ترجمه ی کتیبه‌ی آرامیِ بوکان
#ماد_شناسی
#آذربایگان
#باستانشناسی
#ایرانشناسی
 کاوش‌های سال 1364 در قلایچی، آقای یغمایی یک کتیبه به خط آرامی کشف کرد. نخستین ترجمه آن توسط آقای رسول بشاش کنزق باب تازه ای برای یک سلسله بحث های زبان شناسی در مورد مکان یابی ایزیرتو گشود. تاکنون مناطق مختلفی برای ایزیرتو پایتخت ماناها پیشنهاد شده است. ترجمه متن کتیبه که احتمالا مربوط به 716 پیش از میلاد است:

هرآنکس که این سنگ یادبود را براندازد
درجنگ یا صلح، هرآنچه آفت
که در روی زمین است خداوند بر سرزمین آن شاه نازل کند
و نفرین خدایان بر او باد
و نفرین خالدی که در زعتر ماوا دارد بر او باد. باشد که هفت گاو ماده
به یک گوساله شیر دهند و سیر نشود. باشد که هفت 
زن در یک تنور (نان) پزند و پر نشود. باشد که
دود آتش(آشپزی) و صدای
آسیاب از سرزمینش رخت بربندد. باشد که خاکش شوزه زار شود و
باشد که او آنرا از علفهای سمی تلخ تر کند و شاهی که
بر این سنگ یادمان {چیزی بنگارد} باشد که هداد و خالدی تختش را براندازد
و باشد که هداد تندر نیافریند
در سرزمینش و باشد که ...

بن مایه: مقاله تحلیل آماری بقایای معماری محوطه مانا_قلایچی بوکان_ مجله یاستان شناسی_یوسف حسن زاده

آثار و منابع ماد
#ماد_شناسی
#باستانشناسی
#ایرانشناسی
۱. شیر سنگی، شیری از سنگ در نزدیکی همدان که در سال ۱۹۳۱ م سالم و بی‌عیب بود.
۲. دکان داود، دخمه‌ای در کوه در ناحیه‌ی سرپل ذهاب، بین قصرشیرین و کرمانشاه که در آن مردی به صورت نقش برجسته‌ در سنگ حجاری شده است، احتمالا می‌رود که این مرد در حال عبادت است زیرا شاخه‌ای"بَرسَم" در دست دارد. لباس او، لباسی مادی است.(۱)
۳. دخمه صحنه، در قصبه ی صحنه در نزدیکی کرمانشاه که علامت فروهر در بالای دخمه کنده شده است.
۴. طاق فرهاد به‌صورت دخمه‌ای در دیران(دلفان)لرستان که ناتمام مانده است.
۵. دخمه اسحاق آوند(اسحاق آوند، سکاوند)، در نزدیکی کرمانشاه که حجاری شخصی را در حالت پرستش نشان می‌دهد.
۶. مُهرهای مادی که در گورستان"ب"تپه سیلک یافت شده و بر روی آن سواری با شلواری مادی بر اسب نقش شده است.(شماره ۲)

یادداشت‌ها:
۱. "لباس مادی"عبارت از یک پیراهن گشاد(ساراپیس)با آستین‌های بلند و شلواری گشاد و چیندار بود. این شلوار در واقع به صورت دامنی بلند بود که از وسط در میان پا جمع می‌شد. بالاپوشی کوتاه از پشم، پوست یا پارچه‌ی رنگی آن را کامل می‌کرد که همراه با یا باشلق بود. لباس‌های مادی بعدها نزد مردمان پارس نیز پذیرفته شد. دیاکونوف، تاریخ ماد، ص ۳۳۷

۲. به آثار نامبرده‌ی فوق، می‌توان گوردخمه‌های دیگر ایران مانند فخریکا (فقرگاه)در جنوب دریاچه‌ی اورمیه، دائو دختر در نهلیان پارس و یا گوردخمه ‌های خارج از ایران مانند قیفر قاپان کردستان عراق را اضافه کرد. علاوه بر آن آثار دیگر مادی در نواحی نوشی جان ملایر و زیویه‌ی کردستان یافت شده است که به‌وسیله‌ی باستان‌شناس آلمانی"فن گال"مورد بررسی قرار گرفته است. (ص ۵۱۶)

