارون ائتمک آزادلیغی‌یلا، آزادسان.

سن دوغولار-دوغماز، تیکیلیرلر تپه‌نه،
ایشله‌ییر عؤمرون بویونجا دوروب دینلَنمه‌دن یالان دییرمانلاری.
بؤیوک آزادلیغینلا، بارماغین شقیقه‌سینده دوشونورسن،
ویجدان آزادلیغی‌یلا آزادسان.

باشین، بوینوندان کسیلمیش کیمی، دوشوک،
قوللارین ایکی یانیندا اوپ‌اوزون،
بؤیوک آزادلیغینلا دولاشیب دورورسان،
ایشسیز قالماق آزادلیغی‌یلا، آزادسان.

ان یاخین اینسانین‌ ایمیش کیمی،
وئریرسن مملکتینی، گونون بیرینده،
مثلا، آمئریکایا جیرو¹ ائدرلر اونو،
سنی ده، بؤیوک آزادلیغینلا برابر.
حربی بازا² اولماق آزادلیغی‌یلا، آزادسان.

یاپیشار یاخانا قوپاسی اللری «وال‌استریت»ین.³
گونون بیرینده دئیَک کی،
«کُره‌»یه گؤندریله بیلیرسن،
بؤیوک آزادلیغینلا بیر چوخورا دولدورولا بیلیرسن،
تانینماز عسگر اولماق آزادلیغی‌یلا آزادسان..

«بیر آلَت، بیر سایی، بیر وسیله کیمی دئییل، اینسان کیمی یاشامالی‌ییق» دئییرسن،
بؤیوک آزادلیغینلا، باسارلار اللرینه قاندالی.
توتولماق، حبسه گیرمک،
حتّی آسیلماق آزادلیغینلا آزادسان.

نه دمیر، نه تاختا، نه تول پرده وار حیاتیندا،
آزادلیغی سئچمه‌یینه گرک یوخ!
آزادسان...

بو آزادلیق، حزین شئی، اولدوزلارین آلتیندا...

#ناظیم_حیکمت
¹- قیمتلی کاغیذلارین آرخاسینی یازماقلا باشقاسینا کؤچورمه
²- نظامی پایگاه
³- نیویورک‌دا بیر خیابان آدی، آمریکانین مالی و بورس بازاری

#ناظیم_حیکمت
@dedekatib
💥عواقب یاددهی زبان غیرمادری به کودکان در خانواده

✍️ : رساله دکترای خانم سایا علیزاده

🔹 کسانی که به فرزندانشان بجای زبان مادری یک زبان دیگر یاد می دهند فکر نکنند که آنها اولین ظلم را در حق وطن خود، شخص خود و یا و میراث تاریخی پدر مادر و اجداد خود روا می دارند بلکه مطمئن باشند که بیشترین ظلم را به بچه خود نموده اند ، نمونه ای از مشکلات بصورت زیر می باشد:

1⃣ از بین رفتن اعتماد بنفس در کودکان، معمولا بچه هایی که زبان مادری خود را یاد نگرفته اند فکر میکنند پدر و مادرشان و مردم اطرافشان، زبان و فرهنگ غنی ندارند و در نتیجه اعتمادش به انها و نهایتا اعتماد بنفس خود را از دست میدهد، آنها بعد از بزرگ شدن نیز همیشه خود را جدا از دیگران دانسته وبویژه از نظر مدیریتی خود را ضعیف می پندارد.

2⃣ منزوی شدن در محیط اطراف خود و تجربه نکردن دوران زندگی بچه گی در بین هم سن و سالان، اینگونه بچه ها معمولا منزوی و افسرده می شوند و قدرت اظهارنظر را از دست می دهند.

3⃣ عدم درک درست پدر مادر : آنها به پدربزرگ و مادربزرگ خود احترام نمی گذارند و آنهارا بیگانه می پندارند، آنها فکر می کنند اگر زبان پدر مادرشان ارزشمند بود حتما به بچه هایشان یاد می دادند و نهایتا آنهارا نیز نادان می پندارند.

4⃣ پرخاشگری:آنها اطرافیان خود را بیگانه می پندارند و از خود نمی دانند و بتدریج این شیوه، جزئی از رفتار آنها شده و پرخاشگر می شوند.

5⃣احساس بیگانگی به موطن اصلی پدر ومادر خود : آنها نسبت به وطن پدر مادر خود، بی تفاوت شده و هیچ علاقه ای به خویشاوندان دور و نزدیک خود نشان نمی دهند با از دست دادن عشق و علاقه به اطرافیان خود نیز از زندگی خودش راضی نخواهد بود و همیشه در ته دلش کمبودی را احساس می کند.


