♦️ در تکاپوی امید و ناامیدی

📌 بررسی کتاب" جنبش‌های اجتماعی و امید"
نوشته‌ی سعید مدنی

🖊 علیرضا رجایی


🔻"جنبش‌های اجتماعی و امید" نام کتابی است از دکتر سعید مدنی که به‌علّت ممانعت بی‌دلیل از انتشار کتاب‌های او در ایران،نشر باران در سوئد آن را منتشر کرده‌است.مدنی چنان‌که می‌دانیم خود نیز اکنون در زندان است و این از شگفتی‌های تاریخ امروز ماست که پژوهشگری توانا و موثّر،پس‌از چندین نوبت متوالی زندان و تبعید،در۶۲ سالگی باز هم باید دوران نامعلومی از حبس و زندان را تحمّل کند.

🔻هسته اصلی کتاب"جنبش‌های اجتماعی و امید" امّا از قضا در زندان شکل گرفته‌است؛ یعنی وقتی مدنی در سال ۹۲ پس‌ از یک سال بازداشت در بند ۲۰۹ وزارت اطّلاعات، به بند عمومی و مشهور ۳۵۰ زندان اوین منتقل شد. او این انتقال را "فرصتی طلایی" می‌داند که امکان آن را یافت منتخبی از کتاب مهمّ "جنبش‌های اجتماعی" نوشته دو محقق برجسته این رشته یعنی جف گودوین و جیمز ام جاسپر را ترجمه و در همان سال منتشر کند،ولی کاستی‌های ترجمه که در فقدان منابع در زندان و در جریان بیماری و جرّاحی درایّام حبس پدید آمده‌بود، مدنی را برآن داشت تا حاصل یک دهه مطالعات نظری و میدانی خود را در زمینه جنبش اجتماعی و در ادغام با اثر گودوین و جاسپر، در قالب کتاب "جنبش‌های اجتماعی و امید" منتشر کند؛کتابی فشرده و متراکم وانباشته از تئوری‌ها و‌ تحلیل‌ها‌ در شش فصل و ۳۶۰ صفحه که ابعادمتفاوت و گاه متناقض تکوین و افول جنبش‌ها و چگونگی سازمانِ رهبری و چشم‌اندازهای آنها را در متن دیالک‌تیک عمیق امید و ناامیدی بررسی می‌کند.

🔻 در پیشانی و سرآغاز کتاب این جمله علی شریعتی نقش بسته است که می‌گوید:"هر کس به میزانی که عصیان دارد ارزش دارد".کلیّت این جمله کافی است که خاست‌گاه فکری و نظری نویسنده و نحوه مواجهه او را با جنبش‌های اجتماعی روشن کند.هسته اصلی کتاب نیز توضیح چگونگی جنبش‌های اجتماعی جدید است که حدّاقل در سرمایه‌داری‌های متاخّر مرزبندی روشنی با جنبش‌های قدیم دارند.در توضیح این تفاوت و دگرگونی کیفی،نظر فیلسوف چپ‌گرای ایتالیایی آنتونیو نگری آمده‌است که می‌گوید تحوّل مدل‌های مقاومت به‌ سوی هرچه دموکراتیک‌تر، شفافتر و پایدارتر شدن دستاوردها سیر می‌کند. "مفهوم سنّتی شورش که برداشتی از کمون‌ پاریس و انقلاب اکتبر است تغییر کرده و نقش اینترنت و فضای مجازی به‌عنوان‌پدیده‌ای بدیع واجد اهمیّت شده‌است".