بن مایه: میراحمدی.مریم_تاریخ تحولات ایرانشناسی_ج ۱_تهران‌‌_طهوری_ چاپ اول ۱۳۸۹
@atorabanorg

شیر سنگی در همدان
#ماد_شناسی
#باستانشناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: علی اف. اقرار، پادشاهی ماد، ترجمه کامبیز میربهاء، تهران، ققنوس، ۱۳۸۸_ ص ۶۵۲
@atorabanorg

مُهرهای مادی
#ماد_شناسی
#باستانشناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: علی اف. اقرار، پادشاهی ماد، ترجمه کامبیز میربهاء، تهران، ققنوس، ۱۳۸۸_ ص ۶۵۰
@atorabanorg

ویدئوی نشست باستان شناسی با موضوع نخستین ساکنان مازندران (مازندران در عصر سنگ)
#فیلم
#ایرانشناسی
#باستانشناسی
#ایران_باستان
سخنران: بانو الهام قصیدیان
مکان: اداره ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران
چهارشنبه ۱۳۹۷/۸/۹
@atorabanorg

آرایش سربند و کلاه نمدی. نمای پشت و نیم‌رخ یک مادی
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: پوربهمن.فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۹۲، ص ۳۷
@atorabanorg

آرایش سربند و نحوه‌ی گره آن از پشت، نمای پشت و نیم‌رخ
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: پوربهمن.فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۹۲، ص ۳۸
@atorabanorg

طرحی از جزئیات سرپوش 《مادی》 همراه با نشان عقاب، برگرفته از جامی نقره ای واقع در اربونی متعلق به حدود ۵۰۰ ق.م. موزه ایروان.
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
مأخذ: پوشاک در ایران زمین(مصور)، ترجمه: پیمان متین، با مقدمه علی بلوکباشی، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا(زیر نظر احسان یارشاطر)، انتشارت امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۲(ص ۴۷)
@atorabanorg

نقش برجسته مرد《مادی》 حُرمتگذار. از نقوش تخت جمشید. که اینک در زمره افراد 《نقش داریوش》 در موزه ایران باستان نگاهداری میشود، و چنانکه دیده میشود بر روی لباس این مرد، چند خط بنشانه چین خوردگی ساخته شده است.
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
مأخذ: ضیاءپور.جلیل، پوشاک هخامنشی ها و مادی ها در تخت جمشید، از انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، سال ۱۳۵۰ (ص ۱۴۵)
@atorabanorg

نقش برجسته سردر آرامگاه صخره ای در قیز قاپان،قرن چهارم پیش از میلاد
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
#باستانشناسی
بن مایه: پرادا،ایدت، هنر ایران باستان، انتشارات دانشگاه تهران، ۲۵۳۷ شاهنشاهی
@atorabanorg

نقش برجسته مردان 《مادی》 در تخت جمشید. چنانکه دیده می شود: یقه پیراهن مرد سمت راست نقش، نیمگرد ملایم (بازتر از نیمگرد) ساخته شده است.
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
#باستانشناسی
مأخذ: ضیاءپور.جلیل، پوشاک هخامنشی ها و مادی ها در تخت جمشید، از انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، سال ۱۳۵۰ (ص ۱۵۴)
@atorabanorg

تصویر کلاه مرد مادی، از جنس نمد همراه با گوشی و پوشش چانه
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: پوربهمن.فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۹۲، ص ۳۹
@atorabanorg

کلاه مادی شبیه باشلق (احتمالا تحت تاثیر سغد)، و کلاه بلند و نوک تیز مادی
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
بن مایه: پوربهمن.فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۹۲، ص ۴۰
@atorabanorg

پوشش عمومی یکنفر مادی
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
#باستانشناسی
مأخذ: ضیاء پور.جلیل، پوشاک باستانی ایرانیان از کهنترین زمان تا پایان شاهنشاهی ساسانیان، از انتشارات هنرهای زیبای کشور، فروردین ماه ۱۳۴۳ (ص ۳۱)
@atorabanorg

پیراهن مادی
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
#باستانشناسی
بن مایه: پوربهمن.فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۹۲، ص ۴۱
@atorabanorg

اولین برنامه زنده تلویزیونی که بعد از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ پخش شد. ۲۲ بهمن ۵۷
#فیلم
#ایرانشناسی