@dedekatib
بیزیم دگیل...
🍃🌼🍃
🍃
قادر آللاه بو نه شوردور زاماندا
باخچا بیزیمکی دیر گول بیزیم دگیل
سن بؤلن بؤلگولر قبول اولمادی
پتک بیزیمکی دیر گول بیزیم دگیل

باهار چاغی گؤی گئیینیر صحرالار
ذوقا گلیب دالغا وورار دریالار
یاغمور یاغار یاشیل لانار دریالار
یایلا بیزیمکی دیر ائل بیزیم دگیل

قوردا یول وئردیلر خائین چوبانلار
خارا یولداش اولدو ناشی باغبانلار
اود آلیب معدن لر آلیشدی کانلار
معدن بیزیمکی دیر لعل بیزیم دگیل

نه طوفان دیر نه غوغادیر نه دومان
آتش آلیب خرمنیمیز یان ها یان
دده کاتیب دیلین ساخلا ، دور ، دایان
اوره ک بیزیمکی دیر دیل بیزیم دگیل...
🍃
🍃🌼🍃
#دده_کاتیب

@dedekatib
▫️قیمیلدانما، عؤمروم!

ریجا ائدیرم، یالواریرام،
او گونشدن بیرآز بو یانا دور!
ایندی دنیزه باخ!
گؤردون‌مو نه گؤزَلدی خزر؟!
گؤردون‌مو نئجه ایستیدی گونش؟!
گوردون‌مو سنی نئجه گؤره بیلیر گؤزلریم؟!
اوردا دور، قیمیلدانما عؤمروم!

سوروشورسان، هارداسان؟
بوردا... بوردا... بوردایام.
اصلینده آللاه بیلیر،
هاردا... هاردا... هاردایام.
سوروشورسان، نئجه‌یم،
نه عاقیل، نه دلی‌یم،
نئجه گؤرمک ایسته‌سن، قارداش! ائله ائله‌یم،
یئنه ده اوّلکی‌تک، بیر قلَمیم، بیر اؤزوم،
نه گؤیلرده، نه یئرده یئنه ده کئچمیر سؤزوم.
او باغداکی خان سؤیود بوداقلارینی اَییب،
گؤزلریم تئز-تئز دولور،
بلکه منه گؤز دییب؟!
هوشوم کورلانیب بیرآز،
ایچمه‌سم ده بیر قرام.
یادداشیمین ایچینده گیزلن‌قاچ اویناییرام.
بیرآز اومید ایچینده، بیر قدَر قورخولویام،
بو قورخونون اوجوندان بیر قدر یوخولویام.

#واقف_صمداوغلو
@dedekatib
رمضان بایرامی قوتلو اولسون
«شاعیر خسرو گلسرخی‌نین دولغون باخیش‌لارینا»
امروز ۲بهمن  روز گلوله باران خسرو گلسرخی ست.
بو گون بهمن آی‌نین ایکیسی،یئرمی دوققوزو تنقیدچی و اجتماعی خادم، «خسرو گلسرخی»‌نین گولله له ننگونودور…
گلسرخی‌نین شعر توپلوسونون ایچینده چوخ عاشقانه بیر شعری وار، اونو لاپ گنجلیییمدن چوخ-چوخ سئوردیم.
… «لیلای من همیشه پشت پنجره می‌خوابد
و خوب می‌داند که من سپیده‌دمان بدون دست می‌آیم
و یارای گشودن در با من نیست…»
گلسرخی بهمن آی‌ینین ایکیسینده آنادان اولموش و اوتوز یاشیندایکن بهمن آی‌یینین ایگیرمی‌بئشینده، من آنادان اولمامیشدان دؤرد آی اؤنجه (۱۳۵۲/۱۱/۲۹) تهراندا قیزیل گولله‌لره قوناق گئتمیش.
تهراندا (بهشت‌زهرا) اوتوزاوچونجو قطعه‌ده، خالق! آراسیندا «لعنت‌آباد» دئییلن یئرده ابدی یاتان (آذربایجانین ایکی مبارز شاعیری، علیرضا اوختای و مرضیه اوسکولو یاتان قبرستان). داشی سیندیریلمیش شاعیرین مزاری نورلا دولسون.
***
پنجره‌لره اینان لیلیٰ
قوی راحات اویسون قیزیل گولله‌لی خسرو!
پنجره‌لره دایان لیلیٰ
قولسوز گله‌جک بیغلی بیر شاعیر سئویشمک اوچون.
قاپیلار آچیق اولسون شاعیرلر اوزونه،
شعر نازیل اولاجاق قان باهاسینا!
گل بو شعره اؤیون لیلیٰ
قیرمیزی بیر ایشیق وار آتلارین قاشقاسیندا.
قوللاریندا بیلرزیک گتیریر اوختای،
اللرینده کلفچه!
دور بو شعره سویون لیلیٰ
یارالی‌دیر بو شعر
اللرینی قوشلارا بورج وئرمیش
دوداقلارینی کوچه انقلابچی‌لارینا.
کؤینه‌یینین یاخاسینی آچ،
قوی قوشلار پیرتلاسین گولله یئریندن،
سویوندور بو شعری
سویون بو شعره
اینان «کاپیتال» آز گتیره‌جک شاعیر دانیشسا،
و او ساققاللی فیلسوف آشیق غریبه آغلایاجاق مانیفست‌لرینده!
بو شعرین الهامی‌قایناغی سن دئییلسن‌کی
بو شعری قیزیل گولله‌لره یازدیم
بو شعره مرضیه گؤز ووردو
سحر اؤپوشدو!
داها قالین کیتاب‌لارا اینانما لیلیٰ
تکی بو شعره اینان!
بو شعر اؤزگه کوچه‌لرینده گولله‌لندی،
بو شعر قوتارمایاجاقدی…
#سعید _موغانلی
“به نگاه نافذِ گلسرخیِ شاعر”

