🔻#تاریخ_تمدن_اسلامی
🔻#مراکز_علمی_اسلامی

⭕️تاثیرات تمدنی توزیع جغرافیایی مراکز علمیِ اسلامی

🔸یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین مباحث #علم_اسلامی و #نهاد_علم در تمدن اسلام، جغرافیای فرهنگی علم و نهادهای علمی است. هر چند در منابع موجود به ابعاد مختلف این مسئله پرداخته نشده، اما می‌توان براساس داده‌های موجود، ترسیمی از آن و نقش این جغرافیا در توزیع، تولید و مصرف علم به دست آورد. #جغرافیای_فرهنگی نهادهای علم در قرون اولیه اسلامی از نیشابور و خراسان گرفته تا اهواز جندی‌شاپور و سپس ناحیه عراق، کوفه، بصره و بالاخص بغداد و سپس شام و همچنین حجاز و بالاخص مکه و در نهایت مصر و قاهره بود. قلمرو #جغرافیایی_تمدن_اسلامی، بی آن که بخواهد و بتواند، منحصر به یک مرکز برای علم نبود. به عبارت دیگر #سنت_علمی در تمدن اسلامی یک سنت #چندمرکزی و دارای #توزیع_جغرافیایی خاصی بود، توزیعی که نه بر حسب تصادف بلکه بر حسب #زمینه‌های_تاریخی موجود و همچنین امکان‌ها و توانایی مراکز مختلف علمی- سنتی شکل گرفته بود. به عنوان مثال در قرون چهار و پنج که در حدود 57 مسجد به همراه تعداد زیاد منازل علما و مراکز شخصی در بغداد آن روز، مرکز آموزش #علوم_اسلامی بود، در همان ایام نیشابور، قاهره و حجاز مراکز بسیار مهمی بودند که هرکدام به نوبه خود نقش کلیدی‌ای در توسعه نهاد علمی در #تمدن_اسلامی داشتند. این توزیع پراکنده در نهایت بصورت یک #شبکه_مراکز_علمی در جغرافیایی فرهنگ تمدن اسلامی صورت‌بندی تاریخی خاص خودش را ایجاد کرده بود، و از خلال این شبکه بود که تولید و پویایی علمی و فرهنگی شکل میگرفت و عمل می‌کرد. نکته مهم آنست که کنشگران علمی چگونه از میان این شبکه عمل می‌کردند و آثا رو نتایج خاص خود را ایجاد می‌کردند؟

🔸این #توزیع_جغرافیایی، امری طبیعی و طی روال معمول خود علم بود. یکی از مهمترین پیامدهای توزیع جغرافیایی علم، #تکثر_مراکز_علمی و ممانعت از انحصار جغرافیایی آن بود و مهمتر این که حضور مراکز علمی در مناطق و حوزه‌های جغرافیایی مختلف، امکان تأثیر سنت‌های علمی و مبادلات علمی مسلمانان با سایر سنن علمی غیر اسلامی را فراهم می‌کرد، این اتفاق به طور مثال در دانشگاه جندی شاپور و تأثیر آن بر مراکز بغداد و بصره افتاد. در این شرایط، بی آن که سیاست تأثیری و دخالتی بر مبادلات علمی داشته باشد، خود مراکز علمی و محققان در فرایندی آگاهانه دست به #اقتباس عالمانه و آگاهانه از سنت‌های علمی دیگر می‌زدند. بر این اساس هر مرکزی #سنت_آموزشی و علمای بزرگ و نهادهای آموزشی بزرگ و معروف خودش را داشت؛ که در این بستر فرهنگی- علمی، طلاب و اساتید در کار #تولید_علم بودند.

🔹#دکتر_جبار_رحمانی

—---------------------------------------—

@behruzfakhr
https://telegram.me/tamadone_novine_islami