🔻به‌عبارت‌دیگر تاریخ جنبش‌های قدیم، بیشتر به آن نوع حرکت‌های اجتماعی بازمی‌گردد که با انقلاب فرانسه آغاز شد و با گسترش گرایش‌های چپ‌گرایانه،در حول محور کار و سرمایه شکل گرفتند. این است که به تعبیر چارلز تیلی انقلاب در ردیف جنبش‌های اجتماعی قدیم است زیرا مستقیماً و منحصراً کانون‌های قدرت را نشانه می‌گیرد. درپیِ همین پارادایم انقلاب بود که در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ الگوهای نیل به دموکراسی و عدالت، تا حد زیادی تحت تاثیر تجارب اروپای قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم- بویژه انقلاب روسیه- و نیز تجارب کشورهای رها شده از استعمار در دهه‌های پس‌از جنگ‌جهانی‌دوّم، بسرعت به‌‌سوی جنبش‌های مسلحانه و نخبه‌گرا و اراده‌گرایانه سوق یافت.هرچند سرمایه‌داری‌های متاخّر و پیشرفته از بازتاب‌های این رادیکالیسم بی‌نصیب نماندند امّا با وقوع جنبش دانشجویی، جنبش سبز و جنبش‌های محیط زیست، خلع سلاح هسته‌ای و هم‌جنس‌گرایان از دهه‌های ۶۰ به‌ بعد، رفته‌رفته هدف ساقط کردن حکومت در نظام‌های سیاسی دموکراتیک کنارگذاشته‌شد و صرفاً تغییر رفتار و قوانین مسلّط مدّنظر جنبش‌ها قرارگرفت.طبیعی بود که با تغییر چشم‌انداز،اهداف و ابزار جنبش‌ها نوع سازماندهی تشکیلاتی آنها نیز دگرگون شد و عملاً سازمان‌های منظّم و نیرومند جای خود را به شیوه‌های مبارزاتی نمادین و سازماندهی و رهبری غیرمتمرکز داد.

🔻 از برجسته‌ترین ویژگی‌های جنبش‌های اجتماعی جدید خودانگیختگی و خودجوشی آنها و اتّکاء به شبکه‌های غیررسمی اجتماعی،تاکید بر خشونت‌پرهیزی، مواجهه با چالش‌های عمیق میان سنّت و مدرنیته و جابه‌جایی گروه‌های مرجع است. در ایران نیز این‌جابه‌جایی به شکل تنزّل رتبه روحانیان و صعود اعتبار هنرمندان، ورزشکاران، معلّمان، استادان، روزنامه‌نگاران و چهره‌های علمی و ادبی بروز پیدا کرده‌است......

متن کامل:
https://bit.ly/3BDDBBp

#ایران_فردا
#سعید_مدنی
#علیرضا_رجایی
#جنبش‌های_اجتماعی_و_امید

🆔@MostafaTajzadeh

🔴 جنبش‌های اجتماعی به روایت سعید مدنی - 1
▪️ جنبش‌های اجتماعی، منازعه و کشمکش

🔷 سعید مدنی

🔸در جنبش‌های قدیم حوزۀ منازعه منحصر به امور سیاسی بود اما در جنبش‌های اجتماعی جدید دامنۀ کشمکش به حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی گسترش یافته و به‌این‌ترتیب عاملیت‌های متعدد و متکثر در درون و بیرون جنبش اهمیت یافته‌اند و در فرایند سیاسی ایفای نقش می‌کنند. در‌هر‌حال منازعه و کشمکش تعیین‌کنندۀ خط حائل میان «ما»ی جنبشی و «آن‌ها»ی غیر‌جنبشی است.

▪️جنبش‌ها علاوه بر آنکه محصول تغییرات اجتماعی هستند خود نیز طالب تغییرند و با وادار کردن مدافعان حفظ وضع موجود به تغییر، آنان را وارد کنش یا عمل جمعی می‌سازند که در یک سوی منازعه برای تغییر قرار می‌گیرند. طرف دیگر این منازعه حافظان وضع موجود هستند. چنان‌که گفتیم، در جنبش‌های قدیم منازعه منحصر به حوزۀ سیاسی بود اما جنبش‌های جدید عرصۀ کنش جمعی و منازعه را به سایر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گسترش دادند. بنابراین، در‌حالی‌که جنبش‌های قدیم (کلاسیک) مستقیماً و منحصراً به‌سوی کانون‌های قدرت نشانه‌گیری می‌کردند، جنبش‌های جدید با ماهیتی سیال و چند‌لایه زیر پوست جامعه حرکت می‌کنند و با بازتولید نمادها، هنجارها و ارزش‌ها وارد منازعه و کشمکش برای تغییر می‌شوند. در جنبش‌های جدید کنش جمعی برای کشمکش کمتر خشونت‌آمیز و حتی ضد‌خشونت است.