پنجره‌ها را باور کن لیلا
بگذار آرام بگیرد خسرو سرخ گلوله
به پنجره‌ها تکیه کن لیلا
بدون دست خواهد آمد شاعری سبیلو برای عشق بازی.
درها باز باشد به روی شاعران
شعر به بهای خون نازل خواهد شد.
افتخار کن به این شعر لیلا
بر پیشانی اسب‌ها روشنای سرخی هست.
بر مچ‌هایش النگو می‌آورد اوختای
بر دستهاش دستبند!
برخیز بر این شعر عریان شو
این شعر زخمیست
دستانش را به پرنده‌ها قرض داده
لب‌هایش را به انقلابی‌های کوچه‌ها.
باز کن یقه‌ى پیراهن را،
بگذار پرنده‌ها پر بزنند از جای گلوله،
لخت کن این شعر را
لخت شو برای این شعر
باورکن “کاپیتال” کم خواهد آورد شاعر که حرف بزند.
آن فیلسوف ریشو به «عاشیق غریب» گریه خواهد کرد در مانیفستهایش…
منبع الهام این شعر تو نیستی که،
این شعر را برای سرخ گلوله‌ها سروده‌ام!
«مرضیه» چشمک زد به این شعر
«سحر» بوسیدش!
دیگر کتاب‌های قطور را باور نکن لیلا
تنها این شعر را باورکن!
این شعر در کوچه‌های بیگانه گلوله باران شد،
این شعر تمامی‌نداشت…

ترجمه
▫️ایللر ایچینده.

سنی کیمدن خبر آلیم، سنی کیمدن سوروشوم؟
کیم وار آیلار آراسیندا، کیم وار ایللر ایچینده؟
بو زاماندان او زامانا چکیلمه‌ییب یول هله،
گلیب گئتمیر هر گون، هر گون قاتار ایللر ایچینده.

سن او قدر اوزاقداسان، بو یول دا چاتماز سنه،
آرزو یاری‌یولدا اؤلر، آمال دا چاتماز سنه.
سن او قدر اوزاقداسان، خیال دا چاتماز سنه،
ایتر آیلار آراسیندا، آزار ایللر ایچینده.

سن منیم عؤمور یولومدا دونوب قالمیش آدامسان،
ایللرین اود-اوجاغیندا یانیب قالمیش آدامسان.
سن زامانین اللری‌یله مزار اولموش آدامسان.
حئییف! بیر ده آدام اولمور مزار، ایللر ایچینده.

#والئه_قوجا
@dedekatib
✍️#دکتر_عبدالغفار_بدیع [ محقق، مؤلف و استاد دانشگاه ]
🔻شخصیت های چهارگانه در #قوتادغوبیلیک [ قدیمی ترین رمان جهان ]

✍️ کتاب #قوتادغوبیلیک بعنوان قدیمی ترین رمان جهان محصول مباحثه، مکالمه و بعضا مناظرة چهار شخصیّت است که به زبان ترکی کتابت شده است؛ چهار شخصیتی که هر کدام سمبل کلیدی ترین عنصر سیاسی و اعتقادی و فرهنگی ترکان می باشد.

✍️در قدیمی ترین رمان جهان ( قوتادغوبیلیک ) #گوندوغو سمبل عدالت(تؤره)، #آی دولدو عصاره دولت، #اوگودولموش نماد عقلانیت و #اودقورموش سمبل بیداری ملی( اویانیش ) در فرهنگ و باور سیاسی و فرهنگی_اجتماعی ترکان می باشد.