@atorabanorg

ادبیات ماد باستان(شماره ۱)
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
هیچ اسناد مکتوبی به زبان مادی و به سکایی باستان دردست نیست، و معلوم نیست که آیا کدامیک، از دو زبان تاکنون به نگارش درآمده‌اند. در دوران هخامنشی بایگانی‌ها و آرشیوها نه در پرسپولیس، شوش و بابل، بلکه همچنین در اکباتان پایتخت ماد نگهداری می‌شدند(قس. فصل ششم عزرا، بند ۲)؛ با همه‌ی احتمالات حکومت ماد نیز بایگانی و آرشیوهایی را حفظ می‌کرد، لیکن چنین نبوده که هر اسنادی که به‌وسیله‌ی آنها حفظ می‌شده و به زبان مادی نوشته شده باشد. هرودوت(کتاب اول، بند ۱۰۰)گزارش می‌دهد که دیاکو، که باشکال مختلف در طول قرن هشتم مدت‌ها حکومت نمود، اعلام کردی داوری و دادرسی در مورد امور و قضایا بصورت نوشته به او تسلیم شود. هرچند، این گفتار بیشتر به این معنی و منظور نیست که خط‌های خارجی دارای اهمیت بوده، که می بایست به زبان مادی به پادشاه خوانده شود، خلاصه‌ی امور خواهان(موعی)و خوانده(مدعی علیه)را آنها به زبان خودشان یادداشت می‌کردند.

آی.ام. دیاکونوف معتقد است که کتیبه‌ی خط میخی پارسی باستان اغلب به منظور استثنایی توسط مادها بکار می‌رفت، باید ترجمه‌ی موجود مقابل گفتار داریوش در بیستون، سطر ۷۰ § را در نظر گرفت، با توجه به این مورد، این پادشاه نخستین بار"به(زبان)ایرانی"کتیبه‌ای نویسانده است. وجود شاعران دربار ماد در نیمه‌ی اول قرن ششم پیش از میلاد توسط دینون گزارش شده ‌است. آنها مطلب شان را از موجودی نمایش سنتی(۱)گرفتند.(ص ۱۴)

یادداشت‌:
1. εĺθlσμἐϖα

بن مایه: گرشویچ.ایلیا، بویس.مری ادبیات دوران ایران باستان، ترجمه یدالله منصوری، تهران، فروهر، چاپ اول ۱۳۷۷
@atorabanorg

ادبیات ماد باستان(شماره ۲/پایانی)
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
آنطوری که نمونه‌های داستان‌های حماسی مادی را کتزیاس در نظر گرفته، گزارش وقایعی است که به برقراری تسلط و برتری مادی منجر می‌شود، و تعبیر وی از داستان پارسوندیِ(۱)پارسی[چنین است]:
او(پارسوندی)توسط ناناروس بابلی(۲)اسیر شد او در اظهار عشق اخیرش از یک زن غیرقابل تشخیص می‌گردد، ارباب مادی‌اش آرتئوس(۳)حاکم مادی او را آزاد ساخت، وی بسوی کاد یوسی یوی(۴)می‌رود، و آنها را در یک شکست شایعه شده، مادها رهبری می‌کند. طبیعتا داستان شاید به حماسی پارسی تعلق دارد، درست مثل رمان زریادس(۵)و ادتیس(۶)، که چارلز میتلن(۷)به عنوان یک قصه‌ی پارسی مجددا نقل می‌کند؛ به عقیده‌ی مری بویس یک نوع افسانه‌ی مادی مرتبط با آیین یک ایزد و خدای عشق را دربردارد.

قصه‌ی رمانتیکی که در منابع متعدد یافت می‌شود، لیکن کتزیاس آن‌را با میل و ذوق استثنایی نقل می‌کند، که از استریانگایوس(۸)مادی است، که به ملکه‌ی سکایی زرینایا(۹)عشق ورزید، در خواستگاری و درخواست خویش شکست خورد و زندگی اش را از دست داد. قطعه‌ای را دینون از انگرس(۱۰) نقل می کند، مشهورترین(۱۱)(نوعی سرود)درباره‌ی آستیاگ(۱۲)سروده شده، نشان می‌دهد شاعر تماما به خطری اشاره می‌کند که تخت سلطنتش از سوی کوروش مورد تهدید واقع می‌شده است. بطوری که ماحصل شعر مذهبی مادی از بین رفت باید یادآوری شود قطعه‌ی(۱۳)در دوران هخامنشی توسط مغ(۱۴)سروده می‌شد(هرودوت، کتاب اول، بند ۱۳۲)، که آن‌ها اعضای کلان یا طبقه‌ی مادی بودند، از این طبقه روحانیان به استخدام درمی‌آمدند.(ص ۱۴_۱۳)