🔸جنبش‌های جدید اغلب خشونت‌پرهیز هستند. در مطالعۀ هزارجریبی و امین‌صارمی (1389) از ۷۲ نفر از فرماندهان نیروی انتظامی خواسته شد تا نظرشان را دربارۀ میزان گرایش جنبش‌ها به خشونت ارائه کنند. محققان مذکور در جمع‌بندی مطالعه نتیجه گرفته‌اند که به اعتقاد فرماندهان مذکور و به احتمال ۹۵ درصد، جنبش‌های اجتماعی خشونت‌گریز بوده و از ابزارهایی مثل تعامل، گفت‌وگو و ارتباط استفاده کرده‌اند و رویکرد تساهل‌مدارانه و آرام داشته‌اند، همچنین برپایۀ بعد سوم قدرت (قدرت نرم) معطوف به فرهنگی شدن، ارزشی‌ و هنجاری شدن، اقناع‌سازی و خشونت‌گریزی بوده‌اند.

▪️«بعد سوم قدرت» اصطلاحی است که جامعه‌شناسی به نام استیون لوکس (1375) برای تبیین قدرتی به‌کار برده که در آن خشونت و زور عریان نمود کمتری دارد و نیروها برای اعمال خواست خود به دنبال تغییر ذهنیت‌ها و اقناع‌سازی هستند.
محور منازعه و کشمکش جنبش‌ها خواست و مطالبۀ تغییر است. آن‌ها در پی بازخوانی تجربۀ‌ معاصر در‌جهت تحقق اهداف والای اجتماعی مردم هستند و تأکید دارند که این امر تنها از طریق تعمیق و تقویت جامعۀ مدنی، گسترش فضای گفت‌وگوی اجتماعی، ارتقای سطح آگاهی، جریان آزاد اطلاعات، زمینه‌سازی برای فعالیت آزاد مصلحان و فعالان اجتماعی در چارچوب تحول‌خواهی و ایجاد تغییر ممکن است.

🔸مطالبۀ تغییر بارها در تعریف جنبش‌های اجتماعی تکرار شده است. مثلاً گفته شده جنبش اجتماعی کوشش سازمان‌یافتۀ گروه یا جمعی است که می‌خواهند برخی شئون جامعه را تغییر دهند (کوهن،1387). گیدنز (1387) نیز گفته جنبش اجتماعی منش جمعی برای پیشبرد منافع مشترک یا تأمین هدفی مشترک از‌طریق عمل جمعی خارج از حوزۀ نهادهای رسمی است. اغلب نظریه‌پردازان علوم اجتماعی این خواست برای تغییر و تحقق آن را امری محتوم و اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. به قول تافلر (1370) «چون روابط انسانی در‌حال تغییرند، روابط قدرت نیز در فرایند دائمی تغییر قرار دارند». دولت‌ها و نظام‌های سیاسی ناچارند در برابر خواست تغییر انعطاف نشان دهند. گفته شده در بین منابع قدرت ــ خشونت (اعمال زور)، ثروت و دانایی ــ سومی یعنی دانایی انعطاف‌پذیرترین و بنیادی‌ترین منبع قدرت به‌شمار می‌رود.