1) - #گوندوغدو: یعنی، زاده آفتاب، همان پادشاه که نماد عدالت و قانون یا توره را تمثیل می کند شخصیّتِ نخست، هویّت خود را از خورشید یا شمس می گیرد مگر نمادی بالاتر از خورشید در اندیشة تورکان وجود دارد که بتواند نور، گرما، زایش، حرارت و قدرت را تمثیلگری نماید؟ مگر در مفکورة اخلاقی تورکان، فضیلتی بالاتر از عدالت و مراعات توره وجود دارد؟ شاه بسانِ آفتاب، عدالت و توره را تمثیلگری می نماید. فراموش نکرده ایم زن دوم اؤغوز خان با شعاع آفتاب خلق می شود. شاهی که خود آفتاب است به تعبیر مولانا: شاه آن باشد که از خود شه بود* نی به مخزن ها و لشگر شه شود

2) - #آی_تولدو ( آی دولدو ): یعنی، ماه کامل همان وزیر که نماد دولت و سعادت را تمثیل می کند. وقتی مولانا می گفت: شمس و قمرم آمد سمع و بصرم آمد*چیز دگر ار خواهی چیز دگرم آمد. شمس و قمر در مفکورة تورکی خصوصا در عرفان جایگاهی تامّل انگیز دارند پیوسته در پرچم های تورکان درخشیده اند. در رمان امیر ارسلان رومی شاه دو وزیر دارد به اسم های قمر وزیر و شمس وزیر

3) - #اوگودولموش: ستایش یافته و تربیت یافته، ترجمة تورکی حضرت محمّد(ص) است نماد عقل است. مولانا می گفت: عقل باشد در اصابت ها فقط* وهم افتد در خطا و در غلط/عقل خطا نمی کند خطا از وهم برخیزد.

4) - #اودقورموش: بیدارشده بازگشته، فرزند دیگر وزیر که نماد زهد و قناعت بوده و سرانجام در اثر مناظره با برادر خویش از زهد به عرفان سوق پیدا کرده به تعبیر مولانا: زاهد باترس می تازد به پا / عاشقان پرّان تر از برق و هوا. زاهد حداکثر کارش دویدن است اما عاشق می پرد و میان دویدن و پریدن فرق بسیار است.

به تعبیر نسیمی:
زاهدین افسانه سین قؤی، سؤیله عشقین حالینی / عاشقین سمعینه سیغماز زاهدین افسانه سی.
تمثیلگر عاقبت و بازیچه¬بودن دنیا می گردد.

✍️ یوسف خراسانی از بیت 351 وارد این موضوع می گردد:

🔺 کیتابا قوتادغو بیلیک آدینی وئردیم
اوخویانی اوغورلاتسین، الیندن توتسون

🔺انسان هر ایکی دونیانی عقل ایله توتسا
خوشبخت اولار بو سؤزوم گرچکدیر

🔺اوّلجه ائلیکدن بحث ائتدیم
ای یاخشی کیشی بونو ایضاح ائده¬رم

🔺سونرا آی دولدودان سؤز آچدیم
مبارک گونشی اونلارلا پارلادارلار

🔺بو گوندوغدو دئدیگین باشدان، باشا توره دیر
بو آی دولدودو دئدیگین دولتدیر

︎باخ، سونرا اؤگودولموشو بیان ائتدیم
او، عقلین آدیدیر انسانی یوکسلدیر

🔺اوندان سونرا اودقورموش گلیر
اؤنودا عاقبت کیمی گؤتوردوم

🔺من سؤزو بو دؤرد شیء حاقیندا سؤیله دیم
اؤخوسان بیلرسن، دقّت ائت
@dedekib
Şimdi saat sensizliğin ertesi

Yildiz doğmuş göküzü , ay aydin

Avutulmuş çoçuklar çoktan sustu

Bir ben kaldim tenhasinda gecenin

Avutulmamiş bir ben ...

Şimdi gözlerime ağlamği oğratdim

Ki bu yaşlar

Utangak boynunun kolyesi olsun

Buda benden sena ayriliğin hediyesi olsun ....

................................




الان ساعت به وقت بی تو بودن است

آسمان پر از ستاره شده و ماه روشن

کودکانی که بهانه می گرفتند خیلی وقت است تسلی یافته و ساکت خوابیده اند

فقط من ماندم در تنهایی شب تسلی نیافته

فقط من ....

حالا گریه کردن را به چشم هایم یاد دادم

که این اشک ها گردنبند گردن خجالتی ات باشند

این هم از طرف من به تو هدیه جدایی باشد ....



شعر : یوسوف هایال اوغلو