⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(3)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان دکتر سید عباس صالحی(بخش سوم):

🔸تعریف علوم عقلی(1)
#علوم_عقلی، یک تعریف بالمعنی‌الاعم دارد که وقتی به آثار علمای اسلامی و متفکران اسلامی مراجعه می‌کنید خیلی‌ها از این تعبیر بالمعنی‌الاعم استفاده کرده‌اند؛ مثلاً ابن خلدون می‌گوید علومی است که بشر با فکر خودش به آن می‌رسد و محدود به یک قوم و ملت نیست و طبعاً آن را معادل با علوم اوائل قرار می‌دهد. یعنی با این تفسیر، همه‌ی علوم غیر شرعی را در ذیل علوم عقلی قرار می‌دهد و مصداق‌هایی که برای علوم عقلی ذکر می‌کند شامل همه‌ی علوم بشری غیر نقلی می‌شود. و یا غزالی یا در برخی از تعبیرات فارابی و غیره، علوم عقلی معادل همان حکمت عملی و نظری با همان تعریف بالمعنی‌الاعم است. وقتی ما از نقش علوم عقلی در #تمدن_اسلامی یا عقلانیت اسلامی که منتهی شده به علوم اسلامی صحبت می‌کنیم گاهی مرادمان علوم عقلى بالمعنى‌الاعم است. با اين تعريف، تأثيركذارى علوم عقلى خيلى واضح است؛ چون شامل حوزه‌های علوم محض، طبیعی، ریاضی و علوم بالمعنی‌الاخص و غیرہ می‌شود.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(4)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان دکتر سید عباس صالحی(بخش چهارم):

🔸تعریف علوم عقلی(2)
#علوم_عقلی معنایی أخص نیز دارد که بحث‌های خودش را داریم. اگر این بحث‌ها بخواهد با معناهای تمدن‌سازی‌اش نزدیک‌تر شود باید منقح‌تر شود. اما اگر بخواهیم از تعریفش بگذریم قدر متیقن‌هایی در حوزه‌ی علوم عقلی مطرح است که بعد از حوزه‌ی علوم عقلی بالمعنی‌ الاعم هنوز به عنوان علوم عقلی مطرح است. دانش‌های ناظر به بحت‌های هستی‌شناسانه - وارد تعریف‌ها نمی‌شویم چون ممکن است تعریف‌ها بحت‌های خودش را پیدا کند از مصداق‌ها صحبت می‌کنیم-، #الهیات_عقلی، انسانشناسی فلسفی - عقلی، معرفتشناسی، منطق و روش‌شناسی عقلی، فلسفه‌های علوم و چند مصداق دیگر. در حوزه‌ی حکمت عملی هم دانش‌هایی از حکمت عملی که به روش‌های عقلی پایبند هستند یا صبغه‌ی اصلی‌شان هنوز روش عقلی است؛ مثل دانش اخلاق که هنوز یکی از صبغه‌های اصلی و جدی‌اش، دانش #اخلاق_عقلی است. برخی از شاخه‌های حکمت عملی به نحوی با روش‌های دیگر تفهم و فهم درگیر شدند و آنها غلبه پیدا کردند و یا حداقل رقیب روش‌های عقلی شدند. اما در بین دانش‌های #حکمت_عملی، هنوز در دانش اخلاق، روش‌های عقلی و شیوه‌هایی که نمی‌توان با متراژهای تجربی سنجید، حضور دارد و قابل توجه است.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(5)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان دکتر سید عباس صالحی(بخش پنجم):

🔸تعریف علوم عقلی(3)
مصداق‌ها را نیز باید مرور کرد که ما چه چیزی را علوم عقلی می‌دانیم و از حرکت بین مصداق و تعریف، تعریف واضحی از خودش پیدا کنیم و بعد از آن، می‌خواهیم بحثی در حوزه #تمدن‌سازی داشته باشیم. علوم عقلی به معنای اَخصش که هستی شناسی، خداشناسی فلسفی، انسان شناسی فلسفی، منطق، روش شناسی، معرفت‌شناسی، فلسفه علوم چه فلسفه علم به معنای عام و چه فلسفه علم به معنای خاص، دانش اخلاق و غیره در گذشته‌ی #تمدن_اسلامی نقش اساسی داشتند و نمی‌توان دانش اسلامی را بدون #علوم_عقلی روایت کرد.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(6)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان دکتر سید عباس صالحی(بخش ششم):