▪️ لذا بسیاری از اصحاب قدرت راه حفظ آن در برابر خواست جنبش‌ها برای تغییر را انعطاف و تسلیم شدن به تغییر می‌دانند؛ از‌این‌رو، هیچ‌گاه نگران وقوع جنبش اجتماعی به‌مثابه یک کنش جمعی نیستند، بلکه به‌عکس پذیرای آن‌اند و از جنبش اجتماعی به‌عنوان یک فرصت و نه تهدید استقبال می‌کنند، زیرا جنبش‌ها نشان‌دهندۀ خواست و تمایل زیرپوستی و درونی جامعه و نمود مطالبۀ آن برای تغییر هستند.

🔸آیا کنش جمعی برای منازعه و کشمکش بر سر تغییر می‌تواند خاتمه یابد؟ پاسخ به‌طور‌قطع منفی است، اما سؤال بهتر آن است که آیا منازعه و کشمکش همواره باید پرهزینه و خشونت‌آمیز باشد و در بستری از خشم و نفرت، شکنجه و زندان و سرکوب پیش برود؟ قطعاً پاسخ باز هم منفی است. کمی درایت، عقلانیت و تعدیل منافع می‌تواند راه جامعه را به‌سوی تغییر هموار کند....
@MostafaTajzadeh
متن کامل:
https://bit.ly/3CmJaEr
#ایران_فردا
#سعید_مدنی
#مطالبه‌ی_تغییر
#جنبش‌های_اجتماعی_و_امید
https://t.me/iranfardamag

🔴 در تکاپوی امید و ناامیدی
▪️ بررسی کتاب" جنبش‌های اجتماعی و امید"
❇️ نوشته‌ی سعید مدنی

🔷 علیرضا رجایی

🔺"جنبش‌های اجتماعی و امید" نام کتابی است از دکتر سعید مدنی که به‌علّت ممانعت بی‌دلیل از انتشار کتاب‌های او در ایران،نشر باران در سوئد آن را منتشر کرده‌است.مدنی چنان‌که می‌دانیم خود نیز اکنون در زندان است و این از شگفتی‌های تاریخ امروز ماست که پژوهشگری توانا و موثّر،پس‌از چندین نوبت متوالی زندان و تبعید،در۶۲ سالگی باز هم باید دوران نامعلومی از حبس و زندان را تحمّل کند.

🔹هسته اصلی کتاب"جنبش‌های اجتماعی و امید" امّا از قضا در زندان شکل گرفته‌است؛ یعنی وقتی مدنی در سال ۹۲ پس‌ از یک سال بازداشت در بند ۲۰۹ وزارت اطّلاعات، به بند عمومی و مشهور ۳۵۰ زندان اوین منتقل شد. او این انتقال را "فرصتی طلایی" می‌داند که امکان آن را یافت منتخبی از کتاب مهمّ "جنبش‌های اجتماعی" نوشته دو محقق برجسته این رشته یعنی جف گودوین و جیمز ام جاسپر را ترجمه و در همان سال منتشر کند،ولی کاستی‌های ترجمه که در فقدان منابع در زندان و در جریان بیماری و جرّاحی درایّام حبس پدید آمده‌بود، مدنی را برآن داشت تا حاصل یک دهه مطالعات نظری و میدانی خود را در زمینه جنبش اجتماعی و در ادغام با اثر گودوین و جاسپر، در قالب کتاب "جنبش‌های اجتماعی و امید" منتشر کند؛کتابی فشرده و متراکم وانباشته از تئوری‌ها و‌ تحلیل‌ها‌ در شش فصل و ۳۶۰ صفحه که ابعادمتفاوت و گاه متناقض تکوین و افول جنبش‌ها و چگونگی سازمانِ رهبری و چشم‌اندازهای آنها را در متن دیالک‌تیک عمیق امید و ناامیدی بررسی می‌کند.