یادداشت‌ها:
1. Parsondes
2. Nanaros
3. Artaeus
4. Kadusioi
5. Zariadres
6. Odatis
7. Charles of Mytilene
8. Stryangaios
9. Zarinaia
10. Angares
11. ώδοι
12. Astyages
13. θεοδουιαι
14. Magi

بن مایه: گرشویچ.ایلیا، بویس.مری، ادبیات دوران ایران باستان، ترجمه یدالله منصوری، تهران، فروهر، چاپ اول ۱۳۷۷
@atorabanorg

افسانه‌ی مادی هیستاسپ و زریادر به روایت خارس میتیلنی
#ماد_شناسی
#ایرانشناسی
خارس از مردم میتیلنی در کتاب دهم اثر خود"سرگذشت هایی از پیرامون اسکندر"می نویسد:روی داده است که کسانی که هیچگاه یکدیگر را به چشم ندیده اند،در رویا یکدیگر را دیده و به هم دل باخته اند.خارس سپس چنین روایت می کند:هیستاسپ(۱)برادر کِهتری داشت به نام زریادر(۲)که به گفته ی مردم ایران(=پارس)پسران آفرودیت و آدونیس(۳)بودند.پادشاهی ماد و سرزمین فرودینِ آن به هیستاسپ رسیده بود و سرزمین بالای دروازه ی خزر (کاسپیان)تا برسد به تانایس(۴)(رود دُن)به زریادر.هُمارت(۵) پادشاه کشور ماراثوی(۶)،یعنی سرزمین آن سوی تانایس،دختری داشت به نام اُداتیس(۷).

در کتاب های تاریخ درباره ی این دختر نوشته اند که او زریادر را در خواب دید و بدو دل باخت.درست همین اتفاق بر زریادر نیز روی داد.از آن پس هر دو به سبب آن رویا پیوسته در آرزوی دیدن یکدیگر بودند. اُداتیس زیباترین زن در سراسر آسیای کوچک بود و زریادر نیز مردی برازنده بود.سرانجام زریادر برای رسیدن به آرزویی که تاب و خواب از او برده بود،نزد هُمارت کس فرستاد و دختر او را به زنی خواست،ولی همارت با این پیوند موافقت نکرد،زیرا او پسر نداشت و از این رو می خواست دخترش را به مردی از پیرامونیان خود دهد. چیزی نگذشت،همارت نژادگان کشور و دوستان و پیوستگان خود را فراخواند تا پیوند دخترش را جشن بگیرد،ولی در این باره که دخترش را به همسری به چه کسی خواهد داد چیزی نگفت.هنگامی که شادی و سرور به اوج خود رسید،پدر دخترش را پیش خود به بزم خواند و در حالی که مهمانان سراپا گوش شده بودند بدو گفت:

فرزند دلبند من، ما اینجا برای پیوند تو گرد آمده ایم.اکنون تو به یکایک این جوانان بنگر و سپس جامی را از باده پر کن و به دست مرد برگزیده ی خود ده!زیرا تو در آینده همسر او نامیده خواهی شد.اُداتیس همه ی مردان را یکی پس از دیگری نگریست و چون زریادر را در میان آنان نیافته اشک ریزان از آنجا رفت،چرا که پیش از آن خبر برگزاری این بزم را به زریادر رسانده بود.و اما زریادر که در تانایس سراپرده زده بود،پنهانی از میان سپاه گذشت و تنها به همراهی گردونه ران خود شبانه راهی به درازی هشتصد استادیون را پشت سر گذاشت.سپس چون به نزدیکی دهی که در آنجا جشن برپا کرده بودند رسید،گردونه ران را با گردونه و هر چه داشت در جایی معین بر جای نهاد، بالاپوشی اسکیتی بر دوش افکند و به راه افتاد تا رسید بدانجا که مهمانان گرد آمده بودند و در آنجا چشمش به اُداتیس افتاد که در کنار گنجه ی ظروف ایستاده بود و اشک ریزان،آهسته در جامی باده می ریخت.زریادر خود را به اُداتیس رسانید و گفت:اُداتیس مهربان،من زریادر،اکنون در پیش توام، همانگونه که خواسته بودی! اُداتیس از شادی به شور آمد،جام را از باده پر کرد و به دست زریادر داد.زریادر اُداتیس را برگرفت و به سوی گردونه ی خود شتافت و از آنجا گریختند.بندگان و پرستاران با آنکه از دلباختگی اُداتیس و رفتن او با زریادر آگاه بودند،در پاسخ هُمارت مُهر خاموشی بر لب نهادند و یا خود را پاک به بی خبری زدند. مردم غیریونانیِ آسیای کوچک نیز سرگذشت این دلداگی را می شناسند و داستان آن سخت به پسند مردم است.آنها حتی این سرگذشت را در پرستشگاه ها و کاخ های شاهی و خانه های شخصی می نگارند و بسیاری از نژادگان دختران خود را اُداتیس می نامند.(ص ۵۷_۵۵)

یادداشت‌ها:
1. Hystaspes
2. Zariadres
3. Adonis
4. Tanais
5. Homartes
6. Marathoi
7. Odatis

بن مایه: آثِنایوس ناوکراتیس(سده دوم میلادی)، ایرانیات در کتاب بزم فرزانگان، ترجمه جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، کانون فردوسی ۱۳۸۶
@atorabanorg

آوای ایران
#ترانه
#ایرانشناسی
خوانندگان: ایرج(حسین خواجه امیری) و سالار عقیلی
آهنگ از مهیار فیروزبخت و بابک زرین،
شعر از بامداد جویباری و افشین یداللهی
تنظیم امیر فیروزبخت و بابک زرین
@atorabanorg

وجه تسمیه همدان / هگمتانه (شماره ۱)
#ایرانشناسی
#ماد_شناسی
هَمَدان(۱) در فراگویی امروزین، که در فارسی نوین و عربی کهن «هَمَذان(۲)» فراگفته در فارسی میانه «أهمذان(۳) یا پهلوی «اهمتان(۴)» از صورت مادی (فارسی) باستان «هنگمتانه / هگمتانه» (۵) تداول یافته، که تلفظ آن دراكدی(۶)، در عیلامی(۷)، در یونانی(۸)، در سریانی(۹)( آرامی:(۱۰)، در عبری(۱۱) (هفتادی:(۱۲) و در ارمنی(۱۳) بوده است. کلمه مادی کهن «هنگمتانه (۱۴)» را که در نویکنده های فارسی باستان آمده به معنای «شهر گرد آمدگان» یا «محل اجتماع» دانسته اند، از آنرو که موافق با هرودوت اتحادیه قبایل «ماد» در آنجا تشکیل شد بسا که با کلمه اَوِستایی (۱۵) (= مجمع عشیرتی) سنجش پذیر باشد. ليكن معنای «محل اجتماع» صرف از برای کلمه «هنگمتان» اصولاً درست نباشد، توجيهات لغوی کِنت که آن را نظر به جزء(۱۶) (= رفته) از ریشه (۱۷) (= رفتن) مرکب با پیشوند «- Ha» وجهی از(۱۸) (=باهم، مع / ,(۱۹) - (۲۰) و پسوند و صنفی « na-» یاد کرده، اساسی ندارد و غیر محقق است. (ص ۲۱ _ ۲۲)

۱)Hamadan
۲)Hamāđan
۳)Ahmāđan
۴)Ahmaťan
۵)Ha < n > gmatana
۶)a - ga - ma - ta - nu
۷)ag - ma - da - na
۸)EKbatana / Agbatana
۹)Ahmēđan
۱۰)Ahmeta
۱۱)Ahmeta / Akhmeta
۱۲)Amadam
۱۳)Ahmatan
۱۴)Ha(n)gmatana
۱۵)hanjamana
۱۶)gmata
۱۷)gam
۱۸)ham
۱۹)together
۲۰)with

مأخذ: ، همدان نامه(بیست گفتار درباره مادستان)، نشر مادستان(همدان)، پاییز ۱۳۸۰
@atorabanorg