🔸ابعاد مختلف بحث درباره‌ی نسبت علوم عقلی و تمدن(1)
با نگاهی کارشناسانه و نه نگاه ارزش داوری؛ بلکه به عنوان مورخ بیرونی و بدون هر تعلقی به حوزه‌های عقلی یا حتی حوزه‌ی #تمدن_اسلامی به عنوان یک ناظر بیرونی، تمدن اسلامی را بدون #علوم_عقلی نمی‌توان تعریف کرد و در گذشته تاریخی‌اش شناساند. درباره‌ی این موضوع از زوایای مختلفی می‌توان بحث کرد؛ یعنی موضوع گفتگوهای مفصلی است که آیا ما می‌توانیم تمدن اسلامی را بدون علوم عقلی روایت و تحلیل کنیم ؟ آیا #تاریخ_نگاری تمدن اسلامی، بدون حمایت علوم عقلی و بدون نگاه به نقش علوم عقلی ممکن است؟ به نظر می‌آید که بی انصافی است یا حداقل تغافل است یا غفلت است که ما تمدن اسلامی را بدون این هسته و بخش معظم و قابل توجه ببینیم.

🔸پس اگر ما بخواهیم تمدن‌های تاریخی را نگاه کنیم با شاخص‌هایی تعریف می‌شوند. بیشتر از آنچه که #میرات_فرهنگی شاخص‌هایی برای تمدن‌های تاریخی است -مثل میدان نقش جهان شاخص عصر صفوی است- میرات منابع انسانی است که شاخص‌های تمدن‌های تاریخی هستند. آدمها شاخص تمدن‌ها هستند نه بناها. ما چگونه می‌توانیم #تمدن_اسلامی را روایت کنیم و ابن سینا، فارابی، شیخ اشراق و ملاصدرا را نبینیم. آیا امکان روایت تمدن اسلامی بدون این سرمایه‌های انسانی هست؟ در جلسه‌ی صبح دکتر محقق نکته‌ی دقیقی را گفتند، حذف این سرمایه‌ها ما را به اوگاندا و شبیه این کشورها تبدیل می‌کند. سرمایه‌های تاریخ تمدنی، بنای نیمه عتیقه نیست. سرمایه‌های تاریخ تمدنی این آدم‌ها هستند. حذف شاخص‌ها و ندیدن شاخص‌های عقلی در تاریخ تمدن اسلامی بخش زیادی از این تمدن را نامرئی می‌کند. اگر #تمدن_اسلامی را چنین روایت کنند به ریشه‌ی بخشی از این تمدن گران‌بها تیشه زده‌اند. این از یک زاویه است. در جایگاهش باید شخصیت شناسی کرد. اگر صد فرد در حوزه‌ی تمدن اسلامی داشته باشیم حداقل سی نفر از این مجموعه به حوزه‌ی عقلی اختصاص دارند.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(7)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان دکتر سید عباس صالحی(بخش هفتم):

🔸ابعاد مختلف بحث درباره‌ی نسبت علوم عقلی و تمدن(2)
منظر دیگر این بحث، نقشی است که #علوم_عقلی در فلسفه علوم داشته‌اند، از این منظر هم خیلی می‌توان بحث کرد. تمدن اسلامی، علوم و فنونی داشته و تمدن با این علوم و فنون شناخته می‌شود. در فلسفه این علوم، جایگاه علوم عقلی آشکار است. طبیعیات ما مبتنی بر این علوم عقلی است -ارزش داوری نمی‌خواهم بکنم اما این تمدن این بوده است-. پشتوانه طبابت، کیهان‌شناسی، وقت‌شناسی، نجوم و معماری، فلسفه نظری بوده که از علوم عقلی گرفته شده است. براساس این بخش دوم که موارد قابل توجه را احصاء کرد و بحث های تفصیلی داشت میرات علوم عقلی در #فلسفه_علوم است که به تمدن‌سازی اسلامی گذشته می‌انجامد.