🔺 در پیشانی و سرآغاز کتاب این جمله علی شریعتی نقش بسته است که می‌گوید:"هر کس به میزانی که عصیان دارد ارزش دارد".کلیّت این جمله کافی است که خاست‌گاه فکری و نظری نویسنده و نحوه مواجهه او را با جنبش‌های اجتماعی روشن کند.هسته اصلی کتاب نیز توضیح چگونگی جنبش‌های اجتماعی جدید است که حدّاقل در سرمایه‌داری‌های متاخّر مرزبندی روشنی با جنبش‌های قدیم دارند.در توضیح این تفاوت و دگرگونی کیفی،نظر فیلسوف چپ‌گرای ایتالیایی آنتونیو نگری آمده‌است که می‌گوید تحوّل مدل‌های مقاومت به‌ سوی هرچه دموکراتیک‌تر، شفافتر و پایدارتر شدن دستاوردها سیر می‌کند. "مفهوم سنّتی شورش که برداشتی از کمون‌ پاریس و انقلاب اکتبر است تغییر کرده و نقش اینترنت و فضای مجازی به‌عنوان‌پدیده‌ای بدیع واجد اهمیّت شده‌است".

🔹به‌عبارت‌دیگر تاریخ جنبش‌های قدیم، بیشتر به آن نوع حرکت‌های اجتماعی بازمی‌گردد که با انقلاب فرانسه آغاز شد و با گسترش گرایش‌های چپ‌گرایانه،در حول محور کار و سرمایه شکل گرفتند. این است که به تعبیر چارلز تیلی انقلاب در ردیف جنبش‌های اجتماعی قدیم است زیرا مستقیماً و منحصراً کانون‌های قدرت را نشانه می‌گیرد. درپیِ همین پارادایم انقلاب بود که در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ الگوهای نیل به دموکراسی و عدالت، تا حد زیادی تحت تاثیر تجارب اروپای قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم- بویژه انقلاب روسیه- و نیز تجارب کشورهای رها شده از استعمار در دهه‌های پس‌از جنگ‌جهانی‌دوّم، بسرعت به‌‌سوی جنبش‌های مسلحانه و نخبه‌گرا و اراده‌گرایانه سوق یافت.هرچند سرمایه‌داری‌های متاخّر و پیشرفته از بازتاب‌های این رادیکالیسم بی‌نصیب نماندند امّا با وقوع جنبش دانشجویی، جنبش سبز و جنبش‌های محیط زیست، خلع سلاح هسته‌ای و هم‌جنس‌گرایان از دهه‌های ۶۰ به‌ بعد، رفته‌رفته هدف ساقط کردن حکومت در نظام‌های سیاسی دموکراتیک کنارگذاشته‌شد و صرفاً تغییر رفتار و قوانین مسلّط مدّنظر جنبش‌ها قرارگرفت.طبیعی بود که با تغییر چشم‌انداز،اهداف و ابزار جنبش‌ها نوع سازماندهی تشکیلاتی آنها نیز دگرگون شد و عملاً سازمان‌های منظّم و نیرومند جای خود را به شیوه‌های مبارزاتی نمادین و سازماندهی و رهبری غیرمتمرکز داد.

🔺 از برجسته‌ترین ویژگی‌های جنبش‌های اجتماعی جدید خودانگیختگی و خودجوشی آنها و اتّکاء به شبکه‌های غیررسمی اجتماعی،تاکید بر خشونت‌پرهیزی، مواجهه با چالش‌های عمیق میان سنّت و مدرنیته و جابه‌جایی گروه‌های مرجع است. در ایران نیز این‌جابه‌جایی به شکل تنزّل رتبه روحانیان و صعود اعتبار هنرمندان، ورزشکاران، معلّمان، استادان، روزنامه‌نگاران و چهره‌های علمی و ادبی بروز پیدا کرده‌است......

متن کامل:
https://bit.ly/3BDDBBp
#ایران_فردا
#سعید_مدنی
#علیرضا_رجایی
#جنبش‌های_اجتماعی_و_امید
https://t.me/iranfardamag @MostafaTajzadeh