🔸بخش سوم درباره‌ی قوانین است. عرض کردیم که تمدن بخش‌های عینی دارد. بخشهای عینی، بخشی در مقررات #ساختار‌سازی است. در حوزه‌ی قوانین، فلسفه نظری گذشته ما که میراث علوم عقلی است نقش قابل توجهی در تقنین یا آماده‌سازی قوانین برای اجرا داشته است. چون در حوزه قانون‌گذاری، هم تقنین و هم آمادگی روانی و اجتماعی برای پذیرش قانون مهم است.

🔸اگر در دوره گذشته؛ مثلاً در حوزه‌ی مجازات‌های #تمدن_اسلامی بحث هایی از قبیل قصاص و یا حد ارتداد یا بحث‌های دیگر، مسئله نبوده است به دلیل فلسفه نظری و انسان‌شناسی است. یعنی این فلسفه نظری نگاهی به انسان داشته که این قوانین و مقررات، هم طبیعی و هم عقلانی بوده است و فلسفه و میراث عقلی به تقنین‌ها و یا آمادگی روانی برای قانون‌ها کمک کرده است. همچنین نوع نگاه به نظام عقول در #نظام‌سازی و ساختارسازی‌های سیاسی و اجتماعی اثر گذشته و به این‌ها آمادگی روانی بهتری برای برخی از این ساختارهای هرمی داده است. پس ما فلسفه نظری با پشتیبانی علوم عقلی داشتیم که مرادم از علوم عقلی، هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی منطق، انسان‌شناسی و غیره است که این‌ها به شاکل‌های #تمدن_اسلامی
کمک کرده است.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(8)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا(بخش یکم):

🔸اهمیت ایضاح مفاهیم عقل، عقلانیت و علوم عقلی(1)
استاد پارسانیا: با عرضی معذرت از حضور اساتید بزرگوار که در محضرشان هستیم. صحبت در محضر اساتید بزرگوار سخت است و جسارت بنده را می‌بخشند. با موضوعی که این نشست فکر می‌کنم برای #ایضاح_مفهومی این موضوع باشد کفایت می‌کند که مراد از این واژه چیست، همان طور که صحبت‌های جناب [دکتر سید عباس] صالحی بیشتر در این باره بود و هنوز هم نیاز به بحث دارد. باتوجه به فرصت، چند دقیقه درباره‌ی مفهوم صحبت می‌کنم. موضوع، نقش و وضعیت علوم عقلی در #تمدن_اسلامی است. همانطور که بیان کردند مراد از #علوم_عقلی چیست؟ مراد از علم و عقل چیست؟ و علوم عقلی کدام است؟ شاید به تعداد پاسخ‌هایی که به این پرسش داده می‌شود فرهنگ وجود دارد؛ یعنی هر فرهنگی هویتش با تعریفی که از علم، عقل و عقلانیت می‌کند فرق می‌کند. شاید این نوع بیانی که من گفتم به سوی قیاس ناپذیر بودن حوزه‌های فرهنگی و تاریخی بکشاند و برخی چنین ادعائی را کردند.

🔸علوم عقلی با #تعبیر_کانتی، معنای ویژه‌ی خود را دارد که بدون هیچ تردیدی علوم عقلی در اسلام چنین معنایی را ندارد و #علوم_عقلی در مقابل #علوم_تجربی به کار برده می‌شود. چنانچه که دکتر صالحی در صحبت‌هایش این را رعایت کردند که به سوی فلسفه‌های علوم و متافیزیک، علم را کنار بگذاریم. دوگانگی بین ساینس و علم و فیلاسفی و فلسفه مشخص شود که روش فلسفه، عقلی و روش علم، چیز دیگری است. این به سبب اینکه امروز در حاشیه‌نشینی هستیم و مرجعیتی که #علم_مدرن دارد تقریباً مفهوم جا افتادهای در جامعه علمی ما هم شده است. و این حجاب در قرائت تاریخی از مفاهیم خود ما هم شده است؛ یعنی اگر با این نگاه به برررسی علوم عقلی در متون تاریخی برویم نمی توانیم بفهمیم مرز آنها چیست و چه می‌گویند؟
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(9)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا(بخش دوم):

🔸اهمیت ایضاح مفاهیم عقل، عقلانیت و علوم عقلی(2)
این تعریف از #علوم_عقلی که کانت میکند، لازمه غیر قابل انفکاک #فرهنگ_مدرن است. مدتی ادعای حذف این علوم عقلی از تاریخ و ناتوانی از این است و بازگشت مجدد علوم عقلی با عناوین دیگری و با همان هویت است؛ مثل #عقل_التقاطی و انتقادی و آن چیزی که زیست جهان و این مسائل گفته می‌شود و به آن رسمیت بخشیده می‌شود؛ لذا مرادمان از علوم عقلی چیست؟ مثلاً نظریه‌پردازانی داریم که فرهنگ‌هایی را تصویر می‌کنند که در آن علوم عقلی نیست؛ مثلاً فارابی مُدن را به مُدن جاهله، مدینه فاضله و مدینه ضاله تقسیم می‌کند. ویژگی مدینه فاضله این است که لایه‌های مختلفی از عقل و علوم عقلی است. مُدن جاهله‌اش این است که در او عقل نیست. بعد چیزی‌هایی را که به عنوان عقلانیت ابزاری می‌گوییم؛ چون فارابی در رسالة فی العقل دارد که می‌گوید آن چیزی را که در مثل .... هست اتفاقاً این حدیث العقل ....... تا أخرش بعينه در رسالة فی العقل فارابی آمده است.

[این رساله] نشان می‌دهد که [فارابی] چه مقدار در تفسیرش و بیانش از عقلی متخذ از مفاهیم عقلی فرهنگ و روایات و #متون_دینی ما هم هست. این قسمتش کاملاً عین عبارات آمده است که رساله بسیار تأثیرگذار و مهمی است و تقریباً همه‌ی شارحینی که به تفسیر عقل در شرح اصول کافی پرداخته‌اند همان معانی را گفته‌اند که فارابی ذکر کرده است برخی این شش تا را و برخی یکی را کم و زیاد کردند. این رساله در همان سال‌هایی تدوین شده که #اصول_کافی تدوین می‌شود. تدوین می‌شود یعنی جمع می‌شود و به صورت این کتاب می‌شود. عقل را به معنی دیگر به کار می‌برد و عقلانیت.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(10)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا(بخش سوم):

🔸مقصود از «تمدن اسلامی» در موضوع مورد بحث
در این نشست، بحث #علوم_عقلی است؛ منتهی عنوان نشست، نقش وضعیت علوم عقلی در تمدن اسلامی است. پس نمی‌خواهیم علوم عقلی را در عالم نفس‌الامر و چیستی‌اش داوری کنیم؛ بلکه می‌خواهیم درباره‌ی علوم عقلی در جهان سوم و نه در ذهن عالم و بلکه در حوزه فرهنگ سخن بگوییم و این واقعیت را تحلیل کنیم که چه بوده و چگونه است. آیا تمدن اسلامی که انقلاب چهار صد ساله است مراد ما است؟ یا آن چیزی که اینجا بحث باید واضح شود که چه می‌خواهیم بگوییم. خیلی‌ها در #تمدن_اسلامی گفتند که ما اسم اسلام داریم و مسلمانیم و اسلام در جای دیگری است. آنجا اسلام دیدم و اینجا مسلمان دیدم؛ یعنی گوینده این سخن، وضعیت آرمانی دیگری را تمدن اسلامی می‌داند. کسی مثل #محمد_عبده، این حرف را در اثر #فرهنگ_غرب می‌گوید؛ اما در خود جهان اسلام هم ممکن است بدون مقایسه گفته شود و هر کسی می‌گوید که اما آن تمدن اسلامی نشد.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(12)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا (بخش پنجم):

🔸مقصود از «تمدن اسلامی» در موضوع مورد بحث(3)
اینکه #فارابی شروع به سخن گفتن می‌کند و می‌نویسد یا #ابن‌سینا می‌نویسد، بخشی از این فرهنگ است. منتهی، فرهنگ آرمانی این حوزه است. می‌توانیم این را سؤال بکنیم که نقش و وضعیت #علوم_عقلی در تمدن این تاریخ یا آن تمدن که این تاریخ می‌خواست دنبالش باشد یا بخشی از این تاریخ می‌خواست باشد. یا اصلاً به این چیزها کار نداریم و کار نداریم که مردم ما در ۱۴۰۰ سال، چگونه به آن تمدن می‌اندیشیده و عمل می‌کرده است یا متفکرانش چگونه می‌اندیشیدند و ما به این واقعیت تاریخی کاری نداریم.

🔸ما به عنوان متکلم و نظریه‌پرداز ناب، می‌خواهیم خودمان تصویری از اسلام ارائه بدهیم و خودمان بخشی از #تمدن تاریخ شویم. یعنی بحث نظری مطرح می‌خواهیم بکنیم که این هم می‌تواند وجه دیگری از قضیه باشد. به هرحال، مراد ما از علوم عقلی و #تمدن_اسلامی چیست؟ که با توجه به این، شیوه‌ی ورود ما به مسئله فرق می‌کند. بنده با این فرض که مراد از تمدن اسلامی آن چیزی باشد که به لحاظ تاریخی در ۱۴۰۰ سال گذشته و مراد ما از عقل و علوم عقلی، معنای مدرن مقابل علوم تجربی نباشد. همان معنایی که چون ما طلبه هستیم و فضای خودمان را می‌شناسیم و یا در تاریخ‌های کسانی که به علوم پرداخته‌اند که آقای صالحی به این مسئله اشاره کردند و استعمال عقل که به عنوان حجت باطنی در دسترس همه انسان‌ها است و علومی که به عقل مربوط است به همه انسان‌ها مربوط است.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami

⭕️نقش علوم عقلی در تمدن‌سازی اسلامی(13)
گزیده‌ی مباحث افتتاحیه شعبه مجمع عالی حکمت مشهد

🔻#نقش_علوم_عقلی
🔻#تمدن‌سازی__اسلامی
🔻#مجمع_عالی_حکمت_مشهد

✅سخنان حجت‌الاسلام دکتر حمید پارسانیا (بخش ششم):

مقصود از «تمدن اسلامی» در موضوع مورد بحث(4)

در این کتابِ «مباحث الفنون و مقایس العلوم» دو تقسیم‌بندی می‌شود، که همین علوم اوائل و علوم اواخر است. یکی #علوم_عقلی است و غیر علوم عقلی. این دو را دارد؛ که بین همه بشر می‌تواند مشترک باشد. اگر کسی این اعتقاد را داشته باشد یک مبانی و تعریفی از عقل را گرفته است. علومی غیر عقلی است که با فرهنگ و مجموعه تاریخی تناسب دارد الزاماً لازم نیست که علوم شریعت باشد؛ مثلاً زبان، اساطیر و تاریخ و البته هر شریعت و پیام آوری که می‌آید در ذیل او یک سنت، روایت و تفسیری دارد. بعد علوم اوائل او با علوم عقلی یکی می‌شود؛ یعنی #فرهنگ_اسلامی از فرهنگ یونان و دیگران بخشی را گرفت که مربوط به فرهنگ‌شان نبود مربوط به حوزه انسانیت آنها بود. این دو این گونه بر هم تطبیق می‌شود. اینجا اموری را آوردند که علوم مربوط به خودشان را ایجاد کردند اصلاً اقتضایش این بوده که باید اینجا باشد. ما تفسیر، درآیه و روایت داشتیم، بلاغت و ادبیات عرب و این مسائل علوم اواخر است. این تعبیر، هم شامل علوم تجربی و هم علوم تجریدی می‌شود. در فرهنگ اسلامی، مفهوم عقل را از آیات و روایات می‌توانیم استنباط کنیم یا استنباط کردند.
#ادامه_دارد...

ا—--------------------------—ا

https://telegram.me/tamadone_novine_islami